Luận văn Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của lễ hội cổ truyền ở tỉnh Vĩnh Phúc

Những sắc thái văn hoá đó được biểu hiện cao nhất qua việc thực hành tín ngưỡng, phong tục và được thể hiện cụ thể thông qua lễ hội cổ truyền trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. 3. Trong bối cảnh đất nước hoà bình, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hiện tượng các lễ hội được phục hồi trở lại có những biến đổi về nghi lễ, trò vui… Xu hướng lược bỏ các yếu tố rườm rà, lạc hậu trong lễ hội và bổ sung thêm nhiều hoạt động văn hoá của thời đại mới. Tuy vậy, về căn bản lễ hội vẫn giữ được các yếu tố văn hoá cổ truyền. Đó là tâm linh, tín ngưỡng về các vị thần được thờ luôn được duy trì trong cộng đồng. Mặc dù nhận thức của con người trong thời đại khoa học kỹ thuật phát triển, xã hội hiện đại xuất hiện những hình thức hoạt động văn hoá mới nhưng người Việt vẫn tổ chức lễ hội theo nghi lễ cổ truyền, từ hoạt động tế lễ, rước thần cho đến các trò chơi, trò diễn. Việc tổ chức các lễ hội đã đóng góp phần làm phong phú đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân; tăng tình đoàn kết cộng đồng, góp phần xây dựng nếp sống văn hoá ở các địa phương tổ chức lễ hội; giúp người dân ý thức về một truyền thống dân tộc, tính đoàn kết cộng đồng làng xã; nâng cao nhận thức của nhiều tầng lớp nhân dân, các cấp chính quyền đối với lễ hội, coi đó là di sản văn hoá có giá trị, cần nghiên cứu bảo tồn; góp phần bảo lưu nhiều sinh hoạt văn hoá cổ truyền,… Tuy nhiên trong việc tổ chức lễ hội, ở một số còn biểu hiện tiêu cực như nặng về kinh doanh thương mại, coi nhẹ giá trị nhân văn sâu sắc của lễ hội, khoán thu lễ hội; một số trò chơi mang tính cờ bạc bịp lừa thu hút thanh thiếu niên tham gia; các dịch vụ tín ngưỡng còn lộn xộn, hàng quán, ăn uống gây mất vệ sinh môi trường, ảnh hưởng đến cảnh quan di tích… 4. Chúng tôi nhận thức rằng sự tồn tại của lễ hội như một chức năng cần thiết cho xã hội hiện tại nên chúng ta cần có những biện pháp quản lý, tổ chức lễ hội phù hợp với xu thế chung và không làm ảnh hưởng dẫn đến sự biến mất của lễ hội với tư cách là một di sản do cha ông để lại. Trong xu hướng phát triển của xã hội hiện đại, lễ hội cổ truyền không chỉ đáp ứng nhu cầu văn hoá, tâm linh của người dân địa phương, mà đã và sẽ còn thu hút sự chú ý và tìm đến của khách du lịch trong vào ngoài nước. Bài toán đặt ra đối với chính quyền và các ngành kinh tế, văn hoá, du lịch trong cả nước nói chung, Vĩnh Phúc nói riêng là làm sao vẫn giữ được thuần phong mỹ tục mà vẫn có thể giao lưu, hội nhập, để có thể tạo thêm nguồn thu ngân sách chính đáng từ dịch vụ du lịch lễ hội cho địa phương, cho đất nước. Trong tương lai có thể lễ hội vẫn còn tồn tại như nó đã tồn tại nhưng nó tồn tại như thế nào lại phụ thuộc vào nhà quản lý cũng như trách nhiệm của các thành viên trong cộng đồng. Chính vì vậy công tác bảo tồn và phát huy lễ hội đã và đang đặt ra nhiều thách thức đối với các nhà nghiên cứu và quản lý. Để bảo tồn, khai thác và phát huy những giá trị văn hoá của lễ hội cổ truyền ở Vĩnh Phúc, theo quan điểm của chúng tôi, các giải pháp trước mắt đưa ra là: 1. Tăng cường các hoạt động tuyên truyền, giáo dục để nhân dân hiểu rõ những giá trị văn hoá, lịch sử của lễ hội; 2. Tăng cường công tác quản lý Nhà nước đối với lễ hội; 3. Xây dựng chương trình bảo tồn, khai thác và phát huy các giá trị văn hoá của lễ hội; 4. Đầu tư hỗ trợ kinh phí để tổ chức lễ hội có nhiều giá trị văn hoá; 5. Phát triển mô hình du lịch văn hoá lễ hội; 6. Tăng cường công tác đào tạo cán bộ quản lý văn hoá các cấp, nhất là ở cơ sở. Trên cơ sở các giải pháp đó, luận văn cũng đưa ra những kiến nghị cụ thể đối với cấp quản lý cao nhất trên địa bàn tỉnh là UBND tỉnh, cấp quản lý trực tiếp là Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch, các ngành đoàn thể, đặc biệt là các địa phương và cộng đồng dân cư có lễ hội. Trong các kiến nghị, chúng tôi nhấn mạnh tới biện pháp lập quy hoạch các dự án cụ thể bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá của các di tích và lễ hội gắn với phát triển du lịch; thực hiện nghiên cứu, thống kê và phân loại lễ hội trên địa bàn toàn tỉnh để có biện pháp quản lý phù hợp, định hướng phục hồi lễ hội theo hướng bổ sung những tiêu chí cụ thể để nâng cấp từng lễ hội và toàn bộ các lễ hội; nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của cộng đồng dân cư với vai trò là chủ thể trong việc giữ gìn, phát huy các giá trị lễ hội. 5. Kết quả nghiên cứu trong luận văn đã giúp các nhà nghiên cứu hiểu biết thêm những sắc thái văn hoá riêng của lễ hội cổ truyền trên vùng đất Vĩnh Phúc trong cái chung lễ hội của người Việt vùng châu thổ Bắc Bộ và trong cả nước. Vì vậy, tài liệu về lễ hội ở Vĩnh Phúc góp thêm tư liệu quý giá đối với việc nghiên cứu để bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của lễ hội cổ truyền, góp phần vào công cuộc xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc trên quê hương Vĩnh Phúc./. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ban Tư tưởng - Văn hoá Trung ương (2004), Tài liệu kết luận Hội nghị lần thứ Mười Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá IX, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 2. Trần Lâm Biền (2001), "Trang trí mỹ thuật truyền thống của người Việt, Nxb Văn hoá dân tộc", Tạp chí Văn hoá Nghệ thuật. 3. Đoàn Văn Chúc (1997), Văn hoá học, Nxb Văn hoá Thông tin, Hà Nội. 4. Điều tra di sản văn hoá phi vật thể ở Vĩnh Phúc 2005-2008. 5. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh (2000), Gi¸o tr×nh Lý luËn v¨n ho¸ vµ §-êng lèi v¨n ho¸ cña §¶ng, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 6. Hội đồng Quốc gia Chỉ đạo biên soạn Từ điển Bách khoa Việt Nam (1995), Từ điển bách khoa Việt Nam, tập 1, Trung tâm Biên soạn từ điển bách khoa Việt Nam xuất bản, Hà Nội. 7. Đinh Gia Khánh (1985), Ý nghĩa xã hội và văn hoá của hội lễ dân gian, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 8. Đinh Gia Khánh (1989), Trên đường tìm hiểu văn hoá dân gian Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 9. Đinh Gia Khánh (1989), Văn hoá dân gian- Những lĩnh vực nghiên cứu, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 10. Đinh Gia Khánh, Lê Hữu Tầng (chủ biên) (1993), Lễ hội truyền thống trong đời sống xã hội hiện đại, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội. 11. Đinh Gia Khánh (1995), Văn hóa dân gian Việt Nam với sự phát triển của xã hội Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 12. Vũ Ngọc Khánh (1993), Lễ hội cổ truyền trong quá trình thích nghi với đời sống xã hội hiện đại và tương lai, trong cuốn "Lễ hội truyền thống trong đời sống xã hội hiện đại", Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 13. Nguyễn Quang Lê (1992), “Một số suy nghĩ về nguồn gốc và bản chất của lễ hội cổ truyền dân tộc”, Tạp chí Văn hoá dân gian, (1), tr.5-9. 14. Nguyễn Thị Mỹ Liêm (2004), “Bảo tồn và phát huy” hay “kế thừa và phát triển” văn hoá dân tộc trong nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa”, in trong cuốn kỷ yếu hội thảo "60 năm đề cương văn hoá Việt Nam (1943- 2003)", Viện Văn hoá - Thông tin xuất bản, Hà Nội. 15. Thu Linh (1982), “Hội- Một hình thức sinh hoạt văn hoá truyền thống”, Tạp chí Nghiên cứu Nghệ thuật, (2), Hà Nội. 16. Nguyễn Thu Linh, Phan Văn Tú (chủ nhiệm đề tài) (2004), Quản lý lễ hội cổ truyền: thực trạng và giải pháp, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, Hà Nội. 17. Luật Di sản Văn hoá và văn bản hướng dẫn thi hành (2003), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 18. Lê Hồng Lý (1992), Lễ hội ở đồng bằng Bắc Bộ về những nhân vật lịch sử, trong "Lễ hội truyền thống trong xã hội hiện đại", Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 19. Nguyễn Văn Mạnh (2002), “Giá trị của lễ hội truyền thống trong xã hội hiện đại”, Tạp chí Văn hóa Dân gian, (2), tr.3-6. 20. Trần Bình Minh (2000), Những tương đồng giữa các lễ hội cổ truyền Đông Nam Á, Viện Nghiên cứu Văn hoá và Nxb Văn hoá Thông tin, Hà Nội. 21. Phạm Quang Nghị (2002), “Lễ hội và ứng xử của người làm công tác quản lý lễ hội hiện nay”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, (11), tr.3-7. 22. Phạm Quang Nghị (2005), Bảo tồn phát huy di sản văn hoá phi vật thể ở Việt Nam, Viện Văn hoá - Thông tin, Hà Nội. 23. Nguyễn Tri Nguyên (2004), “Bản chất đặc trưng tín ngưỡng dân gian trong lễ hội cổ truyền Việt Nam”, Tạp chí Di sản Văn hoá, (7), tr.54- 56. 24. Dương Văn Sáu (2004), Lễ hội Việt Nam trong sự phát triển du lịch, Trường Đại học Văn hoá Hà Nội. 25. Tô Ngọc Thanh (1999), “Trình diễn dân gian Việt Nam”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, (12), tr.44-48. 26. Bùi Thiết (1993), Từ điển lễ hội Việt Nam, Nxb Tp. Hồ Chí Minh. 27. Ngô Đức Thịnh, Lê Hồng Lý (1997), “Về tín ngưỡng lễ hội và sự phát triển xã hội hiện nay”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, (1), tr.35-39. 28. Ngô Đức Thịnh (1999), “Mấy nhận thức về lễ hội cổ truyền”, Tạp chí Văn hoá Nghệ thuật, (11), tr.37. 29. Ngô Đức Thịnh (1999), “Về nếp nghĩ và lối sống của người Việt cổ truyền ở châu thổ Bắc Bộ và đồng bằng Nam Bộ”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, (4), tr.17-22. 30. Ngô Đức Thịnh (2001), “Những giá trị của lễ hội cổ truyền trong đời sống xã hội hiện nay”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, (3), tr.7- 8. 31. Ngô Đức Thịnh (2001), Tín ngưỡng và văn hoá tín ngưỡng ở Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 32. Ngô Đức Thịnh (2005), "Những cảnh báo về lễ hội cổ truyền hiện nay", Báo Nhân dân điện tử, ngày 10-3-2005. 33. Ngô Đức Thịnh (2007), Tín ngưỡng và lễ hội cổ truyền, Viện Văn hoá Nghệ thuật, Hà Nội. 34. Lê Thị Nhâm Tuyết (1976), “Nghiên cứu hội làng ở Việt Nam. Các loại hình hội làng trước cách mạng, Tạp chí Dân tộc học, (2), tr.48- 49. 35. UNESCO (2004), “Công ước về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể”, Thông báo khoa học Viện Văn hóa – Thông tin, (9), tr.144. 36. Đặng Nghiêm Vạn (1994), Lễ hội- Thái độ ứng xử xưa và nay, trong sách Lễ hội truyền thống trong đời sống xã hội hiện đại, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 37. Đặng Nghiêm Vạn (2001), Lý luận về tôn giáo và tình hình tôn giáo ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 38. Viện Ngôn ngữ học (2002), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng. 39. Viện Văn hoá dân gian (1992), Lễ hội cổ truyền, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 40. Tô Vũ (2002), Âm nhạc Việt Nam truyền thống và hiện đại, Viện Âm nhạc, Hà Nội. 41. Lê Trung Vũ (chủ biên) (1992), Lễ hội cổ truyền của người Việt ở Bắc Bộ, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 42. Lê Trung Vũ, Nguyễn Hồng Dương (1997), Lịch lễ hội, Nxb Văn hoá Thông tin, Hà Nội. PHỤ LỤC LÒCH LEà HOÄI TRONG NAÊM Nhìn chung, caùc laøng xaõ xöa cuûa tænh Vónh Phuùc haøng naêm ñeàu coù chöông trình leã vaø hoäi. Vì hoäi leã gaén lieàn vôùi tín ngöôõng cuûa moãi coäng ñoàng. Traûi gaàn 6 thaäp kæ vöøa qua, do coâng cuoäc khaùng chieán giaønh ñoäc laäp daân toäc, do nhieàu bieán ñoäng xaõ hoäi, vieäc toå chöùc leã hoäi laøng khoâng coøn nhö tröôùc. Khoaûng treân 10 naêm trôû laïi ñaây, caùc leã hoäi nhieàu laøng ñaõ coù saéc thaùi trôû laïi. Nhöng chæ coù phaàn leã röôùc kieäu vaø leã teá. Ñaëc bieät môùi xuaát hieän caùc ñoaøn teá laø phuï nöõ (ñieàu maø trong leã hoäi laøng coå truyeàn chöa töøng coù), saéc thaùi hoäi laøng coù nhieàu thay ñoåi, nhieàu maøu saéc hôn. Nhieàu laøng ñaõ khoâng coøn toå chöùc ñöôïc phaàn hoäi coå truyeàn. Vì phuïc döïng moät noäi dung coå truyeàn khoù hôn, toán keùm hôn, nhaát laø lôùp ngöôøi tham gia toå chöùc hoäi xöa kia, haàu heát nay ñaõ ñi veà coõi vónh haèng. Hoï ra ñi vaø ñem theo caû kho taøng veà voán soáng, söï hieåu bieát xaõ hoäi thôøi kyø ñoù. Ñoù laø voán vaên hoaù coå truyeàn ñaëc saéc. Vieäc khoâi phuïc caùc leã hoäi coå truyeàn ñaõ ñöôïc baét ñaàu trong ñieàu kieän nhö theá neân noäi dung nhieàu hoäi leã ñaõ thay ñoåi theo lyù ñöông nhieân toàn taïi vôùi thôøi gian, veà ngaøy toå chöùc hoäi leã vaø noäi dung leã hoäi. Trong muïc naøy, chuùng toâi ñaõ coá gaéng baùm saùt theo caùc thoâng tin ñieàu tra coøn ñöôïc löu tröõ trong caùc vieän khoa hoïc - xaõ hoäi ôû Trung öông, cuøng söï khaûo saùt ñieàu tra trong nhöõng naêm qua ñeå laäp