Lời mở đầu
Trong công cuộc xây dựng và phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay, lý luận nhận thức, vấn đề cải tạo thực tiễn nền kinh tế luôn thu hút sự quan tâm của nhiều đối tượng.
Ngày nay, triết học là một bộ phận không thể tách rời với sự phát triển của bất cứ hình thái kinh tế nào. Những vấn đề triết học về lý luận nhận thức và thực tiễn, phương pháp biện chứng . luôn là cơ sở, là phương hướng, là tôn chỉ cho hoạt động thực tiễn, xây dựng và phát triển xã hội. Nếu xuất phát từ một lập trường triết học đúng đắn, con người có thể có được những cách giải quyết phù hợp với các vấn dề do cuộc sống đặt ra. Việc chấp nhận hay không chấp nhận một lập trường triết học nào đó sẽ không chỉ đơn thuần là sự chấp nhận một thế giới quan nhất định, một cách lý giải nhất định về thế giới, mà còn là sự chấp nhận một cơ sở phương pháp luận nhất định chỉ đạo cho hoạt động.
Chúng ta biết rằng, triết học là một trong ba bộ phận cấu thành của chủ nghĩa Mác. Lênin đã chỉ rõ rằng chủ nghĩa duy vật biện chứng đó chính là triết học của chủ nghĩa Mác. Cho đến nay, chỉ có triết học Mác là mang tính ưu việt hơn cả. Trên cơ sở nền tảng triết học Mác - Lênin, Đảng và Nhà nước ta đã học tập và tiếp thu tư tưởng tiến bộ, đề ra những mục tiêu, phương hướng chỉ đạo chính xác, đúng đắn để xây dựng và phát triển xã hội, phù hợp với hoàn cảnh đất nước. Mặc dù có những khiếm khuyết không thể tránh khỏi song chúng ta luôn đi đúng hướng trong cải tạo thực tiễn, phát triển kinh tế, từng bước đưa đất nước ta tiến kịp trình độ các nước trong khu vực và thế giới về mọi mặt
Chính những thành tựu của xây dựng chủ nghĩa xã hội và qua mười năm đổi mới là minh chứng xác đáng cho vấn đề nêu trên. Hoạt động nhận thức và cải tạo thực tiễn cùng với sự nắm bắt các quy luật khách quan trong vận hành nền kinh tế ở nước ta là một vấn ềề còn nhiều xem xét và tranh cã, nhất là trong quá trình đổi mới hiện nay.Vì vậy, em quyết định chọn đề tài “Lý luận nhận thức, vận dụng quan điểm đó vào nền kinh tế Việt Nam trước và sau mười năm đổi mới đến nay”.
28 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2405 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Lý luận nhận thức, vận dụng quan điểm đó vào nền kinh tế Việt Nam trước và sau mười năm đổi mới đến nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
lêi më ®Çu
Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta hiÖn nay, lý luËn nhËn thøc, vÊn ®Ò c¶i t¹o thùc tiÔn nÒn kinh tÕ lu«n thu hót sù quan t©m cña nhiÒu ®èi tîng.
Ngµy nay, triÕt häc lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi víi sù ph¸t triÓn cña bÊt cø h×nh th¸i kinh tÕ nµo. Nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc vÒ lý luËn nhËn thøc vµ thùc tiÔn, ph¬ng ph¸p biÖn chøng... lu«n lµ c¬ së, lµ ph¬ng híng, lµ t«n chØ cho ho¹t ®éng thùc tiÔn, x©y dùng vµ ph¸t triÓn x· héi. NÕu xuÊt ph¸t tõ mét lËp trêng triÕt häc ®óng ®¾n, con ngêi cã thÓ cã ®îc nh÷ng c¸ch gi¶i quyÕt phï hîp víi c¸c vÊn dÒ do cuéc sèng ®Æt ra. ViÖc chÊp nhËn hay kh«ng chÊp nhËn mét lËp trêng triÕt häc nµo ®ã sÏ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù chÊp nhËn mét thÕ giíi quan nhÊt ®Þnh, mét c¸ch lý gi¶i nhÊt ®Þnh vÒ thÕ giíi, mµ cßn lµ sù chÊp nhËn mét c¬ së ph¬ng ph¸p luËn nhÊt ®Þnh chØ ®¹o cho ho¹t ®éng.
Chóng ta biÕt r»ng, triÕt häc lµ mét trong ba bé phËn cÊu thµnh cña chñ nghÜa M¸c. Lªnin ®· chØ râ r»ng chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng ®ã chÝnh lµ triÕt häc cña chñ nghÜa M¸c. Cho ®Õn nay, chØ cã triÕt häc M¸c lµ mang tÝnh u viÖt h¬n c¶. Trªn c¬ së nÒn t¶ng triÕt häc M¸c - Lªnin, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· häc tËp vµ tiÕp thu t tëng tiÕn bé, ®Ò ra nh÷ng môc tiªu, ph¬ng híng chØ ®¹o chÝnh x¸c, ®óng ®¾n ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn x· héi, phï hîp víi hoµn c¶nh ®Êt níc. MÆc dï cã nh÷ng khiÕm khuyÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái song chóng ta lu«n ®i ®óng híng trong c¶i t¹o thùc tiÔn, ph¸t triÓn kinh tÕ, tõng bíc ®a ®Êt níc ta tiÕn kÞp tr×nh ®é c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi vÒ mäi mÆt. ChÝnh nh÷ng thµnh tùu cña x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ qua mêi n¨m ®æi míi lµ minh chøng x¸c ®¸ng cho vÊn ®Ò nªu trªn. Ho¹t ®éng nhËn thøc vµ c¶i t¹o thùc tiÔn cïng víi sù n¾m b¾t c¸c quy luËt kh¸ch quan trong vËn hµnh nÒn kinh tÕ ë níc ta lµ mét vÊn ÒÒ cßn nhiÒu xem xÐt vµ tranh c·i, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ®æi míi hiÖn nay.V× vËy, em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “Lý luËn nhËn thøc, vËn dông quan ®iÓm ®ã vµo nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tríc vµ sau mêi n¨m ®æi míi ®Õn nay”.
giíi thiÖu ®Ò tµi
I, t×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi
Sù tÊt th¾ng cña chñ nghÜa céng s¶n, sù thay thÕ x· héi t b¶n chñ nghÜa b»ng x· héi céng s¶n chñ nghÜa trong tiÕn tr×nh lÞch sö cña nh©n lo¹i lµ mét quy luËt kh¸ch quan. ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ë vµo thêi kú qu¸ ®é, chóng ta ®· bá qua giai ®o¹n t b¶n chñ nghÜa, tiÕn th¼ng lªn chñ nghÜa x· héi. V× vËy trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, lu«n lu«n n¶y sinh nh÷ng m©u thuÉn cÇn gi¶i quyÕt. Víi sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, chóng ta ®· cã nh÷ng chiÕn lîc vµ s¸ch lîc ®óng ®¾n.
