Luận văn Vai trò của các cơ quan thanh tratrong giải quyết khiếu nại hành chính

cấp có phần hạn chế, hiệu lực của các quyết định giải quyết của địa phương được nâng lên rõ rệt, đây là kinh nghiệm tốt để phục vụ yêu cầu trong chỉ đạo, điều hành giải quyết thực hiện tốt pháp luật về 47 khiếu nại, tố cáo; đồng thời cũng tăng cường tính kỷ luật, kỷ cương hành chính. Đánh giá về hoạt động thanh tra việc thực hiện pháp luật về thanh tra, giải quyết khiếu nại thì việc thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về khiếu nại được quan tâm, triển khai thực hiện một cách bài bản nhất, có hiệu quả nhất, cụ thể: năm 2010, Thanh tra Chính phủ và Thanh tra các cấp, các ngành đã tiến hành thanh tra việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo ở nhiều Bộ ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Thanh tra các bộ ngành, địa phương đã tiến hành thanh tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo được 7.295 cuộc thanh tra trách nhiệm, 10.855 cơ quan, đơn vị với các quy mô, phạm vi khác nhau [20]. Đạt được kết quả trên là do việc thanh tra trách nhiệm trong lĩnh vực này gắn với việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, đây là một yêu cầu cấp thiết đặt ra để bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân đã được ghi nhận tại Hiến pháp năm 1992. Tuy nhiên bên cạnh đó còn tồn tại một số hạn chế: Do hoạt động thanh tra, kiểm tra của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính được Luật Khiếu nại, tố cáo quy định về trách nhiệm thực hiện, tuy nhiên Luật Khiếu nại, tố cáo chưa quy định nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra trong quá trình thực hiện thanh tra, kiểm tra, cũng như trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại của cơ quan quản lý. Chính vì vậy dẫn đến tình trạng các cơ quan thanh tra khi tiến hành thanh tra, kiểm tra lại sử dụng quyền hạn theo quy định tại Luật Thanh tra, đây chính là điểm bất hợp lý giữa trách nhiệm và quyền hạn quy định trong Luật Khiếu nại, tố cáo. Ngoài ra, trình tự, thủ tục chưa được quy định dẫn đến việc mỗi cơ quan thanh tra áp dụng khác nhau, các Đoàn thanh tra, kiểm tra còn lúng túng, chưa thực hiện tốt các khâu như xây dựng kế hoạch, xác định mục đích, yêu cầu, nội dung, địa bàn, đối tượng, thời gian, 48 phương pháp tiến hành thanh tra nên kết quả của các cuộc thanh tra, kiểm tra này không cao. 2.3. Vai trò quản lý hành chính nhà nước của cơ quan thanh tra đối với công tác giải quyết khiếu nại hành chính theo quy định của pháp luật hiện hành. Đề cập đến vai trò của các cơ quan thanh tra trong việc giải quyết khiếu nại hành chính nếu chỉ xem xét, đánh giá về việc thực hiện trách nhiệm tham mưu thì chưa toàn diện và đầy đủ. Một hoạt động hết sức quan trọng được xác định là chức năng chủ yếu, cơ bản của các cơ quan thanh tra là thực hiện quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. Hoạt động này có tác động tích cực, hỗ trợ để việc thực hiện các nhiệm vụ khác của cơ quan thanh tra là thực hiện quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. Hoạt động này có tác động tích cực, hỗ trợ để việc thực hiện các nhiệm vụ khác của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại đạt kết quả vững chắc, toàn diện và đầy đủ hơn. Quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo được đề cập ở một số văn bản pháp luật quy định về vấn đề này trước đây, song đến năm 1998 mới được quy định đầy đủ và hoàn chỉnh trong Luật khiếu nại, tố cáo và được cụ thể chi tiết hơn trong Nghị định 67/1999/NĐ-CP và Nghị định số 62/2002/NĐ-CP; Luật sửa đổi một số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2004 và 2005, Nghị định 136/2006/NĐ-CP ngày 14 tháng 11 năm 2006, cụ thể tại Điều 54 Nghị định 136/2006/NĐ-CP ngày 14 tháng 11 năm 2006 quy định: Thanh tra Chính phủ chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong phạm vi thẩm quyền của Chính phủ. Nội dung quản lý công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo bao gồm: 49 Soạn thảo để Chính phủ trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành các văn bản pháp luật về khiếu nại, tố cáo; trình Chính phủ ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Ban hành theo thẩm quyền các văn bản hướng dẫn các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, cơ quan Thanh tra Nhà nước các cấp, các ngành về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thanh tra, kiểm tra các cấp, các ngành trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Thực hiện việc giải quyết khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Tổng hợp tình hình khiếu nại, tố cáo, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và báo cáo Chính phủ theo định kỳ hoặc đột xuất. Tổng kết kinh nghiệm về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. Quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại nói riêng và giải quyết khiếu nại, tố cáo nói chung là nội dung rất quan trọng trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, có tác động biện chứng đến hiệu quả giải quyết khiếu nại của các cơ quan nhà nước và của các cơ quan thanh tra. Đây cũng là nhiệm vụ, chức năng trọng yếu của các cơ quan Thanh tra nhà nước. Quản lý nhà nước đối với công tác giải quyết khiếu nại xuất phát từ đòi hỏi khách quan nhằm quản lý thống nhất toàn diện đối với các hoạt động xã hội của Nhà nước. Bảo đảm cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân bình đẳng trong quan hệ giải quyết khiếu nại, góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng của công dân, đề cao ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ của cơ quan nhà nước đối với nhân dân. 50 Quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại xuất phát từ đòi hỏi tất yếu của yêu cầu thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại. Bởi vì muốn giải quyết tốt các khiếu nại của công dân thì trước hết phải có hệ thống pháp luật đầy đủ, các cơ quan phải tuân thủ đúng trình tự, thủ tục khi xem xét, giải quyết khiếu nại của công dân. Việc tiếp nhận xử lý và giải quyết phải nhanh chóng, kịp thời, đúng pháp luật. Mọi vi phạm, nhất là những vi phạm từ phía cơ quan nhà nước phải được phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh. Với