neân “Lòch leã hoäi trong naêm” cuøng vôùi caùc ñòa chæ vaø caùc thoâng tin veà leã hoäi coù ñoä tin caäy cao. Bieåu chia theo tieát thöù cuûa ngaøy thaùng theo aâm lòch. Chia theo caùc muïc ñeà: - Thaùng. - Ngaøy leã hoâi. - Noäi dung leã hoäi: Thôø cuùng; Leã (Teá - Röôùc); Tuïc hoäi; Troø hoäi. THÒ XAÕ VÓNH YEÂN Thaùng Gieâng Ngaøy muøng 2 - muøng 3: Leã hoäi ñình Caû 5 laøng xaõ Tích Sôn Ñình Caû nay thuoäc phöôøng Tích Sôn thôø cuùng 7 vò anh huøng Loã Ñinh Sôn. Leã hoäi taùi hieän lòch söû veà traän ñaùnh quaân Nguyeân Moâng naêm 1258. Quaân só ñang chuaån bò yeán tieäc, lôïn ñang caïo loâng, gaø môùi caét tieát thì quaân giaëc ñeán. Taát caû aên thòt soáng roài ra traän gieát giaëc Leã hoäi: Khoâng coù teá, khoâng coù röôùc. Coù tuïc: “giao chaân keo” (moät hình thöùc xin aâm döông). Gieát lôïn laøm coã thòt soáng (coã “sinh huyeát - sinh nhuïc”). - “Chaïy” coã (khoâng coù röôùc vì voäi vaøng ra traän). - Saùt keâ chieâm tuùc (boùi chaân gaø), goïi laø “suû gaø” ñeàu laø “löôïc haønh hieán leã” (laøm qua loa maø daâng cuùng). - Naáu côm keùo baøn daâng côm cuùng - Keùo daây ñoaùn laønh döõ (3 keo) goïi laø “dueä thaèng” - Taùn coã, höôûng loäc. Ngaøy muøng 4: Leã hoäi ñeàn Trinh Uyeån (mieáu Baø) laøng Vò Thanh, nay thuoäc xaõ Thanh Truø. Thôø caùc vò nöõ thaàn laø töôùng cuûa Hai Baø Tröng: - Thaùi Trang (Tröôûng) quoác coâng chuùa - An Bình Lí coâng chuùa - Vua AÛ coâng nöông coâng chuùa. - An Bình Lí Haéc y coâng chuùa - Coå Tích coâng chuùa - Hoaøng phi coâng chuùa Leã: Leã röôùc kieäu. Leã teá Tuïc: Keùo song ñeå söï thaàn. Cuõng ñeàn Trinh Uyeån coøn coù: Ngaøy 13 - 15 thaùng 10: Hoäi ñaùnh caù ñaàm Vaïc Leã/tuïc: Daâng caù cuùng Ngaøy 14 thaùng 10: Hoäi gieát traâu hieán teá - Giôø “Ngoï” (11-13h) khôûi hoäi “Saùt ngöu hieán teá”. - Leã: Teá thòt traâu ôû caùc baøn thôø. Treân chay döôùi maën. Caùc leã vaät khaùc: baùnh giaày traéng, quyùt ñoû, cam vaøng. Ngaøy muøng 7: Leã hoäi laøng Ñoân Haäu, nay thuoäc phöôøng Khai Quang. Ñình thôø 3 vò töôùng ñôøi Huøng Vöông laø Ñoâng Hieân, Ñoâng Haûi vaø Quyù Minh. Leã: leã teá Hoäi/ tuïc: - Muùa gaäy. - Reo caàu. - Moùc kheåu. Ngaøy muøng 8: Leã hoäi laøng Maäu Laâm, nay thuoäc phöôøng Khai Quang. Ñình thôø 3 vò: Ñoâng Hieân - Ñoâng Haûi - Quyù Minh Leã: Leã röôùc kieäu töø ñình leân saân ñieän Linh Tieâu (töø naêm 1826 ñoåi thaønh chuøa, teân laø Phuù Cung töï). Teá 3 vò Thaønh hoaøng taïi “ngheø xeáp” (ñình döïng trong ngaøy leã hoäi) trong saân ñieän Linh Tieâu. Hoäi/tuïc: Dieãn troø trình ngheà töù daân: Só - Noâng - Coâng - Coå. Goïi laø “Khai xuaân khaùnh haï” hoaëc “Töù thuù nhaân löông”. Thaùng 2 Ngaøy 10: Leã hoäi laøng Laïc YÙ, nay thuoäc phöôøng Ñoàng Taâm. Thôø: 3 vò thaàn thaønh hoaøng ñeàu coù danh hieäu Linh Sôn ôû ñeàn Tam Linh. Leã: leã röôùc 3 kieäu töø ñeàn ra goø OÂng Ñoáng, teá leã ôû ñaáy. Tuïc: Teá lôïn soáng Thaùng 3 Ngaøy 11: Mieáu Maãu chuøa Haø, nay thuoäc xaõ Ñònh Trung. Thôø: Baø Quoác Maãu Laêng Thò Tieâu. Leã: Teá haøng toång (Toång Ñònh Trung: Caùc laøng Nhaân Mó, Haùn Nöõ, Ñònh Trung, Xuaân Traøng, Khai Quang, Baûo Sôn, Ñoân Haäu, Tích Sôn). Thaùng Chaïp Ngaøy 12: Laøng Khai Quang, nay laø phöôøng Khai Quang. Ñình haøng xaõ (Ñinh AÁm). Thôø: 7 vò anh huøng Loã Ñình Sôn Leã: Teá traän. Tuïc: Cheùm lôïn soáng, “chaïy” daâng thaàn. THÒ XAÕ PHUÙC YEÂN Thaùng Gieâng Ngaøy 15 - 24 (10 ngaøy) Ñình laøng Cao Quang, nay thuoäc xaõ Cao Minh. Thôø: töôùng Xa Lai, moät töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: Teá Hoäi: Caùc troø dieãn daân gian vui cöôøi Ngaøy 30: Laøng Hieån Leã, xaõ Cao Minh Thôø baø toå ngheà noài ñaát: Haø Taân Na Nöông thò toân thaàn. Leã: Teá toå ngheà ôû laêng Thaùng 2 Ngaøy muøng 5: Laøng Hieån Leã, laøng Xuaân Hoaø, toå chöùc ôû Ñình cuûa hai laøng, nay ñeàu thuoäc xaõ Cao Minh. Thôø: - Baûn caûnh Thaønh hoaøng Saùo Sôn Nguy Nguy Tröôøng sôn Ñaïi vöông toân thaàn, coù coâng aâm phuø Hai Baø Tröng. - AÛ Nhaát nöông coâng chuùa phu nhaân toân thaàn. Leã: Teá ôû ñình 2 laøng. Hoäi/tuïc: - Ñình Hieån Leã: Tieäc xöôùng ca (haùt thôø), tieäc vaät (giao ñieät) 3 ngaøy, ñeå söï thaàn. - Ñình Xuaân Hoaø: Tieäc xöôùng ca (haùt thôø), tieäc vaät (giao ñieät) 2 ngaøy, ñeå söï thaàn. Thaùng 8 Ngaøy 10: Laøng Tieân Non (Thònh Kyû lôùn), nay thuoäc xaõ Tieàn Chaâu. Thôø: Ñöùc vua Ñoâng Hoái, töôùng cuûa Hai Baø Tröng Ñöùc vua Ñoâng Haûi, haäu thaân cuûa Ñoâng Hoái. Leã: - Leã röôùc. - Leã teá. Hoäi/tuïc: - Vaät “giao ñieät” ñeå söï thaàn. - Côø ngöôøi. - Toå toâm ñieám. HUYEÄN BÌNH XUYEÂN Thaùng Gieâng Ngaøy muøng 3 - muøng 5 (3 ngaøy). Hoäi keùo song thò traán Höông Canh (3 laøng Canh: Höông Canh, Ngoïc Canh, Tieân Canh). Thôø ôû 3 ñình Canh: 7 vò thaàn. - Thieân Saùch Hoaøng ñeá chi thaàn (Ngoâ Xöông Ngaäp, con trai tröôûng cuûa Ngoâ Vöông Quyeàn). - Ñoâng nhaïc ñaïi vöông chi thaàn. - Quoác vöông Thieân nghò, thoâng dueä, chính tröïc, trung hoaø, uyeân tuyù, khoan haäu, anh quaû, phuï daân, phuï vaän ñai vöông. - Thuïc Dieäu Baûn caûnh Thaønh hoaøng AÛ Laõ Nöông nöông chi thaàn. - Thò tuøng nhaân toân thaàn - An phuï sôn toân thaàn - Linh Quang Thaùi haäu toân thaàn. Hoäi laø taøn dö cuûa nhöõng coâng cuoäc keùo thuyeàn treân ñoaïn soâng Phan chaûy qua 3 laøng Canh, neân khoâng toå chöùc ôû ñình, maø toå chöùc ôû 1 ñieåm giaùp caàu Höông Canh, cuõng nhö “töï moân sôû” ôû chuøa Kính Phuùc laø nôi hoïp cuûa höông lí baøn vieäc chung 3 laøng Canh (Ñình rieâng -hoäi chung). Nay chæ coøn laø moät hoäi mang yù nghóa theå thao hôn laø moät nghi thöùc söï thaàn. Cuõng ôû 3 laøng Canh coøn coù: Ngaøy muøng 2 thaùng 2: - Leã röôùc kieäu 3 ñình Canh - Gioã traän: chaùo se baùnh hoøn Kæ nieäm naêm Canh Ngoï (ngaøy 29 thaùng 4 naêm 1750), ngaøy traän vong, quaân quaän Heûo Nguyeãn Danh Phöông vaøo laøng. Kæ nieäm naêm Giaùp Thaân (ngaøy muøng 2 thaùng 2 naêm 1884) ngaøy traän vong, quaân côø ñen Löu Vónh Phuùc vaøo laøng. Ngaøy 15 thaùng 7: Hoäi / tuïc: - Bôi chaûi treân soâng Caùnh (Höông Canh) - Ñaáu vaät - Thi caáy - Thi naáu côm Ngaøy muøng 6: Hoäi laøng Noäi Phaät, nay thuoäc xaõ Tam Hôïp. Thôø: 3 vò ôû mieáu ñình: - Thaùnh Maãu Döôõng. - Thaùnh Baïc Sôn. - Thaùnh Bænh Sôn. ñeàu laø töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: - Chieàu muøng 5. Röôùc kieäu töø mieáu veà ñình. - Saùng muøng 6. Teá ôû ñình. Hoäi: Môû hoäi “laäp traän keùo quaân” thaønh chöõ (daân gian goïi laø veõ voøng keùo chöõ). Khi keùo chöõ, taát caû nam phuï laõo aáu trong laøng, tröø nhöõng ngöôøi tang cheá, chia laøm 2 phía, 2 beân taû höõu. Beân traùi thì keùo 4 chöõ “Cung phuïng ñaïi vöông”. Beân phaûi thì keùo 4 chöõ “Xuaát hoäi teá vöông” Khi 2 beân keùo ñeán tröôùc ñình nhaäp laïi thaønh chöõ “AÙ”, ñôïi ñeán khi trong ñình caùc quan vieân teá khôûi ñeán ñoaïn “haønh aù hieán leã” (daâng tuaàn röôïu thöù 2) thì 2 vò daãn ñaàu ñoaøn keùo chöõ vaøo laøm leã. Teá leã xong, môû troø baùch ngheä nhö Só - Noâng -Coâng - Thöông. Coù caùc vai oâng giôøi, baø ñaát, oâng quan, oâng lí, oâng ñoà, thôï moäc, thôï neà, ngöôøi ñi caáy, ngöôøi ñi buoân, keû ñi baùn. Laøm caây boâng, caây hoa cho nhöõng ai hieám con ra ñoù laøm leã roài haùi hoa caàu töï. Cuõng ñình mieáu laøng Noäi Phaät, coøn coù: Ngaøy 12 thaùng 8: Ñaïi tieäc Thaùnh Maãu Döôõng môû hoäi Maãu. Hoäi/tuïc: - Cöôùp baùnh daày - Cöôùp caàu - Thi vaät - Ñoïc ñòa maïch Ngaøy muøng 6: Xoùm Loø Cang, nay thuoäc thò traán huyeän Bình Xuyeân. Thôø: Toå ngheà goám saønh. Leã/tuïc: - Röôùc kieäu toå ngheà goám (röôùc ñeâm, soi ñuoác). - Caùc loø cuùng toå ngheà, ñoát loø. Moïi coâng vieäc veà ñeâm. Ngaøy muøng 7: Leã hoäi 3 ñình Baûo Ñöùc, Moä Ñaïo, Yeân Loã, nay thuoäc xaõ Ñaïo Ñöùc. Thôø: Lí Nam Ñeá vaø Lí Nam Ñeá hoaøng haäu. Leã: Leã teá ngaøy sinh Lí Nam Ñeá. Leä /tuïc: Tieäc xöôùng ca (haùt thôø). Troø: - Leo caàu uøm. - Chaïy côø. - Ñaùnh gaäy. Laøng Phöôïng Ñöùc (Yeân Loã Thöôïng), môû hoäi vaät. Ngaøy muøng 1 - 14: (10 ngaøy). Leã hoäi ñình laøng Ngoaïi Traïch. Nay thuoäc xaõ Tam Hôïp. Thôø: 3 vò thaàn ñeàu coù danh hieäu laø Cao Sôn. Leã: Teá khai xuaân. Leä/tuïc: Ñuoåi baét lôïn, teá daâng thaàn. Ngaøy 10: Leã hoäi ñình laøng Quaát Löu, nay laø xaõ Quaát Löu. Thôø: Ñình Caû thôø 3 vò: - Thaùi Trang (tröôûng) coâng chuùa. - An Bình Lí coâng chuùa. - Quoác caäu coâng chuùa. ñeàu laø töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: leã röôùc, leã teá. Hoäi/tuïc: - Hoäi vaät, môû ôû ñình Khôûi döôùi chaân nuùi Soùc. - Laøm 14 thöù baùnh khao quaân. Ngaøy 10 - 12: Leã hoäi ñình Caû cuûa 3 thoân Yeân Lan -Xuaân Laõng - Hôïp Leã. Thôø: Baø Thaùnh maãu Trieäu Thò Khoan Hoaø vaø 5 con trai ñeàu laø töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: Röôùc kieäu - Teá Hoäi: Vaät thôø, môû hoäi vaät Ñình Hôïp Leã thôø vò Quyù Minh, môû tieäc vaät 3 ngaøy (töø muøng 10 ñeán 12). HUYEÄN LAÄP THAÏCH Thaùng Gieâng Ngaøy muøng 2 - muøng 3: Leã hoäi laøng Nhaân Laïc, nay thuoäc xaõ Nhaân Ñaïo. Thôø: Nguyeãn Trieâu Leä (Löõ Gia), Quyù Minh. Leã: Tieäc caàu ñình. Leä/tuïc: Röôùc “oâng caàu” (röôùc lôïn soáng). Hoäi/tuïc: “cöôùp quôø”. Ngaøy muøng 3: Leã hoäi laøng Taây Haï, nay thuoäc xaõ Baøn Giaûn. Thôø: Tröông Ñònh Xaù, töôùng cuûa Huøng Dueä Vöông. Leã: Leã röôùc töø ñình leân mieáu. Teá ôû mieáu (chung vôùi laøng Taây Thöôïng). Thænh thaùnh veà ñình môû leã hoäi. Tuïc/hoäi: Laøm 100 thöù baùnh khao quaân. Hoäi: Cöôùp pheát (“boá döông caàu quaû”). Ngaøy muøng 3: Laøng Chu Ñeà, nay laø xaõ Ñình Chu. Thôø: Vua Huøng thöù nhaát: “Ñoät Ngoät Cao Sôn Coå Vieät Huøng thò thaäp baùt theá thaùnh vöông”. Leõ: Teá Tuïc/troø: Vaät thôø ôû mieáu (giao ñieät). Ban tri leã duøng y phuïc teá vaøo vaät. Cuõng laøng Ñình Chu coøn coù: Tieäc muøa thaùng 10, töø ngaøy muøng 9 ñeán ngaøy 11. Noäi dung: Leã röôùc - Khai saéc. Ngaøy muøng 3 - muøng 7 (5 ngaøy) 5 laøng Haï Ích. Nay thuoäc xaõ Ñoàng Ích. Thôø 3 vò thaàn: - Ñöùc vua Laäp Thaïch O Sôn Löï thaàn Boä Soaùi Quyù Minh ñaïi vöông. - Ñöùc vua Laäp Thaïch UÙt Sôn Löï Thaàn Boä Soaùi Trung Döïc linh öùng ñaïi vöông. - Ñöùc vua Hi Vöông Hieån Ñoâ Anh Uy Duõng Kieâm Saét Heà ñaïi vöông. Leã: Röôùc töø laêng veà ñình. Teá. Hoäi/tuïc: - Huy boâng (tung boâng) - Chu toaï nöõ (con gaùi ngoài veõ voøng keùo chöõ). - Nguõ kieän. Nay chöa roõ laø troø hoäi gì. Ngaøy muøng 4: Laøng Vaân Chöông, nay thuoäc xaõ Vaân Truïc. Thôø 4 vò thaàn: - Ñeä nhaát: Ñao Sôn. - Ñeä nhò: Man Sôn. - Ñeä tam: Chæ Sôn. - Ñeä töû: Ngoaõ Sôn . ñeàu laø töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: Tieäc Khai xuaân - Teá Hoäi/tuïc: - Vaät thôø - Keùo co - Choïi gaø. Ngaøy muøng 6: Laøng Ñoâng Maät, nay thuoäc xaõ Sôn Ñoâng Thôø: - Vuõ Coâng Ñieàn - Vuõ Coâng Baùch laø caùc nhaân vaät thôøi Huøng Vöông, coù coâng daïy daân canh taùc. Leã: Röôùc oâng coâng töø mieáu veà ñình. Teá Hoäi/ Troø: Ngö - tieàu- canh- muïc. (ngheà caù- ngheà röøng - ngheà noâng - ngheà chaên nuoâi). - Hoäi xuoáng ñoàng: Traâu rôm, boø coû. Ngaøy muøng 6: Laøng Yeân Tónh (laøng Ôn), nay thuoäc xaõ Ñoàng Tónh. Thôø: - Ñöùc kha Ñaûo Sôn phu nhaân (AÂm phuø Hai Baø Tröng). Leã: Teá. Hoäi/tuïc: - Keùo song “duøng daèng möa naéng” (mieáu Keùo song). - Ñu tieân. - Choïi gaø. Ngaøy muøng 6: Laøng Chaï Do (Ñaïi Ñeà), nay thuoäc xaõ Ñaïi Thaéng. Thôø: Ñöùc vua Quyù Minh - Ñöùc vua hoaøng haäu Nöông Ñeâ Nöõ Baø. Leã: Röôùc kieäu mieáu (Khaùnh Thieân) veà ñình. Hoäi/ tuïc: - Hoäi chôï phieân - Keùo co baèng 2 caây tre khoaù goác vaøo nhau: “röôùc daây baàu bí”. Ngaøy muøng 7: Laøng Thöôïng Yeân, nay thuoäc xaõ Ñoàng Thònh. Chuøa: Hoa Nghieâm. Leã: Röôùc caây boâng. Tuïc: Cöôùp loäc boâng. Cuõng laøng Thöôïng Yeân coøn coù: Mieáu Thöôïng - Ñình Haï, ñeàu thôø Taûn Vieân Sôn Thaùnh. Ngaøy 25 thaùng 5: Leã tieäc caàu ñinh. Leã: Ngaøy 24 - Leã röôùc saéc vaø 3 quaû caàu töø mieáu Thöôïng veà ñình Haï. Ngaøy 25 - Teá ôû ñình Haï. Hoäi/tuïc: Teá xong vò chuû teá tung 3 quaû caàu baèng goã cho daân ñinh baét. Ngaøy muøng 7: Laøng Thöôïng Ñaït, nay thuoäc xaõ Lieân Hoaø. Thôø: - Ñaïi ñoâ Thaønh hoaøng Ñöùc vua Caû Ngaät Tuaán Cao Sôn. - Baûn caûnh Thaønh hoaøng Traàn Minh Töï thaùnh vöông. - Baûn caûnh Thaønh hoaøng Hoaøng Ngöï Chieáu thaùnh vöông. Leã: Leã röôùc 3 kieäu (baùt coáng) töø ñình ra mieáu. YÙ nghóa: Cung nghinh caùc thaùnh veà ñình döï leã. Tuïc: - Naáu côm thi, choïn noài côm nhaát daâng teá ñöùc thaùnh Caû. - Teá leã taïi ñình. Hoäi: - Vaät “giao ñieät”. Tieäc