Luận văn Khảo sát đặc điểm hình thái và sự lai tạo giữa ếch đồng Việt Nam (Rana rugulosa) và ếch Thái Lan (Ranna tigerina tigrina)

hæ coù dieàm daøi ôû maët buïng. Maøu saéc: thaân noøng noïc coù nhöõng chaám nhoû maøu naâu luïc xaãm thieân veà maøu naâu nhieàu hôn. Ñuoâi coù chaám ñoû naâu vaø xanh raát röïc rôõ. c) Noøng noïc coùc Noøng noïc coùc coù maøu ñen ñuoâi ngaén, loã haäu moân naèm thieân veà beân tay phaûi. d) Noøng noïc nhaùi baàu hoa Hình thaùi: côõ nhoû, thaân ngaén hôn. Mieäng höôùng leân phía treân. Hai loã muõi raát gaàn nhau ôû saùt moõm. Maøu saéc: khoâng maøu döôøng nhö trong suoát. Ñoâi khi coù chaám naâu treân löng vaø ôû phaàn ñuoâi. e) Noøng noïc nhaùi baàu vaân Hình thaùi: côõ nhoû, thaân ngaén hôn, mieäng höôùng leân phía treân roõ reät. Hai loã muõi raát gaàn nhau ôû gaàn moõm vaø xa maét. Loã thôû môû töø moät tuùi trong suoát ra gaàn chính giöõa buïng, maøo buïng roäng. Maøu saéc: khoâng maøu döôøng nhö trong suoát, ñoâi khi coù chaám naâu ôû treân löng vaø ôû phaàn cô ñuoâi. f) Noøng noïc coùc nöôùc hay ngoùe beøo Hình thaùi: mieäng nhoû nhoïn khoâng coù raêng moâi, khoâng coù dieàm moâi. Phaàn buïng ngaén, maøo löng cao. Maøu saéc: thaân maøu traéng nhaït vôùi nhöõng veát naâu. Moät soïc beân maøu naâu chaïy doïc phaàn cô ñuoâi ôû beân döôùi (Traàn Kieân, 1996). 2.1.5 Phaân bieät eách ñoàng vôùi nhöõng loaøi eách nhaùi thöôøng gaëp 2.1.5.1 Phaân bieät eách ñoàng vôùi ngoùe (Rana limnocharis Boie, 1834) Ngoùe coù hình thaùi töông töï nhö eách ñoàng song kích côõ nhoû hôn. Chieàu daøi thaân trung bình töø 3,5 – 4,5 cm, khoái löôïng cô theå trung bình töø 18,5 – 21 gr. Ngoùe coù löng maøu ñaát xaùm, ñoâi khi xanh hay xanh nhaït pha nhieàu veät xaùm ñen. ÔÛ moät soá caù theå treân löng coù moät veät maøu traéng ñuïc chaïy giöõa löng töø moõm ñeán loã huyeät. Nhöõng caù theå khaùc treân löng coù hoa vaên hình hai chöõ V naèm ngang (><). 2.1.5.2 Phaân bieät eách ñoàng vôùi chaãu (Rana guentheri Boulenger, 1882) Côõ lôùn cuûa chaãu töông töï hoaëc nhoû hôn eách ñoàng moät chuùt. Hình daùng cô theå töông töï nhö eách ñoàng song coù hai neáp da löng raát roõ. Löng khoâng coù nhöõng veät xaùm ñen nhö eách maø coù maøu xaùm nhaït hay naâu, ñoâi khi ñoû nhaït. 2.1.5.3 Phaân bieät eách ñoàng vôùi eách trôn (Rana kuhlii Schlegel in Dumeril et Bibron, 1841) EÁch trôn laø loaøi eách nhaùi khaù phoå bieán ôû vuøng röøng nuùi. Côõ trung bình töông ñöông vôùi eách ñoàng song thaân chuùng raát nhaün. Maøng nhó khoâng roõ. ÔÛ con ñöïc, haøm döôùi coù hai maáu hình raêng. Löng eách maøu naâu hay xaùm ñoâi khi coù maøu vaøng naâu, ôû caù theå ñöïc ñoâi khi treân löng coù moät soïc to maøu traéng ñuïc chaïy töø moõm ñeán loã huyeät. 2.1.5.3 Phaân bieät eách ñoàng vôùi eách vaïch (Rana microlineata Bourret, 1937) EÁch vaïch cuõng laø loaøi eách nhaùi thöôøng gaëp ôû trung du mieàn nuùi. Caù theå tröôûng thaønh thöôøng coù côõ lôùn hôn eách ñoàng. Tuy nhieân ñaèng sau mí treân maét coù moät soá maáu hình choùp nhoû. Treân ñuøi coù nhöõng neáp da doïc, treân caúng chaân laïi coù nhieàu neáp da xieân. 2.1.5.4 Phaân bieät eách ñoàng vôùi eách gai (Rana spinosa David, 1875) EÁch gai laø loaøi eách nhaùi thöôøng gaëp ôû trung du vaø mieàn nuùi. Caù theå tröôûng thaønh thöôøng coù côõ lôùn hôn eách ñoàng, trong bình chieàu daøi thaân khoaûng 10 cm. Ñaàu eách gai roäng vaø deïp. Moõm keùo daøi hôn haún so vôùi haøm döôùi. Maøng nhó eách gai troâng khoâng roõ, laïi coù moät neáp da noåi haún leân naèm ngang noái phía sau hai maét. Maët löng eách gai saàn suøi coù nhieàu muïn coùc lôùn xeáp thaønh haøng doïc. Löng eách gai coù maøu vaøng luïc thaãm hay ñen. Vaøo muøa sinh duïc ôû maët buïng caù theå ñöïc coù nhieàu gai söøng maøu ñen (Traàn Kieân, 1996). 2.1.6 Söï phaùt trieån phoâi sau khi nôû Noøng noïc môùi nôû vaø giai ñoaïn mang ngoaøi: khi môùi nôû noøng noïc eách chöa hình thaønh ñaày ñuû, coù ñuoâi ñôn giaûn, ñaàu vaø thaân chöa phaân bieät roõ, mieäng chöa hình thaønh chæ coù cô quan baùm hình chöõ V hay hình baùn nguyeät nhôø ñoù noøng noïc baùm vaøo chaát nhaày xung quanh tröùng hoaëc caây coû thuûy sinh. Sau ñoù, mang ngoaøi maøu ñoû phaân nhaùnh xuaát hieän roõ ôû hai beân coå. Khi ñoù, chuùng baét ñaàu bôi loäi ñöôïc nhö caù nhôø söï phaùt trieån cuûa vaây ñuoâi (Traàn Kieân, 1996). Giai ñoaïn mang trong: sau ñoù, mang ngoaøi tieâu bieán xuaát hieän hai neáp da phaùt trieån veà phía sau che laáp mang ngoaøi. Sau cuøng hai neáp da ñoù keát hôïp vôùi nhau ñeå loä ra loã thôû naèm ôû phía beân traùi cuûa ñaàu. Döôùi neáp da keå treân, treân caùc cung mang xuaát hieän caùc laù mang. Vì caùc laù mang khoâng loä ra ngoaøi maø bò che phuû bôûi caùc neáp da, neân ñöôïc goïi laø mang trong. Mang trong toàn taïi ñeán giai ñoaïn cuoái cuûa söï bieán thaùi. Cô quan baùm ôû giai ñoaïn naøy ñaõ tieâu bieán vaø thay theá vaøo ñoù laø mieäng hình phieåu coù moû söøng vaø nhieàu haøng raêng nhoû ôû moâi goïi laø raêng moâi. Ñuoâi keùo daøi vaø phaùt trieån. Loã haäu moân vaø maét xuaát hieän. AÁu truøng bôi loäi deã daøng trong nöôùc (Traàn Kieân, 1996). Giai ñoaïn xuaát hieän chi sau: chi sau thoaït ñaàu chæ laø maáu loài ôû hai beân thaân phía tröôùc loã haäu moân. Sau ñoù, chuùng phaùt trieån daàn caùc phaàn cuûa moät chi hoaøn chænh. Thoaït ñaàu khi môùi xuaát hieän, chi sau chöa hoaït ñoäng. Khoaûng moät tuaàn sau chuùng môùi hoaït ñoäng vaø giuùp cho noøng noïc boø ñöôïc treân neàn ñaùy (Traàn Kieân, 1996). Giai ñoaïn xuaát hieän chi tröôùc: khaùc vôùi chi sau, chi tröôùc sau khi xuaát hieän chuùng hoaït ñoäng ngay. Noøng noïc ôû giai ñoaïn naøy coù theå boø ñöôïc ôû treân bôø song chuùng chæ loanh quanh beân bôø vöïc nöôùc. Söï xuaát hieän chi tröôùc gaén lieàn vôùi söï thoaùi hoaù vaây ñuoâi, ñoàng thôøi coù söï hình thaønh nhöõng cô quan môùi: mí maét, löôõi, phoåi,…vv (Traàn Kieân, 1996). 