việc kiểm tra, thanh tra chấp hành pháp luật về khiếu nại và việc thi hành quyết định giải quyết khiếu nại ở địa phương, các bộ, ngành, các cơ quan thanh tra kịp thời phát hiện những cơ quan, đơn vị không chấp hành đầy đủ chính sách, pháp luật trong giải quyết khiếu nại, không tổ chức tốt việc thi hành quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật, từ đó có các kiến nghị tích cực với thủ trưởng cơ quan nhà nước kịp thời chấn chỉnh, uốn nắn, sửa chữa các sai phạm, lệch lạc trong công tác này. Trong những năm vừa qua, cơ quan thanh tra đã nỗ lực thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính, đạt được những thành tích nhất định. Trong năm 2010, cơ quan thanh tra đã thực hiện được những nhiệm vụ cụ thể như sau: về kiểm tra việc thực hiện quyết định đã có hiệu lực pháp luật là: 2.180 quyết định; số văn bản về quản lý, chỉ đạo công tác khiếu nại được ban hành là: 2.235 văn bản; việc tập huấn tuyên truyền được 17.237 lớp, với số lượng là: 865.873 người, về thanh tra kiểm tra trách nhiệm: số cuộc kiểm tra là 7.295 cuộc, số đơn vị kiểm tra là 10.855 đơn vị. Với những kết quả này cho thấy cơ quan thanh tra đã thực hiện quản lý công tác giải quyết khiếu nại hiệu quả, giúp cho công tác giải quyết khiếu nại được nhanh gọn và đúng quy định của pháp luật. Tóm lại, quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại là phương thức thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta, bảo đảm thực hiện quyền 51 dân chủ trực tiếp của nhân dân, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Thông qua việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại, các cơ quan thanh tra giúp các cơ quan nhà nước thực hiện tốt nhiệm vụ của mình trong giải quyết khiếu nại mà còn làm cho việc tham mưu cho các cơ quan nhà nước thực hiện hiệu quả hơn thiết thực hơn 2.4. Vai trò giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan thanh tra Theo quy định tại Điều 21, Luật Khiếu nại, tố cáo quy định: “Thủ trưởng cơ quan thuộc sở và cấp tương đương có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của cán bộ, công chức do mình quản lý trực tiếp”. Theo quy định tại Điều 24, Luật Khiếu nại, tố cáo quy định: “Thủ trưởng cơ quan thuộc Bộ, thuộc cơ quan ngang Bộ, thuộc cơ quan thuộc Chính phủ có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của cán bộ, công chức do mình quản lý trực tiếp”. Theo quy định tại Khoản 1, Điều 25, Luật Khiếu nại, tố cáo quy định: “ Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ có thẩm quyền: Giải quyết khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của cán bộ, công chức do mình quản lý trực tiếp; [5] Theo quy định tại Khoản 1, Điều 16 Nghị định 136/2006/NĐ-CP ngày 14 tháng 11 năm 2006 quy định Tổng Thanh tra có thẩm quyền: “Giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền theo trình tự, thủ tục quy định tại Luật Khiếu nại, tố cáo và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2005”. [10] Cơ quan thanh tra là cơ quan thuộc hệ thống hành pháp (cơ quan hành 52 chính nhà nước) chịu sự chỉ đạo trực tiếp của cơ quan quản lý hành chính nhà nước cùng cấp. Vì vậy, theo quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo, cơ quan thanh tra có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính đối với những quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình. Việc giao cơ quan thanh tra trực tiếp tiến hành giải quyết khiếu nại hành chính mang tính chuyên nghiệp và hiệu quả hơn các thủ trưởng cơ quan có thẩm quyền khác như các cơ quan hành chính nhà nước: Bộ, cơ quan ngang bộ, UBND, sở ban ngành. Tuy nhiên trong thực tế cũng còn bộc lộ một số hạn chế: Luật quy định người khiếu nại phải khiếu nại lần đầu đến cơ quan đã có quyết định hay hành vi hành chính bị khiếu nại và trong trình tự thủ tục giải quyết cơ quan này hoàn toàn được coi như một cấp có thẩm quyền giải quyết. Như vậy đồng nghĩa với việc, cơ quan thanh tra có thẩm quyền giải quyết đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình. Đây thực sự là một quy định bất hợp lý và gây bất lợi cho công dân trong việc thực hiện quyền khiếu nại của mình khi người bị khiếu nại và giải quyết khiếu nại là một. Điều này xuất phát từ một vấn đề có nguồn gốc sâu xa từ văn hoá pháp lý của phương Đông nói chung và của Việt Nam nói riêng. Đó là mỗi khi xảy ra tranh chấp, mọi người đều có xu hướng tìm ra lối thoát qua việc thoả thuận và hoà giải, việc “kiện tụng” là hạn hữu. Xu hướng này càng được lý thuyết luật pháp xã hội chủ nghĩa cổ vũ khi cho rằng bản chất nhà nước vì nhân dân không thể sinh ra những xung đột lợi ích giữa nhà nước và nhân dân. Những mâu thuẫn nếu xảy ra thì hoàn toàn có thể giải quyết được thông qua việc tự sửa chữa của cơ quan hành chính nếu họ nhận sai sót trong quá trình thực hiện công tác quản lý. Với sự gia tăng của các khiếu nại hành chính, càng ngày người ta càng nhận thấy lý thuyết này không có cơ sở thực tế. Tuy nhiên ở đây cần có nhìn nhận khách quan hơn về giải pháp này, nếu coi đây là một giai đoạn có tính chất “hoà giải” giữa các bên thì điều đó 53 lại hết sức cần thiết và hợp lý. Một số nước theo xu hướng này, từ năm 604, người Nhật Bản đã có một bản Hiến pháp 17 điều, với những nguyên tắc pháp lý rất tiến bộ, là bản sắc của văn minh pháp lý phương Đông, như: "Hòa bình và hài hòa phải được tôn trọng vì nó rất quan trọng đối với mối quan hệ giữa các nhóm người"[ 13, tr. 310]. Điều 16 Hiến pháp của Nhật Bản (ban hành năm 1946) quy định về quyền khiếu kiện của nhân dân Nhật Bản một cách ngắn gọn và rõ ràng như sau: Mọi người có quyền khiếu nại một cách hòa bình để đòi được bồi thường các thiệt hại, đòi cách chức các công chức, đòi áp dụng, hủy bỏ, hoặc sửa đổi các đạo luật, sắc lệnh, qui định, hoặc các khiếu nại khác; không ai bị phân biệt đối xử vì đã ủng hộ các khiếu kiện đó.