Luận văn Quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt

, bao gồm: Phương pháp phương sai, hiệp phương sai (Variance and Covariance Method); Phương pháp phân tích quá khứ (Historical Simulation); Phương pháp ma trận rủi ro (Risk Metrics); Phương pháp mô phỏng Monte Carlo (Monte Carlo Simulation). [3] Đối với 4 phương pháp tính VaR hiện nay thì mỗi phương pháp đều có những ưu điểm mạnh và điểm yếu khác nhau, cụ thể được so sánh ở bảng sau: Phƣơng pháp Ƣu điểm Nhƣợc điểm Phương pháp phân tích quá khứ * Thiết kế và áp dụng dễ dáng * Không cần giả thuyết về quy luật phân bố * Đòi hỏi nguồn dữ liệu rất lớn [3] * Tương lai có thể không giống quá khứ [3] Phương pháp phương sai – hiệp phương sai; Phương pháp ma trận rủi ro * Thiết kế và áp dụng dễ dàng * Áp dụng cho danh mục đầu tư bao gồm chứng khoán tuyến tính (như cổ phiếu) [3] * Tính VaR không tốt cho những chứng khoán phi tuyến (quyền chọn) [3] * Ít quan tâm đến trường hợp xấu nhất và như vậy không chứng minh được giả thuyết về phân bố chuẩn của các dữ liệu [3] Phương pháp mô phỏng Monte carlo * Có khả năng tính VaR rất chính xác * Áp dụng cho danh mục đầu tư bao gồm chứng khoán phi * Không dễ chọn một phân bố xác suất * Chi phí tính toán rất cao (thời gian thực thi, bộ nhớ 135 tuyến (quyền chọn) [3] máy vi tính mạnh, ) [3] Với tình hình thị trường tài chính thế giới liên tục khó lường cùng với sự gia tăng quá nhiều các sản phẩm tài chính được giao thoa giữa các ngân hàng với nhau đã khiến cho việc áp dụng mô hình tính VaR trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Trong khi mô hình tính VaR yêu cầu các dữ liệu đầu vào phải đầy đủ, phải minh bạch và việc chắt lọc dữ liệu phải được tiến hành rất cẩn thận, chính xác để có thể đưa ra một số kết quả VaR có giá trị. Song một thực tế cho thấy sự giao thoa của các sản phẩm tài chính giữa các ngân hàng trên thế giới đã làm cho dữ liệu thị trường và kho dữ liệu của ngân hàng bị xáo trộn khiến cho việc chắt lọc dữ liệu trở nên rất khó khăn. Chính vì lý do này mà đã có rất nhiều các ngân hàng trên thế giới áp dụng mô hình tính VaR nhưng kết quả mang lại không như mong đợi, bởi việc đưa dữ liệu đầu vào không chuẩn xác khiến cho giá trị chịu rủi ro bị sai lệch làm ảnh hưởng đến kết quả hoạt động kinh doanh và đặc biệt là khả năng ứng phó tình huống xấu của ngân hàng. Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận được vai trò quan trọng của VaR trong công tác QTRRLS vì hiện nay cũng rất nhiều ngân hàng trên thế giới đã và đang sử dụng VaR một cách rất hiệu quả, phòng chống được rất nhiều rủi ro từ việc thay đổi lãi suát trên thị trường tài chính. Mặc dù đã có rất nhiều những tranh cãi về mô hình VaR và với vô vàn những biến cố của thị trường tài chính ảnh hưởng đến tính chính xác của VaR, nhưng cho đến nay thị trường tài chính vẫn chưa đón nhận được bất cứ một công cụ hay một mô hình nào định lượng rủi ro lãi suất tốt hơn mô hình VaR, và nó vẫn được các ngân hàng lớn trên thế giới áp dụng như kim chỉ nam cho việc định lượng rủi ro lãi suất của mình. [3] Theo kết quả phỏng vấn chuyên gia về quản trị rủi ro lãi suất tại LienVietPostBank cho thấy các chuyên gia đều có ý kiến là ngân hàng nên áp dụng thêm công cụ VaR để đo lường rủi ro lãi suất của ngân hàng. Chính vì vậy, LienVietPostBank nên sớm có kế hoạch triển khai ứng dụng các mô hình quản lý tiên tiến đối với các hoạt động kinh doanh của mình, trong đó có mô hình tính VaR đối với QTRRLS. Bước đầu, LienVietPostBank nên áp dụng phương pháp tính VaR cơ bản đó là: phương pháp phân tích quá khứ (Historical method). Bởi lẽ: Thứ nhất, các phương pháp phương sai – hiệp phương sai/Risk Metrics thiết kế đơn giản nhưng không hiệu quả cho các danh mục phi tuyến tính (quyền chọn); phương pháp mô phỏng Monte Carlo có độ chính xác cao nhưng cách làm 136 phức tạp và không dễ chọn một phân bố xác suất. Thứ hai, quan trọng nhất đối với phương pháp phân tích quá khứ là dữ liệu về quá khứ của cả nội bộ ngân hàng và thị trường (thông tin về lãi suất qua thời gian). Yếu tố này các ngân hàng thương mại trong nước đã xây dựng được hệ thống dữ liệu về quá khứ. Thứ ba, hạn chế lớn nhất của phương pháp phân tích quá khứ khi giả định diễn biến của các yếu tố thị trường trong quá khứ và tương lai đồng nhất là không đúng. Khi ấy VaR sẽ được ước tính không chính xác và các ngân hàng sẽ gặp phải nhiều rủi ro. Tuy nhiên, về cơ bản khi diễn biến thị trường quá xấu so với tính toán của các ngân hàng thì các phương pháp tính VaR khác cũng sẽ không chính xác. Điều này đã được chứng minh ở một số ngân hàng trên thế giới trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008. Để đo lường và báo cáo về VaR theo phương pháp phân tích quá khứ, LienVietPostBank cần thực hiện trình tự sau: - Xác định những yếu tố tạo ra rủi ro lãi suất cho ngân hàng: đây là các biến động của thị trường về các yếu tố lãi suất làm ảnh hưởng đến thu nhập và giá trị ròng của ngân hàng. - Xây dựng hệ thống thông tin dữ liệu quá khứ theo thời gian để tiến hành mô phỏng. Hệ thống dữ liệu này phải đảm bảo tính liên tục và trong một khoảng thời gian đủ dài để việc mô phỏng quá khứ được chính xác. Theo NCS LienVietPostBank cần phải xây dựng ngân hàng dữ liệu lịch sử trong từng năm, và trong 252 ngày làm việc trong 1 năm. Do đó, với độ tin cậy 95%, LienVietPostBank cần thu thập 13 ngày với những điều kiện xấu nhất của thị trường. Qua vùng dữ liệu này, LienVietPostBank có thể xây dựng mô phỏng lịch sử, và tính toán được VaR cho từng ngày làm việc tiếp theo. - Thực hiện mô phỏng sự biến động của các biến thị trường trong tương lai, với giả định chúng sẽ biến động có xu hướng giống như trong quá khứ. Thông qua việc mô phỏng các biến thị trường, ngân hàng sẽ xây dựng được các kịch bản mô phỏng về những rủi ro thị trường của ngân hàng sẽ gặp phản ứng với từng kịch bản của biến mô phỏng, qua đó xác định được từng mức tổn thất dự kiến. [3] - Sử dụng hàm thống kê, ngân hàng sẽ xác định được VaR với một độ tin cậy cho trước, được xây dựng trên cơ sở những rủi ro đã được mô phỏng ở trên. - Áp dụng phép thử Stress-test (thử mức độ chịu đựng) bằng cách đưa ra những biến động vượt xa dự kiến của các biến thị trường, từ đó xây dựng những 137 kịch bản xấu nhất cho danh mục. - Định