2.1.7 Thöùc aên vaø taäp tính aên cuûa eách Khi nghieân cöùu thöùc aên vaø taäp tính aên cuûa eách döïa treân söï phaân tích thaønh phaàn chöùa trong daï daøy cuûa 272 con eách ñöôïc thu töø 31 quaän cuûa Bangladesh. Barua vaø Islam ñaõ thu ñöôïc moät soá keát quaû: coù söï ña daïng veà chuûng loaïi thöùc aên maø eách tieâu thuï khoâng nhöõng töø caùc maãu cuûa caùc quaän khaùc nhau maø trong cuøng moät quaän cuõng vaäy. Phaân tích daï daøy coù keát quaû nhö sau: 39 (14,34%) khoâng coù thöùc aên, 221 (94,85%) chöùa giaùp xaùc; 78 (33,48%) chöùa luùa gaïo; 52 (22,32%) chöùa giun ñoát; 31 (13,30%) chöùa löôõng theâ; 20 (8,58%) chöùa nhuyeãn theå vaø 1 (0,43%) chöùa ñoäng vaät höõu nhuû (Barua and Islam, 1987) 2.2 Tình Hình Lai Taïo Gioáng ÔÛ Nhoùm Löôõng Theâ Treân Theá Giôùi Söï lai taïo giöõa hai loaøi, hai gioáng vaø ngay caû hai hoï khaùc nhau cuûa löôõng theâ ñaõ ñöôïc ghi nhaän nhöng nhieàu caù theå hieám khi taêng tröôûng ñeán ñoä thaønh thuïc vaø trong nhieàu tröôøng hôïp con lai seõ cheát do tinh truøng khoâng theå truyeàn caùc ñaëc tính ñöïc ñeå hoaït hoùa tröùng. Loaøi sa gioâng Chaâu AÂu laø loaøi ñöôïc lai taïo roäng raõi nhaát. Wolterstorff, Schreitmuller vaø moät soá khaùc ñaõ lai taïo nhieàu loaøi thaønh coâng (Schreitmullr, 1912). Trong moät vaøi tröôøng hôïp, nhieàu loaøi chöa ñöôïc bieát lai taïo trong töï nhieân ñaõ ñöôïc thöïc hieän thaønh coâng trong beå kính cuûa phoøng thí nghieäm (Schreitmulle, 1913). Nhieàu loaøi sa gioâng caùi ñaõ mang tinh truøng moät thôøi gian daøi trong caùc tuùi tinh cuûa noù vaø cuõng coù theå ôû trong voøi tröùng ñeå thuï tinh cho tröùng. Do ñoù, vieäc xaùc ñònh caùc con non cuûa moät vaøi con caùi trong tröôøng hôïp naøy laø raát kho khaên. Trong moät soá tröôøng hôïp, vieäc lai taïo ñöôïc thöïc hieän ñeå taäp trung caùc tính traïng troäi cuûa con caùi cho theá heä con. Khoâng coù gì nghi ngôø khi coù theå lai giöõa hai loaøi Triturus raát khaùc bieät. Boä coù ñuoâi ôû Chaâu AÂu coù theå lai taïo ñöôïc trong töï nhieân. Naêm 1883, Heùron Royer moâ taû söï lai taïo giöõa hai hoï Rana fusca ´ Pelobates fuscus, nhöõng tính traïng troäi cuûa cha, meï ñaõ ñöôïc theå hieän ôû con caùi. Lai cheùo giöõa hai loaøi cuûa Discoglossus vaø giöõa hai loaøi cuûa Bufo ñaõ taïo ra con lai coù nhöõng tính traïng cuûa meï (Heùron Royer, 1891). Trong soá caùc loaøi eách ñöôïc nghieân cöùu, chæ Rana arvalis ♀ ´ Rana fusca ♂ vaø Bufo communis ♀ ´ Bufo viridis ♂ laø phaùt trieån thaønh con lai khoeû maïnh. Trong moät vaøi tröôøng hôïp, vieäc lai cheùo giöõa Rana vaø Bufo ñaõ taïo ra con lai thöïc söï nhöng phaùt trieån khoâng toát. Thoâng thöôøng, lai taïo giöõa caùc gioáng hoaëc hoï, neáu thaønh coâng con lai cuõng seõ cheát vì chaát nhaân cuûa con ñöïc khoâng ñöôïc chuyeån giao. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän khi lai Bufo communis ♀ ´ Pelobates fusca ♂ thì nhaân cuûa teá baøo soma chæ coù kích côõ baèng moät nöûa cuûa coùc bình thöôøng vaø do doù ñöôïc goïi laø theå ñôn boäi. Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp khaùc, chuùng coù kích côõ bình thöôøng goïi laø theå löôõng boäi. Kích côõ nhaân töông töï cuõng coù ôû theá heä con khi tinh truøng ñöôïc chieáu xaï. Nhöõng thí nghieäm tröôùc ñaây ñaõ chæ ra raèng, tinh truøng khoâng hoaït ñoäng thì soá löôïng nhieãm saéc theå cuûa theå löôõng boäi coù theå khoâi phuïc baèng caùch nhaân ñoâi soá löôïng nhieãm saéc theå. Söï hoaøn laïi soá löôïng cuûa theå löôõng boäi töông töï cuõng coù theå xaûy ra ôû tröùng trinh saûn sau khi duøng kim tieâm laáy vaät chaát nhaân (Parmenter, 1920). Theo Hertwig (1918) ñaõ chæ ra raèng, trong taát caû tröôøng hôïp lai giöõa gioáng laø nhöõng tröôøng hôïp tinh truøng hoaït hoùa tröùng maø khoâng coù söï keát hôïp cuûa tinh truøng. Roõ raøng, vaät chaát nhaân cuûa nhöõng loaøi taùch bieät thì khoâng theå töông thích vaø khoâng theå xaâm nhaäp ñeå taïo thaønh hôïp töû. Khoâng coù nhieàu nghieân cöùu veà toå chöùc ñeå xaùc ñònh söï keát hôïp cuûa gen nhö theá naøo. Thoâng thöôøng caùc con lai cuûa boä coù ñuoâi thöôøng phaùt trieån chaäm vaø cheát vaøo luùc taïo phoâi vò. Roõ raøng, vaät chaát nhaân cuûa tinh truøng vaøo trong tröùng laï thì khoâng theå söû duïng noaõn hoaøng cuûa tröùng naøy. Kích thöôùc teá baøo coù khaùc nhau ôû nhöõng loaøi coù quan heä gaàn guõi nhö Bufo vulgaris vaø Bufo viridis. Hertwig (1930) cho raèng soá löôïng vaät chaát nhaân coù theå laø yeáu toá ñieàu hoøa toác ñoä taïo ra noaõn hoaøng. Neáu nhaân chuyeån giao vaät chaát nhaân cuûa noù tyû leä vôùi theå tích cuûa noù, moät trong nhöõng lyù do chính yeáu cuûa cuûa con lai laø söï phaùt trieån coù theå döøng laïi do soá löôïng vaät chaát nhaân vaø noaõn hoaøng khoâng töông ñoàng. Nghieân cöùu veà söï lai taïo coù taàm quan troïng ñoái vôùi nguoàn goác cuûa loaøi. Lai hai loaøi sa gioâng Chaâu AÂu Triturus cristatus vaø Triturus marmoratus taïo ra loaøi khaùc bieät, Triturus blasii. Loaøi naøy khoâng ñöôïc coi laø loaøi rieâng bieät trong moät soá heä thoáng phaân loaïi. Nhöõng thí nghieäm kieåm chöùng coøn thieáu nhöng chaéc chaén raèng söï lai taïo thöôøng xaûy ra trong töï nhieân ôû nhöõng vuøng maø hai loaøi coù quan heä raát gaàn. Lai taïo coù theå keát hôïp nhöõng tính traïng coù lôïi vaø neáu moâi tröôøng cho pheùp nhieàu loaøi lai coù theå ñöôïc phaân laäp nguoàn gioáng vaø moät loaøi môùi baét ñaàu (Noble, 1954). III. VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 3.1 Vaät Lieäu 3.1.1 Thôøi gian vaø ñòa ñieåm Thôøi gian thöïc hieän töø 4/2005 – 7/2005 Ñòa ñieåmthöïc hieän ñeà taøi taïi traïi thöïc nghieäm Khoa Thuûy Saûn Tröôøng ÑHNL. 3.1.2 Duïng cuï thí nghieäm Caùc duïng cuï duøng trong thí nghieäm bao goàm: Caân ñieän töû loaïi 200 gr coù hai soá leû. Thau nhöïa loaïi 30 lit vaø 50 lit. Thuoác Iodine duøng ñeå khöû truøng nöôùc. Thöôùc tieåu li cuûa Trung Quoác. Vaø moät soá duïng cuï caàn thieát khaùc. 3.1.2.1 Nguoàn eách boá meï a) EÁch Thaùi Lan EÁch gioáng Thaùi Lan ñöôïc nhaäp veà coâng ty Nam Long, Quaän 9 vaøo thaùng 2/2004. Sau ñoù ñöôïc nuoâi trong caùc beå ciment vôùi maät ñoä 80 con/m2. Ñònh kyø thay nöôùc ngaøy 1 laàn vaøo saùng sôùm. Thöùc aên thay ñoåi kích côõ vaø haøm löôïng protein cho phuø hôïp vôùi côõ mieäng cuûa eách. b) EÁch ñoàng Vieät Nam EÁch ñoàng ñöôïc mua töø nhöõng ngöôøi ñi caâu. Sau ñoù ñem veà boû vaøo trong caùc beå ciment töø moät hoaëc hai ngaøy cho quen daàn vaø tieán haønh cho sinh saûn. Moät soá khaùc ñöôïc duøng ñeå ño moät soá chæ tieâu nhö: chieàu daøi thaân, chieàu daøi chaân sau, toång chieàu daøi,…vv. 3.1.2.2 Nguoàn nöôùc caáp Nguoàn nöôùc caáp laø nöôùc sinh hoïat cuûa Thaønh Phoá ñöôïc tröõ trong caùc beå coù suïc khí ñeå bay heát Chlor. 