Lược thuật tình hình nghiên cứu Đường thi ở Trung Quốc thế kỷ XX

oạch thống nhất. Việc chỉnh lý và nghiên cứu cổ tịch đã trở thành phương sách cơ bản của việc phát triển văn hoá quốc gia, được đưa lên các mặt báo thảo luận công khai. Viêc xây dựng và kết cấu khoa học về lịch sử văn học đời Đường dưới sự nỗ lực của cả một tập thể đông đảo đã dần dần có kế hoạch. Tuy nhiên, chúng ta cũng không ngần ngại khi nói rằng con đường nghiên cứu Đường thi trong giai đoạn này không phải lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió. Trong thời kỳ này, dưới sự quấy nhiễu của đường lối tư tưởng “tả” khuynh, công tác chỉnh lý và nghiên cứu thư tịch cũng chịu mấy lần sóng gió. Do sự lí giải của các nhà nghiên cứu về đường lối chủ nghĩa Mác chứa đựng nhiều thành phần tư tưởng của xã hội học dung tục và hình nhi thượng học như: phóng đại một cách quá đáng những ảnh hưởng có tính chất quyết định của kinh tế, chính trị đối với văn học mà lơ là những ảnh hưởng của nhân tố văn hoá khác đối với văn học, phiến diện tuyên truyền rộng rãi cho tính nhân dân và truyền thống hiện thực chủ nghĩa mà coi thường giá trị những nhu cầu thẩm mĩ phong phú đa dạng của con người, chính điều đó làm hạn hẹp tầm mắt nghiên cứu và việc chạy theo chính trị phương diện tiêu chuẩn phán đoán, thậm chí còn liên luỵ đến một số tiếng nói học thuật rất có ý nghĩa chẳng hạn như liên quan đến một số nguyên nhân phát triển rực rỡ của Đường thi, “Thịnh Đường khí tượng”, những thảo luận nghiên cứu về các phái “biên tái thi phái”, “sơn thuỷ điền viên thi phái” đều chưa được phát triển một cách rộng rãi và có hiệu quả. Bên cạnh đó, việc chú trọng xem xét mối quan hệ giữa các tác giả, tác phẩm với đời sống xã hội, với quần chúng nhân dân ngoài việc mang lại những đóng góp tich cực thì việc quá chú trọng đến phương diện này cũng dần dần hình thành sự ngẫu hoá cục diện. Do tất cả đều xuất phát từ tính nhân dân, tất cả các tác giả, tác phẩm đều bị người ta chia thành tiến bộ và lạc hậu, tinh hoa và cặn bã. Điều này đã gây tổn hại cho sự nghiệp học thuật Đường thi. Đến thời kỳ mười năm động loạn, khuynh hướng hình thức nhi thượng học càng ngày càng được áp dụng rộng rãi và mạnh mẽ, thậm chí còn dùng tư tưởng “Nho Pháp đấu tranh” để xem xét toàn bộ nền văn học sử. Điều đó khiến cho tất cả các nhà nghiên cứu đều đi theo một con đường, tạo nên tư tưởng đề cao Lí Bạch, gièm pha Đỗ Phủ, khen ngợi Liễu Tông Nguyên, chê bai Hàn Dũ, hoàn toàn thoát li khởi quy phạm học thuật, tạo thành sự hỗn loạn cực độ trên nền tảng tư tưởng. Văn học cổ điển trừ một số lượng rất nhỏ tác giả và tác phẩm ra, tất cả đều bị cho là “tứ cựu” 四旧 mà gặp phải sự loại bỏ. Trong phong trào “bình pháp phê Nho” viêc nghiên cứu Đường thi càng trở thành công cụ chính trị phục vụ cho những âm mưu chính trị. Ngoài “Bình Pháp phê Nho”, vì có sự “cổ xuý Pháp gia thi nhân” mà đã tạo ra sự náo nhiệt giả tạo tạm thời ngắn ngủi ra, thì toàn bộ cánh đồng nghiên cứu như là một bãi đất hoang. Tình hình động loạn đó đã phản ánh sự can dự không chính đáng mà những người làm công tác khoa học gặp phải. Điều càng nghiêm trọng hơn đó là tư tưởng “tả khuynh” vẫn thấm sâu vào ý thức tư tưởng của mọi người, đó là nguyên nhân làm phát sinh những sai lệch trong sự lí giải và nắm vững của mọi người đối với chủ nghĩa Mác. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt các hạn chế trong trong công tác nghiên cứu Đường thi như: đem điều kiện chính trị, kinh tế của xã hội đối ứng với tuyến tính của hiện tượng văn học, đơn thuần từ sự thịnh suy của kinh tế hoặc sự thăng trầm của đấu tranh giai cấp để giải thích sự phồn vinh và tiêu vong của các sáng tác thi ca, coi nhẹ tác dụng lẫn nhau của các nhân tố thuộc kiến trúc thượng tầng như hình thái ý thức xã hội v.v…Bên cạnh đó là việc căn cứ đối chiếu một cách máy móc thái độ chính trị đặc định hoặc căn cứ vào tính nhân dân để vạch ranh giới cho các tác giả, đồng thời hư cấu sự đối lập địch ta “anh sống tôi chết”, không để ý đến phân tích lịch sử khách quan và “tri nhân luận thế” một cách toàn diện. Tất cả những điều đó đã thủ tiêu sự tìm tòi nghệ thuật thi ca trong công tác nghiên cứu. Những lệch lạc và sai lầm kể trên tồn tại khá phổ biến trong giai đoạn từ những năm 50 đến thập niên 70. Nó làm cho phạm vi nghiên cứu của các tác giả trở nên hạn hẹp, chủ yếu tập trung ở một số tác giả có tính nhân dân lớn như: Lí Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị. Được coi là tác phẩm học thuật nổi tiếng lúc bấy giờ là cuốn Lí Bạch dữ Đỗ Phủ李白与杜甫 đã thể hiện rõ sự ảnh hưởng của những khuynh hướng chính trị nói trên thể hiện rõ sự lệch lạc của công tác lí luận. Do đường hướng tư duy không dễ mở mang, tầm mắt các nhà nghiên cứu bị bó buộc, sản sinh ra những quan niệm không chính xác đối với Đường thi khiến cho việc thay cũ đổi mới, không ngừng tiến lên phía trước của sự nghiệp nghiên cứu Đường thi trở nên lâm vào bế tắc. LƯỢC THUẬT TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐƯỜNG THI Ở TRUNG QUỐC TỪ KHI KẾT THÚC CÁCH MẠNG VĂN HÓA ĐẾN HẾT THẾ KỶ XX Ở giai đoạn này cùng với sự phát triển sâu rộng của phong trào giải phóng tư tưởng, thái độ của mọi người đối với tư tưởng phản động của văn cách cũng dần dần có sự thay đổi. Từ hiện tượng phê bình lúc ban đầu phát triển sang sự nghiên cứu sâu sa về căn nguyên văn hoá tư tưởng phía sau nó. Một nhận thức phổ biến đó là tai hoạ mười năm trước sở dĩ nó phải phát sinh cố nhiên trước tiên nó là sản phẩm của một điều kiện chính tri đặc biệt nhất định, nhưng nhìn sâu sa từ cơ tầng văn hoá, nguyên nhân quan trọng hơn là do toàn thể dân tộc không thể vượt qua một giai đoạn lịch sử của chính bản thân mình. Ở lĩnh vực tư tưởng văn hoá trong “bạt loạn phản chính”, đã hết sức hô hào khẩu hiệu “thực sự cầu thị” làm xuất hiện ba xu thế lớn trong giai đoạn này. Một là, tư tưởng phản đối giáo điều hoá chủ nghĩa Mác, xây dựng chủ nghĩa Mác trở thành quan niệm chính thể, hệ thống, mở rộng; hai là, phá vỡ thái độ phong bế đối với văn hoá ngoại lai, cố gắng hấp thu những tinh hoa vốn có của nó; ba là, khôi phục lại quan điểm thẩm mĩ của truyền thống văn hoá dân tộc, thực hiện nỗ lực và phát huy toàn diện những giá trị của nó. Nhìn lại tình hình nghiên cứu văn học cổ điển nói chung và nghiên cứu Đường thi của hơn 20 năm, chính ở bối cảnh lớn như thế này đã xuất hiện sự sôi nổi và phồn vinh mà từ trước đến