Trªn c¬ së nÒn t¶ng cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin, ®Æc biÖt lµ lý luËn triÕt häc M¸c- Lªnin, chóng ta ®· v¹ch râ ®îc con ®êng ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n ®ã lµ: ”lu«n lu«n xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn, t«n träng vµ ho¹t ®éng theo quy luËt kh¸ch quan.’(TrÝch’V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI”). Tõ n¨m 1986, chóng ta ®· tæng kÕt ®îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u ®Ó ®æi míi vµ c¶i c¸ch kinh tÕ. X©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, lµnh m¹nh chÝnh lµ sù vËn dông s¸ng t¹o quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng vµo thùc tiÔn hoµn c¶nh trong níc vµ trªn thÕ giíi. Nh÷ng quan ®iÓm ®æi míi, tiÕn bé ®ã lµ sù t«n träng hoµn toµn nh÷ng lý luËn nhËn thøc vµ thùc tiÔn chi phèi nÒn kinh tÕ.
§øng trªn quan ®iÓm triÕt häc M¸c- Lªnin, ta cµng cã c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh nh÷ng khëi s¾c trong mêi n¨m ®æi míi cho dÕn nay tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI lµ nh÷ng thµnh c«ng mang tÝnh tÊt yÕu do chóng ta ®· vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kh¸ch quan vµo c¶i t¹o thùc tiÔn. Chóng ta ®· t«n träng nh÷ng bíc ph¸t triÓn cã tÝnh quy luËt cña lÞch sö, kh«ng ®i ngîc l¹i “guång quay” cña lÞch sö.
II, Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi
Lu«n lu«n g¾n lý thuyÕt víi thùc hµnh, n¾m v÷ng kiÕn thøc th«ng qua sù hiÓu biÕt s©u réngvÊn ®Ò lµ mét ph¬ng ch©m hµnh ®éng cña sinh viªn trong thêi ®¹i míi. Nghiªn cøu lý luËn nhËn thøc vµ thùc tiÔn lµ mét sù nghiªn cøu s©u réng cña triÕt häc trong mèi liªn quan víi ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi.
H¬n thÕ n÷a, ®øng tríc ngìng cöa thÕ kû 21, khi mµ xu thÐ héi nhËp ®ang t¨ng cao, nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ th× c¸c hµnh ®éng ®Òu xuÊt ph¸t tõ qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ c¶i t¹o thùc tiÔn lµ ph¬ng ch©m chØ ®¹o vµ ho¹t ®éng cña §¶ng, Nhµ níc ta.
Muèn ph¸t triÓn kinh tÕ v÷ng m¹nh th× ph¶i lu«n ®Æt nã víi mèi quan hÖ víi nh÷ng khoa häc kh¸c, ®Æc biÖt lµ triÕt häc. Sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i, ph¸t triÓn hay l¹c hËu cña bÊt cø nÒn kinh tÕ nµo lµ do cã lËp trêng triÕt häc ®óng ®¾n. Bëi v× xuÊt ph¸t tõ mét lËp trêng triÕt häc ®óng ®¾n, con ngêi cã thÓ cã ®îc c¸ch gi¶i quyÕt phï hîp víi nh÷ng vÊn ®Ò do cuéc sèng ®Æt ra. Cßn ngîc l¹i, xuÊt ph¸t tõ mét lËp trêng triÕt häc sai lÇm, con ngßi khã cã thÓ tr¸nh khái hµnh ®éng sai lÇm. Trong ho¹t d«ng kinh tÕ, mét lËp trêng triÕt häc ®óng ®¾n lµ tèi cÇn thiÕt. ChØ cã triÕt häc M¸c - Lªnin míi cã ®îc nh÷ng tÝnh u viÖt nµy.
§èi víi mét sinh viªn ng©n hµng nãi riªng vµ nh÷ng c¸n bé kinh tÕ nãi chung, viÕc n¾m v÷ng triÐt häc víi nh÷ng quy luËt, lý luËn, ph¬ng ph¸p cña nã lµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc. V× khi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p cô thÓ nh: c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c thùc tiÔn nµy kh«ng thÓ t×m thÊy ®îc ë nh÷ng c¸n bé thuéc lÜnh vùc chuyªn ngµnh triÕt häc mét c©u tr¶ lêi cô thÓ vÒ vÊn ®Ò ®ã dîc, nhng trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p nµy l¹i lu«n n¶y sinh.
III, ph¹m vi nghiªn cøu
TriÕt häc M¸c - Lªnin vÒ vËt chÊt, vËn ®éng trong kh«ng gian, thêi gian vµ vÒ sù thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi ®· gãp phÇn x¸c lËp thÕ giíi quan duy vËt khoa häc vµ cã ý nghÜa vÒ ph¬ng ph¸p luËn to lín trong nhËn thøc khoa häc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn. TriÕt häc kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× qu¸ xa x«i, viÓn v«ng, ngîc l¹i nã g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ víi cuéc sèng, thùc tiÔn, chØ ®¹o cho con ngêi hµnh ®éng. N¾m v÷ng ®îc mäi néi dung cña triÕt häc, ®Æc biÖt lµ lý luËn nhËn thøc vµ c¶i t¹o thùc tiÔn sÏ lµm cho con ngêi lµm chñ thÕ giíi, chinh phôc thiªn nhiªn, c¶i t¹o ®îc x· héi, ph¸t triÓn kinh tÕ m¹nh mÏ.