3.2 Phöông Phaùp Thí Nghieäm Khaûo saùt ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa eách Thaùi Lan vaø eách ñoàng Vieät Nam Caùc chæ tieâu duøng trong phaân loaïi eách Chieàu daøi ñaàu. Chieàu daøi thaân. Chieàu daøi xöông caúng chaân. Côõ mi maét. Chieàu roäng giöõa hai maét. Hình daïng löôõi. Hình daïng xöông laù mía. Hình daïng maét. Maøng bôi. Maáu chaân. Maáu baøn chaân. Vaø moät soá chæ tieâu khaùc. Hình 3.1: Kieåm tra chieàu daøi thaân Hình 3.2: Kieåm tra chieàu daøi ñuøi eách Hình 3.3: Ñaëc ñieåm nhaän daïng noøng noïc Lai taïo cuûa eách Thaùi Lan vaø eách ñoàng Vieät Nam EÁch Thaùi Lan vaø eách ñoàng ñöôïc chuaån bò cho sinh saûn trong caùc beå composite. Möïc nöôùc aáp khoaûng 3 – 5 cm. Soá löôïng eách cho sinh saûn laø 6 caëp trong ñoù: 2 caëp eách boá vaø meï ñeàu laø eách ñoàng. 2 caëp eách ñöïc laø eách Thaùi Lan vaø eách caùi laø eách ñoàng. 2 caëp eách ñöïc laø eách ñoàng vaø eách caùi laø eách Thaùi Lan. Chaát kích thích sinh saûn Duøng LH_RHa coù xuaát xöù töø Trung Quoác. Moãi oáng coù chöùa 200 mg LH_RHa. Domperidon: trong moãi vieân Motilium coù chöùa 10 mg domperidon. Nöôùc muoái sinh lyù. Beå cho sinh saûn: Laø caùc beå Composite. Ñöôïc chaø röûa saïch seõ vaø caáp nöôùc khoaûng 5 cm. Cho vaøo moät ít coïng rau muoáng cho gioáng vôùi moâi tröôøng töï nhieân. Moãi beå laø moät caëp eách boá meï. Boá trí thí nghieäm so saùnh taêng tröôûng cuûa eách lai vôùi eách Thaùi Lan Thí nghieäm so saùnh khaû naêng taêng tröôûng cuûa noøng noïc eách lai vaø eách Thaùi Lan ñöôïc thöïc hieän nhö sau: Goàm 2 nghieäm thöùc vôùi 3 laàn laäp laïi. Nghieäm thöùc noøng noïc eách Thaùi Lan coù 3 thau nhöïa, moãi thau cuõng chöùa 30 l nöôùc. Cho vaøo moãi thau 50 noøng noïc môùi nôû. Nghieäm thöùc noøng noïc eách lai coù 3 thau nhöïa, moãi thau chöùa 30 l nöôùc. Cho vaøo moãi thau 50 noøng noïc môùi nôû. Vò trí ñaët caùc thau nhö sau: Thau 1 thau 2 thau 3 Thau 4 thau 5 thau 6 Thau 1 – 2 – 3: eách Thaùi Lan. Thau 4 – 5 – 6: eách lai. Chaêm soùc vaø quaûn lyù Sau khi nôû ñöôïc moät ngaøy thì tieán haønh cho aên truøng chæ. Moãi ngaøy cho aên ba laàn, luoân ñaûm baûo laø trong caùc thau coù truøng chæ thöøa. Thay nöôùc theo caûm quan, noøng noïc caøng lôùn thì thay nöôùc thöôøng xuyeân hôn moãi ngaøy moät laàn. Tröôùc khi thay nöôùc thì coï röûa saïch seõ caùc thau vaø thay nöôùc 100 %. Tieán haønh caân ño chieàu daøi vaø troïng löôïng noøng noïc vaøo thôøi ñieåm xuaát hieän chaân sau, thôøi ñieåm xuaát hieän chaân tröôùc. Caùc thôøi ñieåm ñöôïc xaùc ñònh khi hôn 50 % caù theå trong thau coù caùc ñaëc ñieåm bieán thaùi. Caùc Chæ Tieâu Theo Doõi Tyû leä soáng cuûa noøng noøng noïc soá löôïng noøng noïc sau thí nghieäm sau thí nghieäm (%) = X 100 soá löôïng noøng noïc tröôùc thí nghieäm Tyû leä bieán thaùi cuûa noøng noïc soá löôïng eách con sau thí nghieäm (%) = X 100 soá löôïng noøng noïc ban ñaàu Caùc tyû leä naøy ñöôïc tính vaøo thôøi ñieåm coù hôn 50 % soá noøng noïc coù caùc bieåu hieän bieán thaùi. Phöông Phaùp Xöû Lyù Soá Lieäu Caùc soá lieäu veà chieàu daøi, troïng löôïng, tyû leä soáng vaø tyû leä bieán thaùi ñöôïc phaân tích vôùi phaàn meàm Excel vaø treân chöông trình Stagraphics 7.0 ñeå so saùnh söï khaùc nhau veà maët thoáng keâ cuûa caùc nghieäm thöùc. IV. KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN 4.1 Khaûo Saùt Ñaëc Ñieåm Hình Thaùi Cuûa EÁch Ñoàng Vieät Nam Vaø EÁch Thaùi Lan Giai ñoaïn noøng noïc Baûng 4.1: Baûng so saùnh ñaëc ñieåm hình thaùi noøng noïc eách ñoàng vaø eách Thaùi Lan Noøng noïc eách ñoàng Noøng noïc eách Thaùi lan Maøu saéc Coù maøu vaøng nhaït, phaàn ñuoâi coù hoaï tieát hoa vaên hình chöõ V ngöôïc Coù maøu naâu saãm, toaøn thaân coù caùc ñoám ñen nhoû. Caùc ñoám ñen taäp trung ôû phaàn ñuoâi nhieàu hôn Kích thöôùc vaø troïng löôïng luùc moïc chaân sau Töø 4,1 – 5,1 cm chieàu daøi. Troïng löôïng töø 0,6 – 1,3 gr. Töø 3,1 – 5.1 cm chieàu daøi. Troïng löôïng töø 0,5 – 1,4 gr. Kích thöôùc vaø troïng löôïng luùc moïc chaân tröôùc Töø 4,5 – 5,7 cm chieàu daøi. Troïng löôïng töø 0,7 – 1,4 gr Töø 5,0 – 7,6 cm chieàu daøi. Troïng löôïng töø 1,05 – 2,6 gr Ñaëc ñieåm nhaän daïng Meùp mieäng khoâng coù maáu söøng maøu ñen Meùp mieäng coù maáu söøng maøu ñen Trong khoaûng thôøi gian töø luùc môùi nôû tôùi luùc noøng noïc bieán thaùi thaønh eách con, chæ döïa vaøo hình thaùi ngoaøi ñeå phaân bieät thì söï khaùc bieät giöõa eách ñoàng Vieät Nam vaø eách Thaùi Lan laø raát khoù khaên. Maøu saéc cuûa eách thay ñoåi theo moâi tröôøng, vôùi ñieàu kieän nuoâi trong nhaø thì eách coù maøu vaøng nhaït, coøn nhö trong ñieàu kieän nuoâi bình thöôøng (ngoaøi trôøi) eách coù maøu ñen saãm do coù taäp trung nhieàu saéc toá ñen. Noøng noïc eách ñoàng coù chieàu daøi vaø troïng löôïng nhoû hôn, chæ baèng 2/3 so vôùi eách Thaùi Lan. Theo moâ taû cuûa Traàn Kieân (1996) thì cô theå noøng noïc eách ñöôïc chia laøm hai phaàn goàm coù ñaàu vaø ñuoâi. Ñuoâi deïp beân, phaàn chính ôû giöõa laø phaàn cô coù maøo löng vaø maøo buïng naèm ôû phía treân vaø phía döôùi cuûa phaàn cô. Ñaàu coù mieäng hình phieåu coù moû söøng vaø nhieàu haøng raêng nhoû goïi laø raêng moâi, quanh mieäng coù dieàm raát ngaén. Loã thôû naèng ngang ôû maët beân traùi cuûa ñaàu. Loã haäu moân naèm ôû maët buïng choã trung gian giöõa ñaàu vaø ñuoâi. Maøu saéc: maøu vaøng nhaït khoâng roõ neùt vaø thöôøng thay ñoåi, beân söôøn maøu thaãm hôn vaø ñoâi khi coù nhöõng hoa vaên hình chöõ V ngöôïc. Hình 4.1: Hình daïng noøng noïc eách lai (beân treân) vaø noøng noïc eách ñoàng beân döôùi Hình 4.2: Hình daïng noøng noïc eách ñoàng (traùi) vaø noøng noïc eách Thaùi Lan (phaûi) Ñoái vôùi eách Thaùi Lan cuõng coù hình daïng töông töï nhö eách ñoàng, ñöôïc chia thaønh ñaàu vaø ñuoâi. Toaøn thaân coù maøu naâu ñen goàm nhieàu chaám ñen nhoû. Ñaàu coù daïng hình muõi teân vôùi buïng caêng troøn. Chieàu daøi ñaàu baèng 1/2 chieàu daøi ñuoâi. Ñuoâi coù maøo löng vaø maøo buïng roäng, ñieåm nhieàu chaám ñen vaø coù hình daïng khoâng coá ñònh. Vaøo cuøng thôøi ñieåm moïc chaân tröôùc thì noøng noïc eách Thaùi Lan coù chieàu daøi vaø troïng löôïng baèng 1, 5 laàn