[25]. Theo giáo sư luật công CHABANOL, thì giai đoạn giải quyết tại cơ quan hành chính, nhất là khiếu nại lần đầu sẽ tránh được những tranh chấp « giả », bởi vì « nhiều vụ việc thực ra không phải thực chất là tranh chấp vì nó không sinh ra từ sự mâu thuẫn về việc giải thích hay áp dụng luật hoặc đánh giá thực tiễn mà thực ra các khiếu nại này có nguồn gốc từ sự không gặp nhau về mặt thông tin khi người dân không nắm được thông tin hay sự hiểu biết về pháp luật hành chính đã được áp dụng đối với họ» [12] Mặc dù cần thiết tạo cơ hội cho các bên trong tranh chấp tự xem xét lại căn cứ pháp luật đối với quyết định, hành vi của mình (cơ quan bị khiếu nại) hoặc cơ sở yêu cầu của mình có xác đáng hay không (đối với người khiếu nại) nhưng không thể coi đó là một cấp giải quyết. Thực tế cho thấy hầu như chưa bao giờ tranh chấp được giải quyết dừng lại ở “cấp giải quyết lần đầu” vì vậy có thể điều này khiến cho việc thực hiện quyền khiếu nại của công dân mất thêm một khoảng thời gian vô ích. Kết luận Luật Khiếu nại, tố cáo ban hành năm 1998 và Luật sửa đổi, bổ sung một 54 số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2004, 2005 đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo và các cơ quan nhà nước giải quyết khiếu nại của công dân. Việc sửa đổi, bổ sung Luật đã tạo thêm thuận lợi cho người dân trong việc thực hiện quyền khiếu nại, giúp cho công dân có sự lựa chọn mới về việc giải quyết khiếu nại hành chính, góp phần nâng cao tính khách quan, dân chủ trong giải quyết các khiếu kiện hành chính. Cụ thể: Thứ nhất, vai trò tham mưu của cơ quan thanh tra đã góp phần quan trọng vào quá trình giải quyết khiếu nại hành chính. Việc giải quyết khiếu nại hành chính đã có những chuyển biến tích cực và dần đi vào nề nếp; cơ quan giải quyết khiếu nại đã giải quyết kịp thời được số lượng lớn đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân, chất lượng, giải quyết được nâng lên; nhiều vụ việc khiếu nại, tố cáo gay gắt, kéo dài đã được giải quyết dứt điểm, góp phần bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Công tác tiếp dân của cơ quan thanh tra trong việc giải quyết khiếu nại theo quy định của pháp luật đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, tình trạng khiếu nại đông người, vượt cấp đã có xu hướng giảm giúp cho hoạt động quản lý nhà nước được ổn định. Thứ hai, vai trò thanh tra, kiểm tra của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính cũng góp phần quan trọng không thể thiếu trong việc thực hiện giải quyết khiếu nại hành chính. Thông qua thanh tra, kiểm tra giúp cho việc giải quyết khiếu nại đảm bảo thực hiện đúng pháp luật, kịp thời phát hiện những sai sót trong quá trình giải quyết khiếu nại và những chính sách pháp luật không phù hợp với thực tiễn để đề xuất, kiến nghị sửa đổi, bổ sung nhằm tạo điều kiện cho việc giải quyết khiếu nại hành chính đạt hiệu quả tốt nhất, tạo niềm tin cho nhân dân vào cơ quan Nhà nước. Thứ ba, vai trò của cơ quan thanh tra trong quản lý nhà nước về công tác 55 giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng đã đạt được những kết quả quan trọng ở các nội dung: việc ban hành các văn bản pháp luật, quy chế, điều lệ giải quyết khiếu nại, tố cáo; việc tuyên truyền, hướng dẫn và tổ chức việc thực hiện các quy định về khiếu nại, tố cáo; công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định về khiếu nại, tố cáo; công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tiếp công dân…qua đó đã góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật. Thứ tư, vai trò giải quyết khiếu nại của cơ quan thanh tra cũng góp phần quan trọng vào việc giải quyết khiếu nại hành chính, vì cơ quan thanh tra vừa có vai trò tham mưu; vai trò thanh tra, kiểm tra và cũng là chủ thể trực tiếp giải quyết khiếu nại cho nên việc trực tiếp giải quyết khiếu nại của cơ quan thanh tra có tính chuyên nghiệp, kinh nghiệm hơn các cơ quan giải quyết khiếu nại khác. Vì vậy, quyết định giải quyết của cơ quan thanh tra được đánh giá cao hơn các cơ quan khác, người dân khi được giải quyết khiếu nại cũng yên tâm hơn. Tóm lại, cơ quan thanh tra có vai trò quan trọng và không thể thiếu trong cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính. Trong bốn vai trò trên, vai trò tham mưu có ý nghĩa trọng nhất vì công tác tham mưu cho thủ trưởng cơ quan quản lý cùng cấp là nhiệm vụ được thực hiện liên tục trong hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính. Việc thực hiện giải quyết khiếu nại có đúng trình tự, thời hạn, thời hiệu, đúng thẩm quyền, nội dung khiếu nại hay không là phụ thuộc phần lớn vào việc tham mưu của cơ quan thanh tra. Vì vậy, vai trò này cần được phát huy và củng cố. Tuy nhiên, bên cạnh đó vai trò thanh tra, kiểm tra; quản lý nhà nước hay trực tiếp giải quyết khiếu nại cũng góp phần không nhỏ tác động trực tiếp vào vai trò tham mưu. Việc tham mưu có được hiệu quả hay không cũng phụ 56 thuộc một phần vào các vai trò trên. Vì vậy cũng cần củng cố và nâng cao các vai trò trên, giúp cho cơ chế giải quyết khiếu nại được hiệu quả. 2.5. Đánh giá chung về việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong giải quyết khiếu nại hành chính Là cơ quan có vị trí quan trọng trong cơ cấu tổ chức các cơ quan hành chính Nhà nước, có nhiệm vụ, quyền hạn nhất định do pháp luật trao cho nên các cơ quan Thanh tra nhà nước đã có vai trò hết sức quan trọng trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính nói riêng và trong giải quyết khiếu nại tố cáo nói chung. Thời gian qua (nhất là từ năm 1998 đến nay), pháp luật đã trao cho các cơ quan Thanh tra nhà nước những nhiệm vụ hết sức quan trọng và bằng những hoạt động thiết thực của mình, các cơ quan thanh tra đã khẳng định rõ vai trò đó. Vì vậy có thể rút ra được một số nhận xét như sau: Thứ nhất, các cơ quan Thanh tra nhà nước đã làm tốt chức năng tham mưu, giúp thủ trưởng cơ quan nhà nước trong việc giải quyết các khiếu nại hành chính. Do đó nhiệm vụ này được tiếp tục khẳng định và ghi nhận trong những văn bản pháp luật quan trọng của Nhà nước, theo yêu cầu đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra, đã được ghi nhận trong Luật thanh tra, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật khiếu nại, tố cáo năm 2004 và 2005 và tới đây là Luật Khiếu nại. Thứ hai, quản lý nhà nước về công tác thanh tra là chức năng, nhiệm vụ cơ bản, trọng tâm mà pháp luật đã giao cho các cơ quan Thanh tra nhà nước. Công tác này có nhiều nội dung, nhiều hoạt động, các nội dung và hoạt động đó có tác dụng hỗ trợ, tác