VÊn ®Ò ®· nªu trong v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng VI cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay. Sau h¬n mêi n¨m ®æi míi víi nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh ta cµng thÊy râ sù ®óng ®¾n vµ cÇn thiÕt cña bµi häc kinh nghiÖm ®ã. Trong bµi viÕt nµy, chØ tËp trung ph©n tÝch vÊn ®Ò lý luËn nhËn thøc vµ c¶i t¹o thùc tiÔn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Cïng víi sù tæng kÕt cña ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI trong v¨n kiÖn ®· ®¸nh dÊu mét mèc son lÞch sö cña ViÖt Nam chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng díi sù qu¶n lý cña nhµ níc, theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ho¹t ®éng x©y dùng kinh tÕ, ®æi míi kinh tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ mèi liªn hÖ cña nã víi thùc tiÔn vµ c¸c quy luËt triÕt häc lµ trung t©m cña néi dung nµy.
IV, C¬ së lý luËn
§¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®· ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. Tríc v¨n kiÖn nµy, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®· ®îc rót ra trong triÕt häc M¸c - Lªnin vµ §¶ng ta lÊy ®ã lµm “kim chØ nam’ cho ho¹t ®éng cña m×nh. TriÕt häc lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin ®· chØ râ; triÕt häc cña chñ nghÜa M¸c lµ chñ nghÜa duy vËt. Nhng M¸c kh«ng dõng l¹i ë chñ nghÜa duy vËt thÕ kû XVIII mµ nh÷ng thiÕu sãt chñ yÕu nhÊt cña nã lµ m¸y mãc, siªu h×nh vµ duy t©m khi xem xÐt c¸c hiÖn tîng x· héi. C.M¸c vµ F.Enghen ®· kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt Êy, ®Èy triÕt häc tiÕn lªn h¬n n÷a b»ng c¸ch tiÕp thu mét c¸ch cã phª ph¸n vµ cã chän läc nh÷ng thµnh qu¶ cña triÕt hoc cæ ®iÓn §øc vµ nhÊt lµ cña hÖ thèng triÕt häc Hªghen. Trong nh÷ng thµnh qu¶ ®ã th× thµnh qu¶ chñ yÕu lµ phÐp biÖn chøng, tøc lµ häc thuyÕt vÒ sù ph¸t triÓn díi h×nh thøc toµn diÖn nhÊt, s©u s¾c nhÊt vµ tho¸t h¼n ®îc tÝnh phiÕn diÖn. Nhng phÐp biÖn chøng cña Heeghen lµ phÐp biÖn chøng duy t©m nªn M¸c vµ Enghen ®· c¶i t¹o nã. ChÝnh trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o nµy, M¸c vµ Enghen ®· g¾n phÐp biÖn chøng Hªghen víi thùc tiÔn, ph¸t triÓn tiÕp tôc chñ nghÜa duy vËt cò, ®Èy nã lªn thµnh chñ nghÜa duy vËt bÞªn chøng.V× vËy chÝnh M¸c vµ Enghen ®· x©y dùng mét triÕt häc míi víi thÕ giíi quan duy vËt nhÊt qu¸n trong viÖc nhËn thøc x· héi. C¬ së cña nh÷ng lÝ luËn trong häc thuyÕt ®ã lµ nh÷ng quy luËt kh¸ch quan vµ thùc tiÔn x· héi (“TriÕt häc M¸c- Lªnin”- Ch¬ng tr×nh cao cÊp. TËp I;TËp san triÕt häc).
VËy trong qu¸ tr×nh x©y dùng nªn triÕt häc M¸c, C.M¸c vµ Enghen ®· lu«n ®i tõ thùc tiÔn vµ nh÷ng quy luËt kh¸ch quan ®Ó ®Þnh híng lý luËn nghiªn cøu. Nh÷ng lý luËn ®ã v× thÕ cã c¬ së khoa häc v÷ng ch¾c, kh«ng sa vµo siªu h×nh hay nhÞ nguyªn luËn nh c¸c nhµ triÕt häc ®i tríc.
§Ó chØ ®¹o ho¹t ®éng ®îc ®óng ®¾n, triÕt häc M¸c- Lªnin chÝnh lµ nÒn t¶ng bÒn v÷ng cho mäi môc tiªu, ph¬ng híng ph¸t triÓn mäi mÆt cña §¶ng vµ Nhµ níc ta.
CH¬ng I
mét sè kh¸i niÖm
liªn quan ®Õn c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi nghiªn cøu
I. Thùc tiÔn
1. Kh¸i niÖm
Ho¹t ®éng con ngêi chia lµm hai lÜnh vùc c¬ b¶n. Mét trong hai lÜnh vùc quan träng ®ã lµ: ho¹t ®éng thùc tiÔn.
Thùc tiÔn: (theo quan ®iÓm triÕt häc M¸c xÝt):
Lµ nh÷ng ho¹t ®éng vËt chÊt c¶m tÝnh, cã môc ®Ých, cã tÝnh lÞch sö - x· héi cña con ngêi nh»m c¶i t¹o, lµm biÕn ®æi tù nhiªn vµ x· héi.
2. TÝnh vËt chÊt trong ho¹t ®éng thùc tiÔn
§ã lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña x· héi, ph¶i sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt chÊt ®Ò t¸c ®éng tíi ®èi tîng vËt chÊt nhÊt ®Þnh cña tù nhiªn hay x· héi, lµm biÕn ®æi nã, t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi.
ChØ cã thùc tiÔn míi trùc tiÕp lµm thay ®æi thÕ giíi hiÖn thùc, míi thùc sù mang tÝnh chÊt phª ph¸n vµ c¸ch m¹ng. §©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña thùc tiÔn, lµ c¬ së ®Ò ph©n biÖt ho¹t ®éng thùc tiÔn kh¸c víi ho¹t ®éng lý luËn cña con ngêi.
3. TÝnh chÊt lÞch sö x· héi
ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau, ho¹t ®éng thùc tiÔn diÔn ra lµ kh¸c nhau, thay ®æi vÒ ph¬ng thøc ho¹t ®éng.
Thùc tiÔn lµ s¶n phÈm lÞch sö toµn thÕ giíi, thÓ hiÖn nh÷ng mèi quan hÖ mu«n vÎ vµ v« tËn gi÷a con ngêi víi giíi tù nhiªn vµ con ngêi víi con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt vµ tinh thÇn, lµ ph¬ng thóc c¬ b¶n cña sù tån t¹i x· héi cña con ngêi.