chieàu daøi vaø troïng löôïng cuûa eách ñoàng. Ñieåm khaùc bieät giöõa noøng noïc eách Thaùi Lan vaø noøng noïc eách ñoàng Vieät Nam laø meùp mieäng cuûa eách Thaùi Lan coù moãi beân moät chaám söøng ñen maø noøng noïc eách ñoàng khoâng coù. Giai ñoaïn eách con vaø eách tröôûng thaønh Chuùng toâi tieán haønh ño moät soá chæ tieâu cuûa eách Thaùi lan vaø eách ñoàng nhö: chieàu daøi thaân, chieàu daøi ñuøi, voøng buïng, khoaûng caùch töø muõi ñeán choùp moõm, khoaûng caùch töø muõi ñeán maét vaø khoaûng caùch töø muõi ñeán giöõa hai maét cuûa 10 con eách Thaùi Lan vaø 10 con eách ñoàng, sau ñoù laáy giaù trò trung bình ta coù keát quaû nhö sau: Baûng 4.2: Moät soá chæ tieâu cuûa eách Thaùi Lan vaø eách ñoàng Chæ tieâu EÁch Thaùi Lan EÁch ñoàng Vieät nam Troïng löôïng (gr) 220 91,5 Chieàu daøi thaân (cm) 11,95 9,8 Chieàu daøi ñuøi (cm) 7,8 7,45 Voøng buïng (cm) 19,15 10,35 Khoaûng caùch töø muõi ñeán choùp moõm (cm) 1,03 0,76 Khoaûng caùch töø muõi ñeán maét (cm) 0,89 0,715 Khoaûng caùch töø muõi ñeán giöõa hai maét (cm) 1,29 1,1 Tyû leä chieàu daøi ñuøi/chieàu daøi thaân 0,65 0,76 Tyû leä khoaûng caùch töø muõi ñeán maét/muõi ñeán choùp moõm 0,87 0,94 Tyû leä voøng buïng/chieàu daøi thaân 1,6 1,06 Veà cô baûn thì khoâng coù söï khaùc bieät giöõa hai loaøi ôû giai ñoaïn eách con, maøu saéc töông töï nhau. Hình daïng eách ñoàng thon nhoû coøn eách Thaùi Lan ngaén vaø coù buïng to so vôùi thaân. Ñoái vôùi ñoäng vaät thì söï phaùt trieån cuûa cô theå taêng nhanh nhaát vaøo giai ñoaïn töø con non ñeán khi tröôûng thaønh. Ñoái vôùi eách cuõng vaäy, chuùng phaùt trieån nhanh vaøo giai ñoaïn eách con ñeå coù theå troán traùnh keû thuø vaø coù theå ñaït ñoä thaønh thuïc vaøo muøa möa naêm sau. Ñeán khi tröôûng thaønh thì söï taêng troïng vaãn coøn nhöng khoâng ñaùng keå. Vì vaäy, coù theå coi ñaây laø luùc eách coù hình thaùi ngoaøi oån ñònh. Qua baûng 4.2 ta thaáy eách ñoàng coù chaân daøi hôn eách Thaùi Lan. Tyû leä chieàu daøi ñuøi ñoái vôùi chieàu daøi thaân cuûa eách ñoàng laø 0,76 trong khi ñoù cuûa eách Thaùi lan chæ coù 0,65. Coøn moät ñaëc ñieåm deã nhaän daïng eách Thaùi lan laø chuùng coù buïng to so vôùi thaân hình vaø caùc chi. Tyû leä voøng buïng treân chieàu daøi thaân laø 1,6 trong khi ñoù eách ñoàng chæ coù 1,06. EÁch ñoàng ñöôïc mua töø nhöõng ngöôøi ñi caâu coù troïng löôïng trung bình 91,5 gr. Ñoái vôùi eách ñoàng thì coù theå coi laø ñaõ tröôûng thaønh vì theo Nguyeãn Vaên saùng (2005) thì kích thöôùc eách ñoàng chæ vaøo khoaûng 9,5 cm vaø ñaït toái ña khoaûng 12,5 cm. Caùc ñaëc ñieåm khaùc bieät giöõa eách Thaùi Lan vaø eách ñoàng ñöôïc moâ taû nhö sau: Baûng 4.3: Söï khaùc bieät veà maët hình thaùi cuûa eách ñoàng vaø eách Thaùi Lan EÁch ñoàng Vieät Nam Rana rugulosa EÁch Thaùi Lan Rana tigerina Da moûng vaø trôn laùng Da daøy vaø saàn suøi Maét hình thoi naèm ngang Maét hình elip naèm ngang Töø muõi ñeán muùt moõn gaàn baèng ñeán maét Töø muõi ñeán muùt moõn daøi hôn ñeán maét Xöông laù mía ngang baèng vaø chaïm vaøo phía treân hoác muõi Xöông laù mía thaáp hôn vaø cuõng chaïm vaøo hoác muõi Chieàu daøi ñuøi vöôït qua hoác maét Chieàu daøi ñuøi chöa vöôït qua hoác maét Giöõa hai maáu löôõi hình chöõ U hoaëc chöõ V vaø khoaûng caùch giöõa hai maáu löôõi heïp hôn Giöõa hai maáu löôõi coù moät gôø nhoû noåi leân vaø khoaûng caùch giöõa hai maáu löôõi roäng hôn Maøng bôi xuaát phaùt töø ñoát ñaàu tieân cuûa ngoùn thöù 2 chaân sau Maøng bôi xuaát phaùt töø ñoát thöù hai cuûa ngoùn thöù 2 chaân sau. Ñaàu muùt ngoùn tay vaø ngoùn chaân khoâng phình ra Ñaàu muùt ngoùn tay vaø ngoùn chaân phình to ra Choùp moõm tuø Choùp moõm nhoïn Hình 4.3: Chieàu daøi ñuøi eách ñoàng vaø eách Thaùi Lan Hình 4.4: Vò trí loã muõi cuûa eách Thaùi lan (traùi) vaø eách ñoàng (phaûi) Hình 4.5: Vò trí xöông laù mía cuûa eách Thaùi lan (traùi) vaø eách ñoàng beân phaûi 4.1.3 Hình daïng löôõi Löôõi eách Thaùi Lan coù kích thöôùc ngaén nhöng beà ngang laïi roäng gaàn gioáng nhö hình troøn. Giöõa hai maáu löôõi coù moät gôø nhoâ leân vaø khoaûng caùch giöõa chuùng lôùn hôn so vôùi eách ñoàng. Löôõi eách ñoàng coù kích thöôùc daøi hôn vaø deïp hôn. Hình daïng giöõa hai maáu löôõi coù theå laø hình chöõ U hoaëc chöõ V. Löôõi eách Thaùi lan Löôõi eách ñoàng Vieät Nam Hình 4.6: Hình daïng löôõi eách Thaùi Lan (traùi) vaø eách ñoàng (phaûi) Theo Putasee Pariyanoth et al (1994) thì eách Rana tigerina tigrina toaøn thaân coù maøu naâu oliu vôùi nhieàu ñoám ñen nhoû. Loã muõi gaàn choùp mieäng hôn gaàn maét. Hai moâi coù nhieàu ñoám ñen nhoû treân neàn maøu kem. Kích thöôùc tröôûng thaønh khoaûng 15 cm vaø ñaït troïng löôïng 300 gr. Coøn eách Rana rugulosa cuõng coù maøu naâu oliu vôùi ñaàu maøu ñen. Loã muõi gaàn maét hôn gaàn choùp mieäng. Kích thöôùc tröôûng thaønh khoaûng 13 cm vaø ñaït troïng löôïng 270 gr. Coøn theo ghi nhaän cuûa Nguyeãn Vaên Saùng (2005) thì eách Rana rugulosa coù kích thöôùc tröôûng thaønh töø 95 – 125 mm. Vaø laø loaøi eách coù kích thöôùc lôùn thöù hai sau loaøi eách nuùi Rana blythii. Qua caân ño chuùng toâi ghi nhaän ñöôïc moät soá keát quaû sau: kích thöôùc tröôûng thaønh cuûa eách Thaùi Lan (12 cm) lôùn hôn nhieàu so vôùi eách ñoàng 10 cm. EÁch Thaùi Lan coù muõi gaàn maét hôn choùp moõm coøn eách ñoàng Vieät Nam coù muõi naèm giöõa maét vaø choùp moõm. Keát quaû naøy ngöôïc vôùi ghi nhaän cuûa Putsatee, chæ coù troïng löôïng laø eách Thaùi Lan to con hôn. Coøn moät ñieàu lyù thuù nöõa maø qua khaûo saùt chuùng toâi nhaän thaáy ñoù laø khoaûng caùch töø muõi ñeán giöõa hai maét cuûa eách Thaùi Lan gaàn baèng 1,3 cm khoâng phuï thuoäc vaøo kích côõ cuûa eách ñaõ tröôûng thaønh, coøn cuûa eách ñoàng Vieät Nam thì chæ baèng 1,1 cm thoâng qua baûng 4.2. Cuõng theo Nguyeãn Vaên Saùng (2005) thì Vieät Nam khoâng coù loaøi eách naøo coù theå ñaït kích thöôùc vaø troïng löôïng nhö vaäy ngoaøi loaøi eách nuùi Rana blythii vaø chöa ghi nhaän ñöôïc söï coù maët cuûa eách Rana tigerina tigrina taïi Vieät Nam tröôùc ñaây . Hình 4.7: Hình daïng ñaàu ngoùn chaân eách ñoàng (traùi) vaø chaân eách Thaùi Lan Theo moâ taû cuûa Vitoh Nuttaphan (2001) taùc giaû ngöôøi Thaùi ñoái vôùi moät soá loaøi löôõng theâ cuûa Thaùi Lan thì eách Rana tigerina tigrina coù kích