nay chưa hề có. Trong đó hiện tượng nổi bật nhât là các nhà nghiên cứu đã kiên quyết loại bỏ mô thức xã hội học dung tục vốn rất phổ biến từ trước đó, không tiếp tục lấy sự bình đoán chính trị làm tiêu chuẩn để khẳng định hoặc phủ định một cách đơn giản với các tác giả và tác phẩm của văn học cổ đại. Việc nghiên cứu văn học cổ đại nói chung và Đường thi nói riêng được đặt dưới tầm nhìn văn hoá mới, hoà nhập một cách sâu sắc với các lĩnh vực như triết học, mĩ học, tâm lí học, dân tộc học, văn hoá nhân loại v.v… đồng thời việc nghiên cứu cũng có được nhiều góc độ quan chiếu. Thậm chí những lí luận và trào lưu tư tưởng nghệ thuật mới nhất đương đại phương Tây cũng được đưa vào trong lĩnh vực nghiên cứu văn học cổ điển, từ đó mà có được sự giải quyết mới nhất những vấn đề xưa cũ. Trong tình hình này, giá trị của văn học cổ điển có được sự cân nhắc lại, không những dưới quan chiếu của lí tính để thay đổi quan niệm cực “tả” (đầu tiên là “phê bình để kế thừa” tiếp đến là “phủ định hoàn toàn” của thời kì trước, mà giá trị vủa văn học cổ điển còn được biến thành đối tượng quan trọng nhất, trực tiếp nhất để tuyên dương văn hoá dân tộc. Việc nghiên cứư Đường thi trong giai đoạn này cuối cùng cũng có được tiến trình đồng bộ với nên văn hoá học thuật, trở thành thời kỳ có sự phong phú nhất, có thành quả rực rỡ nhất, có sức sống mạnh mẽ nhất của thế kỷ XX. Trong khoảng thời gian này, việc nghiên cứu Đường thi không chỉ triệt để từ bỏ những ràng buộc tư tưởng do thời đại “văn cách”文革 tạo nên mà còn mạnh mẽ vượt qua những thành quả thực tế của thời đại “Ngũ Tứ” có được nhờ thực chứng và tinh thần khoa học cảm chiếu. Sự phong phú của các trước thuật nghiên cứu Đường thi, sự lớn mạnh của đội ngũ nghiên cứu, sự sôi nổi của việc nghiên cứu thảo luận, sự tranh luật kịch liệt với các vấn đề của Đường thi, sự mở rộng củâ lĩnh vực nghiên cứu, sự đa dạng của phương pháp nghiên cứu v.v…tất cả đều đạt đến trình độ chưa trừng có trong các giai đoạn trước đó. Trong tình hình tốt đẹp đó công tác nghiên cứu Đường thi được đẩy mạnh trên nhiều phương diện, xuất hiện loạt động hướng thu hút sự chú ý của mọi người. Trước hết là việc các nhà nghiên cứu đã chú ý xây dựng một nền tảng lí luận cho công tác nghiên cứu Đường thi. Nếu như nói việc nghiên cứu đối với sự biến đổi của Đường thi trong thời kỳ “Ngũ Tứ” là giai đoạn bước đầu hình thành lí luận, vậy thì, chính thức dựa vào cái nhìn văn học để xem xét Đường thi, cấu thành lại tiến trình lịch sử của toàn bộ nền tảng Đường thi, đồng thời hình thành một nền tảng lí luận có tính hệ thống lại được thực hiện ở giai đoạn này, nhất la trong vòng hai mươi năm cuối thế kỷ XX. Trong hai mươi năm cuối thế kỷ XX, với những tư tưởng tiến hoá luận khác nhau của thời kỳ “Ngũ Tứ”, cùng với việc cải cách mở cửa Trung Quốc, cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đương đại của phương Tây, và sự sôi nổi của các trào lưu tư tưởng lí luận mới ví dụ như các trường phái lí thuyết và phương thức tư duy mới chẳng hạn: hệ thống luận, khống chế luận, tin tức luận v.v…Tất cả đều có ảnh hưởng to lớn đối với việc nghiên cứu văn học. Việc nghiên cứu Đuờng thi cũng tiến một bước vào thời kỳ xây dựng lí luận một cách có hệ thống. Trong thời kỳ này có hai chiều hướng được mọi người quan tâm nhất: một là việc xây dựng Đường thi học唐诗学, hai là biên soạn Đường thi sử唐诗史. Là một môn Đường thi học của sử thuật học, kỳ thực nguồn sâu xa của nó đối với việc nghiên cứu Đường thi đã bắt đầu ngay từ đời Đường, trải qua các đời Tống, Nguyên, Minh, Thanh cho đến thời cận đại, hiện đại, Đường thi học đã thực sự phong phú và rực rỡ. Tuy nhiên, việc xem công tác nghiên cứu Đường thi là một môn khoa học và xây dựng một nền tảng lí luận cho nó thì ở giai đoạn những năm 80 của thế kỷ XX mới bắt đầu thể hiện rõ ràng. Điển hình là cuốn Đường thi học dẫn luận唐诗学引论 của Trần Bá Hải陈伯海, cuốn sách này chia làm sáu chương bao gồm: Chính bản thiên正本篇 (nhận thức đúng đắn các vấn đề bản thể luận của Đường thi), Thanh nguyên thiên清源篇 (nguồn gốc của Đường thi), Biệt lưu thiên別流篇 (phân kỳ Đường thi), Biện thể thiên辨体篇 (các vấn đề về thể loại Đường thi), Học thuật sử thiên学术史篇 (lịch sử Đường thi học) và phần dư luận余论. Trong cuốn sách này, tác giả đã có sự khảo sát tỉ mỉ, tinh tế đối với các tính chất đặc trưng của Đường thi (phong cốt 風 骨, hứng ký 興寄, thanh luật từ chương 聲律辞章, hứng tượng 興象, vận vị 韻味…, nguyên nhân ra đời của Đường thi (xã hội, tư tưởng, truyền thống văn học), sự lưu biến của Đường thi (trước, trong và sau ba thời kỳ), các thể thức của Đường thi (cổ phong, thơ luật, tuyệt cú)… và cuối cùng là mô tả lịch sử việc nghiên cứu Đường thi. Toàn bộ cuốn sách xoay quanh vấn đề tổng thể quan về Đường thi, thể hiện quá trình diễn tiến của đề tài, ý tưởng, phương pháp cách thức, sự giao lưu thay thế, biến đổi phong cách của Đường thi. Cuốn sách đã có sự giải đáp tương đối rõ ràng, cụ thể những vấn đề như: Đường thi là cái gì?, Đặc thù phong cách tác phẩm của Đường thí sinh ra như thế nào?, Đường thi có những tác dụng như thế nào đối với cuộc sống xã hội đời Đường? Đường thi chiếm một vị trí như thế nào trong lịch sử thi ca, lịch sử văn học, thậm chí lịch sử văn hoá Trung Quốc? Đây là một cuốn sách có sự dày công nghiên cứu tổng hợp toàn diện đối với các nhân tố cơ bản của Đường thi như: tính chất, thể thức, lưu phái, phong cách v.v…, nó xây dựng ý thức lí luận của Đường thi học quán xuyến từ đầu đến cuối. Xứng đáng gọi là một trước thuật lớn. Về vấn đề biên soạn Đường thi sử唐诗史 thì gọi là thuật trước về tính chất Đường thi sử唐诗史 kỳ thực ngay nửa đầu thế kỷ XX đã bắt đầu có nhiều tác phẩm khái luận về Đường thi đã hàm chứa sự miêu thuật với tiến trình lịch sử Đường thi. Những năm 80 của thế kỷ XX thậm chí còn xuất hiện tác phẩm là Đường thi tiểu sử 唐诗小史. Tuy nhiên, chính thức lấy kiến thức lịch sử xây dựng nên tiến trình của toàn bộ Đường thi đồng thời hình thành nên hình thức tác phẩm học thuật cỡ lớn thì phải lấy tác phẩm Đường thi sử唐诗史 của Hứa Tổng 许总 xuất bản những năm 90 làm đại biểu. Cuốn sách này đã thay đổi quan niệm về sự phát triển của Đường thi trong truyền thống, phá vỡ phương pháp phân kỳ theo kiểu dựa vào sự thịnh suy của chính trị mà chia Đường thi thành “Tứ Đường”. Trong sự tích cực nhìn lại, xem xét đối với phương pháp và quan niệm văn học sử trong quá khứ, tác giả đã lấy văn bản tác phẩm