động qua lại biện chứng với nhau, hoạt động quản lý nhà nước công tác thanh tra được thực hiện tốt, góp phần tích cực cho việc giải quyết có hiệu quả các khiếu nại, tố cáo. Đồng thời cũng góp phần tham mưu cho các cấp, chính quyền trong việc phát hiện, xử lý kịp thời những tồn tại, yếu kém trong công tác quản lý, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, góp 57 phần ổn định tình hình chính trị, trật tự và an toàn xã hội, tạo điều kiện kinh tế xã hội phát triển. Hoạt động này đã được các cơ quan thanh tra triển khai ngày càng có hiệu quả, vì vậy cần phải phát huy trong thời gian tới. Tuy nhiên, để các cơ quan Thanh tra nhà nước phát huy hơn nữa vai trò của mình trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính, ngành thanh tra phải đổi mới mạnh mẽ trên các phương diện: xây dựng thể chế để khẳng định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình; đổi mới hoạt động trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự phối hợp với các cơ quan nhà nước trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. CHƯƠNG III PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH 3.1. Sự cần thiết nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong giải quyết khiếu nại hành chính 3.1.1. Yêu cầu bảo đảm thực hiện quyền cơ bản của công dân, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nhà nước của dân, do dân và vì dân. 58 Khiếu nại nói chung và khiếu nại hành chính nói riêng là một trong những quyền của công dân đã được ghi nhận trong các Hiến pháp nước ta, đặc biệt là Hiến pháp năm 1992 và đã được quy định trong nhiều văn bản pháp luật. Giải quyết khiếu nại là trách nhiệm, nghĩa vụ của các cơ quan nhà nước, của các cơ quan thanh tra. Giải quyết các khiếu nại của công dân thực chất là việc đảm bảo các quyền và nghĩa vụ của công dân, là mục tiêu của việc xây dựng Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Với việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, chúng ta đang tiến tới xây dựng Nhà nước trong đó mọi quan hệ xã hội được điều chỉnh bằng pháp luật, đặc biệt là mối quan hệ giữa nhà nước và công dân. Trước hết các cơ quan nhà nước phải hoạt động trong khuân khổ của pháp luật, các khiếu nại của người dân cũng như các quyền về chính trị, kinh tế, dân sự, văn hóa, quyền tự do sản xuất kinh doanh và hưởng thụ những giá trị vật chất và tinh thần thu được từ hoạt động sản xuất kinh doanh chính đáng của người dân đều được tôn trọng và bảo đảm. Quyền được bảo vệ các lợi ích và giá trị lao động sản xuất kinh doanh của mình khỏi bị xâm phạm bởi các hành vi của các cơ quan nhà nước và công chức Nhà nước, khiếu nại phải được giải quyết theo đúng quy định của pháp luật. Mọi kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo của công dân phải được các cơ quan nhà nước tiếp nhận, giải quyết kịp thời theo đúng thời gian quy định. Việc giải quyết các khiếu nại của công dân thực chất nhằm giải quyết sự thắc mắc, không đồng tình, sự bất bình của nhân dân trước cơ quan nhà nước. Vì vậy, việc giải tốt các khiếu nại của công dân nhằm thực hiện dân chủ, công bằng xã hội. Đó cũng là mục tiêu của việc xây dựng Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Việc bảo đảm vai trò của các cơ quan Thanh tra nhà nước thực chất là việc tăng cường trách nhiệm của các cơ quan này với các cơ quan quản lý trong công tác giải quyết khiếu nại của công dân, bảo đảm trật tự kỷ cương trong công tác giải quyết khiếu nại và do đó là đòi hỏi khách 59 quan trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nhà nước của dân, do dân và vì dân. 3.1.2. Yêu cầu của việc nâng cao tinh thần trách nhiệm của các công chức Nhà nước trước nhân dân chống các biểu hiện tham nhũng, tiêu cực, độc đoán, chuyên quyền, mất dân chủ Việc xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh có trật tự kỷ cương, cán bộ, công chức trung thực, liêm khiết, có trách nhiệm trước nhân dân là một trong những yêu cầu rất quan trọng trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Các cơ quan, cán bộ, công chức phải đề cao tinh thần trách nhiệm trước nhân dân, giải quyết kịp thời những thắc mắc, kiến nghị phản ánh khiếu nại, tố cáo của công dân. Mọi biểu hiện tham nhũng, tiêu cực, độc đoán, chuyên quyền, mất dân chủ phải được phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân nhằm xây dựng xã hội công bằng dân chủ văn minh, đồng nghĩa với việc đấu tranh chống các biểu hiện lộng quyền, lạm quyền, mất dân chủ, thiếu trách nhiệm của cơ quan nhà nước, của cán bộ, công chức. Việc nâng cao vai trò của các cơ quan Thanh tra nhà nước trong việc giải quyết tốt các khiếu nại hành chính nằm trong yêu cầu của việc đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết các công việc của công dân. 3.1.3. Yêu cầu cải cách nền hành chính nhà nước, cải cách thủ tục hành chính trong việc giải quyết khiếu nại hành chính của nhân dân Mục tiêu của việc cải cách hành chính Nhà nước là việc xây dựng các cơ quan hành chính Nhà nước, chính quy, hiện đại, có cơ cấu tổ chức hợp lý, có sự phân định nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm cụ thể rõ ràng, có đội ngũ cán bộ có năng lực, phẩm chất, có tinh thần phục vụ nhân dân, tôn trọng và có ý thức trách nhiệm cao trước nhân dân. Cải cách thủ tục hành chính nhất là cải 60 cách thủ tục hành chính trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo nhằm làm cho các thủ tục gọn nhẹ, dễ thực hiện, mọi yêu cầu chính đáng của người dân phải được xem xét giải quyết khách quan, kịp thời. Cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính thực chất là bảo đảm cho các cơ quan hành chính Nhà nước phục vụ tốt hơn yêu cầu của người dân, bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng của họ. Chính vì vậy việc nâng cao chất lượng hiệu quả, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo thực chất đó là sự đòi hỏi khách quan của cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính. Đề cao vai trò của Thanh tra nhà nước thực chất là đổi mới để đổi mới về tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra thực hiện tốt hơn việc tham mưu giúp thủ trưởng các cơ quan quản lý nhà nước trong việc giải quyết các giải quyết khiếu nại, tố