4. Thùc tiÔn cña con ngêi ®îc tiÕn hµnh díi nhiÒu h×nh thøc
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¶i t¹o thÕ giíi, con ngêi t¹o ra mét hiÖn thùc míi, mét ”thiªn nhiªn thø hai”. §ã lµ thÕ giíi cña v¨n hãa tinh thÇn vµ vËt chÊt, nh÷ng ®iÒu kiÖn míi cho sù tån t¹i cña con ngêi, nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy kh«ng ®îc giíi tù nhiªn mang l¹i díi d¹ng cã s½n. §ång thêi víi qu¸ tr×nh ®ã, con ngêi còng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn b¶n th©n m×nh. ChÝnh sù c¶i t¹o hiÖn thùc th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn lµ c¬ së cña tÊt c¶ nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c cã tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o cña con ngêi. Con ngêi kh«ng thÝch nghi mét c¸ch thô ®éng mµ th«ng qua ho¹t ®éng cña m×nh, t¸c ®éng mét c¸ch tÝch cùc ®Ó biÕn ®æi vµ c¶i t¹o thÕ giíi bªn ngoµi. Ho¹t ®éng ®ã chÝnh lµ thùc tiÔn.
a,Ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt
Lµ ho¹t ®éng thùc tiÔn quan träng nhÊt cña x· héi.Thùc tiÔn s¶n xuÊt vËt chÊt lµ tiÒn ®Ò xuÊt ph¸t ®Ó h×nh thµnh nh÷ng mèi quan hÖ ®Æc biÖt cña con ngêi ®èi víi thÕ giíi, gióp con ngêi vît ra khái khu«n khæ tån t¹i cña c¸c loµi vËt.
b.Ho¹t ®éng chÝnh trÞ x· héi
Lµ ho¹t déng cña con ngêi trong c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ x· héi nh»m ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c thiÕt chÕ x· héi, c¸c quan hÖ x· héi lµm ®Þa bµn réng r·i cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ t¹o ra nh÷ng m«i trêng x· héi xøng ®¸ng víi b¶n chÊt con ngêi b»ng c¸ch ®Êu tranh giai cÊp vµ c¸ch m¹ng x· héi.
c. Ho¹t ®éng thùc nghiÖm khoa häc
Lµ ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Æc biÖt v× con ngêi ph¶i t¹o ra mét thÕ giíi riªng cho thùc nghiÖm cña khoa häc tù nhiªn vµ c¶ khoa häc x· héi.
II, Thùc tiÔn cã vai trß rÊt to lín ®èi víi nhËn thøc
Ho¹t ®éng thùc tiÔn lµ c¬ së, lµ nguån gèc, lµ ®éng lùc, lµ môc ®Ých, lµ tiªu chuÈn cña nhËn thøc.
1.Thùc tiÔn lµ c¬ së, nguån gèc cña nhËn thøc
Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, con ngêi lµm biÕn ®æi thÕ giíi kh¸ch quan, b¾t c¸c sù vËt, hiÖn tîng cña thÕ giíi kh¸ch quan ph¶i béc lé nh÷ng thuéc tÝnh vµ quy luËt cña chóng. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc tiÔn lu«n lu«n n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò ®ßi hái con ngêi ph¶i gi¶i ®¸p vµ do ®ã nhËn thøc ®îc h×nh thµnh. Nh vËy, qua ho¹t ®éng thùc tiÔn mµ con ngêi tù hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÕ giíi quan( t¹o ®iÒu kiÖn cho nhËn thøc cao h¬n).
Qua ho¹t ®éng thùc tiÔn, n·o bé con ngêi còng ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n, c¸c gi¸c quan ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n.
Thùc tiÔn lµ nguån tri thøc, ®ång thêi còng lµ ®èi tîng cña nhËn thøc.
ChÝnh ho¹t ®éng thùc tiÔn ®· ®Æt ra c¸c nhu cÇu cho nhËn thøc, t¹o ra c¸c ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i gióp con ngêi ®i s©u t×m hiÓu tù nhiªn.
1,Thùc tiÔn lµ ®éng lùc cña nhËn thøc
Ngay tõ ®Çu, nhËn thøc ®· b¾t nguån tõ thùc tiÔn, do thùc tiÔn quy ®Þnh. Mçi bíc ph¸t triÓn cña thùc tiÔn l¹i lu«n lu«n ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò míi cho nhËn thøc, thóc ®Èy nhËn thøc tiÕp tôc ph¸t triÓn. Nh vËy thùc tiÔn trang bÞ nh÷ng ph¬ng tiÖn míi, ®Æt ra nh÷ng nhu cÇu cÊp b¸ch h¬n, nã rµ so¸t sù nhËn thøc. Thùc tiÔn l¾p ®i l¾p l¹i nhiÒu lÇn, c¸c tµi liÖu thu thËp ®îc phong phó, nhiÒu vÎ, con ngêi míi ph©n biÖt ®îc ®©u lµ mèi quan hÖ ngÉu nhiªn bÒ ngoµi, ®©u lµ mèi liªn hÖ b¶n chÊt, nh÷ng quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt.
2,Thùc tiÔn lµ môc ®Ých cña nhËn thøc
Nh÷ng tri thøc khoa häc chØ cã ý nghÜa thùc tiÔn khi nã ®îc vËn dông vµo thùc tiÔn. Môc ®Ých cuèi cïng cña nhËn thøc kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n c¸c tri thøc mµ lµ nh»m c¶i t¹o hiÖn thøc kh¸ch quan, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn x· héi. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nhËn thøc lµ b¾t nguån tõ thùc tiÔn, do yªu cÇu cña thùc tiÔn.
NhËn thøc chØ trë vÒ hoµn thµnh chøc n¨ng cña m×nh khi nã chØ ®¹o ho¹t ®éng thùc tiÔn, gióp cho ho¹t ®éng thùc tiÔn cã hiÖu qu¶ h¬n. ChØ cã th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn, th× tri thøc con ngêi míi thÓ hiÖn ®îc søc m¹nh cña m×nh, sù hiÓu biÕt cña con ngêi míi cã ý nghÜa.