làm trung tâm nghiên cứu, lấy tâm trạng tác giả làm căn cứ xem xét, cùng với sự phù hợp với kết cấu theo thứ tự của tiến trình tự thân phát triển văn học sử. Tác phẩm cũng xem xét và thử nghiệm phương thức xiển thuật nhất thể hoá “sử” và “luận”, trên cơ sở này, khiến cho tiến trình lịch sử của Đường thi và những phương thức vốn có được sự nhận thức và kết cấu lại. Tác giả cho rằng căn cứ theo tính phong phú, thâm hậu và tính đa hướng của nội chất Đường thi, điểm nhìn quan sát và khung lí luận của lịch sử Đường thi trên thực tế bao gồm sự dung hoà và tổng hợp các quan hệ nhiều mặt về: thể thức thi ca, nguồn gốc nghệ thuật, tinh thần thời đại, đặc tính văn hoá…nhưng quá trình diễn tiến và phương thức tồn tại lại biểu hiện thành sự thay thế hoặc trạng thái giao tiếp của 6 giai đoạn: giai đoạn kế tục, giai đoạn tự lãm, giai đoạn đỉnh cao, giai đoạn bước ngoặt, giai đoạn phồn thịnh, giai đoạn suy tàn. Cuốn sách này, trong quá trình xây dựng lịch sử Đường thi đã chỉ ra một cách rõ ràng hai thuộc tính quan trọng của văn học và lịch sử, hai phẩm cách quan trọng của hiện thực và thẩm mĩ. Đặc biệt chú ý nắm vững và thể hiện rõ mối quan hệ biện chứng giữa tính lịch thời và tính cộng thời, tính quy luật và tính ngẫu nhiên, thái độ di lưu và thái độ bình giá, nỗ lực chỉnh lí, sắp xếp tiến trình đa dạng phức tạp, nó vừa bao quát rộng lớn lại vừa sinh động cụ thể, vừa biến động lại vừa tĩnh tại, vừa tổng thể định hướng lại vừa cá thể đột xuất. Thông qua quan niệm văn học sử lấy điều này làm điển lệ và thực tế vận dụng các phương pháp thao tác, đã đồng thời thể hiện rõ sự phong phú của Đường thi và có những kiến giải độc đáo đối với Đường thi. Do đó, cuốn sách này trong quá trình tái hiện tâm lí xã hội là văn hoá lịch sử hơn 340 năm của thời kỳ Đường Ngũ Đại đã xác lập được sự cấu thành bản chất của Đường thi và phương hướng của nó, mặt khác trong việc xây dựng lại những phương thức vốn có đã thể hiện rõ một giai đoạn điển hình của văn học sử. Bên cạnh việc xây dựng hệ thống lí luận cho công tác nghiên cứu Đường thi thì việc tăng cường xây dựng hệ thống tư liệu và việc khảo biện tư liệu về Đường thi trong thời kỳ này cũng đạt đến một trình độ mới. Việc xây dựng hệ thống tư liệu và khảo biện tư liệu là cơ sở của công tác nghiên cứu khoa học. Nó chiếm giữ vị trí chủ yếu của việc nghiên cứu Đường thi trong thời kỳ mới, thành tích của nó cũng khá lớn lao và rõ ràng. Thành tựu về phương diện này đã đẩy mạnh sự phát triển nhanh của việc nghiên cứu Đường thi và xây dựng Đường thi học. Vấn đề cơ bản nhất của việc xây dựng tư liệu lịch sử Đường thi đó là sự hội tập tác phẩm. Mặc dù cuốn Toàn Đường thi全唐诗 được biên soạn trong thời kỳ vua Khang Hy康熙 đời nhà Thanh đã khiến diện mạo cơ bản của Đường thi có được cái nhìn khái quát nhưng nó vẫn có nhiều thiếu sót. Ngay từ thời kỳ vua Càn Long乾隆 nhà Thanh, người Nhật Bản là Thượng Mao Hà Thế Ninh上毛河世寧 đã lợi dụng tư liệu lịch sử của hai nước biên soạn ba quyển Toàn Đường thi dật全唐诗逸, nhưng việc tiến hành biên tập bổ xung với quy mô lớn đối với Toàn Đường thi全唐诗, khiến nó đi đến chỗ hoàn bị thì lại được hoàn thành trong thế kỷ này. Về phương diện thi thiên tập dật, tiếp sau Vương Trọng Dân王重民 vào những năm cuối thập niên 60 biên tập cuốn Bổ toàn Đường thi补全唐诗 với 104 bài và cuốn Bổ toàn Đường thi thập di全唐诗拾遗 với 127 bài, về sau có Tôn Vọng 孫望 với cuốn Toàn Đường thi bổ dật全唐诗补逸 gồm 20 quyển thu thập 830 bài thơ, Đổng Dưỡng Niên童养年 với cuốn Toàn Đường thi tục bổ di全唐诗续补遗 gồm 21 quyển thu thập hơn 1000 bài thơ. Cả 3 cuốn sách trên do Trung Hoa Thư Cục中华书局 biên tập thành cuốn Toàn Đường thi ngoại biên全唐诗外编 phân thành tập thượng-hạ xuất bản năm 1982 . Việc xuất bản cuốn sách này đã mang đến cho các học giả nghiên cứu Đường thi các tên tuổi thi nhân và các tác phẩm mới, mở ra những thành công tất yếu. Nhưng do cuốn Toàn Đường thi全唐诗 quá đồ sộ, việc tra cứu không dễ dàng hơn nữa lại do nhiều người biên tập và biên tập trong một thời gian dài nên cũng có không ít khó khăn phức tạp. Mặt khác, do sự phát hiện không ngừng về các tư liệu lịch sử nên việc tập trung biên tập cũng không dễ dàng. Về sau càng có nhiều học giả tiếp tục khao đính bổ xung, trong đó cuốn Toàn Đường thi tục thập全唐诗续拾 của Trần Thượng Quân陈尚君 là tiêu biểu nhất. Cuốn sách này bám vào bốn bộ điển tịch Đường Tống, kho tàng Phật giáo, Đạo giáo, các bia khắc bằng kim loại hoặc bằng đá v.v…đã ghi chép một cách rộng rãi tên tuổi các thi nhân thời Đường Ngũ đại mà chưa được ghi chép trong các cuốn Toàn Đường thi全唐诗 và Toàn Đường thi ngoại biên全唐诗外编. Cuốn sách này tổng cộng hơn 60 quyển, ghi chép tên tuổi của hơn 1000 thi nhân với hơn 4300 bài thơ, hơn 1000 câu thơ đặc sắc. Đồng thời cũng sửa chữa, ghi chép lại, bổ đề, bổ tự, tồn mục, phụ lục cho hơn 200 bài thơ. Điều đáng quý là cuốn sách này lần đầu tiên tiến hành khảo chứng tình hình lưu truyền dị bản của các trước thuật Đường thi, sau đó xác định việc lấy Đường Tống điển tịch làm căn cứ chủ yếu, lấy những điển tịch mà thế hệ trước chưa dùng và những điển tịch mới phát hiện làm trọng điểm, tăng cường phân biệt với những trước thuật từ thời Nguyên, Minh, Thanh trở lại. Đối với những tác giả Đường thi mới được phát hiện thì thu thập rộng rãi những tư liệu lịch sử, thậm chí khảo biên cả những ghi chép về cuộc sống thường ngày của tác giả. Đối với những bài dật thi thì cố gắng hết sức tìm ra nơi xuất hiện sớm nhất, cá bài thơ được biên tập phải nhất nhất rõ ràng, tường tận. Bên cạnh đó, Trần Thượng Quân陈尚君 lại tăng cường, nỗ lực hiệu đính cuốn Đường thi ngoại biên全唐诗外编, loại bỏ sự ghi chép nhầm lẫn các thi nhân không thuộc đời Đường, những tác giả trùng lặp. Đối với sách dẫn nhập mở đầu thì dần dần tiến hành phụ hiệu, bổ xung, thư chứng, đưa ra nơi xuất hiện sớm nhất của dật thi. Đồng thời, ông đã thay đổi việc soạn 4 chương thì soạn lại còn 3 chương cùng với cuốn Toàn Đường thi tục thập全唐诗续拾 hợp lại thành một cuốn lấy tên là Toàn Đường thi bổ biên全唐诗补编 do Trung Hoa Thư Cục中华书局 phân ra làm các tập thượng- trung- hạ xuất bản năm 1992. Cuốn sách này biên tập tổng cộng thêm hơn 500 bài thơ, không chỉ có số lượng lớn mà còn ghi chép một cách rộng rãi những thành tựu quan trọng của viêc nghiên cứu Đường thi của người đời nay. Nó đã thực sự trở thành một bộ tổng tập Đường thi nữa ngoài cuốn Toàn Đường thi vốn có. Trên phương diện thi tập tiên chú cũng có nhiều bước tiến đáng kể trong giai đoạn này. Các nhà nghiên cứu chú trong đến vịêc chỉnh lí, việc hiệu đính, chú thích các tuyển tập riêng về các thi nhân. Trong số này có sự gia công thêm một bước nữa và xuất bản lại những tuyển tập riêng mà đã được các tiền nhân chỉnh lí, đồng thời cũng có người lại tiến hành chỉnh lí, chú thích với những thi tập mà từ trước đến nay chưa hề có ai chỉnh lí, chú thích. Có các sách nghiên cứu điển hình như: Khang Kim Thanh康金聲 với cuốn Vương Tích tập biên niên hiệu chú王绩集编年校注 (Sơn Tây Nhân Dân xuất bản xã, 1992山西人民出版社, Hạng Sở项楚 với cuốn Vương Duy chí thi hiệu chú王楚志诗校注 (Thượng Hải Cổ Tịch xuât bản xã, 1991上 海古藉出版, Nhậm Quốc Tự任国緒 với cuốn Lư Chiếu Lân tập biên niên tiên chú卢照邻集編年箋注 (Hắc Long Giang Nhân Dân xuất bản xã 1989黑龙江人民出版社, Quách Bằng 郭 鹏 với cuốn Hàn Sơn thi chú thích寒山诗注释 (Trường Xuân xuất bản xã 1995长春出版社, Lưu Khai Dương刘开扬 với cuốn Cao Thích tập biên niên tiên chú高適诗集编年笺注 (Trung Hoa Thư Cục 1992中华书局, Cù Thoái Viên và Chu Kim Thành瞿蜕园与朱金城 với cuốn Lí Bạch tập hiệu chú 李白集校注 (Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã 1981, 上海古藉出版社, An Kỳ安旗 với cuốn Lí Bạch toàn tập biên niên chú thích李白全集编年注释 (Ba Thục Thư Xã 1992, 巴蜀书社 v.v…đều là những chú bản mang nhiều tâm huyết. Đặc biệt là cuốn Lí Bạch toàn tập biên niên hiệu chú vựng thích tập bình李白全集编年校注匯釋集評 do Quản Anh管英 chủ biên (Bách Hoa Văn Nghệ xuất bản xã 1997百花文艺出版社 và cuốn Lý Thương Ẩn thi ca tập giải李商隐诗歌集解 do Lưu Học Thố刘学错 và Dư Thứ Thành余恕诚 biên soạn (Trung Hoa Thư Cục 1989中华书局 càng mang tính tập trung tổng kết. Ngoài ra còn một loạt các tác phẩm khác như cuốn Hàn Xương Lê thi hệ niên tập thích 韩昌黎诗系年集释 của Tiền Trọng Liên钱仲联, cuốn Nguyên Thứ Sơn tập元次山集 của Tôn Vọng孙望, cuốn Vương Phạn Chí thi hiệu tập王梵志诗校辑 của Trương Tích Hậu张锡厚, cuốn Lưu Vũ Tích tiên chú刘禹锡集笺注 của Cù Thoái Viên瞿蜕园, cuốn Sầm Tham tập hiệu chú岑参集校注 của Trần Thiết Dân陈铁民, Hầu Trung Nghĩa 侯忠义, cuốn Trường Giang tập tân hiệu长江集新校 của Lý Gia Ngôn李嘉言, cuốn Lý Thương Ẩn thi tập chú sớ李商隐诗集注疏 của Diệp Thông Kỳ叶葱奇 v.v… tất cả đều là những tác phẩm có nhiều cống hiến, có giá trị về nhiều phương diện. Theo sự thống kê không đầy đủ từ thế kỷ XX trở đi, nhất là trong giai đoạn cuối thế kỷ, những thi tập thi nhân đời Đường được chỉnh lý xuất bản đã vượt qua hơn 100 cuốn. Nếu như tính thêm cả các tuyển chú thì số lượng còn nhiều hơn nữa. Trên phương diện thi nhân và thi tác khảo đính, trừ niên phổ và truyền ký về cá nhân tác giả ra, còn cá các cuốn sách như: Đường đại thi nhân tùng khảo唐代诗人丛考 do Phó Triền Tông傅旋琮 biên soạn (Trung Hoa Thư Cục 1980中华书局, Đàm Ưu Học谭忧学 biên soạn cuốn Đường thi nhân hành niên khảo唐诗人行年考 (Tứ Xuyên Nhân Dân xuất bản xã 1981四川人民出版社và cuốn Tục biên续编 (Ba Thục Thư Xã 1987巴蜀书社, Vương Trọng Dung王仲镛 với cuốn Đường thi kỷ sự hiệu tiên唐诗纪事校笺 (Ba Thục Thư Xã 1989巴蜀书社, Ngô Nhữ Dực吴汝煜 với cuốn Toàn Đường thi nhân danh khảo全唐诗人名考 (Giang Tô Giáo Dục xuất bản xã 1990江苏教育出版社và cuốn Đường Ngũ đại nhân giao vãng thi sách dẫn唐五代人交往诗索引 (Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã 1990上海古藉出版社, Đồng Bồi Cơ佟培基 với cuốn Toàn Đường thi trùng xuất ngộ thu khảo全唐诗重出误收考 (Thiểm Tây Nhân Dân Giáo Dục xuất bản xã 1996 陜西人民教育出版社v.v… tất cả đều đã đặt việc khảo chứng trong phạm vi rộng lớn của sự so sánh tổng hợp, tham khảo tư liệu lịch sử đời Đường để triển khai và đã đạt được những thành tựu mới mẻ. Đặc biệt là cuốn Đường tài tử truyện hiệu tiên 唐才子传校笺 do Phó Triền Tông chủ biên (Trung Hoa Thư Cục 1987- 1995), nhưng có sự gắng sức hợp tác của hơn 20 tác giả chuyên gia trên toàn quốc, đã đem những sự tích trong cuộc sống đời thường của hơn 400 thi nhân giai đoạn cận Đường tổng hợp thành một hệ thống hoàn chỉnh, tác phẩm xứng đáng được coi là tập đại thành. Trên phương diện nghiên cứu, tổng hợp thư mục, xuất bản Đường thi có cuốn Đường tập tự lục唐集叙录 của Vạn Man万蔓 (Trung Hoa Thư Cục 1990) là tiêu biểu nhất. Cuốn sách này tiến hành khảo thuật về thứ tự biên soạn các quyển, các sách, sự thay đổi và phát triển của văn bản và tình hình lưu truyền …, ghi chép biệt tập thơ văn của 108 tác giả, trở thành một tác phẩm điền bổ những chỗ thiếu sót của Đường thi bản học. Ngoài ra còn có các cuốn sách khác như Tôn Cầm An孙琴安 với cuốn Đường thi tuyển bản lục bách chủng đề yếu唐诗选本六百种提要 (Thiểm Tây Nhân Dân Giáo Dục xuất bản xã 1987陜西人民教育出版社, cuốn Đường thi thư lục唐诗书录 của Trần Bá Hải và Chu Dị An 朱易安 (Tề Lỗ Thư Xã 1988齐鲁书社, cuốn Đỗ tập thư lục杜集书录 của Chu Thái Tuyền周采泉 (Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã 1986上海古籍出版社, cuốn Đỗ tập thư mục đề yếu杜集书目提要 của Đặng Khánh Đốc郑庆笃 (Tề Lổ Thư Xã 1986齐鲁书社), cùng với cuốn Tuỳ Đường Ngũ đại văn học nghiên cứu luận trước tập mục随唐五代文学研究论著集目 của học giả Đài Loan La Liên Thiêm罗联添 (Ngũ Nam Đồ Thư công ty 1996五南图书公司v.v… Trên phương diện tập thành tư liệu nghiên cứu, ngoài Trung Hoa Thư Cục xuất bản cuốn Cổ điển văn học nghiên cứu tư liệu vựng biên古典文学研究资料匯编 tiếp tục nghiên cứu về một số tác giả như Lí Bạch, Hàn Dũ, Lý Hạ, Lý Thương Ẩn ra, còn có Phó Triền Tông傅旋琮 với cuốn Đường nhân tuyển Đường thi tân biên唐人选唐诗新编 (Thiểm Tây Nhân Dân Giáo Dục xuất bản xã 1996陜西人民教育出版社), Trương Bá Vĩ 张伯伟 với cuốn Toàn Đường ngũ đại thi cách hiệu khảo全唐五代诗格校考 (Thiểm Tây Nhân Dân xuất bản xã 1996陜西人民教育出版社, Trần Bá Hải với cuốn Đường thi luận bình loại biên唐诗论评类编 (Sơn Đông Giáo Dục xuất bản xã 1993山东教育出版社), La Liên Thiêm罗联添 với cuốn Tuỳ Đường Ngũ đại văn học phê bình tư liệu vựng biên随唐五代文学批评资料匯编 (Đài Bắc Thành Văn xuất bản xã 1979台北成文出版社) v.v… Thành quả to lớn của cá tác giả là đã đặt cơ sở cho sự tiến bộ của công cuộc nghiên cứu Đường thi. Về bản thân tư liệu lịch sử học mà nói, nếu nói việc thu thập chỉnh lí tư liệu là công việc cơ sở của nó như vậy, việc tiến thêm một bước khảo chứng tư liệu lại chính là yêu cầu ở một trình độ sâu hơn của ngành khoa học, đồng thời thể hiện trình độ tiêu chuẩn của ngành học thuật đó. Có thể nhận thấy ở thế kỷ XX nói chung và ở giai đoạn sau thập niên 70 đến hết thế kỷ nói riêng, các nhà nghiên cứu đã thoát ra khỏi truyền thống của học phái Càn Gia, chỉ nặng về khảo cứu văn tự, mà ngược lại, họ đã dựa vào những phương pháp khoa học, nỗ lực nghiên cứu có tính chất khảo chứng đối với tư liệu lịch sử Đường thi, làm xuât hiện những thành tựu to lớn. Khuynh hướng thứ hai ra đời trong giai đoạn này thu hút sự chú ý của mọi người đó là việc khai thác lĩnh vực nghiên cứu. Các học