cáo. 3.2. Phương hướng nhằm nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại hành chính 3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền đối với các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại hành chính Để các cơ quan thanh tra làm tốt hơn nữa vai trò của mình trong giải quyết khiếu nại hành chính thì các cấp ủy Đảng, chính quyền phải tăng cường hơn nữa việc lãnh đạo, chỉ đạo đối với các cơ quan thanh tra. Trước hết có định hướng lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện đối với công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiện toàn tổ chức, bố trí cán bộ có năng lực, phẩm chất lãnh đạo cơ quan thanh tra và làm công tác thanh tra. Thường xuyên chỉ đạo, lãnh đạo cơ quan thanh tra xây dựng định hướng công tác giải quyết khiếu nại, tập trung vào những vấn đề, vụ việc nổi cộm, bức xúc đang tồn tại, bám sát yêu cầu chính trị của địa phương, bộ ngành và tình hình phát triển kinh tế xã hội để có định hướng chỉ đạo công tác giải quyết khiếu nại. 61 Chỉ đạo thường xuyên tập trung, sâu sát và cụ thể để thanh tra cùng với các cơ quan khác giải quyết những vụ việc phức tạp, tồn đọng kéo dài, khiếu nại đông người, trên cơ sở tôn trọng và bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng của người lao động. Xử lý kịp thời những đề xuất, kiến nghị đúng đắn của thanh tra trong việc giải quyết các khiếu nại của nhân dân, tổ chức tốt việc thi hành quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật, xử lý nghiêm minh đối với các cán bộ có vi phạm, thiếu trách nhiệm trước nhân dân. Các cấp ủy Đảng chính quyền địa phương, lãnh đạo các tổ chức đoàn thể tham gia tích cực vào việc hòa giải, giảm bớt khiếu nại phát sinh từ cơ sở, giải quyết ngay các khiếu nại từ địa phương, tuyên truyền giáo dục phổ biến pháp luật cho nhân dân. Đổi mới công tác tiếp công dân, tiếp nhận các khiếu nại, kiến nghị, phản ánh của nhân dân. Có chế độ chính sách đãi ngộ thích hợp với những người làm công tác tiếp công dân. Các cơ quan thanh tra, các cơ quan nhà nước, các tổ chức đoàn thể phải thường xuyên lắng nghe, tiếp thu những ý kiến, nguyện vọng của nhân dân về tình hình chấp hành pháp luật, về công tác cán bộ, công tác quản lý để nâng cao năng lực, ý thức trách nhiệm của mình trước nhân dân. 3.2.2. Tăng cường năng lực trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính cho các cơ quan thanh tra nhà nước Để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, ngoài việc sửa đổi bổ sung các văn bản pháp luật xác định rõ hơn, đầy đủ hơn vị trí, vai trò, trách nhiệm của các cơ quan thanh tra trong công tác giải quyết khiếu nại, đổi mới tổ chức hoạt động thanh tra, thì việc nâng cao năng lực cho các cơ quan thanh tra để đủ khả năng hoàn thành đúng nhiệm vụ được giao là yêu cầu quan trọng. 62 Các cơ quan Thanh tra nhà nước phải sắp xếp, kiện toàn tổ chức theo quy định của Luật Thanh tra vừa được Quốc hội thông qua và có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2011, Thanh tra Chính phủ phải sớm tham mưu cho Chính phủ ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành và theo thẩm quyền ban hành các văn bản để tổ chức chỉ đạo hoạt động thanh tra. Các cơ quan thanh tra bộ, ngành cơ quan thực hiện chức năng thanh tra sắp xếp, kiện toàn tổ chức, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lắp hiện nay, theo nguyên tắc mỗi một ngành chỉ có một tổ chức thanh tra hoặc một đầu mối thanh tra đảm nhiệm hai chức năng thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Nghiên cứu xây dựng những quy định trình cấp có thẩm quyền ban hành để hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra chuyên ngành trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của bộ, ngành. Trong công tác giải quyết khiếu nại, cơ quan thanh tra tập trung vào việc giúp thủ trưởng cơ quan cùng cấp trong việc xác minh, kết luận, kiến nghị việc giải quyết khiếu nại; thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại, trong đó đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong giải quyết khiếu nại, thi hành quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật. Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về khiếu nại, tố cáo; phát hiện những sơ hở trong cơ chế, chính sách pháp luật làm nảy sinh khiếu nại. Đổi mới công tác lãnh đạo, chỉ đạo của thanh tra cấp trên đối với thanh tra cấp dưới trong giải quyết khiếu nại. Bồi dưỡng đội ngũ cán bộ thanh tra viên có đủ năng lực, phẩm chất, trình độ làm nhiệm vụ giải quyết khiếu nại. Có chế độ chính sách bồi dưỡng thích hợp cho những người làm công tác tiếp dân giải quyết khiếu nại. Trang bị máy móc, phương tiện làm việc cho các cơ quan thanh tra, ứng dụng công nghệ thông tin trong tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, bảo đảm thông tin thông suốt trong hệ thống các cơ quan thanh tra nhà nước và 63 trong các cơ quan hành chính để theo dõi kịp thời, đầy đủ, chính xác tình hình khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong phạm vi toàn quốc. Xử lý nghiêm minh những cán bộ thanh tra có vi phạm pháp luật, thiếu ý thức trách nhiệm trong công tác giải quyết khiếu nại. 3.3. Giải pháp nâng cao vai trò của cơ quan thanh tra 3.3.1. Giải pháp về xây dựng pháp luật Từ việc phân tích về thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan quản lý hành chính nhà nước và vai trò của cơ quan thanh tra trong việc giải quyết khiếu nại hành chính cho thấy việc giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay là cực kỳ phức tạp và ít hiệu quả. Sự không rõ ràng về vai trò, trách nhiệm của các chủ thể có liên quan trong quá trình giải quyết các vụ việc khiếu nại hành chính từ qui định của pháp luật đến thực tiễn đã khiến cho cả hai phía, người khiếu nại và các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền và trách nhiệm đối với quá trình giải quyết, hết sức mệt mỏi và tốn kém nhiều thời gian công sức. Vì vậy chúng ta cần xem xét và có những sự thay đổi căn bản để có giải pháp cho vấn đề này. Thứ nhất, về vai trò tham mưu của cơ quan thanh tra Hiện nay, cơ quan thanh tra đang thực hiện vai trò tham mưu trong cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính, đó là: xác minh, kết luận và kiến nghị việc giải quyết. Vai trò này đã trợ giúp đắc lực cho cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại hành chính. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện vẫn xảy ra bất cập là công dân khó xác định cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, dẫn đến tình trạng công dân khi khiếu nại thì gửi đơn nhiều nơi, nhiều cấp nhiều ngành và nghĩa vụ của người khiếu nại là phải khiếu nại đến đúng cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Để giải quyết vấn đề trên và phát huy vai trò của cơ quan thanh tra theo tôi cần phải thay đổi như sau: Cần quy định rõ cơ quan thanh tra là nơi 64 tiếp nhận khiếu nại. Trong quá trình xác minh, cần quy định rõ trách nhiệm và thẩm quyền của cơ quan thanh tra được thực hiện những quyền hạn gì, tránh tình trạng hiện nay là cơ quan thanh tra sử dụng quyền hạn theo quy định của Luật Thanh tra do Luật Khiếu nại, tố cáo không quy định. Một vấn đề quan trọng nữa là văn bản kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền cần quy định về tính pháp lý của văn bản, tránh tình trạng hiện nay nhiều văn bản kiến nghị không được cơ quan quản lý nhà nước xem xét đến nhưng không nêu rõ lý do tại sao. Thứ hai, về vai trò thanh tra, kiểm tra hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan thanh tra Vai trò thanh tra, kiểm tra của cơ quan thanh tra hiện nay, cũng góp phần quan trọng vào công tác giải quyết khiếu nại hành chính, tuy nhiên để đạt hiệu quả cao hơn thì cần phải sửa đổi một số nội dung như sau: Trước tiên cần quy định rõ những nội dung phải thanh tra, kiểm tra trách nhiệm trong công tác giải quyết khiếu nại, bao gồm: việc triển khai thực hiện pháp luật về khiếu nại; nội dung thanh tra, kiểm tra trách nhiệm trong việc tổ chức công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại; nội dung thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại, thuộc thẩm quyền; nội dung thanh tra, kiểm tra trách nhiệm trong việc xử lý những vụ việc khiếu nại, đông người, bức xúc, kéo dài, phức tạp trên địa bàn. Tiếp theo, cần quy định cụ thể quy trình, thủ tục tiến hành thanh tra trách nhiệm trong việc thực hiện pháp luật về khiếu nại, bao gồm: kết hợp giữa nghe báo cáo với việc kiểm tra tình hình thực tế ở cơ quan, đơn vị; trực tiếp kiểm tra hồ sơ vụ việc nếu thấy cần thiết, kiểm tra sổ sách đăng ký theo dõi vụ việc và công tác tiếp công dân. Trực tiếp trao đổi với cơ quan, cán bộ thụ lý giải quyết vụ việc. 65 Ba là, vai trò của cơ quan thanh tra trong quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính Trong quá trình quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính, cơ quan thanh tra đã tiến hành ban hành các văn bản về giải quyết khiếu nại hành chính, tuyên truyền phổ biến pháp pháp luật, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, tổng hợp tình hình giải quyết khiếu nại…tuy nhiên để khẳng định vai trò của cơ quan thanh tra hơn nữa cần thay đổi một số quy định như sau: Tách luật khiếu nại, tố cáo thành hai luật riêng, gồm Luật khiếu nại và Luật tố cáo vì qua thực tế áp dụng Luật Khiếu nại, tố cáo cho thấy đây là hai vấn đề có tính chất, nội dung khác nhau và như vậy sẽ khác nhau về thẩm quyền, trình tự thủ tục giải quyết. Luật khiếu nại chỉ tập trung điều chỉnh việc khiếu nại và giải quyết khiếu khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước; khiếu nại và giải quyết khiếu nại đối với quyết định kỷ luật cán bộ, công chức; tổ chức tiếp công dân và giám sát công tác giải quyết khiếu nại. Luật Tố cáo quy định về quyền, nghĩa vụ của người tố cáo, người bị tố cáo; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong việc tiếp nhận, giải quyết tố cáo; thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết tố cáo đối với hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ; thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết tố cáo đối với hành vi vi phạm pháp luật về quản lý nhà nước trong các lĩnh vực; bảo vệ người tố cáo; quản lý về công tác giải quyết tố cáo; giám sát công tác giải quyết tố cáo. Kiến nghị, phản ảnh của người dân, đó là việc thể hiện ý chí, nguyện vọng của quần chúng đối với các cơ quan nhà nước về công tác quản lý, tình hình chấp hành chính sách, pháp luật... nên liên quan đến trách nhiệm tiếp nhận và xử lý của nhiều cơ quan nhà nước, không giống như việc giải quyết 66 khiếu nại quyết định hành chính cá biệt, do đó nội dung này cần được điều chỉnh ở một văn bản pháp luật độc lập. Đó là luật về chưng cầu dân ý. Về công tác tổng hợp tình hình khiếu nại cũng cần quy định rõ hơn về tổng hợp tình hình thực hiện tham mưu của cơ quan thanh tra, cũng như giải quyết khiếu nại của cơ quan thanh tra vì hiện tại chỉ thống kê tình hình giải quyết khiếu nại theo từng địa phương. Việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ thanh tra cũng cần phải xây dựng các chương trình chuyên sâu về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại cho cán bộ, công chức làm công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại hành chính. Thứ tư, về việc giải quyết khiếu nại hành chính của chính cơ quan thanh tra Cơ quan thanh tra có trách nhiệm giải quyết khiếu nại lần đầu đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại của chính mình. Đối với vai trò này, cơ quan thanh tra đã thực hiện rất hiệu quả do cơ quan thanh tra thường xuyên tham mưu giúp thủ trưởng cơ quan quản lý hành chính nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại; cùng với việc quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại. Vì vậy cần phát huy vai trò này hơn nữa trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính 3.2.2. Giải pháp về thực hiện vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính Với vị trí, vai trò của cơ quan thanh tra như vậy, đã góp phần quan trọng không thể thiếu trong quá trình giải quyết khiếu nại. Tuy nhiên để thực hiện các giải pháp một cách tổng thể thiết thực hơn, chúng ta cần thực hiện những nội dung sau: Thứ nhất, cần thiết lập một hệ thống cơ quan tài phán hành chính thuộc Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở chuyển bộ phận giải quyết khiếu nại hành chính của các tổ chức thanh tra nhà nước