3,Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn cña nhËn thøc
B»ng thùc tiÔn mµ kiÓm chøng nhËn thøc ®óng hay sai. Khi nhËn thøc ®óng th× nã phôc vô thùc tiÔn ph¸t triÓn vµ ngîc l¹i.
4,Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn cña ch©n lý
a.Ch©n lý
Lµ nh÷ng tri thøc ph¶n ¸nh ®óng ®¾n thÕ giíi kh¸ch quan ®îc thùc tiÔn kh¼ng ®Þnh ( néi dung kh¸ch quan, cã ý nghÜa gi¸ trÞ ®èi víi ®êi sèng con ngêi)
Ch©n lý mang tÝnh kh¸ch quan, nã kh«ng phô thuéc vµo sè ®«ng (vÝ dô: ch©n lý t«n gi¸o).
Ch©n lý mang tÝnh hai mÆt ( tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi ) v× tÝnh hai mÆt trong qu¸ tr×nh nhËn thøc cña nh©n lo¹i.
b.Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn cña ch©n lý
Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, tiªu chuÈn ®Ó kiÓm tra ch©n lý kh«ng ph¶i lµ ý thøc t tëng, t duy mµ lµ thùc tiÔn. Bëi v× chØ cã th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn, tri thøc míi trë l¹i t¸c ®éng vµo thÕ giíi vËt chÊt, qua ®ã nã ®îc ”hiÖn thùc ho¸”, “vËt chÊt h¬n” thµnh c¸c kh¸ch thÓ c¶m tÝnh. Tõ ®ã míi cã c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ nhËn thøc cña con ngêi ®óng hay sai, cã ®¹t tíi ch©n lý hay kh«ng.
Thùc tiÔn cã rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nªn nhËn thøc cña con ngêi còng ®îc kiÓm tra th«ng qua rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau.
+Thùc tiÔn cña x· héi lu«n lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn.
+Thùc tiÔn trong mçi giai ®o¹n lÞch sö ®Òu cã giíi h¹n. Nã kh«ng thÓ chøng minh hay b¸c bá hoµn toµn mét tri thøc nµo ®ã cña con ngêi mµ nã ®îc thùc tiÔn tiÕp theo chøng minh, bæ sung thªm.
Nh vËy tiªu chuÈn thùc tiÔn còng mang tÝnh chÊt biÖn chøng vµ nh vËy míi cã kh¶ n¨ng kiÓm tra mét c¸ch chÝnh x¸c sù ph¸t triÓn biÖn chøng cña nhËn thøc.
c.ý nghÜa:
Thùc tiÔn lín nhÊt ë níc ta hiÖn nay lµ thùc tiÔn x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng míi, nÒn v¨n ho¸ míi ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc vµ chÕ ®é x· héi míi: c«ng b»ng, b×nh ®¼ng, tiÐn bé.
Trong lÜnh vùc kinh tÕ, ®êng lèi, chÝnh s¸ch hay c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ cô thÓ muèn biÕt ®óng hay sai ®Òu ph¶i th«ng qua vËn dông chóng trong s¶n xuÊt, kinh doanh còng nh qu¶n lý c¸c qu¸ tr×nh ®ã. §êng lèi chÝnh s¸ch còng nh c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ chØ ®óng khi chóng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, lµm cho d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh.
C«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi sau nh÷ng bíc tiÕn vµ nh÷ng thµnh tùu to lín mang l¹i ý nghÜa lÞch sö, giê ®©y l¹i ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Nh÷ng ho¹t ®éng nghiªn cøu lý luËn chÝnh lµ nh»m t×m ra lêi gi¶i ®¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò cña giai ®o¹n c¸ch m¹ng hiÖn nay. C«ng cuéc ®æi míi ë níc ta võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy ho¹t ®éng nhËn thøc nãi chung vµ c«ng t¸c lý luËn nãi riªng, nhÊt ®Þnh sÏ ®em l¹i cho chóng ta nh÷ng hiÓu biÕt míi, phong phó h¬n vµ cô thÓ h¬n vÒ m« h×nh chñ nghÜa x· héi, vÒ con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta.
III. Mèi quan hÖ gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn
1. Lý luËn
a. Kh¸i niÖm
Lµ mét hÖ thèng nh÷ng tri thøc ®îc kh¸i qu¸t tõ thùc tiÔn. Nã ph¶n ¸nh nh÷ng quy luËt, cña tõng lÜnh vùc trong hiÖn thùc kh¸ch quan.
b. §Æc ®iÓm
Lý luËn mang tÝnh hÖ thèng, nã ra ®êi trªn c¬ së ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi nªn bÊt kú mét lý luËn nµo còng mang tÝnh môc ®Ých vµ øng dông.
Nã mang tÝnh hÖ thèng cao, tæ chøc cã khoa häc.
2. Mèi quan hÖ gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn
§îc thÓ hiÖn b»ng mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc vµ thùc tiÔn. GI÷a lý luËn vµ thùc tiÔn thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Sù thèng nhÊt ®ã b¾t nguån tõ chç: chóng ®Òu lµ ho¹t ®éng cña con ngêi, ®Òu nh»m môc ®Ých c¶i t¹o tù nhiªn vµ c¶i t¹o x· héi ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi.
a. Lý luËn b¾t nguån tõ thùc tiÔn
Lý luËn dùa trªn nhu cÇu cña thùc tiÔn vµ lÊy ®îc chÊt liÖu cña thùc tiÔn. Thùc tiÔn lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt cña con ngêi, quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi. Lý luËn kh«ng cã môc ®Ých tù nã mµ môc ®Ých cuèi cïng lµ phôc vô thùc tiÔn. Søc sèng cña lý luËn chÝnh lµ lu«n lu«n g¾n liÒn víi thùc tiÔn, phôc vô cho yªu cÇu cña thùc tiÕn.
b. Lý luËn më ®êng vµ híng dÉn ho¹t ®éng cña thùc tiÔn
VÝ dô: lý luËn M¸c - Lªnin híng dÉn con ®êng ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n. Sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña ho¹t ®éng thùc tiÔn lµ tuú thuéc vµo nã ®îc híng dÉn bëi lý luËn nµo, cã khoa häc hay kh«ng? Sù ph¸t triÓn cña lý luËn lµ do yªu cÇu cña thùc tiÔn, ®iÒu ®ã còng nãi lªn thùc tiÔn kh«ng t¸ch rêi lý luËn, kh«ng thÓ thiÕu sù híng dÉn cña lý luËn.