giả giai đoạn này tập trung vào sự thiếu đầy đủ của công tác nghiên cứu trong quá khứ khi chỉ tập trung nghiên cứu một vài nhà thơ lớn. Việc nghiên cứu Đường thi trong thời kỳ mới có sự xem xét trên mọi phương diện. Điều đặc biệt đáng chú ý là đối tượng nghiên cứu Đường thi dần chuyển biến từ nghiên cứu cá nhân một tác giả sang nghiên cứu những vấn đề có tính chất tổng hợp, đồng thời đề cập một cách rộng rãi đến nhiều lĩnh vực. Trong đó, về vấn đề tổng luận Đường thi có: Trần Di Hân陈贻焮 với cuốn Đường thi luận tùng唐诗论丛 (Hồ Nam Nhân Dân xuất bản xã 1980湖南人民出版社), Lâm Canh林庚 với cuốn Đường thi tổng luận唐诗综论 (Nhân Dân Văn Học xuất bản xã 1987人民文学出版社), cuốn Đường thi tỉ giảo luận唐诗比较论 của Phòng Nhật Tích房日晰 (Thiểm Tây Nhân Dân Giáo Dục xuất bản xã 1992陜西人民教育出版社), Đặng Sĩ Lương邓仕梁 với cuốn Đường Tống thi phong唐宋诗风 (Đài Loan thủ điếm 1998台湾书店) v.v… Vấn đề tập trung khảo sát một thời đoạn có Sơ Thịnh Đường thi ca đích văn hoá xiển thích初盛唐诗歌的文化阐释 của Đỗ Hiểu Cần杜晓勤 (Đông Phương xuất bản xã 1997东方出版社), cuốn Tẩu hướng Thịnh Đường走向盛唐 của Thượng Định尚定 (Trung Quốc Xã Khoa xuất bản xã 1994中国社科出版社), cuốn Thi quốc cao trào dữ Thịnh Đường văn hoá诗国高潮与盛唐文化 của Cát Hiểu Âm葛晓音 (Bắc Kinh Đại Học xuất bản xã 1998北京大学出版社), cuốn Thịnh Đường văn hoá tinh thần dữ thi nhân nhân cách盛唐文化精神与诗人人格 của Phó Thiệu Lương傅绍良 (Đài Bắc Văn Luật xuất bản xã 1999台北大津出版社), cuốn Đại Lịch thi phong大历诗风 của Tưởng Dần蔣寅 (Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã 1992上海古藉出版社) và cuốn Đại Lịch thi phong nghiên cứu大历诗人研究 (Trung Hoa Thư Cục 1995) cũng của ông, cuốn Nguyên Hoà thi nhân nghiên cứu元和诗人研究 của Lã Chính Huệ呂正惠 (Đài Bắc Đông Ngô Đại Học Trung Văn sở 1983台北东吳大学中文所). Vấn đề trình bày và phân tích về việc phân chia thể loại có các cuốn: Đường thi tuyệt cú nghiên cứu唐诗绝句研究 của Hoàng Thịnh Hùng黃盛雄 (Đài Băc Văn Sử Triết xuất bản xã 1979台北文史哲出本板社), cuốn Đường thất luật nghệ thuật sử唐七律艺术史 của Triệu Khiêm赵谦 (Đài Bắc Văn Luật xuất bản xã 1992台北文津出版社), cuốn Đường đại luật thi thám sách唐代律诗探索 của Tôn Cầm An孙琴安 (Tây Nam Giao Đại xuất bản xã 1998西南交大出版社), cuốn Đường đại đích thất ngôn cổ thi唐代的七言古诗 của Vương Tích Cửu王锡九 (Giang Tô Giáo Dục xuất bản xã 1991江苏教育出版社), cuốn Trung Đường nhạc phủ thi nghiên cứu của Trương Tu Dung (Đài Bắc Văn Luật xuất bản xã 1985) v.v… Vấn đề nghiên cứu đề tài và các lưu phái thì có các cuốn: Đường thi thể phái luận唐诗体派论 của Hứa Tổng许总 (Đài Bắc Văn Luật xuất bản xã 1994台北大律出版社), cuốn Sơn thuỷ điền viên thi phái nghiên cứu山水田园诗派研究 của Cát Hiểu Âm葛晓音 (Liêu Ninh Đại Học xuất bản xã 1993辽寧大学出版社), cuốn Tân nhạc phủ thi phái nghiên cứu新乐府诗派研究 của Trọng Ưu Dân仲忧民 (Liêu Ninh Đại Học xuất bản xã 1997辽寧大学出版社), cuốn Vãn Đường xã hội thi nghiên cứu晚唐社会诗研究 của Sái Thạch Lân蔡石麟 (Đài Bắc Phục Văn xuất bản xã 1986台北复文出版社), cuốn Đường đại chiến tranh thi nghiên cứu唐代战争诗研究 của Hồng Tán洪赞 (Đài Bắc Văn Sử Triết xuất bản xã 1988 台北文史哲出版社), cuốn Đường thi trung Hoà Thân chủ đề nghiên cứu唐诗中和亲主题研究 của Phùng Nghệ Siêu馮艺超 (Đài Bắc Thiên Sơn xuất bản xã 1994台北天山出版社), cuốn Đường đại du tiên thi nghiên cứu唐代游仙诗研究 của Nhan Tiến Hùng颜进雄 (Đài Bắc Văn Luật xuất bản xã 1996台北文津出版1996, cuốn Đường đại đăng lâm thi nghiên cứu唐代登临诗研究 của Vương Long Thăng王隆升 (Đài Bắc Văn Luật xuất bản xã 1998台北文津出版社), cuốn Đường đại du hiệp thi ca nghiên cứu唐代游俠诗歌研究 của Lâm Hương Linh林香伶 (Đài Bắc Văn Luật xuất bản xã 1999台北文津出版社), cuốn Đường đại tân nhạc phủ cập kỳ đại biểu tác phẩm唐代新乐府及其代表作品của Hoàng Dục Tích 黃浴沂 (Đài Bắc Học Hải xuất bản xã 1999台北文学海出版社) v.v… Theo đuổi đề tài nghiên cứu về mối quan hệ giữa Đường thi và các bộ phận văn hoá, lịch sử, xã hội, … trừ hàng loạt các tập sách do Li Giang xuất bản xã漓江出版社xuất bản và phát hành năm 1996 như: Đường thi dữ vũ đạo 唐诗与舞蹈 của Trương Minh Phi张明非, Đường thi dữ trang viên văn hoá唐诗与庄园文化 của Lâm Kế Trung林继中, Đường thi dữ âm nhạc 唐诗与音乐 của Chu Dị An朱易安, cuốn Đường thi dữ hội hoạ唐诗与绘画 của Đào Văn Bằng陶文鹏, cuốn Đường thi dữ khoa cử唐诗与科举 của Trần Phi陈飞, cuốn Đường thi dữ Đạo giáo唐诗与道教 của Hoàng Thế Trung黃世中. Ngoài ra còn có cuốn Đường thanh thi唐声诗 của Nhậm Bán Đường 任半塘 (Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã 1982 上海古籍出版社), cuốn Đường đại ca thi dữ thi ca唐代歌诗与诗歌 của Ngô Tương Châu吳相洲 (Bắc Kinh Đại Học xuất bản xã 2000北京大学出版社), cuốn Đường đại thi dữ hoạ đích tương liên tính nghiên cứu唐代诗与画的相关性研究 của Trần Hoa Xương陈华昌 (Thiểm Tây Nhân Dân Mĩ Thuật xuất bản xã 1993陕西人民美术出版社), cuốn Đường âm Phật giáo biện tư lục唐音佛教辨思录 của Trần Doãn Cát陈允吉 (Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã 1988上海古藉出版社), cuốn Thiền học dữ Đường Tống thi học禪学与唐宋诗学 của Đỗ Tùng Bách杜松柏 (Đài Bắc Lí Minh Văn Hoá Sự Nghiệp công ti 1976台北黎明文化事业公司), cuốn Đường đại thi ca dữ Thiền học唐代诗歌与禅学 của Tiêu Lệ Hoa萧丽华 (Đài Bắc Đông Đại Đồ Thư công ti 1997台北东大图书公司), cuốn Đường học dữ Đường thi唐学与唐诗 của Tra Bình Cầu查屏球 (Thương Vụ Ấn Thư Quán 2000商务印书馆) v.v… Trong đó được quan tâm nghiên cứu nhiều nhất là mối quan hệ giữa Đường thi với Phật giáo, âm nhạc. Sau cuốn Luận Hàn Dũ论韩愈 của Trần Dần Khác陈寅恪 xuất bản năm 1954 đã chỉ ra một cách rõ ràng đúng đắn sự ảnh hưởng sâu sắc của tư tưởng Phật giáo với thơ ca Hàn Dũ, bước vào thập niên 80, giới học thuật nghiên cứu đối với mối quan hệ giữa Phật giáo và Đường thi trở nên sôi nổi. Trong rất nhiều luận văn và các công trình nghiên cứu thì cuốn Đường đại văn học dữ Phật giáo 唐代文学与佛教 của Tôn Xương Vũ 孙昌武 và cuốn Đường âm Phật giáo biện tư lục唐音佛教辨思录của Trần Doãn Cát陈允吉 là những tác phẩm có nhiều công sức nhất. Đặc điểm nổi bật nhất của văn hoá thời Đường chính là tính mở rộng mà trước đó không hề có. Ngoài tình hình Phật giáo hưng thịnh và Nho học trở thành đỉnh cao thì các dòng văn hoá ngoại lai như Văn hoá Ấn Độ, Văn hoá Islam, cùng với văn hoá của các khu vực dân tộc thiểu số trong nước như văn hoá Tây Vực cũng có những ảnh hưởng không nhỏ đối với công việc sáng tác Đường thi. Văn hoá Tây Vực được tiếp nhận một cách rộng rãi hoà lẫn với văn hoá Trung Nguyên thành một sự giao thoa với quy mô lớn là một đặc điểm nổi bật của thời Đường. Trong văn hoá Tây Vực phát triển nhất là âm nhạc ca vũ. Văn nhân nhanh chóng tiếp nhận thanh sắc âm nhạc và ca vũ, từ đó mà có mối quan hệ giưa Đường thi và âm nhạc thời Đường. Đây là một đề tài nghiên cứu quan trọng không thể bỏ qua. Ở phương diện nghiên cứu này có được những cống hiến to lớn, tiêu biểu nhất là tác phẩm Đường thanh thi唐声诗 của