vaät. - Caùc troø hoäi khaùc: Baét vòt döôùi ao… Chieàu: Nghinh thaùnh hoài cung taïi mieáu. Teá taï. Ngaøy muøng 6 - muøng 7: 4 laøng Ñoâng Lai, Truï Thaïch, Ngoïc Xuaân, Hoa Giang xaõ Baøn Giaûn (cuõ) cuøng môû hoäi. Nay ñeàu thuoäc xaõ Baøn Giaûn. Thôø: 4 vò ñeàu laø con trong soá 50 con cuûa Laïc Long Quaân vaø AÂu Cô theo meï veà nuùi, ñöôïc trò nhaäm ôû 4 laøng. Leã: Tröa ngaøy 6 (giôø Ngoï). Leã röôùc kieäu cuûa 4 laøng töø ñeàn mieáu cuûa laøng mình veà ñình Caû Ñoâng Lai (ñình coâng ñoàng). Caùc thaùnh taïi vò ôû ñình Caû theo thöù töï anh em. Leä/tuïc: - Chieàu muøng 6: Giaõ baùnh daày cuûa 4 laøng. - Toái muøng 6: Laøm thòt gaø teá thaùnh goïi laø “leã vaät oâng gaø”. - Ñeâm muøng 6 haùt thôø (tieäc xöôùng ca) taïi ñình Caû. - Saùng sôùm ngaøy muøng 7: Röôùc coã baùnh, coã gaø veà ñình Caû. - Ñaïi teá ôû ñình Caû. - Töø 13h: Môû hoäi cöôùp caàu (cöôùp pheát). - Chieàu toái: Caùc laøng röôùc thaùnh hoaøn cung. Teá yeân vò. Ngaøy muøng 8: Laøng Phuù Haäu, nay thuoäc xaõ Sôn Ñoâng. Thôø: Ñình thôø Quyù Minh thöôïng ñaúng thaàn. - Leã: Teá ôû ñình. Leä/tuïc: Thi naáu côm, 3 noài côm. Chaïy nöôùc, giaõ thoùc laáy gaïo naáu côm. Hoäi: - Thi laøm thòt gaø, luoäc gaø. - Chaám giaûi choïn ñoäi kheùo nhaát. Ngaøy muøng 9: Laøng Thaïc Truïc, nay thuoäc thò traán huyeän Laäp Thaïch. Ñình Thaïc Truïc thôø: - Minh Sôn ñaïi thaàn. - Quyù Minh ñaïi vöông. - Baûn caûnh thaønh hoaøng chí ñöùc ñaïi vöông. Leã: ngaøy muøng 8 - Röôùc coã töø nhaø söûa veà ñình. Ngaøy muøng 9 - Saùng: Teá leã ôû ñình. Hoäi/tuïc: Caùc nghi thöùc caàu ñinh: - Leo caàu, boùp buù. - Baét chaïch trong chum. Caùc troø hoäi: - Ñu tieân. - Baét vòt döôùi ao… Ngaøy 12: Leã hoäi ñeàn Tam Thaùnh xaõ Xuaân Loâi. Thôø: - Traàn Höng Ñaïo - Traàn Quang Khaûi - Traàn Nhaät Duaät Leã - Leã röôùc cuûa 4 laøng trong xaõ (laøng Buùn, laøng Doø, laøng Loäc Thuï, laøng Voi) veà ñeàn. - Leã teá coâng ñoàng ôû ñeàn - 4 laøng röôùc kieäu thaønh hoaøng hoaøn cung, veà ñình laøng mình môû hoäi. Ngaøy 14: Leã hoäi ñình Vónh Quang laøng Thieàu Thaïch, nay thuoäc xaõ Yeân Thaïch. Thôø 3 vò thaàn danh hieäu Thaïch Sôn. Leã: Teá Hoäi/tuïc: - Côø vaây. - Ñaáu vaät (“giao ñieät”). - Choïi gaø (“ñaáu keâ”). Ngaøy 15: Ngaøy chính: Leã hoäi 5 ngaøy. Laøng Ñöùc Leã, nay thuoäc xaõ Vaên Quaùn. Thôø: - Quyù Minh. - Taû töôùng quoác Traàn Nguyeân Haõn. Leã: Teá Hoäi/tuïc: - Tieäc xöôùng ca (haùt thôø) - Ñaáu vaät (giao ñieät). Ngaøy 16: Ngaøy chính: Leã hoäi 5 ngaøy. Laøng Sen Hoà, nay thuoäc xaõ Thaùi Hoaø. Thôø baø Quyù Lan (ñình Noâi), thôø Leâ Tuaán, Trieäu Thò Thuïc (ñình Nghóa Ngoaïi). Ñeàu laø caùc töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: Röôùc kieäu töø ñình Nghóa Ngoaïi veà ñình Noäi. Hoäi/tuïc: - Tieäc xöôùng ca. - Ñaáu vaät. Maõn tieäc, röôùc kieäu oâng Leâ Tuaán vaø Trieäu Thò Thuïc veà ñình Nghóa Ngoaïi. Hoaøn cung. Ngaøy 17: Laøng Baïch Löu Haï, nay thuoäc xaõ Haûi Löïu. Thôø: Teå töôùng Löõ Gia (töùc Nguyeãn Trieäu Leä). Leã/hoäi: Choïi traâu. Choïn con traâu thua, gieát thòt teá thaàn. Thòt traâu chia cho moïi ngöôøi trong laøng cuøng höôûng (“quaân hueä”). Thaùng 2 Ngaøy muøng 1: Ñeàn Taû Töôùng quoác Traàn Nguyeân Haõn, xaõ Sôn Ñoâng. Leã: Teá ngaøy sinh. Coù di dueä töø khaép caùc nôi: Thanh Hoaù, Ngheä An.. veà leã. Ngaøy muøng 1: Laøng Ñöùc Hieäp, nay thuoäc xaõ Ñöùc Baùc. Leã hoäi ñình Thöôïng: Tieäc haùt. Leã/ tuïc: - Ñoùn ñaøo Phuø Ninh sang haùt (“troáng quaân”). - Leã teá ôû ñình Thöôïng. - Haùt xoan Phuø Ninh (Phuù Thoï) : Haùt thôø. Coù caùc muïc: - Giaùo troáng. - Giaùo phaùo. - Thô nhang vaø ñoùng ñaùm (4 gioïng leà loái). Caùc muïc giao löu: - Quyønh töông. - Haùt ñuùm. - Haùt moù caù. - Giaõ ñaùm. Chia tay. Ngaøy muøng 10: Leã hoäi laøng Ngoïc Lieãn, nay thuoäc xaõ Lieân Hoaø. Thôø - Töôùng Löõ Gia (Nguyeãn Trieäu Leä), thuoäc nhaø Trieäu. - Baø Quyù Lan (An Bình phu nhaân), töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: - Röôùc kieäu töø mieáu veà ñình. - Teá leã. Tuïc: - Vaät thôø (giao ñieät) Hoäi: - Ñu tieân. - Bòt maét baét deâ - Choïi gaø. - Côø boûi Thaùng 5 Ngaøy 12: 3 thoân Thöôïng - Haï - Trung xaõ Ñoâng Nhaân. Thôø: Hai phu nhaân cuûa Teå töôùng Löõ Gia (Ñeàn Bôi). Leã: Teá. Hoäi: Bôi chaûi treân soâng Loâ (3 chaûi). Thaùng 6 Ngaøy 25: Laøng Raïng xaõ Töù Yeân. Thôø: Thaùnh Taûn Vieân (ñình Yeân Löông). Leã: Teá. Hoäi: Bôi chaûi treân soâng Loâ. Thaùng 10 Ngaøy muøng 4: Laøng Quan Töû, nay thuoäc xaõ Sôn Ñoâng. Mieáu thôø: Nhaø giaùo - Teå töôùng trieàu Traàn Ñoã Khaéc Chung. Leã: Ñaïi tieäc laøng. Röôùc kieäu ñình veà mieáu (kieäu thaäp luïc coáng). Tuïc: - Coã baùnh daày - quaû nem (baùnh daày troøn, quaû nem vuoâng: Trôøi troøn, ñaát vuoâng). - Haùt thôø (tieäc xöôùng ca) - Ñaùnh côø ñeå söï thaàn (côø boûi). Thaùng 11 Ngaøy muøng 10: Laøng Bì La, nay thuoäc xaõ Ñoàng Ích. Thôø: - Trieäu Vieät Vöông Quang Phuïc. - Tröông Hoáng - Tröông Haùt. - Nöõ AÛ ñaïi vöông. Sôn Haø Nhò Nöông ñaïi vöông. Leã: Leã röôùc ñeâm töø mieáu veà ñình (röôùc ñuoác). - Röôùc 3 kieäu: Trieäu Vieät Vöông, Tröông Hoáng, Tröông Haùt. - 2 voõng: Nöõ AÛ ñaïi vöông vaø Sôn Haø nhò nöông ñaïi vöông. Teá. Haùt thôø (xöôùng ca). Thôø ôû ñình ñeán muøa xuaân sang naêm röôùc hoaøn cung ra mieáu. HUYEÄN TAM DÖÔNG Thaùng Gieâng Ngaøy muøng 4: Laøng Hoaøng Vaân, nay thuoäc xaõ Hoaøng Ñan. Thôø 5 vò thaàn thaàn thôøi Huøng Vöông. Coù coâng trò thuyû vuøng soâng Ñaùy, khu vöïc laøng Hoaøng Vaân: - 3 vò nam thaàn laø con thöù 15,16, 17 cuûa Laïc Long Quaân- AÂu Cô. - 2 vò nöõ thaàn laø Ma Ni Sam Quaân vaø Ñöông Thieän Huøng nöõ. Leã/tuïc: 5 giaùp trong laøng thòt 5 con lôïn ñeå soáng nguyeân con. Bong boùng lôïn ñeå caêng ngaäm vaøo moàm lôïn. Khi vaøo teá, xöôùng ñeán caâu “leã taát” thì trai laøng trong 5 giaùp xoâng vaøo cöôùp, cöôùp ñöôïc thì coù phuùc loäc caû naêm. Hoäi/tuïc: Naáu côm thi. Cuõng laøng Hoaøng Vaân coøn coù: Ngaøy 12 thaùng Gieâng: Môû tieäc “Thieát vò phaân vöông”. Leã/tuïc: Buoåi saùng, röôùc 5 kieäu töø ñình ra mieáu Vöïc toïa beân bôø soâng Ñaùy laøm leã teá. Khi ñoaøn kieäu ñeán bôø soâng, 5 kieäu döøng laïi nghæ. Vò chuû teá xuoáng beán Vaân laáy nöôùc thay nöôùc teá ôû mieáu. Khi vaøo ñeán