kỳ áp dụng phép thử Back-test (tái kiểm định) để xem xét rằng hệ thống VaR đang áp dụng đã cho két quả chính xác hay chưa, để có thể đưa ra những khuyến nghị hay sửa đổi. [3] - Để có thể tính toán được VaR, ngân hàng phải xác định được tác nhân gây ra suy giảm giá trị của ngân hàng, đó là biến lãi suất, do đó ngân hàng cần xây dựng mô phỏng về lãi suất trong tương lai, nhằm đưa ra các giả định khác nhau về giá trị tài sản của ngân hàng. Ngoài ra, muốn áp dụng công cụ VaR trong đo lường rủi ro lãi suất LienVietPostBank cần phải có những điều kiện nhất định về: nguồn nhân lực, công nghệ, tài chính. Nguồn nhân lực là nhân tố hàng đầu làm nên thành công của việc vận dụng mô hình VaR. Hoạt động quản trị rủi ro lãi suất là một hoạt động đặc thù, luôn chịu nhiều ảnh hưởng từ sự biến động của thị trường, lãi suất. Do vậy, chuyên viên hoạt động trong lĩnh vực này thường phải chịu nhiều áp lực cao. Hơn hết họ phải là những người nhanh nhạy, có năng lực chuyên môn cao và phải luôn vì ngân hàng. Nếu không có một đội ngũ nhân sự giỏi thì những giải pháp về mô hình VaR khó có thể thực hiện thành công. Bên cạnh đó yếu tố về công nghệ cũng rất quan trọng khi áp dụng mô hình VaR tại Lienvietpostbank. Ví dụ để tính ra những mô phỏng rủi ro chính xác hơn nữa thì Lienvietpostbank cần xây dựng một phần mềm mô phỏng cho nhiều kịch bản theo giả định từ dữ liệu lịch sử cộng với kinh nghiệm của nhà quản trị. 4.2.4 Xây dựng hệ thống các hạn mức rủi ro lãi suất dưới dạng văn bản Như đã trình bày trong chương 3, các hạn mức rủi ro lãi suất như: hạn mức GAP nhạy cảm lãi suất, hạn mức EAR và hạn mức VAR mới chỉ được nhắc tới trong Quyết định số 606/2013/QĐ-LienVietPostBank ngày 22/02/2013, Quy định về quản lý rủi ro thị trường của LienVietPostBank. Trên thực tế ngân hàng vẫn chưa xây dựng được hệ thống các hạn mức rủi ro lãi suất dưới dạng một văn bản để các bộ phận quản trị rủi ro chuyên trách căn cứ vào đó để đánh giá mức độ rủi ro lãi suất. Lý giải điều này, khi tiến hành phỏng vấn chuyên sâu các chuyên gia trong lĩnh vực quản trị rủi ro lãi suất của LienVietPostBank, được biết để xây dựng được danh sách các hạn mức chuẩn thông thường dữ liệu phải có khoảng hơn 3 năm. Tuy nhiên đối với LienVietPostBank GAP lãi suất mới 138 bắt đầu triển khai từ đầu năm 2013 (năm 2011, 2012 chưa đo được GAP theo tháng). Do đó, bản thân ngân hàng hiện nay đang tiến hành kiểm định lại phần mềm GAP để có thể cho ra một mô hình chuẩn. Vì chỉ có mô hình đo GAP chuẩn thì đặt hạn mức rủi ro lãi suất mới chính xác được. Cũng có ý kiến cho rằng: “nếu LienVietPostBank không ban hành hệ thống các hạn mức rủi ro lãi suất dưới dạng văn bản sẽ dẫn đến tình trạng đối với mỗi nhân viên tiến hành phân tích rủi ro lãi suất sẽ có những nhận định khác nhau”. Tuy nhiên thực tế cho thấy: “mặc dù các nhân viên phân tích khác nhau do chưa có hệ thống các hạn mức rủi ro lãi suất nhưng khi lập báo cáo phân tích biến động thu nhập do thay đổi lãi suất thị trường là kết quả của cả một tập thể và có sự thống nhất trong cấp độ phòng ban”. Vì vậy, trong thời gian tới, LienVietPostBank nên áp dụng sớm bộ hạn mức rủi ro lãi suất để hoạt quản trị rủi ro lãi suất của ngân hàng tiến hành một cách hiệu quả nhất. [20] LienVietPostBank cần sớm ban hành quy định về hạn mức rủi ro lãi suất. Bởi vì, mục tiêu của việc kiểm soát rủi ro lãi suất là quản lý mức độ tổn thất của ngân hàng trước các biến động có thể xảy ra của lãi suất so với các hạn mức đã được phê duyệt. Bộ chỉ số đo lường rủi ro lãi suất và các hạn mức được thiết lập và công cụ để thực hiện quản lý trạng thái rủi ro lãi suất. Bộ chỉ số hạn mức rủi ro lãi suất phải thống nhất với phương pháp đo lường các loại rủi ro lãi suất và được thiết lập phù hợp với quy mô vốn, kế hoạch chiến lược kinh doanh và trạng thái rủi ro của LienVietPostBank. [20] Việc nghiên cứu, đề xuất hạn mức, rà soát và thay đổi cũng như phê duyệt nên được quy định rõ ràng và cụ thể trong trách nhiệm các phòng ban tham gia quản lý RRLS. Bộ chỉ số hạn mức nên được phòng PC, QLRR&PCRT chịu trách nhiệm xây dựng, trình Ban giám đốc phê duyệt. Quá trình kiểm soát hạn mức rủi ro lãi suất hàng ngày được quy định chi tiết và cụ thể. Trạng thái rủi ro lãi suất nên được kiểm soát chặt chẽ theo bộ hạn mức rủi ro lãi suất được Ban lãnh đạo phên duyệt và kiểm soát trong hoạt động kinh doanh hàng ngày. 4.2.5 Đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cán bộ chuyên sâu về quản trị rủi ro lãi suất Trong hoạt động kinh doanh, con người là yếu tố quyết định sự thành bại. Để có thể ổn định, mở rộng và phát triển hoạt động, các ngân hàng thương mại cần một đội ngũ cán bộ năng nổ, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, đặc biệt là tin 139 học, có thể tư vấn và thực hiện mọi yêu cầu của khách hàng về nghiệp vụ ngân hàng. Theo kết quả phỏng vấn chuyên gia về nhân sự trong quản trị rủi ro lãi suất các chuyên gia đều trả lời rằng yếu tố nhân sự là yếu tố rất quan trọng. Và để hoạt động quản trị rủi ro lãi suất được tiến hành một cách hiệu quả Lienvietpost cần xây dựng một đội ngũ nhân viên trong bộ phận quản trị rủi ro lãi suất phù hợp với cường độ và mức độ phức tạp của các công việc và khyến khích kết hợp những người có các chuyên môn khác nhau (giữa kiến thức mang tính kỹ thuật – định lượng với kiến thức kinh doanh về mặt định tính). Ngoài ra ngân hàng cũng khuyến khích chia sẻ, truyền đạt các kiến thức, kinh nghiệm về lý rủi ro thông qua các cuộc hội thảo, khóa đào tạo. Phát triển nguồn nhân lực là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong các kế hoạch và chiến lược hành động nhằm nâng cao sức cạnh tranh để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Đặc biệt, trong công tác quản trị rủi ro lãi suất, trình độ của cán bộ không chỉ dừng lại ở việc thực hiện tốt công việc được giao mà đây là nghiệp vụ quản trị của ngân hàng hiện đại, những kiến thức rất mới đòi hỏi các cán bộ làm công tác này phải chủ động tìm tòi nghiên cứu qua các tài liệu trong nước, đặc biệt cần tham khảo tài liệu nước ngoài, nghiên cứu và ứng dụng nó vào hoạt động của ngân hàng mình, trên cơ sở tình hình thực tiễn tại đơn vị. Trước mắt, để phát triển nguồn nhân lực, cần tiến hành đồng loạt trên các mặt như sau: - Tập