Nhậm Bán Đường仕半塘. Cuốn sách này phân làm quyển thượng quyển hạ. Quyển thượng xây dựng lí luận, kiêm thuật lịch sử, quyển hạ ghi chép sự cách điệu, biện biệt sự khác nhau của 154 kiểu thi điệu, do Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã xuất bản năm 1982. Khu vực nghiên cứu chính của cuốn sách này là thời Đường cùng với giai đoạn Ngũ đại. Phương thức nghiên cứu là chủ thanh主声 chứ không chủ văn主文, nội dung bao hàm của nó không chỉ là ca từ văn tự mà còn chú trọng tới sự chế tác vì thanh âm và nội dung cùng với diễn tấu, đồng thời chú trọng tới sự phát triển của thanh thi lúc bấy giờ và cả trong dân gian sau đó, nỗ lực xem xét mối quan hệ giữa phong tục tập quán của nhân dân và thi điệu, cố gắng thể hiện sự biến đổi của thanh âm và ngôn từ cùng với những ảnh hưởng của nó. Tác giả cho rằng Đường thanh thi lấy đặc điểm của Tề ngôn齐言, khác với Khúc tử từ đời Đường và thể tạp ngôn trong cung đình, hai bên hoàn toàn độc lập, mối bên một thanh riêng không giống nhau. Toàn bộ cuốn sách tiến hành chỉnh lí toàn diện đối với những thứ có khả năng xướng ca hoặc chắc chắn có thể xướng ca trong thơ Đường và trong thể Tề ngôn nhân gian. Bên cạnh đó, tác giả còn khảo đính kĩ càng đối với tất cả các tài liệu thơ nhạc có liên quan đến thời Đường trong lịch sử, từ đó mà xây dựng hệ thống lí luận thanh thi học, đạt được những thành công to lớn về việc nghiên cứu Đường thi từ góc độ âm nhạc. Xem xét từ phương diện chính trị, chế độ khoa cử thời Đường, những lĩnh vực này đều có những đặc điểm riêng có ảnh hưởng quan trọng rõ rệt với việc sáng tác Đường thi. Chế độ khoa cử hình thành vào thời Tuỳ Đường, sĩ tử được nhận sự giáo dục truyền thống của Nho gia, có hoài bão coi thiên hạ là nhiệm vụ của bản thân, từ đó mà việc xây dựng chế độ khoa cử quả thực đối với nguyện vọng công danh sự nghiệp của sĩ tử hình thành một sức lôi cuốn mạnh mẽ những hạng mục khảo thí như: tiến sĩ, minh kinh, chế khoa v.v…, cùng với đó mà hình thành hành quyển chi phong行卷之风. Tất cả đều tạo ra ảnh hưởng to lớn đối với tâm lí con người thời Đường và điều này đã được thể hiện trong các sáng tác thi ca. Nghiên cứu vấn đề này thì các cuốn sách Đường đại tiến sĩ hành quyển dữ văn học唐代进士行卷与文学 của Trình Thiên Phàm程千帆 và cuốn Đường đại khoa cử dữ văn học唐代科举与文学 của Phó Triền Tông傅旋琮 đều đã đi sâu nghiên cứu. Bên cạnh đó, phương châm mạc phủ chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống chính trị đời Đường, văn nhân nhập mạc入幕 đã trở thành phổ biến, rất nhiều tác phẩm ưu tú đặc biệt là một số tác phẩm của thơ biên tái là được ra đời trong thời gian văn nhân nhập mạc. Các tác phẩm nghiên cứu của Đới Vĩ Hoa戴伟华 như: Đường đại mạc phủ dữ văn học唐代幕府与文学 và cuốn Đường đại sử phủ dữ văn học nghiên cứu đã mở ra lĩnh vực nghiên cứu này. Ngoài ra, việc nghiên cứu về những vấn đề có kiên quan đến lịch sử tiếp nhận Đường thi cũng bắt đầu được nghiên cứu. Các tác phẩm nghiên cứu tiêu biểu như cuốn: Đường Tống thi chi tranh khái thuật唐宋诗之争概述 của Tề Trị Bình齐治平 (Nhạc Lộc Thư Xã 1984岳麓书社), cuốn Đường thi học sử thuật luận唐代学史述论 của Hoàng Bỉnh Huy黃炳辉 (Lộ Giang xuất bản xã 1996鹭江出版社), cuốn Đường thi học thám sách唐诗学探索 của Sái Du蔡瑜 (Đài Bắc Lí Nhân Thư Cục 1997台北里仁书局), cuốn Đường thi học sử luận cảo唐诗学史论稿 của Chu Dị An朱易安 (Quảng Tây Sư Đại xuất bản xã 2000广西师大出版社), cuốn Tống đại thi học trung đích vãn Đường quan (宋代诗学中的晚唐观 của Hoàng Biến Trân黃变珍 (Đài Bắc Văn Luật xuất bản xã 1998台北文津出版社), cuốn Đỗ thi học phát vi杜诗学发微 của Hứa Tổng许总 (Nam Kinh xuất bản xã 1989南京出版社), cuốn Thanh sơ Đỗ thi học nghiên cứu清初杜诗学研究 của Giản Ân Định簡恩定 (Đài Bắc Văn Sử Triết xuất bản xã 1986台北文史哲出版社) v.v… Tất cả đã thể hiện những thành tựu to lớn của việc nghiên cứu lịch sử tiếp nhận Đường thi. Dựa vào cơ sở của những thành quả trên nhiều phương diện này, các nhà nghiên cứu đã tăng cường viêc tổng kết, chắt lọc một cách sâu sắc, đưa ra nhu cầu phải có một cái nhìn vĩ mô, có sự nắm chắc như một chỉnh thể đối với Đường thi. Chẳng hạn như cuốn Đường thi thông luận唐诗通论 của Lưu Khai Dương刘开扬 (Tứ Xuyên Nhân Dân xuất bản xã 1981四川人民出版社), cuốn Đuờng thi tiểu sử唐诗小史 của La Tông Cường罗宗強 (Thiểm Tây Nhân Dân xuất bản xã 1987陝西人民出版社), cuốn Đường đại thi ca唐代诗歌 của Trương Bộ Vân张步云 (An Huy Giáo Dục xuất bản xã 1988安徽教育出版社), cuốn Đuờng thi sử唐诗史của Hứa Tổng许总 (Giang Tô Giáo Dục xuất bản xã 1994江苏教育出版社), cuốn Đường thi sử唐诗史 của Dương Thế Minh楊世明 (Trùng Khánh xuất bản xã 1996重庆出版社), đều là những tập chuyên khảo sử học trong tình hình mới, chỉ ra cho quá trình phát triển của Đường thi một sự mạch lạc, tường tận và xác thực, tinh tế. Các cuốn Đường thi học dẫn luận của Trần Bá Hải (Tri Thức xuất bản xã 1988知识出版社), Đường thi học dẫn luận唐诗学引论 của Quách Dương郭扬 (Quảng Tây Nhân Dân xuất bản xã 1989广西人民出版社), cuốn Đường thi phong mạo唐诗风貌 của Dư Thứ Thành余恕诚 (An Huy Đại Học xuất bản xã 1997安徽大学出版社)…, lại mang tính chất tổng hợp, đúc kết lại đối với hàng loạt các vấn đề của Đường thi như: tính chất, nguồn gốc, sự biến đổi, thể loại, các lưu phái, pháp thức và học thuật sử, đã đặt nền móng chuẩn bị và xây dựng một thời đại mới của lí luận Đường thi học. Khuynh hướng thứ ba xuất hiện trong giai đoạn này đã thu hút sự chú ý của mọi người đó là khuynh hướng ngày càng sâu sắc trong việc bình phẩm nghệ thuật. Thơ Đường có được sự tiếp nhận của quảng đại quần chúng nhân dân vốn đã là xu thế chủ yếu từ những năm 50, đến giai đoạn cuối thế kỷ XX này càng phát triển mạnh mẽ. Các loại sách giáo khoa, sách đọc, sách tham khảo rất thịnh hành, những tham luận về quy luật nghệ thuật thi ca được tăng cường mạnh mẽ, rất nhiều loại sách công cụ được biên soạn, tạo nên một cảnh quan đặc biệt cho mảnh đất học thuật trong thời kỳ mới. Trong đó có những tuyển tập có ảnh hưởng lớn như: cuốn Đường thi tuyển 唐诗选 do Sở Văn Học thuộc Viện Khoa Học Xã Hội Trung Quốc中国社科院文学所 biên soạn (Nhân Dân Văn Học xuất bản xã 1978人民文学出版社), cuốn sách này dựa vào sự tuyển chọn phong phú đa dạng các phong cách thi ca và các tiểu truyện về các tác gia, bình điểm một cách sâu sắc các phong cách nghệ thuật mà có được sự coi trọng của mọi người. Cuốn Vạn thủ Đường nhân tuyệt cú hiệu chú tập bình万首唐人绝句校注集评 của Hoắc Tùng Lâm霍松林 (Thiểm Tây Giáo Dục xuất bản xã 1995陕西教育出版社) lại dựa vào việc thu thập những lời bình luận của lớp người đi trước mà gây được sự chú ý của mọi người. Cuốn Đường thi phẩm bình唐诗品评 gồm ba tập của Trần Bá