mieáu, baøi vò 5 thaùnh ñeå nguyeân treân kieäu, thöù töï treân döôùi theo haøng ngang, laäp thaàn ñieän teá ngoaøi trôøi. Teá xong, kieäu hoài ñình. Daõ tieäc. Ngaøy 20 thaùng 5: Leã: Leã röôùc 5 kieäu töø ñình xuoáng mieáu Vöïc. Gaëp naêm naøo coù luõ soâng Ñaùy, ngaäp ñöôøng thì röôùc baèng thuyeàn. Ngaøy 10 thaùng 9: Goïi laø tieäc “quy sôn” - “quy haûi”- “moäc duïc” Leã: Tieäc traû ôn nghóa 5 vò Tuïc: - Leã vaät coù baùnh chöng. - Reå laøng coù leã giaûi. Ngaøy muøng 4: Laøng Phaøn Thaïch, nay thuoäc xaõ Ñoàng Tónh. Thôø Quyù Minh (ñình). Mieáu Caàu Ñoâ thôø thaønh hoaøng vaø 4 vò: - Chaøng Caû Chieåu Tröông Quan. - Chaøng Hai Chieåu Tröông Phi - An Ninh uùt Baø - Sôn Haø thaàn quan Hoäi/tuïc: - Ñaáu vaät - Chaïy theû - Naáu côm thi ñeàu laø ñeå söï thaàn. Ngaøy muøng 4: Laøng Höõu Thuû, nay thuoäc xaõ Kim Long. Thôø 7 vò anh huøng Loã Ñinh Sôn. Hoäi/tuïc: Keùo co ñeå söï thaàn. Ngaøy muøng 5: Laøng Ñieàn Löông, nay thuoäc thò traán huyeän Tam Döông. Thôø 3 vò laø töôùng cuûa Löõ Gia, choáng Loä Baùc Ñöùc naêm 111 tröôùc Coâng nguyeân. Leã: Teá. Tuïc/hoäi: Naáu côm thi. Ngaøy muøng 6: Laøng Ñan Trì, nay thuoäc xaõ Hoaøng Ñan. Thôø: - Quyù Minh. - Taù Phu, laø caùc nhaân vaät thôøi Huøng Vöông. Leã: Teá. Tuïc/hoäi: Ñeâm muøng 6 môû hoäi “chaïy caøy” (Hoäi xuoáng ñoàng caøy, caáy). Ngaøy muøng 8: Laøng Phuø Lieãn, nay thuoäc xaõ Ñoàng Tónh. Thôø: Mieáu Baø: Ngoïc Kinh coâng chuùa laø töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: Teá Hoäi/troø: - Ñuùc Buït - Troø trình ngheà töù daân: Só - Noâng - Coâng - Coå. Cuõng laøng Phuø Lieãn coøn coù: Töø ngaøy muøng 9 - 11 thaùng 11 (3 ngaøy) Thôø: - Mieáu Thính: Thoâng Linh ñaïi vöông. - Haùch Thanh ñaïi vöông. - Ñình Höùc: Traïc Linh ñaïi vöông. - Ñình Caû: Hoäi sôû coâng ñoàng. Leã: - Röôùc kieäu töø 2 mieáu vaø ñình Höùc veà hoäi ôû ñình Caû (3 kieäu). Röôùc veà ñeâm neân goïi laø leã röôùc ñeâm. - Môû tieäc xöôùng ca taïi ñình Caû. Teá tieäc. - Chieàu 11: Röôùc 3 kieäu hoài cung. Ngaøy muøng 9 - muøng 10: 3 Laøng Thöùa (Thöùa Thöôïng, Thöùa Haï, Thöùa Cuoái), nay thuoäc xaõ Duy Phieân. Thôø 3 vò ñôøi Huøng Vöông thöù VI: - Ñeä nhaát Huøng Lieät. - Ñeä Nhò Huøng Lieät. - Ñeä Tam Huøng Lieät. Leã: - Röôùc kieäu. - Teá. Tuïc: - Xöôùng ca (haùt thôø). - Ñaáu vaät (vaät thôø). Troø/hoäi: - Baét vòt treân caïn (saân ñình). - Keùo co. Ngaøy muøng 10: Laøng Haï Chueá, nay thuoäc xaõ Hoaøng Laâu. Thôø: Quyù Minh ñaïi vöông. Leã: - Röôùc kieäu. - Teá. Tuïc/hoäi: - Ñaáu vaät. - Dieãn caùc troø vui cöôøi. Ngaøy 12 - 14: Laøng Long Trì, nay thuoäc thò traán huyeän Tam Döông. Thôø: 3 vò thaønh hoaøng laø caùc töôùng cuøng teå töôùng Löõ Gia choáng töôùng Haùn Loä Baùc Ñöùc naêm 111 tröôùc Coâng nguyeân (mieáu Baïch Trì). Leã: Teá Ngaøy 15: Laøng Lieân Bình, nay thuoäc thò traán huyeän Tam Döông. Thôø Ñoã Khaéc Chung (hieäu Quyù Minh) trieàu Traàn. Leã/tuïc: - Leã röôùc coã cuûa chuû teá ra ñình. -Teá. Hoäi/tuïc: - Ñaáu vaät. - Ñaáu côø ngöôøi. - Leo caàu uøm. Thaùng 2 Ngaøy 11: Laøng Tónh Luyeän, nay thuoäc xaõ Ñoàng Tónh. Thôø: - Teå töôùng Löõ Gia (töùc Nguyeãn Trieäu Leä). - Baø Quyù Lan (töùc An Bình phu nhaân), töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: - Röôùc kieäu. - Teá. Hoäi/tuïc: - Ñaáu vaät (giao ñieät). Cuõng laøng Tónh Luyeän coøn coù: Ngaøy 10 thaùng 11: Leã: Teá. Hoäi/tuïc: Xöôùng ca (haùt thôø). Ngaøy 12: Laøng Nhaân Mó, laøng Tieân Chuø (nay thuoäc xaõ Thanh Vaân). Thôø 7 vò anh huøng Loã Ñinh Sôn. Hoäi/tuïc: - Ñaáu vaät (giao ñieät). HUYEÄN TAM ÑAÛO Thaùng Gieâng Ngaøy muøng 3: Laøng Boà Ngoaøi, nay thuoäc xaõ Boà Lí. Thôø: - Moät vò thaàn cöûa soâng hieäu laø Giang Khaåu. - Moät vò thaàn hieäu laø Caøn Sôn. Xöa chæ coù cuùng leã. Hoäi (môùi): - Vaät . - Keùo co. - Côø boûi. - Choïi Gaø. Ngaøy muøng 7: Laøng Haø, xaõ Hoà Sôn (laøng Haï Naâu). Thôø: Tam Ñaûo Sôn Truï Thaùi phu nhaân toân thaàn (Laêng Thò Tieâu). Hoäi: Ñình Laøng Haø: Hoäi vaät. Ngaøy muøng 8: Laøng Cöûu Yeân, nay thuoäc xaõ Hôïp Chaâu. Thôø Tam Ñaûo Sôn Truï Thaùi phu nhaân toân thaàn. Xöa chæ coù cuùng leã, nay môû hoäi (hoäi môùi). Hoäi: - Baén noû. - Keùo co. - Choïi gaø. - Côø boûi. Ngaøy muøng 10 - 15: Laøng Xaï Höông, nay thuoäc xaõ Minh Quang. Thôø 7 vò thaàn: - Cao Sôn toân thaàn. - Quyù Minh thöôïng ñaúng thaàn. - U Sôn chi thaàn. - Danh Sôn chi thaàn. - Cai Sôn chi thaàn. - Maãu Tinh Sôn chi thaàn. - Thaàn Hoaù chi thaàn. Xöa kia chæ coù cuùng leã. Nay môû hoäi: - Hoäi vaät. - Côø boûi. Ngaøy 15: Laøng Haï Naäu (Nuùc Haï), nay thuoäc xaõ Hoà Sôn. Ñeàn Chaân Suoái: Thôø Tam Ñaûo Sôn Truï Thaùi phu nhaân toân thaàn (Laêng Thò Tieâu) xöa chæ coù cuùng leã. Hoäi (môùi): - Hoäi vaät. - Keùo co. - Côø boûi. - Choïi gaø. Ngaøy 16: Laøng Dò Naâu (Nuùc Thöôïng), nay thuoäc xaõ Hoà Sôn. Thôø: Tam Ñaûo Sôn Truï Thaùi phu nhaân toân thaàn (Laêng Thò Tieâu). Hoäi/tuïc: - Ñaáu vaät (giao ñieät). Cuõng laøng Dò Naäu coøn coù: Ngaøy 16 thaùng 11. Leã/tuïc: Tieäc xöôùng ca söï thaàn. Thaùng 2 Ngaøy 15: Laøng Sôn Ñình xaõ Ñaïi Ñình. Thôø: Tam Ñaûo Sôn Truï Thaùi phu nhaân toân thaàn. Thuoäc khu di tích danh thaéng Taây Thieân, goàm: - Ñeàn Maãu Sinh (Ñình Ñoâng Loä cuõ) - Ñình Thoân Sôn Ñình cuûa thoân Lan Thoâng - Ñeàn Thoûng cuûa thoân Khuoân Thoâng (ñeàn Trình) - Ñeàn Thöôïng Taây Thieân treân nuùi Thaïch Baøn - Ñeàn Maãu Hoaù thuoäc xoùm Xím, nay goïi laø ñeàn Toång. Tuïc xöa leã baùi vaøo 3 thaùng xuaân laø ñoâng nhaát. Ngaøy chính laø 15/2. Rieâng ñeàn Toång coù ngaøy hoäi 12 thaùng 2 coù hoäi vaät, côø töôùng, keùo co, choïi gaø, boùng chuyeàn. Môû hoäi leã taïi ñeàn Thoûng. * Ngaøy 14 - 15: Laøng Quan Ngoaïi, nay thuoäc xaõ Tam Ñaûo. Ñeàn Ñaàm Caû thôø: Tam Ñaûo Sôn Truï Thaùi phu nhaân toân thaàn (Laêng Thò Tieâu). Tieäc leä cuõ: 4 ngaøy - Muøng 3 - muøng 8 thaùng Gieâng. - 12 thaùng 5. - 13 thaùng 7. - 12 thaùng Chaïp. Leã: Teá, khoâng coù hoäi. Hoäi môùi: Vaøo 2 ngaøy 14 vaø 15 thaùng Gieâng. - Hoäi vaät. - Keùo co. - Côø boûi. - Choïi gaø. - Boùng chuyeàn. HUYEÄN VÓNH TÖÔØNG Thaùng Gieâng Ngaøy muøng 3: Laøng Phuø Laäp, nay thuoäc xaõ Tam Phuùc. Thôø: - AÛ Laõ Naøng Ñeâ coâng chuùa. - Haø Haûi Long Vöông. Leã: Teá Tuïc/hoäi: Muùa long ñao saân