trung cho công tác đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu hội nhập. Cần phải xây dựng quy trình tuyển dụng, hệ thống đánh giá mức độ hoàn thành công việc của từng chức danh một cách công bằng để có chế độ thưởng, phạt rõ ràng đối với từng cán bộ nhằm tạo động lực cho những cán bộ có năng lực, tâm huyết, nỗ lực đóng góp công sức và tăng cường trách nhiệm trong công việc. - Xác định nhóm cán bộ lãnh đạo, cán bộ chủ chốt gửi đi đào tạo tại nước ngoài theo các chương trình, nội dung cần đẩy mạnh và xem xét phương án thuê chuyên gia nước ngời để xây dựng, quản lý, đào tạo và chuyển giao đối với các lĩnh vực kinh doanh mới và then chốt. Do quản trị rủi ro lãi suất là một vấn đề mới mẻ và phức tạp nên công tác dào tạo cần được thực hiện một cách chuẩn mực, bài bản thông qua các nhà tư vấn nước ngoài hoặc các định chế tài chính nước ngoài bằng các khóa học trong nước hay các khóa đào tạo, thực tập ở nước ngoài để các nhà quản lý có thể học hỏi những chuẩn mực quốc tế. 140 - Đào tạo trong nước: theo dõi chương trình đã đào tạo đối với tất cả cán bộ; đào tạo nâng cao đối với nhóm cán bộ đã được đào tạo cơ bản. Định kỳ cập nhật và hoàn thiện hệ thống tài liệu giảng dạy. Bên cạnh công tác đào tạo, cần phải sử dụng các cán bộ quản lý sau đào tạo một cách có hiệu quả, trao quyền và ràng buộc về trách nhiệm, nghĩa vụ cho những cán bộ có năng lực để họ có thể phát huy được những khả năng của mình. Cần phải phân công công việc, quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm dựa trên bản mô tả công việc của từng chức danh cụ thể, xác định những yêu cầu về năng lực, trình độ học vấn và nhận thức đối với từng vị trí công việc đồng thời quy định từng hạn mức rủi ro tối đa có thể chấp nhận được đối với từng cấp quản lý trong hệ thống điều hành quản trị rủi ro lãi suất. - Xây dựng đội ngũ chuyên gia giỏi, chuyên sâu đối với từng lĩnh vực hoạt động, từng sản phẩm, dịch vụ mới bằng nhiều hình thức như tổ chức huấn luyện ngắn ngày, hội thảo chuyên đề khoa học, hợp tác trao đổi với các ngân hàng có quan hệ đại lý hay tự đào tạo tạo các chi nhánh, trung tâm đào tạo khu vực theo các chương trình được thống nhất và chuẩn hóa. Do công tác quản trị rủi ro lãi suất cũng ảnh hưởng bởi chất lượng tất cả các nghiệp vụ ngân hàng nên nếu đội ngũ nhân viên tác nghiệp tinh thông nghiệp vụ, thì chất lượng của hoạt động của ngân hàng sẽ được nâng cao, rủi ro sẽ được giảm thiểu kéo theo công tác quản trị rủi ro lãi suất cũng sẽ có nhiều thuận lợi. Cần phải thường xuyên tập huấn và tái đào tạo để cập nhật những thay đổi về chế độ và chính sách, những kiến thức nghiệp vụ mới cho các nhân viên tác nghiệp. - Xây dựng hệ thống khuyến khích đối với người lao động (cơ chế tiền lương, khen thưởng, ). Cần phải có chế độ đãi ngộ thỏa đáng, tương xứng với năng lực và đóng góp của họ trong công việc để có thể thu hút và giữ chân những cán bộ tác nghiệp, cán bộ quản lý có năng lực. Ngoài việc đảm bảo lương theo chế độ, thu nhập của người lao động còn được thực hiện theo hiệu quả kinh doanh của đơn vị và có sự hỗ trợ đối với các đơn vị mới thành lập hoặc ở những địa bàn khó khan, thực hiện chính sách khen thưởng động viên thích đáng, kịp thời đối với những đơn vị, cá nhân có thành tích xuất sắc trong lao động, có sáng kiến giúp nâng cao năng suất lao động và doanh thu. 4.2.6 Hiện đại hóa cơ sở vật chất kỹ thuật và công nghệ ngân hàng Hiện nay, hệ thống công nghệ thông tin quản lý tại ngân hàng còn yếu vẫn 141 chưa hỗ trợ được việc lập báo cáo và đáp ứng được yêu cầu quản trị rủi ro lãi suất của ngân hàng trong xu thế hội nhập quốc tế. Ngân hàng chưa có các công cụ phần mềm nhằm phân tích độ nhạy cảm của lãi suất nhằm xác định ảnh hưởng của việc thay đổi lãi suất đối với kết quả hoạt động kinh doanh ngân hàng khi lãi suất thị trường biến động. So với các ngân hàng có vốn đầu tư nước ngoài thì hệ thống công nghệ thông tin của LienVietPostBank là rất lạc hậu. Vì các ngân hàng nước ngoài có lợi thế rất lớn về trình độ công nghệ thông tin, họ có sẵn chương trình, phân mềm đáp ứng được nhu cầu dự báo và kiểm soát rủi ro lãi suất trong tình hình kinh tế hiện nay. [19] Trên thế giới, khoa học và công nghệ quản trị rủi ro lãi suất đã đạt đến một trình độ hiện đại. Các NHTMCP có vốn đầu tư nước ngoài đã tiếp thu và áp dụng các phương pháp hiện đại để lượng hóa rủi ro lãi suất phù hợp với trình độ của ngân hàng mình và quy định của cơ quan quản lý của Nhà nước. Trong khi đó, LienVietPostBank có trình độ công nghệ vẫn còn lạc hậu nên việc cung cấp thông tin phục vụ cho việc dự báo, kiểm soát rủi ro lãi suất gặp rất nhiều khó khăn, làm giảm khả năng cạnh tranh của ngân hàng. [34] Mỗi khi cần dự báo thì chỉ dựa vào số liệu quá khứ, việc trích lọc số liệu mất thời gian vì phải mất thời gian xử lý số liệu sơ cấp và có nhiều số liệu không thể tách ra theo từng kỳ hạn. Ngân hàng nên có những hệ thống thông tin thích hợp cho việc đo lường, giám sát, kiểm toán cũng như báo cáo tình trạng rủi ro lãi suất. Báo cáo phải được cung cấp kịp thời cho nhà quản trị ngân hàng. Tuy ngân hàng đã nhận diện được rủi ro lãi suất nhưng mới dừng lại ở việc xác định khuynh hướng rủi ro lãi suất, chưa ứng dụng các mô hình lượng hóa rủi ro để phân tích định lượng trên cơ sở biến động lãi suất và dự đoán thay đổi lãi suất. Do hoạt động của ngân hàng ngày càng đa dạng và phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro đặc biệt là rủi ro lãi suất. [34] Với hệ thống công nghệ thông tin lạc hậu như hiện nay thì ngân hàng khó mà cung cấp số liệu một cách kịp thời, đầy đủ và chính xác để đáp ứng cho nhu cầu phân tích và quản trị rủi ro lãi suất khi xảy ra biến động lãi suất. Vì lý do trên nên việc ứng dụng khoa học công nghệ vào quản trị rủi ro lãi suất là vô cùng cần thiết và cấp bách. Ứng dụng khoa học, công nghệ thông tin vào công tác quản trị rủi ro lãi suất bằng cách hợp tác với các công ty phần mềm lớn, uy tín trên thị trường hiện nay. Trên cơ sở đó xây dựng một hệ thống thông tin, các mô hình quản trị rủi ro lãi suất, phần mềm ứng dụng vào phân tích số liệu, nghiên 142 cứu và dự báo rủi ro lãi suất hiện đại như: Tiếp tục triển khai hệ thống kế toán tài chính tập trung Oracle ERP. Hệ thống này được gọi là bộ phần mềm hoạch định