Hải陈伯海 (Triết Giang Giáo Dục xuất bản xã 1995浙江教育出版社) đã tuyển chọn hơn 5000 bài thơ, tập hợp một số lượng lớn tư liệu luận bình thi ca qua các thời đại, có ý nghĩa tập thành. Cuốn Đường nhân thất tuyệt thi thiển thích唐人七绝诗淺释 do Thẩm Tổ Vinh沈祖荣 biên soạn (Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã 1981上海古藉出版社) do có tính chất mở đầu, nội dung phân tích sâu sắc, tinh tế, giải thích rõ ràng, nên rất được độc giả hoan nghênh đón nhận. Càng về sau, các tác giả nghiên cứu ngày càng nhiều, dựa theo đề tài, thể loại, lưu phái, tác gia mà biên soạn thành sách hay các tổng tập. Các soạn giả nhiều không kể xiết, đỉnh cao của nó là cuốn Đường thi giám thưởng từ điển唐诗鉴赏词典 (Thượng Hải Từ Thư xuất bản xã biên soạn, xuất bản năm 1985上海辞书出版社), trong đó chú giải hơn 1000 bài thơ. Thi Trập Tồn施螫存biên soạn cuốn Đường thi bách thoại唐诗百话 (Thượng Hải Cổ Tịch xuất bản xã năm 1987上海古藉出版社) không lấy việc phân tích, thưởng thức làm giới hạn mà nghiên cứu một cách rộng rãi nhiều đề tài, nhiều ý nghĩa, có tác dụng rất thiết thực và cũng mở ra một cánh cửa mới cho việc nghiên cứu Đường thi sau này. Việc ấn hành những thư tịch này đã có tác dụng tốt đẹp cho việc phổ cập Đường thi. Cũng trong thời gian này, việc tổng kết tính lý luận của nghệ thuật Đường thi dần dần được coi trọng. Lần lượt xuất hiện các cuốn sách Đường thi mĩ học luận cảo唐诗美学论稿 của Trần Minh陈铭 (Trung Châu Cổ Tịch xuất bản xã 1987中州古籍出版社), cuốn Đường thi phong cách mĩ tân thám唐诗风格美新探 của Vương Minh Cư王明居 (Trung Quốc Văn Liên xuất bản xã 1987中国文联出版社), cuốn Đường thi nghệ thuật kỹ xảo唐诗艺术技巧 của Sư Trường Thái师长泰 (Thiểm Tây Nhân Dân xuất bản xã 1991陕西人民出版社), cuốn Đường thi mĩ học唐诗美学 của Lý Hạo李浩 (Thiểm Tây Nhân Dân Giáo Dục xuất bản xã 1992陕西人民出版社) và một cuốn sách khác của ông là Đường thi đích mĩ học xiển thích唐诗的美学阐释 (An Huy Đại Học xuất bản xã 2000安徽大学出版社). Các chuyên đề về những vấn đề liên quan đến Đường thi như ý tưởng, kết cấu, ngôn ngữ, phong cách nghệ thuật của Đường thi càng nhiều không kể xiết. Thậm chí còn xuất hiện những sách công cụ khổ lớn như cuốn Đường thi đại từ điển (唐诗大辞典 do Chu Huân Sơ周勋初 chủ biên (Giang Châu Cổ Tịch xuất bản xã 1990江苏古籍出版社), cuốn Trung Quốc văn học gia đại từ điển - Đường Ngũ đại quyển中国文学家大辞典 - 唐五大卷 do Chu Tổ Soạn周祖譔 chủ biên (Trung Hoa Thư Cục 1992), cuốn sách này đã tiếp thu được thành quả đã có của giới văn học trước đó. Cả hai cuốn sách trên đã trở thành những công cụ cần thiết cho công việc nghiên cứu và khao sát Đường thi. Các cuốn sách Đường thi Bách khoa đại từ điển唐诗百科大辞典 của Vương Hồng 王洪 (Quang Minh Nhật Báo xuất bản xã 1990 光明日报出版社), cuốn Toàn Đường thi điển cố từ điển全唐诗典故辞典 của Phạm Chi Lân范之麟 (Hồ Bắc Từ Thư xuất bản xã 1989湖北辞书出版社), cuốn Đường thi phân loại đại từ điển唐诗分类大辞典 của Mã Đông Điền马东田 (Tứ Xuyên Từ Thư xuất bản xã 1992四川辞书出版社) cuốn Toàn Đường thi đại từ điển全唐诗大辞典 của Trương Cung Dương张忠纲 (Ngữ Văn xuất bản xã 2000语文出版社)… Tất cả đều có sự hỗ trợ to lớn cho việc đọc và hiểu thấu suốt về Đường thi, đẩy mạnh sự phổ cập văn hoá cổ điển ưu tú đến toàn dân tộc, đồng thời cũng phản ánh sự yêu thích và quan chú của quảng đại quần chúng đối với nghệ thuật Đường thi. Khuynh hướng cuối cùng của công tác nghiên cứu Đường thi trong giai đoạn cuối thế kỷ XX là sự mới mẻ hơn nữa của phương pháp lí luận nghiên cứu. Ở giai đoạn cuối thế kỷ này, những thành quả to lớn và phong phú mà lĩnh vực nghiên cứu Đường thi đã đạt được là do sự cùng đổi mới của phương pháp nghiên cứu theo sát sự đổi mới về tư tưởng quan niệm của người nghiên cứu. Khác với giai đoạn trước cải cách văn học với sự chiếm lĩnh của quan điểm xã hội học thông tục và hình nhi thượng học, các nhà nghiên cứu trong thời kỳ này đều nhận thức một cách sâu sắc rộng rãi rằng cần phải hiểu một các chính xác và nắm vững phương pháp khoa học của chủ nghĩa Mác, có tinh thần thực sự cầu thị để bình thuật lịch sử. Như vậy không chỉ có tác dụng tăng cường việc xây dựng sử liệu và công tác thực chứng mà đối với sự tranh luận về các vấn đề học thuật quan trọng có thể tránh bỏ được những tư tưởng cực đoan, phiến diện hoá. Các nhà nghiên cứu từ những góc độ khác nhau để suy xét nhận thức toàn diện về vấn đề. Trong giai đoạn này, các nhà nghiên cứu còn chú ý kế thừa và phát huy mối liên hệ chỉnh thể của lịch sử mà các bậc tiền bối đã nghiên cứu, đồng thời chú trọng tới truyền thống tốt đẹp của sự thông suốt giữa lịch sử và văn học, một mặt nỗ lực thâm nhập vào các yếu tố và cấu thành tự thân của Đường thi, tăng cường chú ý tới các yếu tố cấu thành của quá trình biến đổi và phát triển Đường thi, khiến cho một bộ phận quỹ đạo diến tiến của lịch sử thi ca có thể xuất hiện một cách hoàn chỉnh. Mặt khác, các nhà nghiên cứu đã vượt ra khỏi giới hạn tựu thi luận thi就诗论诗, thử nghiệm việc coi sự trùng lặp giao thoa của Đường thi, của văn hoá lịch sử Đường thi, thậm chí là của toàn bộ nền văn hoá Trung Quốc là một tổng thể vững chắc. Đây là sự mở rộng to lớn tầm mắt nghiên cứu, đồng thời có tác dụng thúc đẩy những vấn đề có tính tổng hợp phát triển mạnh mẽ. Từ cuối những thập niên 80 trở đi, theo đà phát triển rộng rãi của cải cách mở cửa và xu thế sôi nổi của việc giao lưu học thuật trong và ngoài nước đã làm xuất hiện hàng loạt những trào lưu tư tưởng mới mẻ như: phân tích tâm lí, phê bình nguyên hình, chủ nghĩa cấu trúc, chủ nghĩa hình thức, mĩ học tiếp nhận, lí luận kết cấu hao tán. Nghiên cứu lí luận về văn học nghiên cứu và thi học nghiên cứu cũng đang phát triển mạnh mẽ. Đồng thời với điều đó, trong giai đoạn này có sự khơi thông rộng rãi nhịp cầu hữu nghị với Hải ngoại của Đại Lục Trung Quốc, đã xuất hiện nhiều sự thành công trong nghiên cứu của các nhà nghiên cứu nước ngoài như: Tư Đế Phân-Âu Văn斯蒂芬.