thöôùc tröôûng thaønh khoaûng 140 mm vaø ñaàu muùt caùc ngoùn chaân coù caùc cuïc chai. Coøn eách Rana rugulosa coù kích thöôùc tröôûng thaønh khoaûng 95 mm. Keát quaû naøy cuõng gioáng vôùi söï ghi nhaän cuûa chuùng toâi. Theo taøi lieäu cuûa Nguyeãn Vaên Saùng (2005) vaø cuûa Traàn Kieân (1996), cuøng nhöõng quan saùt vaø ño ñaïc treân soá eách hieän coù, chuùng toâi coù theå taïm keát luaän laø eách ñoàng Vieät Nam coù teân khoa hoïc laø Rana rugulosa Weigmann vaø coøn coù teân ñoàng danh khaùc thöôøng hay ñöôïc nhaéc tôùi laø Rana tigrina rugulosa trong moät soá giaùo trình giaûng boä moân sinh hoïc cuûa. Rieâng eách Thaùi Lan nhaäp veà Vieät Nam, theo Nguyeãn Vaên Saùng (2005) thì loaøi naøy khoâng ghi nhaän ñöôïc vaø theo söï phaân loaïi cuûa Vitoh Nuttaphan (2001) trong taøi lieäu “löôõng theâ treân ñaát Thaùi”, loaïi eách Thaùi lan nhaäp veà Vieät Nam hieän ñang coù giöõ maãu taïi khoa Thuûy Saûn ñöôïc ñònh danh laø Rana tigerina tigrina Dubois vaø teân phaân loaïi naøy cuõng ñöôïc moät soá nhaø phaân loaïi khaùc söû duïng. 4.2 So Saùnh Söï Taêng Tröôûng Cuûa Con Lai Vôùi EÁch Thaùi Lan Qua tieán haønh cho sinh saûn chuùng toâi thu ñöôïc moät soá keát quaû sau: chæ coù moät caëp eách boá meï tham gia sinh saûn , trong ñoù eách ñöïc laø eách Thaùi Lan coøn eách caùi laø eách ñoàng Vieät Nam. Keát quaû thu ñöôïc: Troïng löôïng eách ñoàng caùi: 230g Troïng löôïng eách ñöïc Thaùi Lan: 180g Thôøi gian hieäu öùng: 8 h. Thôøi gian nôû: 20 h ôû nhieät ñoä 29 oC Tyû leä thuï tinh: 98 % Soá löôïng noøng noïc: 3550 con. Noøng noïc cuûa eách Thaùi lan vaø eách lai ñöôïc öông nuoâi vaø so saùnh söï taêng tröôûng caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa chuùng. Keát quaû nuoâi thí nghieäm ñöôïc trình baøy trong baûng 4.4 Baûng 4.4: So saùnh söï phaùt trieån cuûa noøng noïc eách Thaùi Lan vaø eách lai EÁch Thaùi Lan EÁch lai Chieàu daøi khi xuaát hieän chaân sau (cm) 4,41 4,53 Troïng löôïng luùc moïc chaân sau (gr) 0,75 0,71 Chieàu daøi luùc moïc chaân tröôùc (cm) 6,15 5,40 Troïng löôïng luùc moïc chaân tröôùc (gr) 1,79 1,14 Thôøi ñieåm xuaát hieän chaân sau (ngaøy) 15 14 Thôøi ñieåm xuaát hieän chaân tröôùc (ngaøy) 19 19 Tyû leä soáng luùc moïc chaân sau (%) 75,33 94 Tyû leä soáng luùc moïc chaân tröôùc (%) 69,0 91,3 Tyû leä bieán thaùi (%) 67,0 84,7 4.2.1 Chieàu daøi vaø troïng löôïng Thôøi ñieåm boá trí thí nghieäm laø ngaøy 01/05/05. Ñaây laø ngaøy maø noøng noïc vöøa môùi ra khoûi maøng boïc. Ngaøy hoâm sau chuùng toâi tieán haønh cho aên truøng chæ, löôïng aên theo nhu caàu eách ñaûm baûo laø coù truøng chæ thöøa trong thau ñeå bieát laø noøng noïc luoân coù ñuû thöøc aên ñeå taêng troïng toái ña. Ngaøy 14/05/05 chuùng toâi ghi nhaän ñöôïc laø ngaøy maø eách lai coù con moïc chaân sau. Vaø ngaøy hoâm sau laø ngaøy eách Thaùi Lan moïc chaân sau. Ñeán ngaøy 18/05/05, soá löôïng noøng noïc moïc chaân sau ôû caû hai nghieäm thöùc chieám treân 50 % toång soá caù theå. Chuùng toâi tieán haønh caân ño chieàu daøi vaø troïng löôïng cuûa töøng caù theå. Ngaøy 19/05/05, ôû caû hai nghieäm thöùc coù noøng noïc moïc chaân tröôùc vaø ñeán ngaøy 25/05/05 thì coù treân 50 % soá caù theå coù moïc chaân tröôùc vaø chuùng toâi tieân haønh caân ño chieàu daøi vaø troïng löôïng vaøo luùc bieán thaùi. Töø baûng 4.4 treân ta nhaän thaáy trong thôøi gian töø luùc nôû tôùi luùc moïc chaân sau. Noøng noïc eách lai coù thaân hình daøi hôn so vôùi eách Thaùi Lan. Luùc naøy, eách Thaùi Lan taäp trung phaùt trieån phaàn ñaàu vaø phaàn ñuoâi phaùt trieån chaäm. Caøng veà sau thì chieàu daøi taêng leân nhanh choùng gaàn 1,74 cm so vôùi gian ñoaïn tröôùc coøn veà troïng löôïng thì taêng gaàn 1,04 gr trong khi ñoù thì eách lai taêng tröôûng chaäm hôn nhieàu chæ theâm ñöôïc 1 cm veà chieàu daøi vaø 0,43 gr veà troïng löôïng. Ñieàu naøy cho thaáy noøng noïc con lai coù khaû naêng thích öùng vôùi ñieàu kieän moâi tröôøng toát hôn so vôùi noøng noïc eách Thaùi Lan ôû giai ñoaïn noøng noïc ñeán luùc moïc chaân sau. Theo Noble (1931) thì moãi loaøi coù soá löôïng vaät chaát nhaân cuûa tinh truøng phuø hôïp vôùi soá löôïng noaõn hoaøng cuûa tröùng cuûa loaøi ñoù. Soá löôïng noaõn hoaøng giuùp cho söï phaùt trieån bình thöôøng cuûa hôïp töû. Roõ raøng vaät chaát nhaân cuûa tinh truøng vaøo trong tröùng laï thì khoâng theå söû duïng noaõn hoaøng cuûa tröùng naøy. Hertwig (1930) cho raèng soá löôïng vaät chaát nhaân coù theå laø yeáu toá ñieàu hoaø toác ñoä taïo ra noaõn hoaøng. Neáu nhaân chuyeån giao vaät chaát nhaân cuûa noù tyû leä vôùi theå tích cuûa noaõn hoaøng thì con lai seõ phaùt trieån bình thöôøng. Moät trong nhöõng lyù do laøm cho söï phaùt trieån cuûa con lai ngöøng laïi laø do soá löôïng vaät chaát nhaân cuûa tinh truøng vaø noaõn hoaøng khoâng töông ñoàng. Hình 4.8: Kích thöôùc eách lai luùc moïc chaân sau (beân döôùi) vaø moïc chaân tröôùc Hình 4.9: Kích thöôùc eách lai (phaûi) so vôùi eách ñoàng (giöõa) vaø eách Thaùi lan Ñoà thò 1: Söï taêng tröôûng cuûa noøng noïc lai vaø noøng noïc eách Thaùi Lan Qua ñoà thò 1 ta nhaän thaáy troïng löôïng cuûa noøng noïc eách Thaùi lan trong giai ñoaïn moïc chaân sau thì khoâng cao hôn so vôùi noøng noïc eách lai nhöng sau khi moïc chaân sau thì söï taêng tröôûng taêng leân vöôït troäi. Ñieàu naøy cho thaáy raèng khaû naêng söû duïng thöùc aên cuûa noøng noïc eách Thaùi Lan laø raát lôùn ñeå coù theå tích luõy naêng löôïng caàn thieát cho söï bieán thaùi. Caøng veà sau thì toác ñoä taêng tröôûng cuûa con lai giaûm haún. Trong thôøi gian töø luùc moïc chaân sau ñeán luùc moïc chaân tröôùc laø 7 ngaøy thì moãi ngaøy noøng noïc eách lai chæ taêng troïng ñöôïc 0.06 gr coøn noøng noïc eách Thaùi Lan thì taêng troïng ñöôïc 0.105 gr, gaàn gaáp ñoâi so vôùi noøng noïc eách lai. Qua hình 4.10 ta cuõng thaáy raèng vaøo giai ñoaïn moïc chaân sau thì noøng noïc eách lai coù veû lôùn con hôn so vôùi noøng noïc eách Thaùi Lan vaø eách ñoàng nhöng caøng veà sau thì söï taêng tröôûng chaäm daàn. Ñieàu naøy cho thaáy söùc soáng cuûa noøng noïc eách lai giaûm ñaùng keå theo thôøi gian. Tyû leä soáng Ñoà thò 2: Tyû leä soáng cuûa noøng noïc eách lai vaø eách Thaùi Lai ôû caùc giai ñoaïn Qua baûng 4.4 ta nhaän thaáy tyû leä soáng cuûa noøng noïc