nguồn lực doanh nghiệp đưa vào sử dụng tại LienVietPostBank từ tháng 9/2016 bao gồm hệ thống công nợ phải thu, công nợ phải trả, sổ cái, báo cáo tài chính, tìa sản cố định, mua sắm tập trung, quản lý ấn chỉ, hàng tồn kho và tích hợp với Core banking. Hệ thống Oracle ERP được áp dụng toàn bộ ngân hàng, gồm Hội sở chính và toàn bộ các chi nhánh và Phòng giao dịch đã mang lại nhiều lợi ích, giúp cho LienVietPostBank quản trị nội bộ theo chuẩn thế giới và làm nền tảng cho hoạt động ngân hàng thương mại hiện đại, nâng cao hiệu quả quản trị nói chung của ngân hàng cũng như hoạt động động quản trị rủi ro lãi suất nói riêng. Sử dụng hệ thống Core banking phiên bản mới nhất hiện nay vì Core banking sẽ giúp ngân hàng quản trị rủi ro tốt hơn. Ngân hàng có thể sử dụng phần mềm hỗ trợ ra quyết định để quản trị hiệu quả hơn trong hoạt động, điều hành kinh doanh và quản trị rủi ro. Trong năm 2015 và 2016, LienVietPostBank đã đầu tư nâng cấp dung lượng toàn bộ kênh truyền dẫn kết nối các đơn vị kinh doanh lên 4 lần đảm bảo tốc độ truy cập, đồng thời quy hoạch lại kiến trúc hệ thống mạng theo hướng dịch vụ, kết hợp với mở rộng hệ thống máy chủ tại 2 Trung tâm dữ liệu đảm bảo hạ tầng cho việc triển khai thành công các hệ thống phần mềm trọng điểm của Ngân hàng năm 2016. Ngân hàng phải tạo điều kiện cho các cán bộ nhân viên công nghệ thông tin tham gia những buổi hội thảo về ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực ngân hàng. Để gặp gỡ, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm với các chuyên gia, cán bộ công nghệ thông tin, nghiệp vụ tài chính ngân hàng và các nhà cung cấp giải pháp công nghệ thông tin, dịch vụ ngân hàng. Từ đó có cái nhìn sâu sắc cụ thể và thực tế hơn trong việc ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin hiện đại vào hệ thống công nghệ của ngân hàng. Bên cạnh đó, ngân hàng cần phải trang bị cơ sở vật chất hiện đại phục vụ tốt cho việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro lãi suất. Và sử dụng các phần mềm mới để đơn giản hóa các bước thực hiện quản trị rủi ro lãi suất so với việc tính toán thủ công. Ứng dụng công nghệ thông tin để hoàn thiện hệ thống thanh toán điện tử, chuyển tiền điện tử nhằm thu hút khách hàng và 143 thống kê chính xác được từng giao dịch của ngân hàng. 4.2.7 Các giải pháp khác 4.2.7.1 Hoàn thiện bộ máy kiểm soát nội bộ trong quản trị rủi ro lãi suất Ngân hàng phải đẩy mạnh công tác kiểm soát nội bộ với mục tiêu quan trọng xây dựng được hệ thống tìm kiếm những xu hướng tiềm ẩn tiêu cực, bất ổn và thiếu sót trong hoạt động của ngân hàng để đưa ra biện pháp chấn chỉnh kịp thời. Yếu tố quan trọng của hệ thống kiểm soát nội bộ là có sự kiểm tra một cách độc lập, thường xuyên và đánh giá tính hiệu quả của hệ thống đồng thời đảm bảo rằng có sự xét duyệt lại cũng như có những cải thiện đối với hệ thống kiểm soát nội bộ khi cần thiết. Kết quả của những đợt đánh giá lại phải được trình cho ban lãnh đạo. [34] Việc kiểm soát nội bộ được thực hiện bởi những người có trình độ chuyên môn thích hợp và báo cáo trực tiếp cho ban lãnh đạo ngân hàng. Ngân hàng nên có những đơn vị độc lập chịu trách nhiệm cho việc xây dựng và quản lý bộ phận đo lường, giám sát và kiểm soát rủi ro lãi suất. Ngân hàng phải xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ thích hợp trong qui trình quản trị rủi ro lãi suất. Đồng thời, xây dựng bộ phận kiểm soát nội bộ đo lường, giám sát và kiểm soát rủi ro hoàn toàn độc lập với những bộ phận khác và báo cáo tình trạng rủi ro lãi suất trực tiếp đến nhà quản trị ngân hàng. Bộ phận độc lập này hoạt động chỉ thực hiện chức năng quản lý, giám sát rủi ro, nhận diện và phát hiện rủi ro, phân tích đánh giá các mức độ rủi ro trên cơ sở các chỉ tiêu, tiêu thức được xây dựng đồng thời đề ra các biện pháp phòng ngừa rủi ro, ngăn chặn giảm thiểu rủi ro. Khi hệ thống kiểm soát nội bộ bị phát hiện có mặt hạn chế thì báo cáo trực tiếp và kịp thời với ban lãnh đạo để kịp thời điều chỉnh. Các quy trình hoạt động và kiểm soát nội bộ phải được văn bản hóa rõ ràng và được hướng dẫn và truyền đạt rộng rãi trong nội bộ ngân hàng. Xác định chính xác các hoạt động tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao. Mọi hoạt động thanh tra, kiểm soát phải được ghi lại bằng văn bản. Bất kỳ nhân viên nào của ngân hàng cũng phải tuân thủ hệ thống kiểm soát nội bộ. Quy định rõ ràng trách nhiệm kiểm tra và giám sát cho từng nhân viên trong bộ phận này. Thực hiện kiểm tra định kỳ và nâng cao hiệu quả của các biện pháp kiểm soát nội bộ. Nâng cao chất lượng công tác kiểm soát nội bộ trên cơ sở áp dụng hệ 144 thống công nghệ ngân hàng hiện đại, để phát hiện những tiềm ẩn rủi ro để đưa ra biện pháp phòng ngừa kịp thời. Nhưng cũng không nên quá nhấn mạnh đến kiểm tra, kiểm soát nội bộ vì nó dễ làm đánh mất tính sáng tạo trong công việc của nhân viên. 4.2.7.2 Nghiên cứu, dự báo biến động lãi suất Hiện nay việc nghiên cứu, dự báo biến động lãi suất hầu như không được quan tâm đúng mức chủ yếu là nghiên cứu đánh giá số liệu quá khứ để đo lường những thiệt hại mà ngân hàng gặp phải. Trong tình hình biến động lãi suất như hiện nay, có thể tính được mức biến động của lãi suất và thiệt hại mà ngân hàng sẽ gánh chịu từ việc thay đổi lãi suất sẽ giúp cho ngân hàng lựa chọn được biện pháp để phòng ngừa rủi ro lãi suất một cách hiệu quả. Để thực hiện điều này thì ngân hàng phải dự báo chính xác được mức độ biến động của lãi suất và thay đổi lãi suất ảnh hưởng như thế nào đến thu nhập của ngân hàng. Nhưng ngân hàng chưa thực hiện nghiên cứu, dự báo lãi suất cho riêng mình mà chỉ điều chỉnh lãi suất theo quy định lãi suất của NHNN và hội sở chính. Vì vậy, ngân hàng không thể đưa ra biện pháp phòng ngừa nhằm hạn chế rủi ro lãi suất. Ngân hàng nên xây dựng dự báo ngắn hạn, trung hạn và dài hạn bằng cách phương pháp (phương pháp chuyên gia, phương trình hồi quy và dựa vào dãy số thời gian) biến động lãi suất để kịp thời điều chỉnh lẫn phòng ngừa rủi ro lãi suất. Tổng kết các kết quả dự báo được thành báo cáo trình lên cấp trên và ban lãnh đạo. Chính vì vậy, ngân hàng phải nâng cao chất lượng các công cụ đo lường rủi ro và tiếp tục áp dụng các công cụ đo lường rủi ro mới hiện đại hơn và quản trị rủi ro lãi suất. Nâng