Lý luận của chủ nghĩa Mac - Lênin về kinh tế thị trường và sự vận dụng nó ở nước ta để xây dựng kinh tế thị trường XHCH

nh t¶ hay h÷u khuynh ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµo ®ã l¹i lµ chuyÖn kh¸c . Kh«ng v× nh÷ng thiÕu sãt xuÊt hiÖn do sù ®Þnh kiÕn hay mÆc c¶m cña qu¸ khø ®èi víi mçi mét thµnh phÇn kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay . Song , ®Ó tr¸nh nh­ng ®Þnh kiÕn vµ mÆc c¶m s©u s¾c trong x· héi g©y bÊt lîi vÒ t©m lý chÝnh trÞ , kh«ng cã lîi vÒ s¸ch l­îc , cã thÓ kh«ng dïng thµnh phÇn kinh tÕ mµ dïng lo¹i h×nh kinh tÕ . Cã thÓ nãi ë n­íc ta ®ang cã nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ . VÒ ®¹I thÓ chóng bao gåm : Mét lµ kinh tÕ nhµ n­íc . Nã cã thÓ tån t¹i d­íi h×nh thùc 10%lµ së h÷u nhµ n­íc , nã còng cã thÓ tån t¹i trong nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c . Thø hai kinh - tÕ tËp thÓ . §ã lµ lo¹i së h÷u chung cña mét sè ng­êi lao ®éng. Nã tr­íc hÕt biÓu hiÖn sù tån t¹i cña m×nh ë phÇn kh«ng chia trong nÒn kinh tÕ . Thø ba kinh tÕ c¸ thÓ . Kinh tÕ hé võa thuéc kinh tÕ c¸ thÓ ( cã quyÒn së h÷u trong ph©n chia vèn kh«ng chia ) . TÝnh qu¸ ®é cña kinh tÕ c¸ thÓ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ nh­ vËy. Thø t­ kinh tÕ t­ nh©n ( bao gåm kinh tÕ t­ nh©n vµ tiÓu chñ ...). Thø n¨m kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc . §ã lµ sù liªn doanh , liªn kÕt cña nhµ n­íc víi c¶ t­ nh©n trong vµ t­ b¶n ngoµi n­íc ®Ó s¶n xuÊt , kinh doanh . ------------------------------ (1). C. Mac- Ph. ¨ngen: Toµn tËp , nxb ChÝnh trÞ quèc gia , Hµ Néi ,1994,tr20, 186-187. (2). C.Mac- ph. ¡ng -ghen :Sdd , toµn tËp, t20,tr388. PhÇn 2:ViÖt nam víi qu¸ tr×nh vËn dông vµ chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . 1.Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam: ¶nh h­ëng cña m« h×nh kinh tÕ chØ huy víi c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp : Do nhËn thøc chñ quan duy ý trÝ vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa cho nªn trong nhiÒu thËp kû võa qua ë n­íc ta ®· tån t¹i m« h×nh kinh tÕ chØ huy víi c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. Thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh tÕ ®· chøng minh m« h×nh nµy cã nhiÒu nh­îc ®iÓm . Nã gÇn nh­ ®èi lËp víi kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng . Hai c¬ chÕ cò vµ míi ( c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®­îc gäi lµ c¬ chÕ cò , cßn c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­îc gäi lµ c¬ chÕ míi ) cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau , trong ®ã ®iÓm c¨n b¶n kh¸c nhau lµ ë chç :c¬ chÕ cò h×nh thµnh trªn c¬ së thu hÑp hoÆc gÇn nh­ xo¸ bá quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ , lµm cho nÒn kinh tÕ bÞ hiÖn vÊt ho¸ . C¬ chÕ míi ®­îc më réng quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ . ë c¬ chÕ cò , ®ã lµ c¬ chÕ lÖnh kÕ ho¹ch , kÌm theo lÖnh gi¸ c¶ , tµi chÝnh tiÒn tÕ theo quy t¾c cÊp ph¸t , giao nép nh»m thùc hiÖn kÕ ho¹ch . ë c¬ chÕ míi lµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch kinh doanh , gi¸ c¶ kinh doanh , tµi chÝnh kinh doanh , tÝn dông kinh doanh phôc vô nhu cÇu bu«n b¸n cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt theo nguyªn t¸c h¹ch to¸n kinh tÕ . Nh­ vËy , trong c¬ chÕ c¸c ph¹m trï gi¸ c¶ , tµi chÝnh , l­u th«ng tiÒn tÖ lµ nh÷ng ph¹m trï vèn cã ®­îc sö dông nh­ng chØ lµ h×nh thøc . VÒ quan hÖ kinh tÕ , c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp thÓ hiÖn quan hÖ giao nép thu mua cÊp ph¸t . S¶n xuÊt vµ kinh doanh ®­îc tiÕn hµnh gÇn nh­ khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp hay hËu cÇn quan ®éi . Hëu qu¶ cña c¬ chÕ hµnh chÝnh quan liªu bao cÊp hÕt søc nÆng nÒ . §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn: Mét lµ lµm mÊt søc m¹nh cña tæ chøc thèng nhÊt theo kÕ ho¹ch tr­íc hÕt ®èi víi kinh tÕ nhµ n­íc . Sù chØ huy tËp trung vµ theo nhiÒu mèi ®· g©y ra sù gß bã , v­íng m¾c . Tõ ®ã c¬ chÕ tËp trung chë thµnh bÊt lùc vµ buong láng cho thùc tÕ tù ph¸t . Hai lµ , lµm suy yÕu , triÖt tiªu ®éng lùc kinh tÕ , thËm chÝ g©y t¸c ®éng nh­ khuyÕn khÝch sù Ø l¹i , dùa dÉm l­êi biÕng g©y thiÖt h¹i cho nh÷ng ng­êi tÝch cùc , t¹o m«i tr­êng cho l·ng phÝ , g©y thÊt tho¸t cho tµi s¶n quèc gia . Ba lµ môc tiªu æn ®Þnh , c¶i thiÖn ®êi sèng ph¸t triÓn s¶n xuÊt . Trong ®iÒu kiÖn tån t¹i c¬ chÕ giao nép vµ cÊp ph¸t , dï cã nãi nhiÒu ®Õn bao nhiªu vÒ quy luËt gi¸ trÞ th× còng chØ lµ h×nh thøc . ViÖc më réng s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ lµ mét tÊt yÕu lÞch sö , cho nªn sù h¹n chÕ quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ vµ quy luËt gi¸ trÞ trë thµnh sù c¶n trë tiÕn bé kinh tÕ , k×m h·m nh©n tè míi , do ®ã lµm chñ nh÷ng qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan mÆc dï trong tay nhµ n­íc cã thùc lùc kinh tÕ to lín . V× vËy ®¹I héi lÇn thø bÈy 7 cña ®¶ng ®· kh¼ng ®Þnh :”Xo¸ bá triÖt ®Ó c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp , h×nh thµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt , chÝnh s¸ch vµ c«ng cô kh¸c . X©y dùng vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c thÞ tr­êng hµng tiªu dïng , vËt t­ dÞch vô tiÒn vèn søc lao ®éng ... thùc hiÖn giao l­u kinh tÕ th«ng suèt trong c¶ n­íc vµ víi thØ tr­êng thÕ giíi . Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam khi b­íc sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng : XuÊt ph¸t tõ lîi thÕ vµ kh¶ n¨ng thùc tÕ trong n­íc , ph­¬ng h­íng më réng kinh tÕ quèc tÕ nªn tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n : Nhµ n­íc cÇn cã tÝnh chÊt b¶o hé mÉu dÞch hîp lý nh»m khuyÕn khÝch c¸c nhµnh kinh tÕ ph¸t triÓn , thu hót nh÷ng s¶n phÈm quý hiÕm vµ s¶n phÈm khoa häc tõ bªn ngoµi , ng¨n chÆn viÖc nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ trong n­íc cã kh¶ n¨ng sane xuÊt . Nhµ n­íc cÇn duy tr× sù æn ®Þnh vÒ mÆt chÝnh trÞ kinh tÕ vµ x· héi nh»m t¹o ra m«i tr­êng vµ hµnh lang cÇn thiÕt cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng , qua ®ã thóc ®Èy kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn . 2.§Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam: Thø nhÊt , nÒn kinh tÕ gi÷a trªn c¬ s¬ c¬ cÊu ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u , trong ®ã së h÷u nhµ n­íc lµm chñ ®¹o . Do ®ã nÒn kinh tÕ gåm nhiÒu thµnh phÇn , trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷a vai trß chñ ®¹o .Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n :së h÷u toµn d©n , së h÷u tËp thÓ , së h÷u t­ nh©n . Tõ ba lo¹i s¬ h÷u c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc s¶n xuÊt kinh doanh . Do ®ã kh«ng chØ kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u , mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch phÊt triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u , c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ doanh , c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ng¬µi n­íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr­êng víi t­ c¸ch chñ thÓ thÞ tr­êng b×nh ®¼ng . Trong c¬ cÊu kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta , kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o . ViÖc x¸c ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh chÊt b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa víi kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c . TÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· quy ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc gi÷a vai trß chñ ®¹o trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn . Bëi lÏ mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã c¬ s¬ kinh tÕ t­¬ng øng víi nã , kinh tÕ nhµ n­íc nãi ®óng ra kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u gåm kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c , t¹o c¬ s¬ kinh tÕ cho chÕ ®é x· héi míi - x· héi chñ nghÜa . ViÖc vin vµo t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ cña kinh tÕ nhµ n­íc trong thêi gian võa qua ®Ó phñ ®Þnh sù cÇn thiÕt kinh tÕ nhµ n­íc trong thêi gian võa qua ®Ó phñ ®Þnh sù cÇn thiÕt kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷a vai trß chñ ®¹o lµ sai lÇm vÒ lý luËn . Vên ®Ò chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc , mµ lµ c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ ®æi míi c¬ b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó chóng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ . Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ c¶ thiÖn c¨n b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp . Nhµ n­íc th«ng qua chÕ ®é tham dù cæ phÇn ®Ó khèng chÕ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc . --------------------------- (1). V¨n kiÖn héi nghÞ ®¹I biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸ 7, tr 23,24. Thø hai trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp :ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ , ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt kinh doanh ,vµ ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi , trong ®ã ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng gi÷ vai rß nßng cèt , ®I ®«I víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý . Chóng ta kh«ng coi bÊt b×nh ®¼ng x· héi nh­ lµ mét trËt tù tô nhiªn , lµ ®iÒu kiÖn cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ , mµ thùc hiÖn mçi b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n , víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· h«i . Nh­ ®· biÕt , mçi chÕ ®é x· héi cã mét chÕ ®é ph©n phèi t­¬ng øng víi nã . ChÕ ®é ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt th«ng trÞ , tr­íc hÕt lµ quan hÖ s¬ h÷u quyÕt ®Þnh. Ph©n phèi cã liªn quan ®Õn chÕ ®é x· héi , ®Õn chÝnh trÞ . D­íi chñ nghÜa t­ b¶n , ph©n phèi theo nguªn t¾c gi¸ trÞ :®èi víi ng­êi lao ®éng theo gi¸ trÞ søc lao ®éng , cßn ®èi víi nhµ t­ b¶n theo gi¸ trÞ t­ b¶n . Nh­ vËy theo thu nhËp cña ng­êi lao ®éng chØ giíi h¹n ë gi¸ trÞ søc lao ®éng mµ th«i . Chñ nghÜa x· héi cã ®Æc tr­ng riªng vÒ s¬ h÷u , do ®ã chÕ ®é ph©n phèi còng cã nh­ng ®Æc tr­ng riªng ; ph©n phèi theo lao ®éng lµ ®Æc tr­ng riªng c¶u chue nghÜa x· héi . Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng kh«ng ph¶i chØ giíi h¹n ë gi¸ trÞ søc lao ®éng , mµ nã ph¶i v­ît qua ®¹I l­îng ®ã , nã phô thuéc chñ yÕu vµo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ . Tuy nhiªn,viÖc ®o l­êng trùc tiÕp lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò qu¸ phøc t¹p vµ khã kh¨n, nh­ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , cã thÓ th«ng qua thÞ tr­êng ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng , sù c«ng hiÕn thùc tÕ vµ dùa vµo ®ã ®Ó ph©n phèi . NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ . V× vËy , cÇn thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp . chØ cã nh­ vËy míi khai th¸c ®­îckh¶ n¨ng cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu phÇn, huy ®éng ®­îc nhiÒu nguån lùc cña ®Êt n­íc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ . Thø ba lµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta còng vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt kinh tÕ néi t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung , thÞ tr­êng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ . Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc nh»m h¹n chÕ , kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng , thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi , nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ tr­êng kh«ng thÓ lµm ®­îc. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa ®· ®­a ®Õn nhøng hËu qu¶ quan träng vÒ mÆt x· héi. Ngay tõ n¨m 1848 , trong “Tuyªn bè cña ®¶ng céng s¶n “ Cac-mac vµ Ph¨ng - angen ®· chØ ra r»ng :x· héi t­ b¶n kh«ng ®Ó l¹i gi÷a ng­êi vµ ng­êi cã mét quan hÖ nµo kh¸c , ngoµi mèi lîi l¹nh lïng vµ lèi tr¶ tiÒn ngay kh«ng t×nh nghÜa .Ngµy nay chÝnh mét nhµ nghiªn cøu oh­¬ng t©y £g¸t Mo- ring ®· ®­a ra nhËn xÐt chua ch¸t “ trong nÒn kinh tÕ v¨n minh ®­îc gäi lµ ph¸t triÓn cña chóng ta tån t¹i mét t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn th¶m h¹i vÒ v¨n ho¸ , trÝ n·o ®¹o ®øc vµ t×nh ng­êi . V× vËy nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr­êng tù do , th¶ næi mµ nÒn kinh tÕ cã ®Þnh h­íng môc tiªu x· héi ---------------------------------- (1). V¨n kiÖn héi nghÞ lÇn thø s¸u (lÇn 2) BCHT¦ ( kho¸ 8), NXB chÝnh trÞ quèc gia , Hµ Néi ,1999,tr26-27. (2). C.mac : T­ b¶n ,NXB Sù thËt , Hµ Néi , 1984, tËp thø nhÊt ,(Q1)phÇn 1,tr 221. (3). Xem : ®¹I ®iÓn kinh tÕ thÞ tr­êng , viÖn nghiªn cøu vµ phæ biÕn tri thøc khoa häc , Hµ néi , tr 107. chñ nghÜa .Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­î xem lµ ph­¬ng thøc , con ®­êng thùc hiÖn môc tiªu cña chñ nghÜad x· héi : d©n giµu n­íc m¹nh , x· héi c«nh b»ng v¨n minh . Vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hÕt søc quan träng . Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh, ®¹t hiÖu qu¶ cao , ®Æc biÖt lµ b¶o ®¶m s¹u c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi . Kh«ng cã ai ngoµi nhµ n­íc l¹i cã thÓ gi¶m ®­îc chªnh lÖnh gi÷a giÇu vµ nghÌo , gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp , gi÷a c¸c vïng cña ®Êt n­íc. Tuy vËy cÇn nhÊn m¹nh r»ng , sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo kinh tÕ ph¶i sao cho thÝch hîp víi thÞ tr­êng .V× vËy nhµ n­íc sö dông c¸c biÖm ph¸t kinh tÕ chÝnh ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ . Thø 4 nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ më , héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc , thÞ tr­êng trong n­íc g¾n víi thÞ tr­êng khu vùc , thÞ tr­êng trong n­íc g¾n víi thÞ tr­êng thÕ giíi , thùc hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong nh÷ng quan hÖ quèc tÕ,nh­ng vÉn gi÷a ®­îc ®éc lËp vµ b¶o vÖ ®­îc lîi Ých quèc gia , d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i.Thùc ra ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Æc tr­ng riªng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng , mµ xu h­íng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay .Trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay chØ cã më cöa nÒn kinh tÕ , héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc míi thu hót ®­îc vèn kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,kinh nghiÖp qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña ta ,thùc hiÖn phata triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo kiÓu rót ng¾n .Thùc hiÖn më cöa nÒn kinh tÕ theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸ vµ ®a ®¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i , h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu , ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm mµ trong n­íc cã hiÖu qu¶ . §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cÇn ph¶i: Mét lµ , gi÷a vùng vµ t¨ng c­êng b¶n chÊt nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta :Nhµ n­íc cña d©n, do d©n , vµ v× d©n , t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh c«ng vµ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . Hai lµ thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹I ho¸ ®Ó x©y dùng c¬ së vÊt chÊt - kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi . Ba lµ , kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u bao gåm kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c ph¶i ®­îc cñng cè vµ më réng , kinh tÕ nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn . Bèn lµ t¨ng c­êng vµ n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc , ®Æc biÖt lµ th«ng qua chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp ®Ó ®¹t ®­îc sù tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. 3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam: Thùc tiÔn h¬n 10 n¨m ®æi míi kinh tÕ , chóng ta ®· kh¼ng ®Þnh nh÷ng thµnh tùu to lín trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi . Tèc ®é t¨ng tr­ëng ®¹t kh¸ cao,Viªt nam d· ra khái cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, ®êi sèng nh©n d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ ®ang b­íc vµo thêi kú míi nh­ §¹I héi ®¶ng toµn quoãc lÇn thø 8 ®· chØ râ: thêi kú tiÕp tôc ®æi míi, ®Èy m¹nh c«ng nghÖp ho¸, hiÖn ®¹I ho¸ , thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng, v¨n minh , v÷ng ---------------------------------------- (1).Cèc th­ §­êng: lý luËn míi vÒ kinh tÕ häc x· héi chñ nghÜa,NXB ChÝnh trÞ quèc gia,Hµ néi,1997 tr 129-137. b­íc ®I lªn chñ nghÜa x· héi . §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v÷ng b­íc ®I lªn chñ nghÜa x· h«i chóng ta phai gi¶ quyÕt mét lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò quan träng trong ®ã cã vÊn ®Ò lùa chän m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®óng ®¾n x¸c ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íngCNH-H§H nh­ c¬ cÊu ngµnh ,c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ vïng l·nh thæ , x©y dùng vµ thùc hiÖn ®«ng bé c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc thao ®Þnh h­íng XHCN. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu cuèi cïng lµ v÷ng b­íc ®I lªn XHCN, chóng t«i cho r»ng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN cÇn ®­îc tiªns hµnh trong 3 giai ®o¹n 1. Giai ®o¹n thø nhÊt lµ ph¸t triÓn c¸c vïng , tØnh ,thµnh phè , bbé phËn nh©n d©n cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®¹t tr×nh ®é kh¸ giµu cã nhanh. Muèn vËy, cÇn khuyÕn khÝch m¹nh ®Ó ph¸t huy néi lùc, thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã hiÖu qu¶ ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh , cho phÐp ®Ó cho mét sè vïng , mét sè tØnh , mét bé phËn nh©n d©n cã ®iÒu kiÖn thuËn l¬Þ cã lîi so s¸nh giµu nhanh h¬n , sím h¬n c¸c vïng , tØnh vµ mét bbé phËn nh©n d©n ë c¸c vïng khã kh¨n , vïng cao ,vïng s©u vµ vïng xa .Sù giµu cã nhanh h¬n ,sím h¬n cña mét sè vïng, mét sè tØnh vµ mét bé phËn nh©n d©n ph¶i theo nguyªn t¾c b¶o ®¶m cho n­íc m¹nh . Xem xÐt mét c¸ch ®«ng bé chóng ta thÊy mét mÆt ®©y lµ xu h­íng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , do quan hÖ cung cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh mµ chóng ta ®ang chÊp nhËn , nh­ng mÆt kh¸c chóng ta thÊy nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vèn cã nh÷ng khuyÕt tËt ; cã mÆt tr¸i nh­ con dao”hai l­ìi”, cho nªn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña chóng ta lùa chän lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc thao ®Þnh h­­ãng x· héi chñ nghÜa. Theo quan ®iÓm ®ã , trong khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u tiªn, tËp trung ®Çu t­ cña nhµ n­íc , khuyÕt khÝch ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµ nh©n d©n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m cho phÐ mét sè vïng , tØnh, mét bé phËn nh©n d©n giÇu lªn nhanh h¬n sím h¬n chóng ta cÇn coi träng ®óng møc ®Õn nhu cÇu cÇn thiÕt , tèi thiÓu vÒ ®Çu t­ trong viÖc ph¸t triÓn ë c¸c vïng khã kh¨n, vïng cao, vïng s©u vµ vïng xa, tr­íc hÕt lµ c¸c x·, c¸c hé ®Æc biÖt khã kh¨n ë ®ång b»ng trung du miÒn nói, vïng s©u, vïng cao , vïng xa. Trong giai ®o¹n mét ph¶i xo¸ ®­îc ®ãi , gi¶m ®­îc nghÌo vµ x©y dùng ®­îc ®éi ngò c¸n bé cho giai ®o¹n ph¸t triÓn . Nh­ng phai nhÊn m¹nh râ rµng tËp trung ­u tiªn, khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn mét sè vïng , tØnh vµ mét bé ph¹n d©n c­ giµu cã sím h¬n nhanh h¬n chÝnh lµ thóc ®Èy , l«i cuèn , hç trî , hîp t¸c ®Ó c¸c vïng , tØnh ,bé phËn nh©n d©n ®ang gÆp khã kh¨n vµ ®Æc biÖt khã kh¨n ngµy cµng kh¸ dÇn lªn vÒ c¶ kinh tÕ vµ x· héi . Lµm nh­ vËy chÝnh lµ tõng b­íc thùc hiÖn môc tiªu ®Þnh h­íng XHCN ngay trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN. Trong viÖc thùc hiÖn giai ®o¹n nµy cÇn ph¶i chó ý ®óng mùc ®Õn c«ng b»ng v¨n minh , v¨n minh c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn cho con ng­êi ph¸t triÓn toµn diÖn . NÕu kh«ng thùc hiÖn ®óng cña b­íc ®I nãi trªnth× kh«ng thÓ tõng b­íc d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh v÷ng b­íc ®I lªn CNXH ®­îc. NÕu ®Çu t­ ph©n t¸n , dµn tr¶i ,b×nh qu©n th× còng kh«ng phï hîp víi thùc tiÔn kh¸ch quan , ®ßi hái cña nÒn khinh tÕ thÞ tr­êngcã sù qu¶n lý cñ nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN vµ còng kh«ng phï hîp víi thùc tiÔn tÊt yÕu cña quy luËt ph¸t triÓn kh«ng ®Òu cña c¸c vïng , c¸c tØnh vµ nh©n d©n trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn , kin tÕ x· héi , truyÒn thèng phong tôc tËp qu¸n ...cßn cã thuËn tiÖn , khã kh¨n kh¨n kh¸c nhau. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng ®­îc giai ®o¹n ph¸t triÓn nµy , tr­íc hÕt thèng nhÊt quyÕt t©m cao. Nhµ n­íc ph¶i x©y dùng ®óng ®¾n ®ång bé quy ho¹ch ph¸t triÓn chung cña c¶ n­íc , tõng vïng, tõng tØnh tõng huyÖn ,quËn , tõng ph­êng tõng lµng b¶n. Ph¶i coi ®©y lµ c¬ s¬ ph¸p lý thèng nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ , c¬ cÊu ®Çu t­, hÖ thèng ph¸p lu¹t vµ c¬ chÕ , chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ ®óng ®¾n vµ khuyÕn khÝch m¹nh ®Ó ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao víi quy m« lín trong ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng , tØnh ®­îc ­u tiªn h¬n , nh­ng ph¶i ®¶m b¶o sù chªnh lÖch giµu nghÌo gi÷a c¸c vïng ë giíi h¹n cã thÓ gi÷ ®­îc æn ®Þnh cho ph¸t triÓn trong c¶ n­íc. Trong h¬n 11 n¨m ®æi míi chóng ta ®· ®ang thùc hiÖn ®­êng l«i ®æi míi ®óng ®¾n , nhê ®ã tèc ®é t¨ng tr­ëng ®¹t kh¸ cao,t×nh h×nh kinh tÕ x· héi æn ®Þnh ,®êi sèng ®¹I bé phËn nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn mét b­íc quan träng . Tõ thùc tÕ cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ë mét sè n­íc ch©u ¸, kÓ c¶ c¸c n­íc ®­îc xÕp vµo lo¹i con rång ch©u ¸ sau h¬n 30 n¨m ph¸t triÓn, cho chóng ta thÊy r»ng ngay trong tõng giai ®oËn ph¸t triÓn cÇn sím ph¸t hiÖn nh÷ng mÊt c©n ®èi bªn trong ®Ó cã sù ®iÒu tiÕt cÇn thiÕt, ®Æn biÖt lµ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ ph¶i lu«n chñ ®éng n©ng cao tÝnh ®éc lËp tù chñ,tù lùc , tù c­êng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ ®Ó ph¸t huy tèi ®a néi lùc , cÇn kiÖm ®Ó c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹I ho¸ ®Êt n­íc . Ph©n tÝch thùc tr¹ng kinh tÕ x· héi 1997,chóng ta ®· ph¸t hiÖn ra nh÷ng mÊt c©n ®èi trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu ®Çu t­, cho nªn mét sè mÆt hµng , dÞch vô , ngµnh nghÒ cung ®· lín h¬n cÇu nh­ kh¸ch s¹n , ®iÖn tö ,l¾p r¸p « t« xe m¸y , s©n bay cÇu c¶ng n­íc s©u ... C¸c cam kÕt vÒ xuÊt khÈu cña c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng thùc hiÖn ®­îc, chóng ta kh«ng kiÓm so¸t ®­îc viÖc n©ng gi¸ , chuyÓn gi¸ ®Çu vµo cña c¸c nhµ ®Çu t­ , ch­a qu¶n lý ®­îc phÇn lín vèn Nhµ n­íc liªn doanh , do t×nh to¸n kh«ng ®Çy ®ñ ®· cho phÐp liªn doanh lªn mét sè liªn doanh bÞ ‘’lç’’ lµm cho chóng ta kh«ng b¶o toµn vµ ph¸t triÓn ®­îc vèn , nh­ng thùc tÕ ch­a h¼n ®· lç , cã thÓ lç gi¶ ,l·i thËt trong liªn doanh. Cã kh«ng Ýt c«ng nh©n doanh nghiÖp liªn doanh ®¹t møc thu nhËpthÊp h¬n doanh nghiÖp trong n­íc , mét sè vÊn ®Ò vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp , n«ng th«n vµ n«ng d©n, nhÊt lµ vïng khã kh¨n, vïng cao vïng s©u vµ vïng xa ®ang næi cém cÇn tËp trung xö lý ®óng mùc h¬n ... 2. Giai ®o¹n thø hai lµ ph¸t triÓn c¸c vïng tØnh, thµnh phè , bbä phËn nh©n d©n ®¹t ®­îc tr×nh ®ä kh¸ vµ giÇu cã . Muèn vËy cÇn tËp trung ®Çu t­ cña nhµ n­íc , khai th¸c søc m¹nh cña c¸c vïng , tØnh , thµnh phè ®· ®¹t ®­îc tr×nh ®é kh¸ giµu ®¹t ®­îc trong giai ®o¹n thø nhÊt, khuyÕn khÝch m¹nh c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn c¸c vïng , tØnh , huyÖn, x· ,lµng cßn khã kh¨n trong giai ®o¹n mét ®¹t ®­îc tr×nh ®ä kh¸ vµ giµu cã lªn. Nªu xÐt vÒ tr×nh tù th× ®©y lµ giai ®o¹n khã kh¨n nhÊt v× c¸c vïng c¸c tØnh , c¸c hé gia ®×nh vèn ®· khã kh¨n , cã nhiÒu x· , hé nghÌo ®ãi . §©y lµ c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn sinh th¸i kinh tÕ x· héi rÊt khã kh¨n vµ l¹c hËu , ®Æc biÖt lµ khÝ hËu kh¾c nghiÖt , c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm ,®êi sèng khã kh¨n tr×nh ®é d©n trÝ thÊp . Víi ®iÒu kiÖn nh­ vËy , ch¾c ch¾n sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ bá vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi , ®Çu t­ trong n­íc vµo c¸c vïng khã kh¨n nµy . §Ó gi¶o quyÕt vÊn ®Ò nµy ph¶i tËp trung søc m¹nh tæng hîp cña c¶ nhµ n­íc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c vïng , tØh khã kh¨n trë thµnh kh¸ vµ giµu cã . Muèn vËy cÇn ph¶i thùc hiÖn nh­ng chñ ch­¬ng vµ biÖm ph¸p quan träng sau ®©y: a. Nhµ n­íc cÇn chØ ®¹o x©y dùng ®óng ®¾n quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c vïng , tØnh kh¸ ,giµu cã , ­u tiªn tËp trung ®Çu t­ ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó ph¸t triÓn nhanh kinh tÕ - x· héi cña c¸c tØnh khã kh¨n theo quy ho¹ch ph¸t triÓn ®· ®­îc duyÖt. b.Nhµ n­íc cÇn quy ®Þnh râ nghÜa vô cho c¸c vïng , tØnh ®· ®¹t tr×nh ®é kh¸ vµ giµu cã h¬n ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c vïng tØnh khã kh¨n nh­ ®­a vèn vµo ®©ï t­ liªn doanh, ®µo t¹o c¸n bé ,c«ng nh©n chuyÓn giao c«ng nghÖ... nghÜa vô nµy cÇn ®­îc quy ®Þnh ngay trong giai ®o¹n mét , giai ®o¹n xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo , nhung giai ®o¹n 2 ph¶i quy ®Þnh chÆt chÏ, ®Çy ®ñ h¬n, cô thÓ vµ cao h¬n, v× ®©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn c¸c vïng ,tØnh khã kh¨n ®¹t ®­îc tr×nh ®é kh¸ vµ giµu cã. c.Cã c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·I ®ñ m¹nh ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi , ®Çu t­ trong n­íc ®­a vèn vµ ®­a c«ng nghÖ vµo ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c vïng khã kh¨n, c¸c vïng miÒn nói , vïng cao , vïng s©u , vïng xa,c¸c vïng trung du vµ ®ång b»ng cã nhiÒu khã kh¨n lµ nh÷ng vïng khã kh¨n ®Ó ph¸t triÓn c¸c vïng nµy cÇn ­u ®·I khuyÕn khÝch vÒ thñ tôc ®Çu t­ c¸c quyÒn sö dông ®Êt thuª xuÊt nhËp khÈu vay vèn ®aµu t­... C¸c vïng c¸c tØnh khã kh¨n cÇn chñ ®éng cã quy ho¹ch vÒ kÕ ho¹ch ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi , khai th¸c tèi ®a c¸c nguån lùc hiÖn cã nh­ nguån ng©n s¸ch cña ®Þa ph­¬ng, nguån tµi nguyªn ®­îc qu¶n lý vµ khai th¸c , nguån nh©n lùc vµ c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®· ®­îc ph¸t triÓn trong giai ®o¹n 1. C¸c vïng c¸c tØnh khã kh¨n cÇn t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tæ chøc ®Çu t­ b»ng ng©n s¸ch cña nhµ n­íc ,®Çu t­ cña n­íc ngoµi , ®Çu t­ trong n­íc c¸c vïng vµ c¸c tØnh giµu cã h¬n tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ s¶n xuÊt kinh doanh b»ng c¸ch ®ã c¸c vïng tØnh khã kh¨n sÏ ®¹t ®­îc tr×nh ®é kh¸ vµ giµu cã vÒ kinh tÕ ®Ó cã c¬ së ®Ó b¶o ®¶m sù c«ng b»ng . 3. Giai ®o¹n ba ,lµ ph¸t triÓn c¸c vïng ,c¸c tØnh thµnh phè trong c¶ n­íc ®¹t ®­îc tr×nh ®é kh¸ ,giµu cã vÒ kinh tÕ vµ ®¶m b¶o ®­îc sù c«ng b»ng vµ v¨n minh v÷ng b­íc ®I lªn CNXH. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng giai ®o¹n nµy - giai ®o¹n cuèi cïng ®Ó hoµn chØnh môc tiªu :d©n giµu n­íc m¹nh c«ng b»ng x· héi , v¨n minh v­ng b­íc ®I lªn CNXH chóng ta cÇn gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò quan träng sau ®©y: a. §¸nh gi¸ tæng hîp kÕt qu¶ , tån t¹i trong viÖc ph¸t triÓn ë giai ®o¹n mét vµ giai ®o¹n hai ®Ó cã kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh cÇn thiÕt gi÷a c¸c vïng ,c¸c tØnh , tiÕp tôc ph¸t triÓn ®Ó ®¶m b¶o cho nh©n d©n c¸c vïng c¸c tØnh trong c¶ n­íc kh¸ h¬n , giµu h¬n vÒ kinh tÕ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng cã cuéc sèng vÊt chÊt vµ tinh thÇn v¨n minh; con ng­êi ph¸t triÓn toµn diÖn vµ mang ®Çy ®ñ b¶n s¾c d©n téc. Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc ®Çu t­ b»ng ng©n s¸ch nhµ n­íc , ph¸t huy nh÷ng nguån lùc hiÖn cã cña giai ®o¹n 1 vµ 2 ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch trong ®iÒu chØnh trong ph¸t triÓn ë c¸c tØnh , vïng ch­a ®¹t tr×nh ®é kh¸ vµ giµu cã so víi møc trung b×nh chung cña c¶ n­íc sau khi kÕt thóc giai ®o¹n 1 vµ 2 c.Ph¸t huy néi lùc c¸c vïng , c¸c tØnh giµu cã , ®¹t trªn møc trung b×nh chung cña c¶ n­íc ®Ó tiÕp tôc ®Çu t­ , liªn doanh hç trî ,gióp ®ì c¸c vïng , c¸c tØnh ch­a ®¹t tr×nh ®é trung b×nh chung cña c¶ n­íc ph¸t triÓn ®Ó ®¹t møc trung b×nh chung ho¹c cao h¬n trong giai ®o¹n 3. d. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÝnh s¸ch ®Ó b¶o ®¶m sù c«ng b»ng trªn c¸c mÆt :tuyÖt ®¹I ®a sè ng­êi lao ®éng , c«ng d©n ViÖt nam cã ®ñ viÖc lµm , ®­îc häc hµnh vui ch¬i gi¶i trÝ , b¶o ®¶m ®Çy ®ñ c¸c quyÒn d©n chñ cho ng­êi lao ®éng vµ c«ng d©nViÖt Nam ; b¶o ®¶m ¨n ngon mÆc ®Ñp , cã cuéc sèng tù do h¹nh phóc vµ sèng v¨n minh vÒ vÊt chÊt . B¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch v¨n minh vÒ tinh thÇn vµ ph¸t triÓn toµn diÖn cña ng­êi lao ®éng vµ nh©n d©n ViÖt Nam , ph¸t huy ®Çy ®ñ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc HHHHHHHHHHHHJJJJUûTTNHJJViÖt Nam ,b¶o ®¶m cho môc tiªu cña CNXH ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. C¶ ba giai ®o¹n nªu trªn cã träng t©m ,träng ®iÓm ph¸t triÓn kh¸c nhau trong mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt , nªn cã quan hÖ ch¾t che víi nhau , t¹o ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò cho nhau ph¸t triÓn vµ cã nh÷ng mÆt ®an xen nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn . §Ó thùc hiÖn c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cho thÕ hÖ mai sau th× mét bé ph¹n kh«ng nhá thÕ hÖ jiÖn t¹i cña thÕ kû 21ph¶i chÊp nhËn mét s­ thiÖt thßi nhÊt ®Þnh , hy sinh nhÊt ®Þnh , ph¶i chÊp nh©n mét sù mÊt c«ng b»ng t¹m thêi trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh , ph¶i chÊp nhËn mét sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo nhÊt ®Þnh ... sù thiÕt thßi , hy sinh , mÊt c«ng b»ng , ph©n ho¸ giµu nghÌo chØ ®­îc giao ®éng trong giíi h¹n cho phÐp Giãi h¹n cho phÐp ®ã ®­îc quy ®Þnh hîp lý bëi môc tiªu t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ , x· héi . §iÒu ®ã ®ßi hái trong tæ chøc thùc hiÖn , ®iÒu hµnh ph¶i ph¸t hiÖn vµ kiªn quyÕt ®iÒu chØnh kÞp th¬× hµng n¨m , ®iÒu chØnh trong tõng giai ®o¹n ®Ó gi÷ v÷ng giíi h¹n an toµn nhÊt cho sù ph¸t triÓn.Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng môc tiªu æn ®Þnh chÝnh trÞ ,x· héi lµ môc tiªu sè mét th­êng xuyªn vµ l©u dµi ®Ó ®iÒu chØnh c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ toµn bé qóa tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam. 4.Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë viÖt nam: a, Thùc hiÖn ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u ; XÐt vÒ mÆt l«gic vµ lÞch sö KTTT cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së nhiÒu lo¹i h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt . C¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa Mac-lªnin ®· kh¼ng ®Þnh vÒ chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ mét nguyªn nh©n quyÕt ®Þnh sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt cña s¶n xuÊt hµng ho¸ , sù xuÊt hiÖn chÕ ®é cña t­ h÷u b¾t ®Çu tõ cuèi x· héi céng s¶n nguyªn thuû , cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ th× chÕ ®é t­ h÷u còng b¾t ®Çu tõ cuèi x· héi céng s¶n nguyªn thuû , cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ th× chÕ ®é t­ h÷u còng ph¸t triÓn theo , t­ h÷u nhá thµnh t­ h÷u lín . ngay chÝnh b¶n th©n chÕ ®é t­ h÷u còng cã nhiÒu lo¹i t­ h÷u kh¸c nhau : t­ h÷u cña ng­êi lao ®éng t­ h÷u cña chñ n« , cña ®Þa chñ phong kiÕn vµ cña nhµ t­ b¶n , s¬ h÷u nhµ n­íc . Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng l¹i lµm nÈy sinh nhiÒu lo¹i h×nh së h÷u kh¸c nhau ; së h÷u tËp thÓ së h÷u cæ phÇn ...h¬n n÷a c¸c lo¹i h×nh së h÷u cã thÓ cã nh÷ng biÕn ®æi vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. Nh­ vËy sù ®a d¹ng ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn , lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt .Sù tån t¹i nhiÒu lo¹i h×nh së h÷u kh¸c nhau võa lµ nguyªn nh©n ra ®êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña KTTT, võa lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KTTT. HiÖn nay chóng ta chÊp nhËn kinh tÕ hµng ho¸ KTTT kh«nh thÓ chÊp nhËn nhiÒu lo¹i h×nh së h÷u kh¸c nhau .ViÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung dùa trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc , tÊt yÕu ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt . ChØ cã ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt míi t¹o ra c¬ së kh¸ch quan ®Ó thùc hiÖn t­ do kinh doanh, ph¸t huy quyÒn tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp vµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr­êng . §Ó thùc hiÖn tèt ®a d¹ng ho¸ chóng ta cÇn qu¸n triÖt s©u s¾c h¬n n÷a vÒ nhËn thøc vµ c¸c biÖm ph¸p c¬ b¶n sau : +, XÐt theo quan ®iÓm t¸i s¶n xuÊt trong kinh tÕ thÞ tr­êng th× viÖc mua b¸n hµng ho¸ th«ng th­êng , hµng ho¸ søc lao ®éng , hµng ho¸ søc lao ®éng hµng ho¸ tiÒn tÖ ®Òu kh«ng lµm mÊt quyÒn vÒ gi¸ trÞ cña ng­êi b¸n vµ ng­êi mua . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c chñ së h÷u kh«ng chØ quan t©m vÒ m¾t hµng së h÷u hiÖn vËt mµ cßn quan t©m ®Æc biÖt ë mÆt së h÷u gi¸ trÞ , tøc lµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña nã ë së h÷u ®­îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ . +, Cçn xö lý mét c¸ch tho¶ ®¸ng vÒ nhiÒu møc ®é kh¸c nhau vÒ møc ®é vÒ quyÒn së h÷u víi quyÓn sö dông , quyÒn qu¶n lý c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh . Trong ®ã viÖc t¸ch quyÒn nhµ n­íc vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt cho xÝ nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt trùc tiÕp lµ hÕt søc cÇn thiÕt . +, X¸c ®Þnh ®óng ®¾n vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn , t¹o lËp quan hÖ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . §èi víi kinh tÕ nhµ n­íc cÇn ph¶i s¾p xÕp l¹i theo h­íng :c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc chØ n¾m gi÷ c¸c nghµnh cã vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ ( c¸c nghµnh kÕt cÊu h¹ tÇng nh­ ®iÖn , n­íc , thuû lîi thång tin liªn l¹c ...) mét sè khu vùc kinh tÕ chñ yÕu , mét sè lÜnh vùc liªn quan ®Õn quèc kÕ d©n sinh , quèc phßng . Cßn sè lín c¸c c¬ së kinh tÕ quèc doanh kh¸c kh«ng ph¶i then chèt th× chuyÓn sang h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn víi c¸ nh©n tËp thÓ hoÆc tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc . Nh÷ng doanh nghiÖp cßn l¹i th­êng xuyªn thua lç , kh«ng ®ãng vai trß then chèt mµ trªn thùc tÕ t­ nh©n cã thÓ thay thÕ ®­îc th× kiªn quyÕt gi¶i thÓ . Trong khi s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn ph©n lo¹i nhµ n­íc hiÖn cã thµnh :doanh nghiÖp ho¹t ®éng kh«ng chñ yÕu vÒ môc tiªu lîi nhuËn vµ doanh nghiÖp v× môc tiªu lîi nhuËn mµ cã ch­¬ng tr×nh s¾p xÕp , gi¶m bít hoÆc ph¸t triÓn phï hîp . §ång thêi ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp ®Ó võa ®¶m b¶o quyÒn tù chñ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp theo c¬ chÕ thÞ tr­êng , võa ®¶m b¶o sù kiÓm so¸t cña nhµ n­íc . Nhanh chãng h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn , tæng c«ng ty m¹nh xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong vµ ngoµi n­íc . §èi víi kinh tÕ hîp t¸c cã vai trß hç trî rÊt lín ®èi víi kinh tÕ nhµ n­íc , do vËy nhµ n­íc ph¶i gióp ®ì vµ h­íng dÉn kinh tÕ hîp t¸c ph¸t triÓn . CÇn th­êng xuyªn t¹o lËp nh÷ng hîp t¸c x· míi vÒ chÊt ®¸p øng yªu cÇu kh¸ch quan cña ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ kinh doanh dùa trªn c¸c nguyªn t¸c tù nguyªn, cïng cã lîi , qu¶n lý d©n chñ b×nh ®¼ng , víi ph­¬ng ch©m ai giái nghÒ g× th× lµm nghÒ Êy . Kinh tÕ hé gia ®×nh trong n«ng th«n ph¶i thùc sù trë thµnh ®¬n vÞ kinh tÕ , ®éc lËp tù chñ . T­ t­ëng chØ ®¹o ®èi víi vÊn ®Ò ruéng ®Êt ph¶i dùa trªn c¬ së t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông , tøc lµ quyÒn sö dông ph¶i ®­îc giao l©u dµi vµ æn ®Þnh cho n«ng d©n , kÌm theo ®ã lµ quyÒn thõa kÕ , chuyÓn nh­îng vµ béi hoµn , thÕ chÊp , c«ng chøng ... ®Ó n«ng d©n ®Çu t­ canh t¸c , ph¸t triÓn n«ng phÈm hµng ho¸ . CÇn sö dông réng r·i c¸c h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é thuéc thµnh phÇn kinh tÕ c¬ b¶n Nhµ n­íc, KTTT, chuyÓn biÕn së h÷u t­ nh©n thµnh së h÷u nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . b, Më réng ph©n c«ng lao ®éng x· héi - c¬ së h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KTTT ë n­íc ta: Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ sù chuyªn m«n ho¸ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt vµo nh÷ng nghµnh , nghÒ kh¸c nhau cña x· héi . ChÝnh nhê sù ph©n c«ng lao ®éng nªn h×nh thµnh mèi quan hÖ kinh tÕ phô thuéc vµ rµng buéc lÉn nhau gi÷a c¸c nghµnh , c¸c vïng thËm chÝ gi÷a c¸c n­íc víi nhau . Qua ®ã sÏ xo¸ bá tËn gèc tÝnh tù cÊp , tù tóc , ®Èy amnhj qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ lao ®éng - lµ xu h­íng c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é ë n­íc ta . Ph©n c«ng lao ®éng vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng . Th«ng qua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt : lao ®éng , vèn , ®Êt ®ai ... ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n vµ lµm cho khèi l­îng s¶n phÈm cña x· héi ra t¨ng . Nh­ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (lao ®éng , vèn , tµi nguyªn) cã h¹n , do ®ã ®ång thêi víi chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt , ®ßi hái chóng ta ph¶i lùa chän nh÷ng ph­¬ng ¸n vÒ ngo¹i h×nh , quy m« c¬ cÊu s¶n xuÊt tèi ­u nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng . Nguån lao ®éng cña n­íc ta kh¸ dåi dµo , kh¶ n¨ng cung øng lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng rÊt lín , nh­ng ng­êi lao ®éng l¹i tËp trung chñ yÕu ë n«ng th«n , tr×nh ®é lao ®éng ngµy cµng thÊp . V× vËy ph¶i ®ßi hái bøc thiÕt ph¶i tæ chøc ph©n c«ng l¹i lao ®éng trong n«ng nghiÖp , n«ng th«n theo h­íng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c nghµnh nghÒ s¶n xuÊt , kinh doanh dÞch vô , tõng b­íc c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n . Mét trong nh­ng ph­¬ng h­íng c¬ b¶n cña ph©n c«ng lao ®éng trªn ®Þa bµn t¹i chç ( t¹i c¸c vïng n«ng th«n ) víi nh÷ng biÖm ph¸p chñ yÕu sau : +, Th«ng qua viÖc øng dông nh÷ng thµnh tùu cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ c¸ch mangj sinh häc ®Ó ®Èy m¹nh th©m canh , t¨ng vô , thu hót mét phÇn lao ®éng theo h­íng chuªn canh nh»m ph¹uc vô ®êi sèng vµ xuÊt khÈu . +, Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®óng tiÒm n¨ng , thÕ m¹nh cña tõng vïng , tõng ®Þa ph­¬ng , cÇn ®Èy m¹nh sù hîp t¸c , liªn kÕt s¶n xuÊt kinh doanh , gi÷a nhµ n­íc qu©n ®éi , hîp t¸c x· vµ n«ng hé cïng lµm , cïng ®Çu t­ ®Ó khai th¸c tèt ­u thÕ cña ®Êt ®ai , rõng biÓn s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. +, §Èy m¹nh qu¸ tr×nh thÞ tr­êng ho¸ n«ng th«n qua viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh hîp t¸c x· s¶n xuÊt , kinh doanh dÞch vô , ph¸t triÓn nghµnh nghÒ vµ lµng nghÒ truyÒn thèng , tõng b­íc h×nh thµnh c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n , kÕt hîp víi qu¸ tr×nh thÞ trÊn ho¸ n«ng th«n . +, Më réng diÖn tÝch , më réng mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh còng lµ mét biÖm ph¸p quan träng ®Ó ph©n c«ng , bè trÝ l¹i lao ®éng trªn ®Þa bµn t¹i chç . Thùc hiÖn m¹nh mÏ viÖc khai hoang, lÊn biÓn , thùc thi nh÷ng dù ¸n phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc , thµnh lËp nh÷ng vïng , trung t©p nu«i h¶i s¶n : t«m , cña , rau c©u ... ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ m« h×nh VAC ...®Ó l«i cuèn nhiÒu lùc l­îng lao ®éng s¶n xuÊt n«ng phÈm phô vô c«ng nghiÖp chÕ biÕn , ®¸p øng cña nhu cÇu thÞ tr­êng trong vµ ngo¹i n­íc . Nh­ vËy më réng ph©n c«ng lao ®éngx· héi lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· vµ ®ang diÔn ra nh­ lµ mét qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt . Sù ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi ph¶i tu©n thñ c¸c qu¸ tr×nh cã tÝnh quy luËt sau : tû träng vµ sè tuyÖt ®èi cña lao ®éng c«ng nghiÖp ngay cµng t¨ng . Tû träng lao ®éng trÝ tuÖ ngay mét t¨ng vµ chiÕm ­u thÕ so víi lao ®éng gi¶n ®¬n trong tæng sè lao ®éng x· héi . Tèc ®é lao ®éng trong c¸c nghµnh phi s¶n xuÊt vËt chÊt (dÞch vô ) t¨ng nhanh h¬n tèc ®é lao ®éng trong c¸c nghµnh s¶n xuÊt vËt chÊt . c, §iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ , x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ më : §Êt n­íc ta ®· tr¶i qua kho¶ng thêi gian kh¸ dµi vµ dùa vµo c¬ chÕ c¬ ho¹ch ho¸ tËp trung , bao cÊp mang nÆng tÝnh hiÖn vËt g¾n liÒn víi nã lµ c¬ cÊu kinh tÕ “ tr× trÖ “ , “ khÐp kÝn” . §ã lµ c¬ cÊu kinh tÕ bè chÝ ch¹y theo quy m« lín , dån vèn vµo ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng cã quan t©m ®Õn c«ng nghiÖp nhÑ , ®Æt n«ng nghiÖp lµ mÆt trÇn hµng ®Çu , song kh«ng ®Æt nã trong mèi qua hÖ víi sù ph¸t triÓn cña c¸c nghµnh g¾n víi ®Çu vµo vµ ®Çu ra cu¶ n«ng nghiÖp . C¬ cÊu nµy ®· c¶n trë sù h×nh thµnh thÞ tr­êng d©n téc thèng nhÊt , c¶n trë sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c nghµnh kinh tÕ - kü thuËt vµ c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ - vïng hµng ho¸ ph¸t triÓn - rÊt cÇn thiÕt cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng . Nh­ng tï ®Þa héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø s¸u ®Õn nay , d­íi ¸nh s¸ng cña sù ®æi míi nãi chung , trong ®ã cã sù ®æi míi vÒ c¬ cÊu kinh tÕ , song vÒ c¬ b¶n c¬ cÊu kinh tÕ cò l¹c hËu , kÐm hiÖu qu¶ míi ®ang dÇn ®­îc kh¾c phôc , sù thay ®æi ®ã thËt kh«ng gian ®¬n . Qua 10 n¨m ®æi míi , c¬ cÊu kinh tÕ n­íc ta b­íc ®Çu ®· cã sù chuyÓn dÞch ®¸ng khÝch lÖ. Tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong GDP tõ 22,7% n¨m 1990 t¨ng 30,3% n¨m 1995; tû träng nghµnh dÞch vô tõ 38,6% n¨m 1990 t¨ng lªn 42,5% n¨m 1995 gi¶m xuèng cßn 27,2% n¨m1995. B­íc sang thêi míi , thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹I ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng , môc tiªu n¨m 2000 ë n­íc ta cÇn cã GDP theo nghµnh lµ : N«ng nghiÖp kho¶ng 14- 20 % , c«ng nghiÖp vµ x©y dùng kho¶ng 34-35% , dÞch vô kho¶ng 45-46% . §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra mçi nghµnh ph¶i ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng : n«ng nghiÖp tõ 4,5-5% ; c«ng nghiÖp vµ x©y dùng 14-15% vµ dÞch vô 12-13% n¨m ; tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n nÒn kinh tÕ 9-10%. Nh­ vËy ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ , x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý lµ yªu cÇu cÇn thiÕt kh¸ch quan ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn KTTT vµ chuyÓn dÞch theo h­íng CNH - H§H. C¬ cÊu kinh tÕ ®­îc ci lµ tèi ­u nÕu nã ph¶n ¸nh ®óng yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan , nhÊt lµ quy luËt kinh tÕ , ®¶m b¶o khai th¸c vµ ph¸t huy cao nhÊt c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc ; phï hîp víi xu h­íng cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹I ; cho phÐp sö dông lîi thÕ so s¸nh , thùc hiÖn c«ng b»ng vµ hîp t¸c quèc tÕ theo h­íng quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ; do vËy c¬ cÊu kinh tÕ ®ang x©y dùng ph¶i lµ “ c¬ cÊu më”; ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao . C¬ cÊu kinh tÕ më lµ mét hÖ thèng kinh tÕ bao gåm hai mÆt . Mét mÆt thùc hiÖn môc ®Ých cña viÖc x©y dùng c¬ cÊu x©y dùng kinh tÕ trong n­íc dùa trªn ph¸t huy l­äi thÕ so s¸nh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña tõng ®Þa ph­¬ng trong s¶n xuÊt vµ trao ®æi , cïng víi c¶ n­íc trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ . Mæt kh¸c ph¶i ®¶m b¶o c¬ chÕ kinh tÕ vµ thÞ tr­êng ph¶i th«ng suèt trong n­íc vµ th«ng tho¸ng v¬Ý bªn ngoµi phï hîp víi yªu cÇu cña trao ®æi hµng ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ . HÖ thèng kinh tÕ më lµ sù kÕt hîp cã lîi nhÊt c¶ hai lo¹i h×nh . Sn¶ xuÊt thay thÕ nhËp khÈu vµ s¶n xuÊt h­íng vÒ xuÊt khÈu . Mæt hµng nµo s¶n xuÊt trong n­íc cã lîi h¬n c¶ th× cÇn ®Èy m¹nh ®Î tho¶ m·n nhu cÇu trong n­íc , mÆt hµng nµo cã lîi thÕ c¹n tranh quèc tÕ th× ph¶i ra søc khai th¸c vµ ph¶i th«ng qua liªn doanh liªn kÕt víi n­íc ngoµi ®Ó chiÕm ­u trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy nay . Nã b¾t nguån tõ sù ph©n bè tµi nguyªn vµ sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu vÒ tr×nh ®é kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc , do yªu cÇu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ hiÖn ®¹I , sù quèc tÕ ho¸ ®êi sèng vµ s¶n xuÊt , sù ph©n c«ng hîp t¸c lao ®éng gi­· c¸c quèc gia . Do vËy viÖc x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ më sÏ cho phÐp chóng ta ph¸t huy tèi ®a c¸c nguån lùc néi sinh cña nÒn kinh tÕ ; tranh thñ vèn c«ng nghÖ n­íc ngoµi ; kÕt hîp søc m¹nh d©n téc vµ søc m¹nh thêi ®¹I ; sö dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh ®Ó kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËunvÒ kinh tÕ. d, H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng gøn bã víi nhau trong mét thÓ thèng nhÊt vµ th«ng suèt trong c¶ n­íc . XÐt theo khÝa c¹nh “ ®Çu vµo “ , “®Çu ra” cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt , cã thÓ quy thµnh hai lo¹i thÞ tr­êng : thÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt , thÞ tr­êng hµng tiªu dïng vµ dÞch vô . ThÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt bao gåm thÞ tr­êng t­ liÖu s¶n xuÊt , thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng søc lao ®éng . Cã c¸c lo¹i thÞ tr­êng nµy míi cã c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ( c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ) míi cã hµng ho¸ , thÞ tr­ßng ®Çu ra . Tuy vËy sù ph¸t triÓn vÒ sè l­îng , chÊt l­îng , tÝnh ®a d¹ng cña thÞ tr­êng ®Çu ra còng cã t¸c ®éng trë l¹i víi thÞ tr­êng ®Çu vµo , nã cã thÓ thóc ®Èy ( hoÆc k×m h·m ) tÝnh tÝch cùc cña thÞ tr­êng ®Çu vµo . HiÖn nay n­íc ta vÒ c¬ b¶n , c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng ®· lµ hµng ho¸ . Tuy nhiªn cßn mét sè ch­a thùc sù trë thµnh hµng ho¸ nh­ ®Êt ®ai , nhµ ë ... §Êt ®ai ë n­íc ta thuéc quyÒn së h÷u nhµ n­íc , cßn quyÒn sö dông , quyÒn chuyÓn nh­îng , kÕ thõa thuéc vÒ ng­êi lao ®éng . ViÖc chuyÓn nh­îng ®Êt ®ai tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c thùc chÊt lµ b¸n quyÒn sö dông ®Êt . ChÝnh v× vËy , nhµ n­íc cÇn ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ c¶ ruéng ®Êt trªn c¬ së ®Þa t« cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¶ ng­êi së h÷u vµ ng­êi sö dông . §èi víi ng­êi chñ së h÷u ruéng ®Êt cã hiÖu qu¶ , tiÕt kiÖm . §Ó thóc ®Èy thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn cÇn nhanh chãng cung cè vµ ®æi míi hÖ thèng ng©n hµng : thùc hiÖn ®iÒu hoµ vµ kinh doanh tiÒn mÆt , vµng , ngo¹i tÖ... diÔn ra th«ng suèt , cã hiÖu qu¶. §Æc biÖt cÇn tÝch cùc chuÈn bÞ nh÷ng tiÒn tÖ cÇn thiÕt ®Ó x¸c lËp thÞ tr­êng chøng kho¸n . Mæt kh¸c cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc vµ chÊt x¸m ngµy cµng tham gia ®¸ng kÓ vµo viÖc t¹o ra gi¸ trÞ hµng ho¸ . V× vËy chÊt x¸m ®­îc coi lµ hµng ho¸ , ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng vµ cã gi¸ c¶ nhÊt ®Þnh . Gi¸ c¶ cña nh÷ng hµng ho¸ chÊt x¸m , mét mÆt c¨n cø vµo gi¸ trÞ cña nã , nh­ng mÆt kh¸c ®¼m b¶o theo quan hÖ cung cÇu , sù tho¶ thuËn gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n . HiÖn nay ë n­íc ta ®ang tõng b­íc h×nh thµnh thÞ tr­êng søc lao ®éng . Trªn c¬ së thhõa nhËn søc lao ®éng lµ hµng ho¸ th× thÞ tr­êng søc lao ®äng lµ bé phËn cÊu thµnh h÷u c¬ cña hÖ thèng thÞ tr­êng . §Ó më réng thÞ tr­êng søc lao ®éng cÇn ph¶i ph¸ bá h×nh thøc ®iÒu hoµ thèng nhÊt søc lao ®éng d­íi thÓ chÕ kinh tÕ cò ; ph¸t triÓn l­u th«ng søc lao ®äng theo chiÒu ngang ; c¶i c¸ch chÕ ®é tiÒn l­¬ng thµnh tÝn hiÖu thÞ tr­êng chø kh«ng ph¶i tÝn hiÖu hµnh chÝnh vÒ sù l­u th«ng nhËn thøc ; x¸c ®inhj c¸c quy ®Þnh ph¸p chÕ ®¶m b¶o sù l­u th«ng hîp lý søc lao ®éng , ®oµ t¹o ngµnh nghÒ vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi . Tr­íc hÕt cÇn ®¶m b¶o quyÒn lµm chñ søc lao ®éng (quyÒn lùa chän viÖc lµm , n¬i lµm viÖc , møc tiÒn l­¬ng) cña ng­êi lao ®éng vµ quyÒn tuyÓn dông nh©n c«ng cña c¸c c¬ së sö dông lao ®éng trªn c¬ së tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ trÞ søc lao ®éng. ThÞ tr­êng søc lao ®äng cña n­íc ta hiÖn nay cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖm ph¸p thiÕt thùc ®Ó ®Èy nhanh h¬n n÷a cÇu vÒ lao ®éng , gi¶m bít s­c Ðp cña cung , lµm cho tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu vÒ søc lao ®äng ®­îc x¸c lËp . ThÞ tr­êng hµng tiªu dïng vµ dÞch vô ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , nã thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt tÝnh chÊt , môc ®Ých vµ tr×nh ®é v¨n minh cña nÒn kinh tÕ .H¬n n÷a thÞ tr­êng nµy ng­êi ta mua nh÷ng t­ liÖu sinh ho¹t , vµ c¸c dÞch vô cÇn thiÕt tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña con ng­êi , nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi . V× vËy , viÖc ph¸t triÓn m¹nh mÏ thÞ tr­êng hµng tiªu dïng vµ dÞch vô cÇn ph¶i quyÕt ®Þnh tèt nh÷ng vÊn ®Ìe sau : + Më réng quy m« , khèi l­îng c¬ cÊu , chñng lo¹i hµng tiªu dïng dÞch vô , ngµy cµng ®a d¹ng vµ chÊt l­îng cao h¬n ®¸p øng c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu cña d©n c­ : ¨n , ë , mÆc , ®I l¹i , ch÷a bÖnh , häc tËp ... Nh÷ng nhu cÇu nµy cÇn ®­îc ®¸p øng trªn c¬ së khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc , khai th¸c tèi ®a thÕ m¹nh cña ®Êt n­íc vÒ ®Êt ®ai tµi nguyªn , ngµnh nghÒ truyÒn thèng , b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ... h­íng tíi môc tiªu ®ñ tiªu dïng vµ t¨ng c­êng xuÊt khÈu. +¸p dông réng r·i c¸c thµnh tùu khoa häc , c«ng nghÖ míi , n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lys kinh tÕ vÜ m« tõng b­íc phÊn ®Êu gi¶m gi¸ hµng tiªu dung vµ dÞch vô .Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ®ßi hái p¶i cã nh÷ng biÖm ph¸p mang tÝnh x· héi nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cña c¶ ng­êi tiªu dïng vµ ng­êi s¶n xuÊt . Nh÷ng ph­¬ng ¸n cã thÓ ®¹t ®­îc ®ã lµ gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó h¹ gi¸ thµnh , t¨ng cung hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng ®Ó gi¶m nh­ng yÕu tè tuyÖt ®èi cña lîi nhuËn ng­êi s¶n xuÊt vÉn t¨ng ( mÆc dï tû lÖ t­¬ng ®èi cña lîi nhuËn gi¶m ). C¸c thÞ tr­êng trªn cÇn triÓn khai thèng nhÊt ®ång thêi víi viÖc ph¸ bá sù chia c¾t khu vùc vµ sù phong to¶ cña ngµnh , ng¨n ngõa vµ kh¾c phôc nh÷ng hiÖn t­¬ng lòng ®o¹n sù vËn hµnh thÞ tr­êng ho¹t ®éng th«ng suèt cã hiÖu qu¶ cÇn ph¸t triÓn nhanh chãng c¸c tæ chøc l­u th«ng thÞ tr­êng . X©y dùng c¸c tæ cøc nh­ : trung t©m giao dÞch t­ liÖu s¶n xuÊt ; tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ ; së giao dÞch chøng kho¸n , c«ng ty ®Çu t­ trung t©m ®µo t¹o nghÒ ; trung t©m thÞ tr­êng th«ng tin , trung t©m t­ vÊn dÞch vô , c¸c kho chøa vµ dÞch vô vËn t¶i ... §Ó ®¶m trËt tù thÞ tr­êng , ®¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng vµ toµn x· héi cÇn ®Þnh ra nh÷ng quy t¾c vËn hµnh thÞ tr­êng d­íi h×nh thøc c¸c quy luËt , luËt chÊt l­îng , luËt canh tranh , luËt tr¸i phiÕu , luËt lao ®éng... kÕt luËn: Qua nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng : Lý luËn cña chñ nghÜa Mac-Lenin thùc sù ®· më ra mét trang míi cho nh©n lo¹i trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn nÒn kinh tÕ . §iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh mét c¸ch thuyÕt phôc trong qu¸ tr×nh ¸p dông vµ chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt nam . Vµ h¬n thÕ n÷a khi ®­îc ¸p dông vµo ViÖt Nam l¹i ®­îc c¸c nhµ l·nh ®¹o n­íc ta xem xÐt , ®¸nh gi¸ toµn diÖn kh¸ch quan . §Æt vµo ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ cña ®Êt n­íc tõ ®ã cã chÝnh s¸ch ®æi míi vµ ph¸t triÓn phï hîp . Tõ khi ®æi míi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ph¸t huy mét c¸ch tÝch cùc . H¬n 10 n¨m qua lÜnh vùc kinh tÕ cña n­íc ta ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ vµ thµnh tùu to lín ; kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh , x· héi æn ®Þnh vµ v÷ng b­íc ®I lªn . §êi sèng cña nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ . Tuy nhiªn trong lßng b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nã lu«n chøa ®ùng nh÷ng khuyÕt tËt vµ nh÷ng khuyÕt tËt ®ã còng ®· biÓu hiÖn ra trong nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam . Nh­ng c¸c chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ nhµ n­íc lu«n ®­îc ®Ò ra ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt , h¹n chÕ mét c¸ch tèt nhÊt . §ång thêi nh÷ng ph­¬ng h­íng tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn còng lu«n ®­îc ®Æt ra t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn æn ®Þnh nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc trong t­¬ng lai . Nãi tãm l¹i , nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay , mÆc dï cã nh÷ng mÆt nh÷ng yÕu tè khiÕn chóng ta ch­a yªn t©m , ch­a hµi lßng , song nã ®â cã nh÷ng ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc , kÝch thÝch sù n¨ng ®éng cña con ng­êi vµ toµn x· héi . Bëi vËy , cïng víi nh÷ng th¾ng lîi b­íc ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi , chóng ta cµng thÊy r»ng viÖc vËn dông c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi lµ mét ®­êng lèi ®óng ®¾n , ®­êng lèi ®ã ®­îc h×nh thµnh tõ thùc tiÔn cuéc sèng , tõ yªu cÇu kh¸ch quan , tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc . Têt c¶ c¸c vÊn ®Ò diÔn ra xung quanh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam mét lÇn n÷a ®· chøng minh cho sù ®óng ®¾n vµ s¸ng suèt trong ph­¬ng h­íng chØ ®¹o cña §¶ng Céng S¶n vµ ho¹t ®éng qu¶n lý thùc hiÖn cña nhµ n­íc Céng Hoµ X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam . Trªn ®©y lµ mét sè ý kiÕn ph©n tÝch qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam mµ em ®· tiÕp thu trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ tham kh¶o tµi liÖu . Tuy em ®· hÕt søc cè g¾ng vËn dông hiÓu biÕt vµ ph¸t huy n¨ng lùc cña m×nh ®Ó hoµn thµnh bµi viÕt song vÉn kh«ng ch¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt , sai lÇm vµ rÊt nhiÒu nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ . Em xin c¶m ¬n thÇy vµ rÊt mong nhËn ®ùoc sù th«ng c¶m cña thÇy . Em còng mong ®­îc thÇy cho ý kiÕn ®Ênh gi¸ ®Ó cã thÓ viÕt tèt h¬n trong c¸c bµi viÕt tiÕp theo./ môc lôc: Néi dung: Trang: PhÇn më ®Çu 1 PhÇn 1: C¬ së lý luËn cña chñ nghÜa Mac-lªnin vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng . 1. Kinh tÕ thÞ tr­êng víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh 2 vµ ph¸t triÓn cña nã . 1.1: Kinh tÕ tù nhiªn vµ kinh tÕ hµng ho¸. 2 1.2: S¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n vµ kinh tÕ thÞ tr­êng. 3 1.3: C¸c h×nh thøc kinh tÕ thÞ tr­êng . 4 1.4: §Æc tr­ng cña kinh tÕ thÞ tr­êng . 5 2. Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng : 2.1: ThÞ tr­êng vµ c¹nh tranh. 6 2.2: C¬ chÕ thÞ tr­êng vµ sù vËn dông cña nã . 9 a. C¬ chÕ thÞ tr­êng 9 b. cung cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng . 9 c. Sù vËn dông c¬ chÕ thÞ tr­êng . 10 2.3: Vai trß cña nhµ n­íc trong c¬ chÕ thÞ tr­êng . 11 2.4: Kinh tÕ thÞ tr­êng trong chñ nghÜa x· héi. 12 PhÇn hai : ViÖt nam víi qu¸ tr×nh vËn dông vµ chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa. 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. 17 2. §Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. 20 3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt nam. 21 4. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ëViÖt Nam 25 KÕt luËn 29 tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh “TriÕt häc Mac-lªnin” tËp 2 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia Hµ Néi-n¨m1997. 2. Gi¸o tr×nh “Kinh tÕ chÝnh trÞ Mac-Lªnin “ tËp 2 Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc Hµ Néi -N¨m 1998. 3. C-Mac t­ b¶n . QuyÓn 2 , tËp 2 , NXB Sù thËt Hµ Néi ,n¨m 1963. 4. Vò Hång TiÕn - Chñ nghÜa Mac Lªnin vµ mét sè vÊn ®Ò thùc tiÔn ë ViÖt Nam hiÖn nay . NXB §¹I häc Quèc Gia, n¨m1997. 5. C-Mac,F.Engen.Toµn tËp,t20. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia,Hµ Néi,1994 ,tr.329. 6. Gi¸o s­ , tiÕn sÜ : Ng« §×nh Giao. T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ Th¸ng 6-1998 7. NguyÔn ThÞ ViÖt H­ng -Th«ng tin lý luËn thµng 7-1998. 8. NguyÔn H÷u V­îng .Kinh tÕ thÞ tr­êng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc .T¹p chÝ TriÕt häc sè 4(110), Th¸ng 8-1999. 9. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam . V¨n kiÖn §¹I héi ®¹I biÓu toµn quèc lÇn thø 8.Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia , Hµ Néi ,1996,tr 26. 10. Phã tiÕn sÜ :NguyÔn Cóc.Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa .Nhµ xuÊt b¶n thèng kª Hµ Néi-1995. 11. PhÊn ®Êu thi ®ua nghÞ quyÕt cña §¶ng vµo cuéc sèng sè 15(8-1999). 12. Nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn sè 11-1999. 13. Nghiªn cøu trao ®æi sè 18 (9-1999). 14. V.I.Lªnin.Toµn tËp,t.44. NXB TiÕn bé ,Matxc¬va,n¨m1978,tr217. 15. Hå ChÝ Minh .Toµn tËp ,t4.Nxb Sù thËt ,Hµ Néi,n¨m1984 ,tr.36. 16. §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam , sdd. tr72. 17. Gi¶ng viªn Mac-Lªnin, Tr­êng ®¹I häc kinh tÕ thµnh phè Hå ChÝ Ninh. 18. Häc thuyÕt Mac-lªnin vµ thêi ®¹I. NXB Sù thËt-n¨m1991. 19. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n trong v¨n kiÖn ®¹I héi 7 §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam-Hái vµ ®¸p . NXB Th«ng tin v¨n ho¸ ,n¨m 1991. 20.Lª V¨n Sang (cb)-C¸c m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi. Nxb th«ng kª, Hµ Néi 1994,tr 29.30.