eách lai vaø eách Thaùi Lan coù khaùc nhau ñaùng keå. Trong giai ñoaïn ñaàu cuûa söï bieán thaùi thì noøng noïc eách Thaùi Lan coù toác ñoä taêng tröôûng khoâng ñoàng ñeàu (chieàu daøi coù SD = 0,55 so vôùi 0,49 cuûa eách lai vaø troïng löôïng thì SD = 0,24 so vôùi 0,18 cuûa eách lai) neân taïo ñieàu kieän cho taäp tính aên nhau cuûa eách noåi daäy, nhöõng con lôùn taán coâng caùc con nhoû hôn. Laøm cho caùc noøng noïc con bò xaây saùt vaø ñaây laø cô hoäi toát cho caùc loaïi beänh taán coâng, nhaát laø beänh lôû loeùt. Qua ñoà thò 2 thì tyû leä soáng cuûa noøng noïc eách Thaùi Lan qua caùc giai ñoaïn ñeàu thaáp hôn so vôùi eách lai, moät phaàn do taäp tính aên nhau vaø moät phaàn do söùc chòu ñöïng vôùi caùc ñieàu kieän moâi tröôøng keùm hôn, moät soá con coù khaû naêng söû duïng thöùc aên toát neân lôùn nhanh vaø chieám vò trí ñoäc toân taïi nôi coù thöùc aên neân caùc con nhoû hôn khoâng theå ñeán ñoù ñeå söû duïng nguoàn thöùc aên. EÁch lai ñöôïc thöøa höôûng moät phaàn khaû naêng chòu ñöïng ñieàu kieän ngoaïi caûnh cuûa eách ñoàng meï vaø khoâng coù tính hieáu chieán. Moät phaàn do kích thöôùc gaàn töông ñoàng neân khaû naêng söû duïng thöùc aên laø nhö nhau. Tyû leä soáng cuûa eách Thaùi Lan vaøo giai ñoaïn moïc chaân tröôùc coù giaûm ñaùng keå laø do sau khi caân ño chieàu daøi vaø troïng löôïng luùc moïc chaân sau thì eách coù hieän töôïng cheát khoâng roõ nguyeân nhaân. Coù theå do nguoàn nöôùc bò nhieãm khuaån töø caùc thí nghieäm gaây beänh treân caù gaàn ñoù. Cuõng coù theå do nguoàn thöùc aên khoâng saïch. 4.2.3 Tyû leä bieán thaùi Ñoà thò 3: Tyû leä bieán thaùi cuûa noøng noïc Theo Etkin (1935; trích bôûi John. More) thì söï bieán thaùi ñöôïc hieåu laø giai ñoaïn sau cuûa söï phaùt trieån phoâi, coù söï thay ñoåi hình thaùi ngoaøi maø noøng noïc thay ñoåi phöông thöùc soáng ñeå chuyeån thaønh daïng tröôûng thaønh coù söï khaùc nhau nhieàu veà taäp tính soáng. ÔÛ löôõng theâ, ngoaïi tröø moät soá loaøi coù voøng ñôøi ñaëc bieät, chuùng baét ñaàu voøng ñôøi laø sinh vaät thuûy sinh soáng töï do trong nöôùc ñöôïc goïi laø aáu truøng. Sau ñoù, chuùng thay ñoåi vaøo luùc bieán thaùi ñeå thaønh daïng tröôûng thaønh soáng treân caïn. Baûn chaát cuûa söï thay ñoåi naøy gaén lieàn vôùi töøng vuøng sinh thaùi khaùc nhau. Nhoùm khoâng ñuoâi coù söï bieät hoùa cao nhaát trong lôùp Amphibia ñoái vôùi vuøng sinh thaùi. AÁu truøng cuûa noù ñöôïc goïi laø noøng noïc khaùc bieät vôùi daïng tröôûng thaønh khoâng nhöõng veà taäp tính hoâ haáp vôùi moâi tröôøng khaùc nhau maø coøn veà taäp tính di chuyeån, tính aên, cô quan caûm giaùc,….vv. vì vaäy, söï bieán thaùi cuûa nhoùm naøy lieân quan ñeán söï thay ñoåi cô baûn nhaát cuûa caùc cô quan. Vaøo cuoái thôøi gian phaùt trieån phoâi, noøng noïc coù hình daïng xaùc ñònh vôùi phaàn ñaàu cô theå coù hình oval vaø phaàn ñuoâi daøi gaàn baèng hai laàn chieàu daøi cô theå. Mieäng chöa hình thaønh chæ coù cô quan baùm hình chöõ V hay hình baùn nguyeät nhôø ñoù noøng noïc baùm vaøo maøng nhaày xung quanh tröùng hoaëc caây coû thuûy sinh. Sau ñoù, mang ngoaøi maøu ñoû phaân nhaùnh xuaát hieän roõ ôû hai beân coå, luùc naøy laø giai ñoaïn noøng noïc coù mang ngoaøi. Sau thôøi gian 24h ôû nhieät ñoä 28 oC thì maøng da ôû phía ñaàu seõ phuû leân caùc laù mang vaø keùp kín laïi, chæ chöøa moät loã thôû ôû phía traùi cuûa cô theå. Khoaûng hai tuaàn tieáp theo khoâng coù söï thay ñoåi naøo ñaùng keå veà maët hình thaùi, chæ ñaëc tröng laø söï phaùt trieån veà chieàu daøi vaø troïng löôïng. Thôøi kyø naøy ñöôïc goïi laø giai ñoaïn tröôùc bieán thaùi ñöôïc keát thuùc baèng söï kieän moïc chaân sau cuûa noøng noïc. Tieáp sau ñoù laø giai ñoaïn bieán thaùi ñaàu tieân, ñöôïc goïi laø giai ñoaïn tieàn bieán thaùi. Trong suoát thôøi gian naøy, söï taêng tröôûng vaãn tieáp tuïc nhöng söï phaùt trieån cuûa töøng phaàn coù söï khaùc bieät ñeå chuyeån thaønh daïng tröôûng thaønh. Ban ñaàu, söï khaùc bieät roõ raøng nhaát laø söï taêng tröôûng nhanh veà chieàu daøi cuûa chaân sau. Ñoái vôùi eách Thaùi Lan thì trong thôøi gian 3 ngaøy chieàu daøi chaân sau coù theå ñaït 2 cm, coøn eách lai laø 1,5 cm. Thôøi kyø tieàn bieán thaùi keùo daøi khoaûng moät tuaàn. Vôùi söï xuaát hieän cuûa chaân tröôùc thoâng qua söï tieâu bieán moät goùc cuûa da naép mang, thôøi kyø tieàn bieán thaùi keát thuùc. Tieáp theo sau ñoù laø thôøi kyø thay ñoåi hình thaùi raát nhanh vaø roõ raøng ñöôïc goïi laø thôøi kyø bieán thaùi cöïc ñaïi. Thôøi kyø naøy ôû eách Thaùi Lan laø 5 ngaøy coøn ôû eách lai laø 6 ngaøy. Trong suoát thôøi gian naøy, mieäng heïp cuûa noøng noïc chuyeån thaønh mieäng roäng cuûa eách, löôõi gia taêng gaáp ñoâi chieàu daøi bau ñaàu, mang vaø caùc phaàn coøn laïi cuûa mang tieâu bieán. Ñieàu roõ raøng nhaát laø ñuoâi tieâu bieán hoaøn toaøn, noøng noïc maát nöõa chieàu daøi cuûa noù trong hai ngaøy cuûa thôøi kyø moïc chaân tröôùc. Qua baûng 4.4 ta thaáy noøng noïc eách Thaùi lan coù toác ñoä bieán thaùi chaäm 15 ngaøy cuõng do laø kích thöôùc cuûa noøng noïc nhoû hôn so vôùi eách lai 14 ngaøy. Sau khi moïc chaân sau thì toác ñoä taêng tröôûng cuûa noøng noïc taêng nhanh keùo theo söï bieán thaùi cuõng xaûy ra nhanh hôn. Noøng noïc eách Thaùi Lan maát 4 ngaøy ñeå moïc chaân tröôùc coøn eách lai thì maát 5 ngaøy. Söï kieän bieán thaùi naøy coù theå giuùp ích cho nhöõng ngöôøi saûn xuaát gioáng eách laø cho aên nhieàu hôn vaøo giai ñoaïn moïc chaân sau ñeán luùc moïc chaân tröôùc. Khaûo saùt khaû naêng söû duïng thöùc aên coâng nghieäp cuûa eách lai Noøng noïc eách lai sau khi ruïng ñuoâi ñöôïc cho vaøo caùc thau nhöïa, caáp 2 cm nöôùc ñeå eách con coù theå ngoài khoâng bò ngaäp vaø taäp cho aên thöùc aên vieân noåi, haøm löôïng ñaïm 30 % vaø kích thöôùc vieân thöùc aên laø 3 mm nhöng khaû naêng taêng tröôûng cuûa noøng noïc raát keùm. Sau 2 ngaøy cho aên thì noøng noïc cheát 100 %. Coù theå do noøng noïc eách lai ñöôïc thöøa höôûng moät phaàn ñaëc tính aên moài ñoäng cuûa eách ñoàng meï neân khoâng theå aên vieân thöùc aên naèm baát ñoäng ñöôïc, coù theå do noøng noïc bò nhieãm beänh. Theo chuùng toâi thì do caû hai nguyeân nhaân naøy, noøng noïc khoâng aên ñöôïc neân söùc khoûe keùm taïo ñieàu kieän cho caùc loaïi maàm beänh taán coâng. Soá