欧文 (Stiven Owen) viết cuốn Sơ Đường thi初唐诗 và cuốn Thịnh Đường thi盛唐诗, học giả người Nhật Bản: Tùng Phố Hữu Cửu松浦友久 viết cuốn Đường thi ngữ huân ý tượng luận唐诗语晕意象论 và cuốn Lí Bạch thi ca trữ tình nghệ thuật nghiên cứu李白诗歌抒情艺术研究, hai học giả người Mĩ gốc Hoa: Cao Hữu Công và Mai Tổ Lân高友工与梅祖麟 viết cuốn Đường thi đích mị lực唐诗的魅力, Nghê Hào Sĩ倪豪士 viết cuốn Mĩ quốc học giả luận Đuờng đại văn học美国学者论唐代文学 v.v… Tất cả đều được dịch sang tiếng Trung và xuất bản trong giai đoạn này, tạo ra những ảnh hưởng nhất định với giới học thuật trong nước trên nhiều phương diện, nhất là phương diện đối mới phương pháp nghiên cứu. Tuy nhiên trong giai đoạn cuối thế kỷ này, các nhà nghiên cứu cũng nhận thức rõ ràng rằng phương pháp lí luận giữa khoa học và văn học là không thể cấy ghép một cách đơn giản, cần phải có căn cứ của đối tượng nghiên cứu, hơn nữa cần có một tiến trình từng bước tiến hoá và cải tạo. Với một nhận thức đúng đắn như vậy, chúng ta có quyền hi vọng công cuộc nghiên cứu Đường thi sẽ mở ra một tiền cảnh rộng rãi, mới mẻ hơn trong thế ký mới. C. KẾT LUẬN Tóm lại, thành tựu của việc nghiên cứu Đường thi thế kỷ XX là vô cùng to lớn. Xét về mặt nguyên nhân của nó, chủ yếu nhất là do sự phát triển của thời đại đã làm xuất hiện những tư tưởng giải phóng và những quan niệm mới mẻ. Nếu như nói việc nghiên cứu Đường thi nửa đầu thế kỷ XX chuyển từ nghiên cứu theo hình thức cổ điển sang nghiên cứu theo hình thức hiên đại chủ yếu thu được thành quả dưới sự thúc đẩy của phong trào tân văn hoá Ngũ Tứ, như vậy, nửa sau thế kỷ XX sự phồn vinh cực độ của việc nghiên cứu Đường thi lại thực sự thu được thành quả nhờ sự tạo điều kiện của hoàn cảnh cách mạng khai phóng rộng lớn. Đặc biệt trong gần 20 năm cuối thế kỷ, sự mở rộng của hoàn cảnh chính trị đã phá vỡ sự ràng buộc về tư tưởng, trực tiếp làm xuất hiện sự phồn vinh của văn hoá học thuật. Trong thời gian này, chính phủ tăng cường sự chỉ đạo công tác xuất bản cổ tịch, thành lập Quốc Vụ Viện Cổ Tịch国务院古籍 với những tổ chức nhỏ tiến hành chỉnh lí, xuất bản cổ tịch, đồng thời có sự đầu tư riêng cho công việc chỉnh lí, xuất bản các cổ tịch quan trọng. Những việc làm này đã mang đến cho sự phồn vinh của công tác nghiên cứu Đường thi một sự đảm bảo vững chắc. Đời sống thị trường văn hoá bắt đầu có quy mô, các nhà xuất bản chuyên nghiệp và các loại báo chí khoa học xã hội xuất hiện hàng loạt mang đến một mảnh đất rộng lớn cho sự ra đời của những thành quả nghiên cứu Đường thi. Bên cạnh đó, hàng loạt các đoàn thể học thuật, đặc biệt là Hội Văn học Đường đại được thành lập (1982) 唐代文学会, đã trực tiếp thúc đẩy sự giao lưu học thuật, làm sôi nổi không khí, mở rộng phạm vi học thuật, khiến cho các nhà nghiên cứu Đường thi tập hợp lại thành một lực lượng đông đảo, mạnh mẽ. Đương nhiên con đường nghiên cứu Đuờng thi thế kỷ XX không phải là luôn thuận lợi mà nó cũng trải qua rất nhiều trở ngại to lớn và có được những bài học sâu sắc. Điều này được biểu hiện ở giai đoạn chiến loạn trong nửa đầu thế kỷ này. Xã hội cực đoan bất ổn đã khiến cho các nhà nghiên cứu khó mà yên ổn, tĩnh tâm nghiên cứu, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến trình học thuật. Nó càng được biểu hiện rõ ràng hơn ở hình thành phong trào tư tưởng tả khuynh trong những năm 50 của thế kỷ này. Do sự phát triển của những tư tưởng cực đoan đã gây ra những tai hoạ lớn về văn hoá mà trước đó chưa từng có. Việc nghiên cứu Đường thi trong giai đoạn này bước đi tập tễnh, thậm chí trở thành công cụ cho các âm mưu chính trị. Điều đáng mừng là, cùng với những chính sách cải cách khai phóng, giới tư tưởng đã tiến hành được một cuộc bạt loạn phản chính triệt để. Việc nghiên cứu Đường thi cũng nhờ đó mà bước vào con đường phát triển khoẻ khoắn lành mạnh. Trong khoảng thời gian ngắn này đã đạt được những thành tựu huy hoàng rất có giá trị, đồng thời xuất hiện hàng loạt các động thái khiến người ta chú ý. Trong thời điểm đầu thế kỷ mới này, việc tổng kết lịch sử là kế thừa kinh nghiệm cố nhiên có thể tăng cường lòng tự tin, hấp thụ thành quả và bài học kinh nghiệm của công tác nghiên cứu Đường thi trong thế kỷ trước, tạo điều kiện cho ngành Đường thi học唐诗学 trong thế kỷ mới lại có được sự huy hoàng. Căn cứ vào hiện trạng nghiên cứu Đường thi cuối thế kỷ và những động hướng mới của nó, chúng tôi cho rằng sự phát triển tiến bộ của việc nghiên cứu Đường thi trong thế kỷ XXI có thể theo chiều hướng sau: Một là, công việc phát hiện, khai thác và chỉnh lí tư liệu lịch sử của Đường thi sẽ có thêm bước triển khai. Cuốn Toàn Đường Ngũ đại thi全唐五代诗 đang được biên soạn là một công trình thế kỷ sẽ được hoàn thành vào đầu thế kỷ XXI. Đồng thời với điều đó là sự xuất hiện của một cao trào mới trong việc chỉnh lí và xuất bản các biệt tập của một số lượng lớn các nhà thơ. Những tư liệu liên quan đến Đường thi cũng được chỉnh lí và xuất bản càng có hệ thống hơn. Hai là, hệ thống lí luận Đường thi học sẽ được xây dựng trên cơ sở đa góc độ, đa khoa học. Cũng giống như việc xây dựng bất cứ ngành khoa học nào khác, khung lí luận đương nhiên là vấn đề hạt nhân của việc nghiên cứu Đường thi và là mục đích theo đuổi cuối cùng của các nhà nghiên cứu. Hai mươi năm cuối thế kỷ, việc nghiên cứu lí luận về Đường thi mặc dù đã có được sự phát triển tương đối cao nhưng việc nghiên cứu ở một số vấn đề căn bản như: bản chất, quy luật của Đường thi, cho đến khung lịch sử của Đường thi học v.v… vẫn ít thay đổi và tương đối ít. Điều này trong thế kỷ mới sẽ có được sự thay đổi tương đối lớn. Đương nhiên cái khung lí luận này không đồng nghĩa với đặc điểm đơn nhất tính của quá khứ mà là sẽ áp dụng phương pháp nghiên cứu toàn phương vị, hình thành góc chiếu đa phương diện và hình thái lí luận đa dạng hoá. Thứ ba, cùng với sự phát triển không ngừng theo xu hướng phồn vinh của thị trường văn hoá, việc nghiên cứu Đường thi sẽ tiến thêm một bước đến với đại chúng. Trên cơ sở và những kinh nghiệm của cơn sốt giám thưởng鉴赏热 thế kỷ XX, công việc phổ cập Đường thi sẽ nhận được sự coi trọng về nhiều phương diện, đồng thời hình thành đặc điểm kết hợp với hình thức nghệ thuật hiện đại trở thành một cách thức quan trọng để nâng cao tố chất văn hoá, nhân dân, làm phong phú thị hiếu thẩm mĩ của quần chúng nhân dân Trung Quốc. Công cuộc nghiên cứu Đường thi cuối cùng sẽ mở ra một tiền cảnh rộng rãi như thế nào, chúng ta hi vọng và chờ đợi vào một tương lai tốt đẹp ở phía trước. TÀI LIỆU THAM KHẢO Trần Bá Hải: Đường thi học dẫn luận, Phạm Ánh Sao dịch, Phòng tư liệu Khoa Văn Học, Trường Đại học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn Hà Nội, 2006. I.PLIN và E.A.TZURGANOVA: Các khái niệm và thuật ngữ của các trường phái nghiên cứu văn học ở Tây Âu và Hoa Kỳ thế kỷ XX, Đào Tuấn Ảnh, Trần Hồng Vân, Lại Nguyên Ân dịch, NXB Đại Học Quốc Gia Hà Nội, . 3. 维普资讯: 陈伯海: 《学术回眸》, 许总: 《唐诗研究的世纪回顾》 , 大南大学学报, 哲学社会科学版。 陈伯海:《二十世纪随唐五大文学研究概观》, 南京师范大学文学院学报。 4.《漢學研究通訊》21:1 (總 81期 民國90 年2月 5.《漢學研究通訊》21:1 (總77期民國90 年2月 6.《唐诗综论》 , 原载 《语文教学》, 1957年第二期 7.《唐诗大辞典》, 周勋初主编 (修订本, 凤凰出版社 。 8. 陈冠明: 《唐诗研究专论》 。