Vai trß cña lý luËn khoa häc lµ ë chç: nã ®a l¹i cho thùc tiÔn c¸c tri thøc ®óng ®¾n vÒ c¸c quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña hiÖn thùc kh¸ch quan, tõ ®ã míi cã c¬ së ®Ó ®Þnh ra môc tiªu vµ ph¬ng ph¸p ®óng ®¾n cho ho¹t ®éng thùc tiÔn.
Quan hÖ lý luËn vµ thùc tiÔn mang tÝnh chÊt phøc t¹p, quan hÖ ®ã cã thÓ lµ thèng nhÊt hoÆc m©u thuÉn ®èi lËp.
c. Lý luËn vµ thùc tiÔn lµ thèng nhÊt
Lý luËn vµ thùc tiÔn thèng nhÊt khi giai cÊp thèng trÞ cßn mang tinh thÇn tiÕn bé vµ cßn gi÷ sø mÖnh lÞch sö. Khi lý luËn vµ thùc tiÔn thèng nhÊt th× chóng sÏ t¨ng cêng lÉn nhau vµ ph¸t huy vai trß cña nhau. Sù thèng nhÊt ®ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn lý c¨n b¶n cña triÕt häc M¸c- Lªnin.
d. Sù m©u thuÉn cña lý luËn vµ thùc tiÔn
X¶y ra khi giai cÊp thèng trÞ trë nªn ph¶n ®éng, lçi thêi, l¹c hËu. Khi m©u thuÉn n¶y sinh, chóng sÏ lµm gi¶m ¶nh hëng cña nhau. §iÒu ®ã dÉn ®Õn mäi ®êng lèi, chÝnh s¸ch x· héi trë nªn l¹c hËu vµ ph¶n ®éng.
*ý nghÜa:
CÇn ph¶i t¨ng cêng, ph¸t huy vai trß cña lý luËn ®èi víi x· héi, ®Æc biÖt lµ lý luËn x· héi mµ quan träng lµ lý luËn M¸c - Lªnin vµ c¸c lý luËn vÒ kinh tÕ.
Tríc chñ nghÜa M¸c, trong lý luËn nhËn thøc, ph¹m trï thùc tiÔn hÇu nh kh«ng cã chç ®øng nµo. NhiÒu ngêi cßn h×nh dung thùc tiÔn víi bé mÆt xÊu xÝ cña con bu«n (Ph¬-B¸ch). Trong “Chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n”, sau khi phª ph¸n E. Ma Kh¬ vµ mét sè ng¬i kh¸c ®· ”cè g¹t thùc tiÔn ra khái lý luËn nhËn thøc, coi thùc tiÔn nh mét c¸i g× kh«ng ®¸ng nghiªn cøu vÒ mÆt nhËn thøc luËn, ®· ”®em c¸i tiªu chuÈn thùc tiÔn lµ c¸i gióp cho mçi ngêi ph©n biÖt ®îc ¶o tëng víi hiÖn thùc ®Æt ra ngoµi giíi h¹n cña khoa häc, cña lý luËn nhËn thøc... ®Ó dän chç cho chñ nghÜa duy t©m vµ thuyÕt bÊt kh¶ tri”.
V.I.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh: quan ®iÓm vÒ ®êi sèng, vÒ thùc tiÔn ph¶i lµ quan ®iÓm thø nhÊt vµ c¬ b¶n cña lý luËn vÒ nhËn thøc. (“V.I.Lªnin toµn tËp” – 1980)
ChÝnh v× sù quan träng cña mèi quan hÖ gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn nªn ®èi víi níc ta trong giai ®o¹n nµy cÇn ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ ho¹t ®éng. HiÖn nay, níc ta ®ang tiÕn hµnh ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi, mµ trong ®ã ®æi míi kinh tÕ lµ trung t©m. §æi míi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc míi mÎ cha cã lêi gi¶i ®¸p s½n. Vµ chóng ta còng kh«ng bao giê cã thÓ cã mét lêi gi¶i s½n sau ®ã míi ®i vµo tiÕn hµnh ®æi míi. Qu¸ tr×nh ®æi míi nãi chung, ®æi míi kinh tÕ nãi riªng vµ viÖc nhËn thøc qu¸ tr×nh ®æi míi ®ã kh«ng t¸ch rêi nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau cïng ph¸t triÓn.
VËy trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan, ph¶i lÊy hiÖn thùc kh¸ch quan lµm c¬ së cho ho¹t ®éng cña m×nh. G¾n lý luËn vµo thùc tiÔn ®Ó ho¹t ®éng trë nªn khoa häc, cã c¬ së v÷ng ch¾c. Tinh thÇn Êy chÝnh lµ vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu trong v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VI.
e. Thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn lµ mét nguyªn t¾c c¨n b¶n cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin.
Thùc tiÔn kh«ng cã lý luËn híng ®Én th× thµnh thùc tiÔn mï qu¸ng. Lý luËn mµ kh«ng liªn hÖ víi thùc tiÔn lµ lý luËn su«ng. V× vËy cho nªn trong khi nhÊn m¹nh sù quan träng cña lý luËn, ®· nhiÒu lÇn Lªnin nh¾c ®i nh¾c l¹i r»ng lý luËn c¸ch m¹ng kh«ng ph¶i lµ gi¸o ®iÒu, nã lµ kim chØ nang cho hµnh ®éng c¸ch m¹ng, vµ lý luËn kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× cøng nh¾c, nã ®Çy tÝnh s¸ng t¹o. Lý luËn lu«n lu«n cÇn ®îc bæ sung b»ng nh÷ng kÕt luËn míi rót ra tõ trong thùc tiÔn sinh ®éng. Nh÷ng ngêi céng s¶n c¸c níc ph¶i cô thÓ ho¸ chñ nghÜa M¸c _ Lªnin cho thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh tõng lóc vµ tõng n¬i (“Hå ChÝ Minh: toµn tËp”-1996)
*Con ®êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc:
NhËn thøc cña con ngêi diÔn ra trªn c¬ së thùc tiÔn vµ kh«ng ngõng vËn ®éng, ph¸t triÓn. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nhËn thøc diÔn ra mét c¸ch biÖn chøng:
- “Tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t duy tr×u tîng vµ tõ t duy tr×u tîng ®Õn thùc tiÔn - ®ã lµ con ®êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc ch©n lý, cña sù nhËn thøc thùc t¹i kh¸ch quan”.