ñình, caû Nam, nöõ cuøng thi taøi. Ngaøy muøng 4: Hai laøng Bích Ñaïi - Ñoàng Veä, nay thuoäc xaõ Ñaïi Ñoàng. Thôø: Baùn Thieân ñaïi vöông Ñinh Thieân Tích (thôøi Huøng Vöông thöù VI). Hoäi/tuïc: - Traâu rôm -boø raï (hoäi xuoáng ñoàng). - Tung cöôùp con voâng (caàu ñinh). Taïi 2 laøng coøn coù: Ngaøy 20 - 24 thaùng Gieâng (5 ngaøy). Leã/tuïc: Leã röôùc kieäu “Kieäu bay” Leã teá. Hoäi/tuïc: Tieäc vaät - Vaät “giao ñieät”. - Vaät giaûi haøng ñoâ caùc xöù. Ngaøy 10 - 14 thaùng 9 (5 ngaøy) Leã/tuïc: Leã röôùc kieäu “Kieäu bay”. Hoäi/tuïc: Tieäc haùt “xöôùng ca”. Ngaøy muøng 4 - muøng 8 (5 ngaøy) Laøng Hoaø Loan, nay thuoäc xaõ Luõng Hoaø. Thôø: Leâ Ngoïc Thanh, chò gaùi Leâ Ngoïc Trinh. Leã/tuïc: Teá vaøo buoåi saùng caùc ngaøy . Hoäi/tuïc: Buoåi chieàu keùo co baèng sôïi daây song. Moãi chieàu keùo 3 “giaûi”. Khoâng coù thöôûng. Ngaøy muøng 4 - muøng 7 (4 ngaøy). Laøng Luõng Ngoøi (Luõng Ngoaïi), nay thuoäc xaõ Luõng Hoaø. Thôø: Leâ Ngoïc Trinh, (töôùng cuûa Hai Baø Tröng). Leã/tuïc: Teá vaøo buoåi saùng caùc ngaøy. Hoäi/tuïc: - “Huù ñaùo” moãi chieàu “huù” 3 vaùn “ñaùo” giaûi laø moät phaàn nhoû cuûa leã thaùnh buoåi saùng. Laøng coù 3 ñình cuûa 3 thoân: Ñoâng, Nam vaø Trung ñeàu toå chöùc “huù ñaùo” nhö nhau taïi ñình mình. Ngaøy muøng 6 - muøng 10. Ngaøy chính muøng 6: Laøng Vaên Tröng, nay thuoäc xaõ Töù Tröng. Thôø: - Nguyeãn Vaên Nhöôïng. Danh töôùng thôøi Lí Cao Toâng. - Coâng chuùa nöôùc Chieâm Thaønh töû naïn ôû soâng Tam Ñaùi thuoäc Vaên Tröng. Tuïc/hoäi: Hoäi chôï Röng. Troø/hoäi: Ñu ñoâi (ñu tieân). Bôi thuyeàn vaùn (baèng ñóa). Naáu côm thi (beáp caàn treo ñeo ôû löng). Ñaáu vaät, ñaùnh gaäy, ñaùnh côø ngöôøi. - Baét chaïch trong chum (treân choøi cao). Haùt saåm chôï, Toå toâm ñieám, chaïy hoaù trang, baét vòt döôùi ao, lieám choân saønh. Cuõng laøng Vaên Tröng coøn coù Ngaøy 21 - 23 (3 ngaøy). Môû tieäc 3 laøng Tröng: Vaên, Theá, Vónh. Tieäc “tænh sinh” Leã: - Röôùc kieäu mieáu oâng, mieáu Baø (coâng chuùa) veà ñình. Coù leä “nhöôøng kieäu” ôû coång ñình. - Ngaøy 22. Leã “tænh sinh”. Duyeät con lôïn teá. - Ngaøy 23: Teá coäng ñoàng 3 laøng Tröng. 3 chuû teá cuøng vaøo. Ngaøy muøng 6 (Töø 3 ngaøy ñeán 1 thaùng). Laøng Caåm Thieàn, nay thuoäc xaõ Kim Xaù. Thôø: - Cao Sôn teá theá ñaïi vöông. - Thaùnh phuï - Thaùnh maãu cuûa Cao Sôn. Leã: Röôùc kieäu ra haønh cung ôû chaân nuùi Kính Sôn. Hoäi/troø: ôû haønh cung. - Cöôùp caàu. - Ñaáu vaät. Ngaøy muøng 7: Laøng Bình Truø, nay thuoäc xaõ Cao Ñaïi. Thôø: Lí trieàu Lyù Nam Ñeá. Leã: Röôùc. Teá Leä / tuïc: - Xöôùng ca (haùt thôø). - Gao ñieät (vaät thôø). Ngaøy muøng 7: Laøng Cam Giaù, nay thuoäc xaõ An Töôøng. Thôø: 3 vò thôøi Huøng Vöông. - Cao Sôn ñaïi vöông. - Quyù Minh ñaïi vöông. - Cöï Haûi ñaïi vöông. Leã: - Röôùc nöôùc (beán Gaønh soâng Hoàng veà ñình). - Röôùc boâng. Teá boâng. Hoäi: Cöôùp boâng. Ngaøy muøng 7: Laøng Hoaøng Xaù Thöôïng, nay thuoäc xaõ Kim Xaù. Thôø: - Cao Sôn Thöôïng ñaúng thaàn. - Quyù Minh thöôïng ñaúng thaàn. - Baûn Caûnh Thaønh hoaøng chi thaàn. Leã: Teá Hoäi/tuïc: Keùo co baèng 2 caây tre ñuïc noái lieàn goác vaøo nhau. Keùo laáy thaéng thua nhöng khoâng coù thöôûng. Ngaøy muøng 10: Laøng Hoaøng Xaù Haï, nay thuoäc xaõ Kim Xaù. Thôø: Vua Huøng “Ñoät Ngoät Cao Sôn Coå Vieät Huøng thò thaäp baùt theá thaùnh vöông”. Leã: Teá Leä/tuïc: Ñaáu vaät (giao ñieät). Ñaùnh côø. Ngaøy muøng 10 - 12 (3 ngaøy) Laøng Thoå Tang. Nay thuoäc xaõ Thoå Tang. Thôø: - Laân Hoå haàu Phuøng Traùng ñôøi Traàn (thôø ôû ñình). - Phuøng Thò Dung thaân sinh maãu Laân Hoå (mieáu Truùc). Leã: - Röôùc kieäu Maãu töø mieáu Truùc veà ñình. - Röôùc coã caùc giaùp veà ñình. - Teá ôû ñình. - Ngaøy 12 röôùc kieäu Maãu hoài cung. Hoäi/ tuïc: - Baét chaïch trong chum. - Côø ngöôøi. Nay toå chöùc caùc troø môùi: Caàu loâng, boùng baøn… Cuõng laøng Thoå Tang coøn coù hoäi leä ngaøy 24 thaùng 4: Hoäi haùi döa (coøn goïi hoäi xuoáng ñoàng). Choïn quaû döa to nhaát ñoàng teá thaùnh Laân Hoå. Tích: Töôùng Laân Hoå bò troïng thöông trong traän ñaùnh quaân Nguyeân Moâng, veà tôùi ñaây nghæ aên döa roài maát. Nay boû hoäi vì khoâng coøn troàng döa. Ngaøy muøng 10: Laøng Sôn Kieäu, nay thuoäc xaõ Traán Höng. Thôø 3 vò: - Taûn Vieân Sôn tam vò toân thaàn. - Quyù Minh toân thaàn. - Tam Giang thoáng cheá toân thaàn. Leã: Teá. Hoäi: Ñaùnh côø ngöôøi (caû 3 thoân: Yeân Phuù, Yeân Noäi, Yeân Thoï cuøng vaøo ñaùm). Ngaøy muøng 15: Laøng Vónh Laïi Thöôïng, nay thuoäc xaõ Chaán Höng. Thôø: - Ñoâ Thoáng Minh linh ñaïi vöông. - Ñöông Lang Quang Linh ñaïi vöông taïi mieáu Song Nghóa - laø caùc töôùng cuûa Hai Baø Tröng. Leã: - Röôùc kieäu. - Teá. Leä/tuïc: - Haùt thôø (xöôùng ca). - Vaät thôø (giao ñieät). Ngaøy 15: Laøng Duy Bình, nay thuoäc xaõ Vónh Ninh Thôø: Taûn Vieân Sôn tam vò thöôïng ñaúng thaàn (ñeàn Ngöï Doäi) Leã: - Röôùc kieäu qua soâng Hoàng 3 naêm moät laàn theo can chi: Tí- Ngoï- Maõo - Daäu. Röôùc sang ñeàn Vaø tænh Haø Taây. - Leã tieán ñoán Hoäi/tuïc: Bôi thuyeàn treân soâng Hoàng. Ngaøy 24: Laøng Hoaøng Xaù, nay thuoäc xaõ Vónh Thònh. Thôø: 3 vò. - Baûo Ninh, ñoân tónh, huøng traán, traùc vó thöôïng ñaúng thaàn Cao Sôn ñaïi vöông. - Baûo an, chöông tónh, boät linh, ñoan tuùc, Ñoâ Hoä ñaïi vöông. - Tuaán löông, Phuø Quoác ñaïi vöông. Leä/tuïc: Vaät “oâng ñoâ” - (Hoäi “vaät boø”) Leã: Teá Hoäi: Xuoáng ñoàng. Thaùng 2 Ngaøy muøng 1: Laøng Thuû Ñoä, nay thuoäc xaõ An Töôøng. Thôø: Lí Nhaõ Lang. Leã: - Röôùc nöôùc soâng Hoàng. - Teá. Leä/tuïc: - Haùt thôø (xöôùng ca). - Vaät thôø (giao ñieät). Ngaøy muøng 1: Laøng Thöôïng Tröng, nay thuoäc xaõ Thöôïng Tröng. Thôø: - Nhaõ Lang. - Nguyeãn Trieâu Leä (Löõ Gia). Leã: - “Moäc duïc” (taém goäi). - Teá. Leä/tuïc: - Ñaâm traâu (leä hieán sinh). - Haùt thôø (xöôùng ca). - Vaät thôø (giao ñieät). Hoäi: Baét vòt döôùi ao “lieân ñaøm” (ñaàm sen). Ngaøy “thöôïng Ñinh” (ngaøy Ñinh ñaàu) trong thaùng 2: Laøng Yeân Laäp (laøng Ñình), nay thuoäc xaõ Yeân Laäp. Thôø Vò thaàn: Ñaïi Ñaïo Song Nga An Ngoâ Ñöôøng. YÙ nghóa: Leã caàu ñinh. Leã/tuïc: - Teá. - Vaät hieán teá: con boø caø ñang soáng, ñöôïc taém röûa saïch seõ, mang y phuïc ñöùng giöõa saân ñình. - Gieát boø, laøng “quaân hueä” (chia nhau phaàn thòt teá cuøng