hiện nay. Cần nói rõ là cơ 67 quan tài phán hành chính này thuộc hệ thống hành pháp, nhưng độc lập tương đối với hệ thống các cơ quan quản lý. Về bản chất nó là loại cơ quan hành chính chuyên trách thực hiện chức năng giải quyết khiếu nại hành chính (ở nước ngoài người ta thường gọi là cơ quan hành chính độc lập chuyên trách). Cơ quan này tiếp nhận, xem xét, tiến hành thẩm tra xác minh và ban hành quyết định giải quyết. Như vậy, sẽ giải quyết vấn đề vướng mắc rất căn bản hiện nay là việc xác định người có thẩm quyền giải quyết. Người khiếu nại sẽ dễ dàng hơn rất nhiều khi muốn biết mình cần gửi đơn khiếu nại đến đâu. Sẽ tránh được tình trạng đùn đẩy trách nhiệm hoặc những khó khăn do có những ý kiến khác nhau giữa các cơ quan nhà nước có thẩm quyền (thủ trưởng cơ quan hành chính, tổ chức thanh tra, cơ quan chuyên môn...) Việc xem xét lần đầu vẫn thuộc về cơ quan đã có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại nhưng theo một thủ tục nhanh chóng, đơn giản, đặc biệt coi trọng việc đối thoại. Đồng thời cơ quan bị khiếu nại có trách nhiệm chấp hành nghiêm túc các quyết định có hiệu lực của cơ quan tài phán hành chính (hoặc cơ quan xét xử hành chính nếu vụ việc được đưa ra Toà) Bên cạnh đó là chế độ trách nhiệm đối với người đứng đầu các cơ quan nhà nước trong công tác này. Thanh tra Nhà nước các cấp cũng sẽ chuyển mạnh sang thanh tra việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ (thanh tra công vụ) của đội ngũ cán bộ công chức nhất và những người đứng đầu, trong đó trách nhiệm giải quyết các khiếu nại và việc thực hiện các phán quyết của cơ quan tài phán hành chính (và cả Toà án hành chính) sẽ là một nội dung quan trọng. Thứ hai, trước mắt, từ nay đến năm 2015, khi chưa đủ điều kiện thành lập các cơ quan tài phán hành chính thì giao cho các cơ quan thanh tra nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Theo pháp luật hiện hành thì các cơ 68 quan thanh tra không phải là một cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, mà chỉ có nhiệm vụ xem xét, kết luận, kiến nghị các vụ việc khiếu nại thuộc thẩm quyền của thủ trưởng các cơ quan hành chính nhà nước. Cần đổi mới theo hướng các cơ quan hành chính nhà nước chỉ giải quyết khiếu nại lần đầu đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại…Nếu còn khiếu nại tiếp thì do các cơ quan thanh tra của cơ quan hành chính nhà nước cấp trên trực tiếp giải quyết, cơ quan hành chính cấp trên không giải quyết khiếu nại mà các cơ quan hành chính cấp dưới đã giải quyết mà khiếu nại tiếp thì do toà án hành chính xét xử. Thứ ba, việc giải quyết khiếu nại lần đầu do các cơ quan hành chính nhà nước có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại giải quyết theo một trình tự, thủ tục khiếu nại và giải quyết khiếu nại đơn giản, thuận tiện, dễ thực hiện. Việc giải quyết khiếu nại lần đầu chủ yếu để các cơ quan hành chính tự xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, nếu sai phải nghiêm túc sửa, điều chỉnh hoặc huỷ bỏ, thay thế quyết định hành chính. Khi giải quyết khiếu nại lần đầu, thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước giao cho các cơ quan chuyên môn tham mưu, đề xuất để thủ trưởng cơ quan hành chính ra các quyết định hành chính bị khiếu nại xem xét, kết luận hoặc giao cho các cơ quan thanh tra cùng cấp xem xét, kết luận, kiến nghị thủ trưởng cơ quan hành chính quyết định giải quyết theo thẩm quyền. Khi được thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước giao xem xét, kết luận khiếu nại, các cơ quan thanh tra tiến hành thẩm tra, xác minh, kết luận và kiến nghị thủ trưởng cơ quan hành chính ra quyết định giải quyết. Ngoài việc quy định khiếu nại và giải quyết khiếu nại bằng văn bản hiện nay, cần bổ sung thêm các hình thức khiếu nại và giải quyết khiếu nại qua 69 điện thoại, thư điện tử…để người dân dễ thực hiện và các cơ quan nhà nhà nước giải quyết kịp thời. Thứ tư, việc giải quyết khiếu nại lần 2 do các cơ quan thanh tra của cơ quan hành chính nhà nước cấp trên trực tiếp của cơ quan hành chính nhà nước đã giải quyết khiếu nại lần đầu giải quyết theo một quy trình, thủ tục mang tính chất tài phán hành chính đảm bảo khách quan, công khai, dân chủ, kịp thời. Cụ thể: Quy trình giải quyết có thể chia thành hai giai đoạn: Giai đoạn 1: Khi nhận được khiếu nại thuộc thẩm quyền, các cơ quan thanh tra tiến hành thẩm tra, xác minh, dự thảo kết luận, trao đổi với người khiếu nại, người bị khiếu nại, nếu thống nhất với dự thảo kết luận, cơ quan thanh tra ra quyết định giải quyết chấm dứt khiếu nại. Nếu một trong hai bên, hoặc cả hai bên khiếu nại và bị khiếu nại không đồng ý, không thống nhất được thì chuyển sang xử lý ở giai đoạn 2. Giai đoạn 2: Mở cuộc đối thoại công khai, có mặt người khiếu nại, người bị khiếu nại, có sự tham gia của luật sự theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ, theo hướng tranh tụng để làm rõ các vấn đề khiếu nại. Căn cứ vào kết quả đối thoại, thủ trưởng cơ quan thanh tra ra quyết định giải quyết. Để thực hiện nhiệm vụ này, các cơ quan thanh tra cần thành lập các bộ phận chuyên trách giải quyết khiếu nại. Thanh tra Chính phủ có thể thành lập Tổng cục hoặc các cục giải quyết khiếu nại. Thanh tra tỉnh, thanh tra bộ thành lập phòng giải quyết khiếu nại. Thanh tra huyện thành lập tổ giải quyết khiếu nại. Đồng thời các cơ quan thanh tra phải chú trọng việc đào tạo cán bộ chuyên trách giải quyết khiếu nại, có nghiệp vụ chuyên sâu về giải quyết khiếu nại và một số lĩnh vực khác như quản lý đất đai, nhà ở, xây dựng, đầu tư, tài chính, ngân sách…Trường Cán bộ Thanh tra nghiên cứu để tổ chức các lớp nghiệp vụ chuyên sâu về giải quyết khiếu nại theo hướng tài phán hành chính. 