cao khả năng dự báo và thực hiện tốt vai trò tư vấn về lãi suất cho vay đối với khách hàng để giúp doanh nghiệp phòng ngừa và hạn chế rủi roc ho chính mình và cho cả ngân hàng. Sau khi dự báo biến động lãi suất, ngân hàng nên lập quỹ dự phòng rủi ro lãi suất. Tốt nhất là hàng quý có kế hoạch trích lập dự phòng rủi ro theo quy định của NHNN. Để xử lý kịp thời khi rủi ro lãi suất xảy ra, đảm bảo cho quá trình hoạt dộng kinh doanh của ngân hàng được diễn ra bình thường, liên tục. Việc trích lập quỹ dự phòng rủi ro phải theo đúng tỷ lệ quy định của NHNN và đưa vào chi phí, tuy nhiên cũng phải phù hợp với kết quả hoạt động kinh doanh của 145 ngân hàng, nếu không sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của ngân hàng. 4.2.7.3 Tăng cường sử dụng công cụ phái sinh vào phòng ngừa rủi ro lãi suất Tuy LienVietPostBank đã đưa ra hướng dẫn sử dụng các nghiệp vụ phái sinh để phòng ngừa lãi suất nhưng việc áp dụng trong công tác phòng ngừa quản trị rủi ro lãi suất của mình còn rất khiêm tốn. Do các sản phẩm này trên thị trường liên ngân hàng không phong phú và rất khó tìm được đối tác có nhu cầu ngược với ngân hàng. Đây chính là một trong những điểm ngân hàng phải hoàn thiện trong việc quản trị và phòng ngừa rủi ro lãi suất hiện nay của mình. LienVietPostBank cần tăng cường sử dụng các công cụ phái sinh trong phòng ngừa rủi ro lãi suất. Ngoài ra, ngân hàng nên nghiên cứu phát triển đa dạng hóa các sản phẩm phái sinh trong cơ cấu sản phẩm của mình nhằm hạn chế rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh và thu hút các khách hàng sử dụng các sản phẩm trên. Các sản phẩm phái sinh cũng như các sản phẩm khác, muốn được giao dịch trên thị trường cần phải được nhà sản xuất, khách hàng nhận thức được tính hữu dụng và giá trị sử dụng của nó. Tuy nhiên, sản phẩm có thể phát triển được hay không lại phụ thuộc vào môi trường pháp lý có tạo điều kiện cho sản phẩm phát triển hay không? Chính vì vậy, tạo nhận thức về thị trường tài chính phái sinh cần phải được thực hiện cho cả ba đối tượng đó là: khách hàng, nhà phát hành và nhà hoạch định chính sách. Ngân hàng nên tổ chức những buổi giới thiệu sản phẩm tài chính phái sinh cho các doanh nghiệp đang là khách hàng và sẽ là khách hàng sử dụng những sản phẩm tài chính phái sinh. Ngân hàng có thể coi sản phẩm tài chính phái sinh như các sản phẩm khác, vận dụng nghiệp vụ marketing để đưa ra các sản phẩm đến với khách hàng dễ dàng hơn. Để tạo nhận thức về thị trường tài chính phái sinh, chúng ta có thể vận dụng những phương pháp Marketing như: quảng bá, tuyên truyền, Xây dựng nhận thức là một quá trình dài, đòi hỏi sự kết hợp nhiều phương pháp tuyên truyền, hội thảo, giáo dục – đào tạo cho đến tiếp thị, quảng bá về sản phẩm. Để làm được điều này cần có sự hưởng ứng và giúp sức của các chuyên gia có am hiểu cả về lĩnh vực marketing và thị trường tài chính. 4.3 Một số kiến nghị 4.3.1 Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước 4.3.1.1 Phát huy vai trò điều tiết lãi suất thị trường tiền tệ Ngân hàng Nhà nước cần phát huy vai trò điều tiết lãi suất trên thị trường 146 tiền tệ. Cơ chế điều hành lãi suất phải phù hợp với diễn biến của thị trường tiền tệ, là cơ sở để các NHTM hình thành nên lãi suất kinh doanh của mình. Đồng thời, NHNN sử dụng một cách linh hoạt các công cụ trên thị trường tiền tệ để nhằm đạt được mục tiêu của chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ. Thị trường tiền tệ hoạt động tốt sẽ tạo điều kiện cho các NHTM tăng tỷ lệ tài sản có sinh lời, giảm dự trữ tiền mặt tại ngân hàng. [2] [3] [34] NHNN cũng nên thận trọng trong việc điều hành chính sách tiền tệ để tránh gây ra những cú sốc cho NHTM. NHNN cần phải hết sức thận trọng đối với mỗi quyết định liên quan đến sự vận động của tiền tệ, trước khi vận hành phải quan sát kĩ diễn biến, dự kiến được những phản ứng có thể của thị trường cũng như cách thức vận hành mỗi công cụ điều hạn, và tránh những giải pháp có thể dồn NHTM vào tình huống nguy hiểm. Để thị trường tiền tệ ngày càng phát triển, NHNN cần rà soát và sớm hoàn thiện các qui định hiện hành về phát hành các công cụ trên thị trường tiền tệ sơ cấp như phát hành thương phiếu, chứng chỉ tiền gửi, của các NHTM, cần tiếp tục chuẩn hóa để tạo điều kiện cho các công cụ này được giao dịch trên thị trường thứ cấp. [2] [3] [34] 4.3.1.2 Xây dựng và hoàn thiện các văn bản pháp lý về nghiệp vụ phái sinh Một trong những trở ngại cho thị trường phái sinh phát triển là những quy định pháp luật còn thiếu và không phù hơp. Dựa trên cơ sở nghiên cứu luật về thị trường tài chính phái sinh của các nước trên thế giới, kết hợp với kinh nghiệm quản lý trong quá trình hình thành và phát triển các giao dịch phái sinh trong thời gian qua, NHNN cần ban hành đồng bộ văn bản hướng dẫn thực hiện các công cụ phái sinh, công cụ phòng ngừa rủi ro theo thông lệ quốc tế; đẩy mạnh các nghiệp vụ kỳ hạn, hoán đổi, quyền chọn, tương lai. Tiếp tục bổ sung, sửa đổi các văn bản tạo khuôn khổ pháp lý cho hoạt động của thị trường thứ cấp như quy định về việc mua bán giấy tờ có giá giữa các tổ chức tín dụng đối với khách hàng nhằm tăng tính thanh khoản của các công cụ trên thị trường tiền tệ, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của các tổ chức tín dụng và các thành viên khác trên thị trường. Ngân hàng nhà nước tiếp tục triển khai các văn bản pháp lý cho việc hình thành và phát triển các thành viên chuyên nghiệp trên thị trường tiền tệ, nhất là các nhà tạo lập thị trường. [2] [3] [34] Hệ thống pháp luật cần phải quy định cụ thể về các công cụ phái sinh trong các văn bản pháp luật chính thức chứ không chỉ dừng lại ở các văn bản 147 hướng dẫn cấp Bộ, ngành. Các văn bản pháp luật chính thức có độ phổ cập cao sẽ giúp thị trường công cụ phái sinh được vận hành quy củ thông suốt, và công cụ phái sinh trở nên phổ biến. Tiến tới, NHNN nên định hướng xây dựng một văn bản luật riêng điều chỉnh các quan hệ, hoạt động phức tạp liên quan đến công cụ phái sinh. Luật về công cụ phái sinh cần có các quy dịnh chi tiết về: Tiêu chuẩn về mặt tư cách pháp lý, xếp hạng tín dụng, lượng vốn tối thiểu, giấy tờ cần thiết, cho phép các cá nhân, pháp nhân được phép tham gia thị trường phái sinh tương ứng với các mục đích phòng vệ, đầu cơ và ăn chênh lệch; Các sản phẩm phái sinh được phép lưu hành trên thị trường phái sinh, tiêu chuẩn về giá trị, thời hạn của các công cụ này; Các nội dung cơ bản của hợp đồng phái sinh, yêu cầu với các nội dung này; Quy trình giao dịch các loại công cụ phái sinh, quyền và nghĩa vụ các bên trong quan hệ giao dịch, mua bán, môi giới, ; Hoạt động của sàn giao dịch tương lai, sàn giao dịch quyền chọn để hướng tới xây dựng. 4.3.1.3 Phát triển và hoàn thiện cấu trúc thị trường tiền tệ Ngân hàng Nhà nước tiếp tục phát triển và hoàn thiện cấu trúc của thị trường tiền tệ Việt Nam. Xây dựng thị trường tiền tệ Việt Nam hoàn chỉnh trên cơ sở các thị trường bộ phận như thị trường nội tệ, thị trường ngoại tệ, thị trường đấu thầu tín phiếu kho bạc, OMO, tạo sự thống nhất giữa các bộ phận của thị trường tiền tệ nhằm đảm bảo lợi ích của các thành viên tham gia thị trường, từng bước tạo kênh truyền dẫn để NHNN có thể kiểm soát và can thiệp chủ động thông qua điều tiết giá cả (lãi suất) trên thị trường tiền tệ, từng bước làm cho thị trường tiền tệ trở thành thị trường thực sự năng động, mang tính cạnh tranh cao và nhạy cảm trước những thay đổi về chính sách của NHNN [2] [3]. Đồng thời NHNN tiếp tục hoàn thiện các quy định về tổ chức, hoạt động và kiểm soát thị trường tiền tệ, đặc biệt là đưa ra các quy định chung nhất về tư cách thành viên trên thị trường tiền tệ, trong đó: - NHNN tham gia trên cả thị trường tiền tệ sơ cấp và thứ cấp với tư cách vừa là người tổ chức, điều hành, kiểm soát và chi phối thị trường tiền tệ thông qua các nghiệp vụ thị trường cũng như thực hiện vai trò người cho vay cuối cùng (nếu cần) để đạt được sự cân bằng thị trường và phù hợp với mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ. - Thành lập hệ thống các đại lý cấp I trong đó chủ trương lựa chọn 5 – 7 tổ 148 chức tín dụng là ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng phi ngân hàng đáp ứng đầy đủ nhất các điều kiện do NHNN đặt ra làm đại lý cấp I. Các thành viên thị trường phải đầy đủ và hoạt động mang tính chuyên nghiệp cao, cụ thể: các nhà tạo lập thị trường (là tổ chức kinh doanh tiền tệ chuyên nghiệp, cam kết yết giá 2 chiều để đảm bảo hình thành khung lãi suất của thị trường; thành viên khác của thị trường tiền tệ (các tổ chức tín dụng, các định chế tài chính khác có đủ điều kiện về tư cách thành viên); các thành viên được tham gia giao dịch hối đoái; các tổ chức môi giới tiền tệ tham gia thị trường tiền tệ với mục tiêu kết nối cung – cầu nhằm hưởng phí môi giới; các công ty xếp hạng tín nhiệm để giúp cho việc định giá giấy tờ có giá được chính xác và hạn chế rủi ro hoạt động của các thành viên thị trường. 4.3.1.4 Tăng cường hoạt động thanh tra, giám sát và phát huy vai trò thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước Hiện nay, Chính phủ đã cho phép hình thành cơ quan thanh tra, giám sát thuộc cơ cấu tổ chức của NHNN, trong đó bốn nhiệm vụ chính của thanh tra là: Cấp và thu hồi giấy phép thành lập và hoạt động của ngân hàng; Xây dựng các chính sách quy định về an toàn hoạt động ngân hàng; Giám sát từ xa, thanh tra tại chỗ; Xử lý vi phạm trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng. Việc thanh tra giám sát có hiệu quả sẽ đảm bảo sự an toàn trong hoạt động kinh doanh của tổ chức tín dụng, duy trì sự ổn định của hệ thống và đảm bảo quyền lợi cho khách hàng, không để xảy ra tình trạng các NHTM đến khi có rủi ro mới tiến hành thanh tra. Do đó hoạt động thanh tra giám sát của NHNN cần thực hiện theo 2 hướng, đó là: giám sát an toàn vi mô và giám sát an toàn vĩ mô. [2] [3] - Giám sát an toàn vi mô bao gồm: (i) Theo dõi, đánh giá việc chấp hành quy định về các giới hạn, tỉ lệ an toán hoạt động ngân hàng, các quy định về chế độ báo cáo thống kê; (ii) Phân tích, đánh giá các rủi ro của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài về các loại rủi ro trong đó có rủi ro lãi suất; (iii) Phân tích, đánh giá tình hình hoạt động của tổ chức tín dụng về tình hình huy động vốn và sử dụng vốn, tình hình nợ xấu, kết quả hoạt động kinh doanh; (iv) Phân tích đánh giá khả năng quản trị, điều hành của tổ chức tín dụng; (v) Phân tích đánh giá nghiệp vụ phái sinh của tổ chức tín dụng; (vi) Dự báo tình hình tài chính của tổ chức tín dụng; (vi) Xếp hạng tổ chức tín dụng. - Giám sát an toàn vĩ mô bao gồm: (i) Phân tích mức độ lành mạnh tài 149 chính; (ii) Đánh giá hoạt động liên ngân hàng; (iii) Đánh giá tình hình sở hữu, đầu tư; (iv) Nhận diện, đánh gía thực trạng, xu hướng, mức độ rủi ro và tác động có khả năng xảy ra đối với nhóm và toàn bộ hệ thống các tổ chức tín dụng; (v) Kiểm tra sức chịu đựng trước các thay đổi chính sách và môi trường kinh tế vĩ mô đối với nhóm và toàn bộ hệ thống các TCTD; (vi) Khả năng xảy ra khủng hoảng và biện pháp ứng phó.[32] 4.3.2 Kiến nghị với Chính Phủ 4.3.2.1 Tiếp tục duy trì môi trường kinh tế, chính trị xã hội ổn định Từ bài học của các nước trên thế giới cho thấy, khi tình hình chính trị bất ổn dẫn đến nguy cơ phá sản của nhiều doanh nghiệp, sự sụt giảm của thị trường chứng khoán, thị trường nhà đất, biến động giá cả mạnh, lạm phát gia tăng và tất yếu là khủng hoảng tài chính. Một trong những thế mạnh nổi bật của nước ta là môi trường chính trị, an ninh, quốc phòng ổn định để thu hút đầu tư, phát triển kinh tế. Tình hình chính trị xã hội tại Việt Nam được các chuyên gia đánh giá là ổn định bậc nhất Châu Á, do đó các nhà đầu tư nước ngoài luôn tin tưởng chọn Việt Nam là điểm đến của vốn FDI, ODA và vốn đầu tư gián tiếp vào thị trường chứng khoán. Nếu nhìn sang một số quốc gia trong khu vực, ta thấy rằng, trừ Singapore, thì từ năm 1990 trở lại đây, hầu hết các nước trong khu vực đều trải qua các cuộc đảo chính hay khủng hoảng chính trị. Trong khi đó, nền chính trị của Việt Nam luôn ổn định, đây là một đảm bảo cho sự gắn kết để thực hiện chính sách kinh tế nhất quán. Thành công của sự nghiệp đổi mới của Việt Nam cũng dựa trên sự ổn định chính trị này. Nhà nước cần tiếp tục duy trì và phát huy hơn nữa thế mạnh này nhằm giữ vững niềm tin của công chúng vào đầu tư, tạo lập một môi trường thuận lợi trong hoạt động kinh doanh, đặc biệt là trong ngân hàng thương mại vốn là những chủ thể rất nhạy cảm với những bất ổn. 4.3.2.2 Hoàn thiện hệ thống