höôûng). Thaùng 4 Ngaøy 26: Laøng Thöôïng Laïp, nay thuoäc xaõ Taân Tieán . Thôø: OÂng Ñoáng Vónh (töôùng cuûa Hai Baø Tröng) Leã: Leã röôùc “thænh” thaùnh goàm: - Kieäu röôùc töø ñình ra laêng. Teá “thænh” - Röôùc kieäu töø laêng veà ñình - Teá taïi ñình. Hoäi /tuïc: - Haát “pheát” Cuõng laøng Thöôïng Laïp coøn coù: Ngaøy 10 thaùng 9 - Leã röôùc - Leã teá - Hoäi “pheát” nhö ngaøy 26 thaùng 4. Thaùng 4 Ngaøy 25: Laøng Phuû Yeân, nay thuoäc xaõ Yeân Laäp Leã: Teá Leä/tuïc: Teá coã baùnh: baùnh daày, baùnh chöng, baùnh maät. Hoäi/tuïc: muùa boâng, cöôùp boâng. Cuõng laøng Phuû Yeân (3 laøng Me) coøn coù: Ngaøy 25 ñeán 27 thaùng 5 coù: Hoäi bôi chaûi treân soâng Ñaùy. Thaùng 5 Ngaøy 12 - 16: Laøng Boà Sao, nay thuoäc xaõ Boà Sao. Thôø: - Ñoâng Haûi Long Vöông. - Hoaøng haäu (huyù)Thanh. - Truïc Trinh coâng chuùa (huyù) Muïc. Leã: - Röôùc kieäu thaùnh töø ñeàn Ñuoâng veà ñình. - Teá - Röôùc Thaùnh hoài ñeàn. Leä/tuïc: - Giaõ baùnh daày, naáu cheø kho, laøm göôm, boâng. - Röôùc coã baùnh cheø kho, göôm boâng veà ñeàn. - Haàu giaù. Hoäi/tuïc: - Teá boâng göôm. Muùa boâng göôm. - Cöôùp göôm boâng (ngaøy 15). Leã/tuïc: - Leã haï ñieàn (ngaøy 16). HUYEÄN YEÂN LAÏC Thaùng Gieâng Ngaøy muøng 3: - Laøng Thuï Ích, nay thuoäc xaõ Lieân Chaâu. Thôø: - Ñoâ Thaïch Baùt Lang. - Cung phi phu nhaân. Leä/tuïc: “giao thaèng”. Caây “giao thaèng” laøm baèng 2 caây tre ñeå caû cuû, moãi beân ñinh nam öôùc 50 ngöôøi, caàm goác tre ñaùnh vaøo nhau. Khi naøo goác tre aáy quaëp laïi vôùi nhau thì boù buoäc chaët laïi roài 2 beân keùo co. Naêm naøo trong 3 ngaøy teát cuõng phaûi laøm nhö theá thì trong laøng ñöôïc thònh vöôïng. Nay chæ thöïc hieän chieàu muøng 3 Teát. Keùo co baèng sôïi daây thöøng beän chaët, khoâng phaân bieät nam phuï laõo aáu. Troø: - Leo caây neâu. - Ñaäp nieâu Ngaøy muøng 3: Laøng Coå Tích, nay thuoäc xaõ Ñoàng Cöông. Thôø: - Baïch Haïc Tam Giang - Thoå Leänh. - Khoan Khoaùng. Leã: Teá. Leä/tuïc: - Ñaáu vaät - Ñaùnh côø Ngaøy muøng 5: Hai laøng Trung Haäu, Nhaân Lí, nay thuoäc xaõ Teà Loã. Thôø: Baïch Haïc Tam Giang Thoå Leänh. Leã: Röôùc kieäu “song haønh”. Teá Ngaøy muøng 6: Laøng Luõng Haï, nay thuoäc xaõ Yeân Phöông. Thôø: - Quyù Minh ñaïi vöông. - Thaùnh phuï - Thaùnh Maãu. - Hieån Coâng. - Duï Coâng. Leã: Röôùc kieäu tôùi haønh cung ôû ñoäng Thanh Kheâ chaân nuùi Laõng Sôn. Hoäi/tuïc: Töø 3 ngaøy ñeán 1 thaùng ôû haønh cung. - Ñaáu vaät. - Cöôùp caàu. Ngaøy muøng 6: Laøng Baùo Vaên, nay thuoäc xaõ Ñoàng Vaên. Thôø: - Khoan Khoaùng. - Thaân maãu thaùnh Khoan Khoaùng. Leã: - Teá Tuïc/troø: - Ñaùnh ñaùo ñaù (choïn chuû teá) Ngaøy muøng 6 - muøng 9 (Nay thöôøng môû ñeán 15-16) Leã hoäi ñeàn Baéc Cung (Baéc haønh cung), nay thuoäc xaõ Tam Hoàng. Thôø: Taûn Vieân Sôn Thaùnh Leã: - Leã röôùc kieäu. Leã hoäi lôùn trong vuøng “töù haønh cung” - Thaäp phöông ñeán leã baùi. Hoäi: caùc troø hoäi môùi do xaõ Tam Hoàng toå chöùc. Ngaøy muøng 7: Laøng Yeân Thö, nay thuoäc xaõ Tam Hoàng. Thôø: - Quyù Minh. - Phuï Sôn. - AÛ Laõ Nöông Ñeà. Leã: - Teá. Hoäi/tuïc: - Thi giaõ baùnh daày. - Thi naáu côm. * Ngaøy muøng 7 - 10: Laøng Löôõng Quaùn, nay thuoäc xaõ Trung Kieân. Thôø 4 vò thaàn coù huyù töï laø: Dueä, Troïng, Giang, Hoa. Leã: - Leã röôùc. - Teá. Leä/tuïc: - Trong ñình teá leã. - Saân ñình môû hoäi vaät “giao ñieät”. (trong teá - ngoaøi vaät coù kieåu vaät choàng voi). Hoäi: - Vaät giaûi. - Côø boûi. - Ñaäp nieâu … Ngaøy muøng 8: Laøng Vónh Moã, nay thuoäc thò traán huyeän Yeân Laïc. Thôø: Nguyeãn Khaéc Khoan (Söù quaân ôû Tam Ñaùi). Hoäi/tuïc: - Ñaùnh caù ôû Ao Naùu daâng cuùng. Leã: Teá. Tích: Sinh thôøi Söù quaân cho ñaùnh caù ôû Ao Naùu, cuøng môøi boâ laõo trong laøng Vónh Moâ yeán aåm. Ngaøy muøng 8: Laøng Tieân Moã, nay thuoäc thò traán huyeän Yeân Laïc. Thôø: - Söù quaân Nguyeãn Khaéc Khoan. - Cô Löôïc töôùng quaân. - Thaùnh Baø. - AÛ Nöõ Nöông Ñeà coâng chuùa. - AÛ coâng Hoaøng coâng chuùa. Leã: - Teá. Leä/ tuïc: - Ñaáu vaät (giao ñieät). Ngaøy muøng 10: Laøng Daõ Baøng, nay thuoäc xaõ Teà Loã. Thôø: Quaûng Trí ñaïi vöông (töùc söù quaân Nguyeãn Khaéc Khoan). Leã: - Teá. Hoäi/tuïc: - Ñaáu vaät. Thaùng 2 Ngaøy muøng 3 - muøng 5: Laøng Caåm La, nay thuoäc xaõ Hoàng Chaâu. Thôø: - Quyù Minh. - Hoàng Nöông, huyù laø Tích. Leã/hoäi: Môû hoäi laøng 3 ngaøy. Thaùng 3 Ngaøy muøng 10: Laøng Ñinh Xaù, nay thuoäc xaõ Nguyeät Ñöùc. Thôø: - Quyù Minh. Leã: Teá. Leä/tuïc: Muùa hoaù trang. Môc lôc Trang Më ®Çu 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA LỄ HỘI CỔ TRUYỀN 7 1.1. Quan niÖm vÒ lÔ héi vµ lÔ héi cæ truyÒn 7 1.2. Gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña lÔ héi cæ truyÒn trong x· héi hiÖn nay 20 1.3. C¸c quan ®iÓm b¶o tån vµ ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n hãa lÔ héi cæ truyÒn 23 Chương 2: THỰC TRẠNG BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HOÁ LỄ HỘI CỔ TRUYỀN Ở VĨNH PHÚC 27 2.1. Vµi nÐt vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa lý, lÞch sö, v¨n ho¸, x· héi tØnh VÜnh Phóc 27 2.2. C¸c lo¹i h×nh lÔ héi 41 2.3. Tæ chøc lÔ héi cæ truyÒn 44 2.4. Mét sè nghi thøc c¬ b¶n cña lÔ héi cæ truyÒn ë tØnh VÜnh Phóc 60 2.5. Thùc tr¹ng b¶o tån vµ ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n ho¸ lÔ héi cæ truyÒn ë VÜnh Phóc 113 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA LỄ HỘI CỔ TRUYỀN Ở VĨNH PHÚC 125 3.1. Mét sè dù b¸o vÒ lÔ héi cæ truyÒn trong thêi gian tíi 125 3.2. Ph­¬ng h­íng chung vÒ vÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n ho¸ lÔ héi cæ truyÒn 128 3.3. Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m b¶o tån vµ ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n ho¸ lÔ héi cæ truyÒn trong ®êi sèng x· héi hiÖn nay ë VÜnh Phóc 132 KÕt luËn 139 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o phô lôc DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Số lượng di tích phân bố theo địa bàn huyện 116 Bảng 2.2: Các lễ hội truyền thống trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc 117 Bảng 2.3: Địa điểm tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc 118 Bảng 2.4: Kết quả khảo sát các thành tố trong lễ hội ở Vĩnh Phúc 119 Bảng 2.5: Kết quả xếp loại của các huyện 121