70 Ngoài việc có thẩm quyền giải quyết, các cơ quan thanh tra còn có nhiệm vụ kiểm tra, đôn đốc các cơ quan, tổ chức cá nhân có liên quan thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại của các cơ quan thanh tra. Thứ năm, khi có đủ điều kiện thành lập cơ quan tài phán hành chính như trình bày, thì chuyển bộ phận giải quyết khiếu nại của các cơ quan thanh tra làm lực lượng nòng cốt của các cơ quan tài phán hành chính. KẾT LUẬN Cơ quan Thanh tra có vai trò quan trọng trong toàn bộ quá trình giải quyết khiếu nại hành chính. Về nhận thức có thể hiểu thanh tra là một chức năng, một khâu thiết yếu của quá trình lãnh đạo, quản lý, có nhiệm vụ phát hiện những sơ hở trong quản lý, giúp cho việc hoạch định chính sách và xây dựng pháp luật để có các biện pháp khắc phục. Thanh tra phát huy nhân tố tích cực; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, 71 cá nhân ngăn chặn và phòng ngừa có hiệu quả các hành vi tham nhũng và vi phạm pháp luật. Với chức năng trên, xét trong hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước nói chung, cơ quan thanh tra nằm trong các cơ quan hành pháp, cụ thể là các cơ quan quản lý hành chính nhà nước từ đó tạo ra một cơ chế vận hành và quản lý xã hội bằng pháp luật. Như vậy, hoạt động của các cơ quan thanh tra vừa hướng ra bên ngoài xã hội vừa tập trung vào chính bên trong bộ máy quản lý nhằm phòng ngừa, phát hiện và kiến nghị xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Chính vì vậy, thanh tra cần được hiểu và nhìn nhận là một công cụ bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Từ khi ra đời đến nay, tổ chức và hoạt động của Thanh tra Việt Nam không ngừng được phát triển và hoàn thiện, đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển chung của đất nước qua các giai đoạn lịch sử. Ngày nay, ngành Thanh tra đã có những đổi mới mang tính đột phá trong tổ chức và hoạt động, cũng như đã đạt được những thành tựu vượt bậc trên các lĩnh vực công tác. Đặc biệt, với vai trò tham mưu, thanh tra, kiểm tra việc giải quyết khiếu nại hành chính đã khẳng định rõ vị trí, vai trò của cơ quan thanh tra là không thể thiếu trong quản lý nhà nước. 72 Cùng với những thành tựu, tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra vẫn còn không ít bất cập, hạn chế cần được khắc phục, đặc biệt là trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế và cải cách hành chính ở nước ta hiện nay: tổ chức của ngành Thanh tra còn có sự chồng chéo; chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra trong tình hình mới; chất lượng công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo chưa tương xứng với mục tiêu xây dựng một nền hành chính phục vụ, chuyên nghiệp và hiệu lực, hiệu quả. Để khắc phục những hạn chế, yếu kém còn tồn tại, ngành Thanh tra cần đổi mới tổ chức và hoạt động của mình theo một số nội dung sau: Thứ nhất, tiếp tục đổi mới quan niệm, nhận thức của các ngành, các cấp về công tác giải quyết khiếu nại hành chính để từ đó có cách lãnh đạo, điều hành tổ chức và hoạt động thanh tra phù hợp với chủ trương, đường lối chung của Đảng, Nhà nước. Thứ hai, kịp thời sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống thể chế về công tác thanh tra và các vấn đề có liên quan trên cơ sở đã xác định rõ vị trí, vai trò, trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan thanh tra. Tóm lại, yêu cầu phát triển đất nước đang đặt ra cho ngành Thanh tra những đòi hỏi cấp thiết, cần phải đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính. Đây là nhiệm vụ hết sức phức tạp, nặng nề và cần được tiến hành một cách thường xuyên, liên tục. Trong quá trình đó, yêu cầu trước tiên là sự quyết tâm của các cấp ủy đảng, lãnh đạo ở các ngành, các cấp. Phát huy những kết quả đạt được, kế thừa truyền thống hơn 63 năm hình thành và phát triển, ngành Thanh tra sẽ ngày càng vững mạnh và có nhiều đóng góp vẻ vang hơn nữa cho đất nước trong công cuộc đổi mới với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh./. 73 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO I. Hệ thống văn pháp luật: 74 1. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1980), Quốc hội khoá VI, kỳ họp thứ 7, ngày 18 tháng 12 năm 1980. 2. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1992), Quốc hội khoá VIII, kỳ họp thứ 11, ngày 15 tháng 4 năm 1992. 3. Luật khiếu nại, tố cáo (1998), Quốc hội khoá X, kỳ họp thứ 4, số 09/1998/QH10, ngày 02 tháng 12 năm 1998. 4. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998. (2004), Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ 5, số 26/2004/QH11, ngày 15 tháng 6 năm 2004. 5. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998 (2005), Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ 8, số 58/2005/QH11, ngày 29 tháng 11 năm 2005. 6. Luật Thanh tra (2004), Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ 5, số 22/2004/QH11, ngày 15 tháng 6 năm 2004. 7. Luật Thanh tra (2010), Quốc hội khoá XII, kỳ họp thứ 8, số 56/2010/QH12, ngày 15 tháng 11 năm 2010. 8. Pháp lệnh Thanh tra (1990), Hội đồng Nhà nước, số 33/LCT- HĐNN, ngày 01 tháng 4 năm 1990. 9. Nghị định Chính phủ, Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật khiếu nại, tố cáo (2005), Chính phủ, số 53/2005/NĐ-CP, ngày 19 tháng 4 năm 2005. 10. Nghị định Chính phủ, Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật khiếu nại, tố cáo và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật khiếu nại, tố cáo (2006), Chính phủ, số 136/2006/NĐ-CP, ngày 14 tháng 11 năm 2006. II. Hệ thống sách, tài liệu tham khảo: 11. Bách khoa tri thức phổ thông (2001), Nxb Văn hoá - Thông tin. Hà Nội. 75 12. Cité par Jean François BRISSON. Le recours administratifs en droit public français p.33. 13. Lênin toàn tập (1971), Nxb sách chính trị Berlin. 14. Đại từ điển Tiếng Việt (1999), Nxb Văn hóa thông tin. 15. Trần Văn Truyền (2009), Đề tài “Đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa - Luận cứ khoa học phục vụ sửa đổi Luật Thanh tra và hoàn thiện pháp luật về thanh tra” . 16. Trường cán bộ thanh tra (2009), Nghiệp vụ công tác thanh tra. Nxb Giao thông Vận tải. Hà nội. 17. Từ điển Bách khoa Việt Nam (2002), Nxb Khoa học Xã hội. 18. Từ điển tiếng Việt (2000), Nxb Đà Nẵng. 19. Từ điển Tiếng việt Viện Ngôn ngữ học (2002), Nxb TP Hồ Chí Minh. 20. Tổng kết tình hình giải quyết khiếu nại, tố cáo (2010), Thanh tra Chính phủ 21. Trường Đại học Luật Hà Nội(2010), Giáo trình Thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo, Nxb Công an Nhân dân III. Hệ thống thông tin trên các trang báo điện tử: 22. Báo Thanh tra: . 23. Thanh tra Chính phủ: . 24. Tạp chí Thanh tra: VN/Home/default.aspx >. 25. Viện Khoa hoc Thanh tra: . 26. < kien.htm>.