khung pháp lý Hiện nay, văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh các hoạt động của ngân hàng, tổ chức tín dụng là Luật ngân hàng nhà nước và Luật các Tổ chức tín dụng. Hai bộ luật này đã góp phần hiệu quả, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho các tổ chức tín dụng thực hiện hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, hiện tại, các văn bản pháp lý này vẫn chưa theo kịp các chuẩn mực quốc tế về an toàn trong kinh doanh tiền tệ ngân hàng. Điều này phần nào đã đặt ngân hàng vào rủi ro tiềm ẩn mà ngân hàng khó có thể dự đoán được. Chính vì vậy, hoàn 150 thiện khung pháp lý, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, giám sát của Nhà nước, hoàn thiện hệ thống khuôn khổ pháp lý thống nhất, đồng bộ đáp ứng được yêu cầu quản lý, giám sát và hội nhập với thị trường vốn của khu vực và quốc tế là việc rất quan trọng, giúp ngân hàng có một môi trường kinh doanh ổn định hơn trong việc bảo vệ hành lang pháp lý. Ngoài ra, Nhà nước cần bổ sung các chế tài xử lý nghiêm minh về dân sự, hình sự để phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm trong hoạt động trên thị trường tài chính, áp dụng các tiêu chuẩn giám sát thị trường theo thông lệ quốc tế; đẩy mạnh việc thanh tra, kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật của các thành viên tham gia thị trường; kiểm tra, giám sát hàng hóa đưa ra thị trường, đảm bảo tính công khai, minh bạch; tăng cường năng lực giám sát, cưỡng chế thực thi của cơ quan giám sát thị trường. [2] [3] [40] 4.3.2.3 Hoàn thiện và phát triển thị trường tài chính tiền tệ Để các ngân hàng hoạt động linh hoạt, đặc biệt trong việc sử dụng các công cụ tài chính phái sinh để phòng ngừa rủi ro lãi suất, thì thị trường tài chính tiền tệ ở Việt Nam cần phải dần hoàn thiện và phát triển hơn nữa, nhất là thị trường chứng khoán. Điều này giúp các ngân hàng thực hiện các nghiệp vụ phái sinh phòng ngừa rủi ro lãi suất một cách nhanh chóng và kịp thời hơn, từ đó điều tiết vốn và cơ cấu lại nguồn vốn, tài sản của mình. Đồng thời thị trường tài chính tiền tệ phát triển sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển những thị trường mới có tổ chức như thị trường giao dịch tương lai, quyền chọn, giúp ngân hàng hoàn thiện và phát triển các nghiệp vụ phái sinh, đa dạng hóa danh mục kinh doanh của mình. Từ đó có thể sử dụng nhiều và thuần thục hơn nữa những biện pháp phòng ngừa rủi ro nói chung và rủi ro lãi suất nói chung. [2] Chính phủ phải tiến tới xây dựng một thị trường tài chính hoạt động ổn định và lành mạnh. Phát triển quy mô, đồng thời nâng cao chất lượng của các thành viên hoạt động trên thị trường tài chính, đa dạng hóa các loại hàng hóa trên để đáp ứng nhu cầu ngày càng phát triển của thị trường. Bên cạnh đó, từng bước hoàn thiện cấu trúc của thị trường tài chính sẽ đảm bảo khả năng quản lý, giám sát của Nhà nước, đồng thời giúp cho các bộ phận trong thị trường này vận hành một cách đồng bộ, nhịp nhàng. Ngoài ra, chủ động mở cửa thị trường tài chính và hội nhập thị trường tài chính Việt Nam để tạo ra môi trường cạnh tranh đối 151 với các định chế tài chính trong nước. 4.3.2.4 Nâng cao vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong việc xây dựng và thực hiện chính sách tiền tệ Từ khi thành lập đến nay, NHNN Việt Nam luôn có một cơ quan trực thuộc Chính phủ, là một đơn vị ngang bộ. Chính vì vậy, hoạt động của NHNN chịu sự điều chỉnh rất lớn từ Chính phủ. NHNN chỉ là cơ quan xây dựng dự án Chính sách tiền tệ quốc gia để Chính phủ trình Quốc hội quyết định, trên cơ sở đó, NHNN tổ chức thực hiện và có trách nhiệm điều hành trong phạm vi Quốc hội và Chính phủ duyệt. NHNN không được độc lập thiết lập mục tiêu hay xây dựng chỉ tiêu hoạt động. Ở dây, NHNN Việt Nam chỉ được coi như là cơ quan hành chính Nhà nước, giống như các Bộ khác, chứ không phải là một thiết chế đặc biệt dù tổ chức, hoạt động của NHNN ảnh hưởng rất lớn đến tính an toàn của hệ thống ngân hàng, sự ổn định giá trị đồng tiền, an ninh tiền tệ của một quốc gia. Xét trong bốn cấp độ độc lập của IMF (2004), thì NHNN Việt Nam nằm ở cấp độ độc lập thứ tư “độc lập tự chủ hạn chế”, mức dộ độc lập nhất của NHTW với Chính phủ. Điều đó phần nào làm giảm tính linh hoạt trong việc điều hành chính sách tiền tệ quốc gia, thậm chí đôi khi gây ra sự chậm trễ trong phản ứng với những diễn biến khó lường trên thị trường tài chính – tiền tệ. Bên cạnh đó, do là cơ quan của Chính phủ, nên có trường hợp NHNN phải thực hiện những nhiệm vụ không phù hợp với mục tiêu của chính sách tiền tệ như tài cấp vốn cho các NHTM để khoanh, xóa nợ các khoản vay của các tập đoàn và doanh nghiệp nhà nước. Đây là một trong những nguyên nhân làm hạn chế hiệu quả của NHNN. [2] [3] [40] Để nâng cao vai trò của NHNN trong việc xây dựng và thực hiện chính sách tiền tệ, Nhà nước cần tạo những điều kiện sau cho NHNN: Hạn chế sự can thiệp quá sâu đối với NHNN của các cơ quan tổ chức trong hoạt động thực hiện chính sách tiền tệ; NHNN phải thực sự được độc lập trong quyết định thực thi chính sách và phải được trao đầy đủ thẩm quyền trong việc lựa chọn các công cụ điều hành chính sách tiền tệ, cũng như kiểm soát tất cả các công cụ có ảnh hưởng tới các mục tiêu của chính sách tiền tệ, nhất là vấn đề chống lạm phát, để có thể đạt được các mục tiêu chính sách tiền tệ mà Quốc hội và Chính phủ đã đề ra. Điều này không những góp phần làm tăng tính chủ động của NHNN mà còn làm giảm độ trễ của chính sách tiền tệ. Tất nhiên, song song với các thẩm quyền được trao, NHNN phải chịu trách nhiệm trước Quốc hội về kết quả điều hành 152 chính sách tiền tệ và thực hiện các chức năng của NHTW. [2] [3] [40] 4.3.3 Kiến nghị với Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam là tổ chức nghề nghiệp tự nguyện của các TCTD Việt Nam, Hiệp hội Ngân hàng đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các hội viên trong đó có các NHTM, làm cầu nối giữa các hội viên với các cơ quan nhà nước, nhằm ổn định và phát triển lành mạnh, hiệu quả an toàn hệ thống các TCTD Việt Nam, qua đó góp phần thực thi chính sách tiền tệ, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Ngoài ra Hiệp hội ngân hàng còn tham gia xây dựng và hoàn thiện các văn bản pháp luật liên quan đến ngân hàng, phản