noøng noïc eách lai khoâng thí nghieäm ñöôïc nuoâi trong beå öông vôùi maät ñoä 1000 con/m2 . Trong 10 ngaøy ñaàu ñöôïc cho aên thöùc aên laø truøng chæ. Sau ño,ù ñöôïc taäp cho aên thöùc aên vieân thì khaû naêng söû duïng thöùc aên vieân cuûa noøng noïc cuõng raát keùm, chuùng taêng tröôûng chaäm vaø bieán thaùi khoâng ñeàu. Ñieàu naøy caøng khaúng ñònh noøng noïc eách lai khoâng coù khaû naêng söû duïng thöùc aên vieân do taäp tính aên moài ñoäng cuûa eách ñoàng meï coù aûnh höôûng raát lôùn tôùi theá heä con lai. Coøn ñoái vôùi eách Thaùi lan thì khaû naêng söû duïng thöùc aên vieân raát toát chuùng taêng tröôûng nhanh vaø ñoàng ñeàu. Trong thöïc nghieäm saûn xuaát gioáng eách thì moät tuaàn ñaàu öông noøng noïc chuùng toâi cho aên truøng chæ. Sau ñoù, chuyeån sang thöùc aên vieân thì noøng noïc baét ñaàu thích öùng vôùi thöùc aên tónh (thöùc aên vieân noåi). Ñieàu naøy taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhöõng ngöôøi noâng daân coù loøng ham thích nuoâi eách veà khaâu thöùc aên thì raát ñôn giaûn. V. KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ 5.1 Keát Luaän Töø nhöõng keát quaû thu ñöôïc trong quaù trình thí nghieäm, chuùng toâi ñi ñeán nhöõng keát luaän sau: - EÁch ñoàng Vieät Nam vaø eách Thaùi Lan coù hình thaùi ngoaøi khaùc nhau hoaøn toaøn neân ñaây laø hai loaøi rieâng bieät. EÁch ñoàng Vieät Nam coù teân khoa hoïc laø Rana rugulosa. EÁch Thaùi Lan coù teân khoa hoïc laø Rana tigerina tigrina. ÔÛ giai ñoaïn moïc chaân sau thì noøng noïc eách lai coù kích thöôùc vaø troïng löôïng lôùn hôn so vôùi eách Thaùi Lan. - Thôøi gian moïc chaân sau cuûa noøng noïc eách lai laø 14 ngaøy. - Thôøi gian moïc chaân sau cuûa noøng noïc eách Thaùi Lan laø 15 ngaøy. - Tyû leä soáng cuûa noøng noïc eách lai laø 94 %. - Tyû leä soáng cuûa noøng noïc eách Thaùi Lan laø 75.33 %. ÔÛ giai ñoaïn moïc chaân tröôùc thì noøng noïc eách lai coù kích thöôùc vaø troïng löôïng nhoû hôn so vôùi noøng noïc eách Thaùi Lan. Thôøi gian moïc chaân tröôùc cuûa noøng noïc eách lai vaø noøng noïc eách Thaùi Lan laø nhö nhau, maát 4 ngaøy. - Tyû leä soáng cuûa noøng noïc eách lai laø 91.33 %. - Tyû leä soáng cuûa noøng noïc eách Thaùi Lan laø 69 %. - Tyû leä bieán thaùi cuûa eách lai laø 84.66 %. - Tyû leä bieán thaùi cuûa eách Thaùi Lan laø 67 %. Ñeà Nghò - Thöïc hieän laïi ñeà taøi nghieân cöùu veà con lai vì chuùng toâi chæ coù theå cho sinh saûn ñöôïc moät laàn duy nhaát neân khoâng ñuû ñoä chính xaùc ñeå keát luaän veà con lai. - Caàn coù nhöõng khaûo saùt saâu hôn veà con lai nhö soá löôïng nhieãm saéc theå, thöùc aên thích hôïp cho con lai ñeå coù theå theo doõi khaû naêng taêng tröôûng ñeán khi tröôûng thaønh. VI. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO TAØI LIEÄU TIEÁNG VIEÄT TRAÀN KIEÂN, 1996. EÁch ñoàng (Rana rugulosa Weigmann, 1835) caùc phöông phaùp chaên nuoâi. NXB Khoa Hoïc vaø Kyõ Thuaät. Haø Nnoäi. NGUYEÃN THÒ NGOÏC PHÖÔNG, BUØI THANH SANG, 2004. Saûn xuaát gioáng nhaân taïo vaø nuoâi eách Thaùi Lan (Rana rugulosa) vaø eách ñoàng Vieät Nam (Rana tigrina). LVTN – khoa Thuûy Saûn – tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm. NGUYEÃN VAÊN SAÙNG, HOÀ THÒ THU CUÙC, NGUYEÃN QUAÛNG TRÖÔØNG,2005. Danh luïc eách nhaùi vaø boø saùt Vieät Nam. Nhaø xuaát baûn Noâng Nghieäp, trang 20, 21. 182 tr. NGUYEÃN VAÊN SAÙNG, 2005. Moät soá loaøi eách nhaùi Vieät Nam. Nhaø xuaát baûn Noâng Nghieäp. TAØI LIEÄU TIEÁNG NÖÔÙC NGOAØI G. BARUA AND M. AMINUL ISLAM, 1987. Food and feeding habits of Indian bullfrog (Rana tigrina) in Bangladesh. ALICE M. BORING, 1931. The amphibia of Hong Kong. The Hong Kong naturalist. WILLIAM ETKIN, 1931. Metamorphosis. Physiology of the amphibia. Academic press, Newyork and London. 1964. COLEMAN.J.GOIN AND OLIVE.B.GOIN, 1971. Introduction to Herpetology. W. H. Freeman and company. San Francisco. JOHN. A. MOORE, 1964. Physiology of the Amphibia. Academic press, Newyork and London. G. KINGSLEY NOBLE, 1954. Development and heridity. The biology of the amphibia. Dover publications, Inc. Newyork. VITOH NUTTAPHAN, 2001. Amphibia of Thai Lan.NXB gia ñình. PUTSATEE PARIYANONTH AND ET AL, 1994. Frog – Farming in Thai Lan. Infofish – Aquatech’94. ROBERT RUGH, 1951. the frog, Its Reproduction and Development. The Blakiston company. Toronto. Http:/www.Webfrog.org – Species Synnonym Index Phuï luïc 2: moät soá keát quaû xöû lyù thoáng keâ 1. Baûng thoáng keâ toùm taét chieàu daøi noøng noïc eách lai luùc moïc chaân sau Variable: ECHLAI.cd ---------------------------------------------------------------------- Sample size 141 Average 4.53617 Median 4.5 Mode 4.5 Geometric mean 4.50816 Variance 0.246897 Standard deviation 0.496887 Standard error 0.0418454 Minimum 3.2 Maximum 5.7 Range 2.5 Lower quartile 4.2 Upper quartile 4.9 Interquartile range 0.7 Skewness -0.286235 Standardized skewness -1.38758 Kurtosis -0.0619388 Standardized kurtosis -0.15013 Coeff. of variation 10.9539 2. Baûng thoáng keâ toùm taét troïng löôïng noøng noïc eách lai luùc moïc chaân sau Variable: ECHLAI.tl ---------------------------------------------------------------------- Sample size 141 Average 0.710426 Median 0.72 Mode 0.79 Geometric mean 0.685196 Variance 0.033087 Standard deviation 0.181898 Standard error 0.0153186 Minimum 0.27 Maximum 1.09 Range 0.82 Lower quartile 0.59 Upper quartile 0.84 Interquartile range 0.25 Skewness -0.0203958 Standardized skewness -0.0988723 Kurtosis -0.333444 Standardized kurtosis -0.808214 Coeff. of variation 25.6041 3. Baûng thoáng keâ toùm taét chieàu daøi noøng noïc eách Thaùi Lan luùc moïc chaân sau Variable: ECHTL.cd ---------------------------------------------------------------------- Sample size 113 Average 4.41593 Median 4.5 Mode 4.6 Geometric mean 4.37883 Variance 0.312601 Standard deviation 0.559107 Standard error 0.0525964 Minimum 2.7 Maximum 6 Range 3.3 Lower quartile 4.1 Upper quartile 4.8 Interquartile range 0.7 Skewness -0.356009 Standardized skewness -1.54499 Kurtosis 0.661274 Standardized kurtosis 1.43488 Coeff. of variation 12.6612 4. Baûng thoáng keâ toùm taét troïng löôïng noøng noïc eách Thaùi lan luùc moïc chaân sau Variable: ECHTL.tl ---------------------------------------------------------------------- Sample