+Trùc quan sinh ®éng (hay nhËn thøc c¶m tÝnh) lµ giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh nhËn thøc, ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh thùc tiÔn.Giai ®o¹n nµy ®îc h×nh thµnh th«ng qua c¸c h×nh thøc c¬ b¶n nèi tiÕp nhau: c¶m gi¸c, tri gi¸c, biÓu tîng...
+T duy tr× tîng (hay nhËn thøc lý tÝnh) lµ giai ®o¹n cao cña qu¸ tr×nh nhËn thøc dùa trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu do giai ®o¹n trùc quan sinh ®éng mang l¹i.
- NhËn thøc cña con ngêi ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n t duy tr×u tîng cha ph¶i lµ chÊm døt, mµ nã l¹i tiÕp tôc vËn ®éng trë vÒ víi thùc tiÔn. NhËn thøc ph¶i trë vÒ víi thùc tiÔn v×:
+ Môc ®Ých cña nhËn thøc lµ phôc vô ho¹t ®éng thùc tiÔn. V× vËy nã ph¶i trë vÒ chØ ®¹o ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶i t¹o thÕ giíi.
+§Õn giai ®o¹n t duy tr×u tîng vÉn cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh sai l¹c hiÖn thùc. V× vËy, nhËn thøc ph¶i quay trë vÒ thùc tiÔn ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ nhËn thøc, ph©n biÖt ®©u lµ nhËn thøc ®óng, ®©u lµ nhËn thøc sai lÇm.
+Thùc tiÔn lu«n lu«n vËn ®éng, ph¸t triÓn. V× vËy nhËn thøc ph¶i trë vÒ víi thùc tiÔn ®Ó trªn c¬ së thùc tiÔn míi tiÕp tôc bæ sung, ph¸t triÓn nhËn thøc.
- Tõ trùc quan sinh ®éng dÕn t duy tr×u tîng, vµ tõ t duy tr×u tîng ®Õn thùc tiÔn lµ mét vßng kh©u cña qu¸ tr×nh nhËn thøc. Nã cø lÆp ®i lÆp l¹i lµm cho nhËn thøc cña con ngêi ph¸t triÓn kh«ng ngõng, ngµy cµng ph¶n ¸nh s©u s¾c b¶n chÊt, quy luËt cña thÕ giíi kh¸ch quan.
Ch¬ng II
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam
I,VÞ trÝ ®Þa lý
-ViÖt Nam n»m ë phÝa ®«ng cña b¸n ®¶o §«ng D¬ng, gÇn trung t©m §«ng Nam ¸, cã mét vïng biÓn réng, giµu tiÒm n¨ng.
-VÞ trÝ tiÕp gi¸p trªn ®Êt liÒn vµ trªn biÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho níc ta cã thÓ dÔ dµng giao lu víi c¸c níc trªn thÕ giíi.
+Trªn ®Êt liÒn, níc ta gi¸p Trung Quèc, Lµo, Campuchia. Th«ng qua c¸c tuyÕn giao th«ng (®êng bé, ®êng s¾t...) víi c¸c cöa khÈu quan träng, ViÖt Nam cã thÓ liªn hÖ víi nhiÒu níc trªn thÕ giíi.
+ Níc ta n»m gÇn c¸c tuyÕn ®êng biÓn quèc tÕ. Th«ng qua ®êng biÓn, cã thÓ quan hÖ víi nhiÒu quèc gia.
+Vïng biÓn réng lín, giµu tiÒm n¨ng cho phÐp ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn.
-ViÖt Nam lµ n¬i giao thoa cña c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau. §iÒu ®ã gãp phÇn lµm giµu b¶n s¾c v¨n ho¸.
-ViÖt Nam n»m ë khu vùc ®ang diÔn ra nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ s«i ®éng cña thÕ giíi. Tõ ®ã cho phÐp níc ta cã thÓ dÔ dµng héi nhËp víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Ta cã thÓ tiÕp thu vµ chän läc nh÷ng bµi häc, kinh nghiÖm thµnh c«ng còng nh thÊt b¹i vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc vµ vËn dông vµo ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cô thÓ cña níc ta.
II, Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam
1.T×nh h×nh:
- Sau kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p th¾ng lîi, dùa vµo kinh nghiÖm cña c¸c níc x· héi chñ nghÜa lóc ®ã, níc ta b¾t ®Çu x©y dùng mét m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. C¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt vµ dÞch vô quèc doanh ®îc ph¸t triÓn. Cïng víi quèc doanh, hîp t¸c x· ®îc tæ chøc réng r·i ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Víi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ, së h÷u t nh©n bÞ thu hÑp l¹i, kh«ng cßn c¬ së cho t nh©n ph¸t triÓn. Cïng víi quèc doanh, hîp t¸c x· ®îc tæ chøc réng r·i v× ta ®· häc tËp ®îc m« h×nh tæ chøc kinh tÕ cña Liªn X« cò. Víi sù nç lùc cao ®é cña nh©n d©n ta, cïng víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c níc x· héi chñ nghÜa lóc ®ã, m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· ph¸t huy ®îc nh÷ng tÝnh u viÖt ®ã.
- Tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, ph©n t¸n vµ manh món, b»ng c«ng cô kÕ ho¹ch hãa, ta ®· tËp trung ®îc vµo trong tay mét lùc lîng vËt chÊt quan träng vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, c¬ së h¹ tÇng thµnh thÞ vµ n«ng th«n, ®Êt ®ai, m¸y mãc, tiÒn vèn ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
Vµo nh÷ng n¨m sau cña thËp niªn 60, ë MiÒn B¾c ®· cã nh÷ng chuyÒn biÕn vÒ kinh tÕ, x· héi. Trong thêi kú ®Çu, nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp ®· tá ra phï hîp víi nÒn kinh tÕ tù cung, tù cÊp, phï hîp víi ®iÒu kiÖn hai nhiÖm vô s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu trong chiÕn tranh lóc ®ã.