ánh nguyện vọng, đề xuất của hội viên và kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với vác vấn đề có liên quan đến sự phát triển hoạt động ngân hàng, quyền và lợi ích hợp pháp của hội viên [3]. Vì vậy, để góp phần nâng cao năng lực quản trị rủi ro lãi suất của các NHTM tại Việt Nam trong đó có NHTMCP Bưu điện Liên Việt, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cần hực hiện những vấn đề sau: Một là, tham mưu cho NHNN hình thành khung pháp lý cho hoạt động quản trị rủi ro lãi suất của NHTM. Hai là, nghiên cứu, tổ chức tọa đàm, hội thảo về quản trị rủi ro lãi suất, trong đó cần tập trung vào một số chuyên đề quan trọng như: sự phối hợp giữa các TCTD tham gia quản trị rủi ro lãi suất, hạn chế rủi ro trong hoạt động quản trị rủi ro lãi suất trên cơ sở đó, kiến nghị lên NHNN ban hành văn bản hướng dẫn quản trị rủi ro lãi suất cho phù hợp với tình hình thực tế. Ba là, làm cầu nối cho các NHTMVN cùng chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm trong quá trình tìm kiếm đối tác, nghiên cứu triển khai hệ thống quản trị rủi ro lãi suất cũng như chia sẻ nguồn dữ liệu về rủi ro lãi suất tại Việt Nam. Bốn là, tổ chức tìm hiểu và nghiên cứu việc triển khai hoạt động quản trị rủi ro lãi suất tại các nước trên thế giới, qua đó có sự tư vấn kịp thời cho các ngân hàng về vấn đề xây dựng và hoàn thiện quá trình quản trị rủi ro lãi suất, cụ thể như việc xây dựng Quy định quản trị rủi ro lãi suất đối với các NHTM, các mẫu biểu áp dụng để đảm bảo tính khoa học, thống nhất và phù hợp với thông lệ quốc tế. 153 TÓM TẮT CHƢƠNG 4 Xuất phát từ thực trạng quản trị rủi ro lãi suất của LienVietPostBank đã được phân tích trong chương 3, căn cứ vào định hướng quản trị rủi ro rủi ro của LienVietPostBank trong thời gian tới NCS đã đưa ra những giải pháp và kiến nghị hoàn thiện quản trị rủi ro lãi suất của LienVietPostBank. Các giải pháp tập trung vào 7 nội dung: nâng cao nhận thức về quản trị rủi ro lãi suất của ban điều hành; hoàn thiện chính sách và mô hình tổ chức quản trị rủi ro lãi suất; áp dụng mô hình giá trị chịu rủi ro nhằm lượng hóa rủi ro lãi suất; xây dựng hệ thống các hạn mức rủi ro lãi suất dưới dạng văn bản; đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cán bộ chuyên sâu về quản trị rủi ro lãi suất; hiện đại hóa cơ sở vật chất kỹ thuật và công nghệ ngân hàng; các giải pháp khác Ngoài ra, luận án còn đề xuất một số kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước, với Chính phủ và Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam trong việc kiến tạo môi trường pháp lý đầy đủ, đồng bộ, môi trường kinh doanh minh bạch, phù hợp với chuẩn mực và thông lệ quốc tế, qua đó nhằm hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro lãi suất tại LienVietPostBank trong tương lai. 154 KẾT LUẬN Trải qua hơn 8 năm xây dựng và trưởng thành, với những cải cách mạnh mẽ về tổ chức, quản lý, công nghệ, nhân lực, LienVietPostBank đã đạt được nhiều tiến bộ vượt bậc trong hoạt động kinh doanh của mình. Tuy nhiên, với những bất lợi về kinh tế vĩ mô và sự phát triển hàng loạt các sản phẩm mới gần đây, LienVietPostBank đã phải đối mặt và chịu không ít tổn thất do rủi ro lãi suất gây nên. Trên cơ sở vận dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu luận án “Quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt” đã tập trung nghiên cứu và thực hiện được mục tiêu nghiên cứu đặt ra. Thứ nhất, làm rõ luận cứ khoa học về lãi suất, rủi ro lãi suất và quản trị rủi ro lãi suất của NHTM. Trong đó, NCS đã tập trung làm rõ khái niệm lãi suất, các loại lãi suất; khái niệm rủi ro lãi suất và nguyên nhân gây ra rủi ro lãi suất; khái niệm quản trị rủi ro lãi suất và mục tiêu của quản trị rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh của NHTM; Nội dung về quản trị rủi ro lãi suất theo chức năng quản trị và theo quy trình quản trị. Đi sâu tìm hiểu về chính sách, mô hình tổ chức, quy trình quản trị rủi ro lãi suất; các biện pháp phòng ngừa rủi ro lãi suất của ngân hàng thương mại; các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro lãi suất. Thứ hai, nghiên cứu kinh nghiệm quản trị rủi ro lãi suất tại BIDV và ACB trên cơ sở đó rút ra một số bài học hữu ích có thể áp dụng cho Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt. Thứ ba, phân tích thực trạng quản trị rủi ro lãi suất theo chức năng và theo quy trình của LienVietPostBank giai đoạn 2011-2016. Luận án đã nghiên cứu thực trạng về chính sách quản trị rủi ro lãi suất; mô hình và cơ cấu tổ chức quản trị rủi ro lãi suất; kiểm soát và báo cáo rủi ro lãi suất; quy trình quản trị rủi ro lãi suất của LienVietPostBank giai đoạn 2011-2016. Từ đó NCS đánh giá thực trạng quản trị rủi ro lãi suất của LienVietPostBank, chỉ ra những kết quả đạt được, những mặt hạn chế và nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong quản trị rủi ro lãi suất tại LienVietPostBank. Thứ tư, trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro lãi suất của LienVietPostBank giai đoạn 2011-2016 kết hợp với định hướng quản trị rủi ro 155 của LienVietPostBank trong thời gian tới, NCS đã đưa ra những giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro lãi suất của LienVietPostBank đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Hoàn thiện luận án này, NCS mong muốn đóng góp một phần kiến thức của mình trong việc đề xuất các giải pháp có tính khả thi nhằm hoàn thiện hơn hoạt động quản trị rủi ro lãi suất của LienVietPostBank. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu, luận án vẫn còn một số hạn chế như: (i) Chưa áp dụng phương pháp định lượng trong nghiên cứu; (ii) LienVietPostBank có mạng lưới hoạt động rộng khắp các tỉnh, nhưng NCS mới chỉ tiến hành phỏng vấn được một số chuyên gia thuộc các chi nhánh ở các địa bàn: Hà nội, Đà Nẵng, Thành Phố Hồ Chí Minh, chưa khảo sát được tất cả các địa bàn hoạt động của LienVietPostBank. Ngoài ra do hạn chế về năng lực nghiên cứu, về nguồn số liệu do tính nhạy cảm của vấn đề nghiên cứu nên luận án không tránh khỏi những khiếm khuyết. NCS mong nhận được sự góp ý của các nhà quản lý cũng như của các nhà khoa học để công trình nghiên cứu trở nên hoàn thiện hơn, giúp NCS có thể lĩnh hội được kiến thức sâu rộng hơn về lĩnh vực nghiên cứu. 156 157