size 113 Average 0.751327 Median 0.7 Mode 0.7 Geometric mean 0.708598 Variance 0.0594848 Standard deviation 0.243895 Standard error 0.0229437 Minimum 0.2 Maximum 1.5 Range 1.3 Lower quartile 0.6 Upper quartile 0.9 Interquartile range 0.3 Skewness 0.27494 Standardized skewness 1.19317 Kurtosis 0.219585 Standardized kurtosis 0.476471 Coeff. of variation 32.4619 5. Baûng thoáng keâ toùm taét chieàu daøi noøng noïc eách lai luùc moïc chaân tröôùc Variable: ECHLAICT.cd ---------------------------------------------------------------------- Sample size 136 Average 5.40441 Median 5.5 Mode 5.5 Geometric mean 5.38635 Variance 0.189166 Standard deviation 0.434932 Standard error 0.0372951 Minimum 4 Maximum 6.3 Range 2.3 Lower quartile 5.2 Upper quartile 5.7 Interquartile range 0.5 Skewness -0.561056 Standardized skewness -2.67116 Kurtosis 0.36396 Standardized kurtosis 0.866399 Coeff. of variation 8.04772 6. Baûng thoáng keâ toùm taét troïng löôïng noøng noïc eách lai luùc moïc chaân tröôùc Variable: ECHLAICT.tl ---------------------------------------------------------------------- Sample size 136 Average 1.14243 Median 1.13 Mode 1.1 Geometric mean 1.1166 Variance 0.0606081 Standard deviation 0.246187 Standard error 0.0211104 Minimum 0.56 Maximum 2.34 Range 1.78 Lower quartile 0.99 Upper quartile 1.275 Interquartile range 0.285 Skewness 0.840389 Standardized skewness 4.00105 Kurtosis 3.63299 Standardized kurtosis 8.64825 Coeff. of variation 21.5495 7. Baûng thoáng keâ toùm taét chieàu daøi noøng noïc eách Thaùi lan luùc moïc chaân tröôùc Variable: ECHTLCT.cd ---------------------------------------------------------------------- Sample size 69 Average 6.15797 Median 6.3 Mode 6.5 Geometric mean 6.11939 Variance 0.444531 Standard deviation 0.666732 Standard error 0.0802651 Minimum 3.9 Maximum 7.6 Range 3.7 Lower quartile 5.8 Upper quartile 6.6 Interquartile range 0.8 Skewness -0.834779 Standardized skewness -2.83087 Kurtosis 1.27689 Standardized kurtosis 2.16507 Coeff. of variation 10.8271 8. Baûng thoáng keâ toùm taét troïng löôïng noøng noïc eách Thaùi Lan luùc moïc chaân tröôùc Variable: ECHTLCT.tl ---------------------------------------------------------------------- Sample size 69 Average 1.79957 Median 1.88 Mode 2.15 Geometric mean 1.71647 Variance 0.270969 Standard deviation 0.520547 Standard error 0.0626665 Minimum 0.7 Maximum 3.29 Range 2.59 Lower quartile 1.49 Upper quartile 2.15 Interquartile range 0.66 Skewness -0.0593382 Standardized skewness -0.201226 Kurtosis -0.0860955 Standardized kurtosis -0.145982 Coeff. of variation 28.9263 9. Baûng so saùnh söï khaùc bieät veà tyû leä soáng cuûa noøng noïc ôû giai ñoaïn moïc chaân sau Multiple range analysis for TLS.tls by TLS.nt -------------------------------------------------------------------------------- Method: 95 Percent LSD Level Count LS Mean Homogeneous Groups -------------------------------------------------------------------------------- a 1 75.330000 X b 1 94.000000 X -------------------------------------------------------------------------------- contrast difference limits a - b -18.6700 0.00000 * -------------------------------------------------------------------------------- * denotes a statistically significant difference. 10. Baûng so saùnh söï khaùc bieät veà tyû leä soáng cuûa noøng noïc ôû giai ñoaïn moïc chaân tröôùc Multiple range analysis for TLSCT.tls by TLSCT.nt -------------------------------------------------------------------------------- Method: 95 Percent LSD Level Count LS Mean Homogeneous Groups -------------------------------------------------------------------------------- a 1 69.000000 X b 1 91.330000 X -------------------------------------------------------------------------------- contrast difference limits a - b -22.3300 0.00000 * -------------------------------------------------------------------------------- * denotes a statistically significant difference. 11. Baûng so saùnh tyû leä bieán thaùi cuûa noøng noïc eách lai vôùi eách Thaùi Lan Multiple range analysis for TLBT.tlbt by TLBT.nt -------------------------------------------------------------------------------- Method: 95 Percent LSD Level Count LS Mean Homogeneous Groups -------------------------------------------------------------------------------- a 1 67.000000 X b 1 84.660000 X -------------------------------------------------------------------------------- contrast difference limits a - b -17.6600 0.00000 * -------------------------------------------------------------------------------- * denotes a statistically significant difference. Phuï luïc 3: Moät soá chæ tieâu caân ño moät soá chæ tieâu caân ño eách Thaùi Lan vaø eách ñoàng troïng löôïng (gr) chieàu daøi thaân (cm) chieàu daøi ñuøi voøng buïng muõi ñeán choùp moõm muõi ñeán maét muõi ñeán giöõa maét tyû leä chieàu daøi ñuøi/chieàu daøi thaân tyû leä töø muõi ñeán maét/muõi ñeán choùp moïm tyû leä voøng buïng/chieàu daøi thaân EÁch Thaùi Lan 240 13 8.5 21 1.2 1 1.3 0.653846154 0.833333333 1.615384615 240 13 8.5 18 1.1 1 1.3 0.653846154 0.909090909 1.384615385 220 12 8 19.5 1.1 0.9 1.2 0.666666667 0.818181818 1.625 220 12 8 19.5 1 0.9 1.3 0.666666667 0.9 1.625 180 11 7 17.5 0.9 0.8 1.3 0.636363636 0.888888889 1.590909091 260 12.5 8 21 1.1 0.9 1.3 0.64 0.818181818 1.68 180 11.5 7.5 18 1 0.8 1.3 0.652173913 0.8 1.565217391 220 11 7.5 19.5 1 0.9 1.3 0.681818182 0.9 1.772727273 240 12 7.5 19.5 1 0.9 1.3 0.625 0.9 1.625 200 11.5 7.5 18 0.9 0.8 1.3 0.652173913 0.888888889 1.565217391 toång 220 11.95 7.8 19.15 1.03 0.89 1.29 0.652855529 0.865656566 1.604907115 EÁch ñoàng Vieät Nam 85 10 7.5 12.5 0.8 0.8 1.1 0.75 1 1.25 80 9.5 7 11.5 0.7 0.7 1 0.736842105 1 1.210526316 105 10.5 8 9 0.8 0.8 1.1 0.761904762 1 0.857142857 95 9.5 7.5 10.5 0.8 0.75 1.1 0.789473684 0.9375 1.105263158 90 9 7 11 0.7 0.6 1.05 0.777777778 0.857142857 1.222222222 85 10 7 9 0.8 0.8 1.2 0.7 1 0.9 100 10.5 8 10 0.8 0.7 1.1 0.761904762 0.875 0.952380952 85 9.5 7 10 0.7 0.6 1.15 0.736842105 0.857142857 1.052631579 95 10 7.5 10 0.7 0.7 1.1 0.75 1 1 95 9.5 8 10 0.8 0.7 1.1 0.842105263 0.875 1.052631579 toång 91.5 9.8 7.45 10.35 0.76 0.715 1.1 0.760685046 0.940178571 1.060279866