- N¨m 1975, sau ngµy gi¶i phãng miÒn Nam, mét bøc tranh míi vÒ hiÖn tr¹ng kinh tÕ ViÖt Nam ®· thay ®æi. §ã lµ sù duy tr× mét nÒn kinh tÕ tån t¹i c¶ ba lo¹i h×nh:
+Kinh tÕ cæ truyÒn (tù cung tù cÊp)
+Kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp (ë miÒn B¾c)
+Kinh tÕ thÞ trêng (®Æc trng ë miÒn Nam).
MÆc dï ®©y lµ mét tån t¹i kh¸ch quan sau n¨m 1975 nhng chóng ta vÉn tiÕp tôc x©y dùng nÒn kinh tÕ tËp trung theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ trªn ph¹m vi c¶ níc. §ã lµ sù ¸p ®Æt rÊt bÊt lîi.
2. HËu qu¶:
Do chñ quan nãng véi, cøng nh¾c, chóng ta ®· kh«ng qu¶n lý ®îc hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc dÉn tíi viÖc sö dông l·ng phÝ nghiªm träng c¸c nguån lùc cña ®Êt níc.
- Tµi nguyªn bÞ ph¸ ho¹i, sö dông khai th¸c kh«ng hîp lý, m«i trêng bÞ « nhiÔm.
- Nhµ níc bao cÊp vµ tiÕn hµnh bï lç phæ biÕn g©y hËu qu¶ nghiÖm träng cho nÒn kinh tÕ.
+ Sù t¨ng trëng kinh tÕ chËm l¹i, t¨ng trëng kinh tÕ trªn lý thuyÕt, giÊy tê.
+Hµng ho¸, s¶n phÈm trë nªn khan hiÕm, kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu trong níc.
+Ng©n s¸ch th©m hôt nÆng nÒ. Vèn nî ®äng níc ngoµi ngµy cµng t¨ng vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng cho chi tr¶.
+Thu nhËp tõ nÒn kinh tÕ quèc d©n kh«ng ®ñ chi dïng, tÝch luü hÇu nh kh«ng cã.
+Vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt vµ x©y dùng chñ yÕu lµ dùa vµo vay vµ viÖn trî níc ngoµi.
- Cïng víi ®ã lµ sù tho¸i ho¸ vÒ mÆt con ngêi vµ x· héi.
- §Õn n¨m 1979, nÒn kinh tÕ rÊt suy yÕu, s¶n xuÊt tr× trÖ, ®êi sèng nh©n d©n khã kh¨n, nguån trî gióp tõ bªn ngoµi gi¶m m¹nh.
- Tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1985, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n, c¸ thÓ bÞ tiªu diÖt hoÆc kh«ng cßn ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn dÉn ®Õn thùc tr¹ng tiÒm n¨ng to lín cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy kh«ng ®îc khai th¸c vµ phôc vô cho môc tiªu chung cña nÒn kinh tÕ. Ngîc l¹i, thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ®· ph¸t triÓn å ¹t, trµn lan trªn mäi lÜnh vùc trë thµnh ®Þa vÞ ®äc t«n trong hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng, dÞch vô (trõ ngµnh n«ng nghiÖp, thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ lµ chñ yÕu).Thêi ®iÓm cao nhÊt, thµnhphÇn kinh tÕ quèc doanh®· câ gÇn 13 ngh×n doanh nghiÖp víi sè tµi s¶n cè ®Þnh chiÕm 70% tæng sè tµi s¶n cè ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. Thêi kú nµy, kinh tÕ níc ta tuy cã ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng nhÊt ®Þnh nhng sù t¨ng trëng ®ã kh«ng cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn v× ®· dùa vµo ®iÒu kiÖn bao cÊp, béi chi ng©n s¸ch, l¹m ph¸t vµ vay nî níc ngoµi.
- Do ph¸t triÓn trµn lan l¹i qu¶n lý theo c¬ chÕ bao cÊp, kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nªn nhµ níc gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, nhiÒu doanh nghiÖp quèc doanh lµm ¨n thua lç, lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng ®îc gi¶i phãng, nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ tôt hËu.
3.Nguyªn nh©n
Trong nhËn thøc còng nh trong hµnh ®éng, chóng ta cha thËt sù thõa nhËn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cßn tån t¹i trong thêi gian t¬ng ®èi dµi, cha n¾m v÷ng vµ vËn dông ®óng lý luËn vµ thùc tiÔn vµo tinh h×nh níc ta.
§Õn n¨m 1986, c¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp vÒ c¨n b¶n vÉn cha bÞ xo¸ bá. C¬ chÕ míi cha ®îc thiÕt lËp ®ång bé, nhiÒu chÝnh s¸ch, thÓ chÕ lçi thêi cha ®îc thay ®æi. T×nh tr¹ng tËp trung quan liªu cßn nÆng, ®ång thêi nh÷ng hiÖn tîng v« tæ chøc, v« kû luËt cßn kh¸ phæ biÕn.
ViÖc ®æi míi c¬ chÕ vµ bé m¸y qu¶n lý, viÖc ®iÒu hµnh kh«ng nh¹y bÐn, lµ nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn tíi hµnh ®éng kh«ng thèng nhÊt tõ trªn xuèng díi.
Chóng ta míi nªu ra ®îc ph¬ng híng chñ yÕu cña c¬ chÕ míi, h×nh thøc, bíc ®i, c¸ch lµm cô thÓ th× cßn nhiÒu vÊn ®Ò cha gi¶i quyÕt ®îc tho¶ ®¸ng c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.
4. T tëng chØ ®¹o
Ta ®· béc lé sù l¹c hËu vÒ nhËn thøc lý luËn trong thêi kú qu¸ ®é:”Khuynh híng t tëng chñ yÕu cña nh÷ng sai lÇm Êy,®Æc biÖt lµ nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ lµ bÖnh chñ quan, duy ý chÝ, lèi suy nghÜ vµ hµnh ®éng gi¶n ®¬n, nãng véi ch¹y theo nguyÖn väng chñ quan” (§¶ng c«ng s¶n ViÖt nam - V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI-1986). Chóng ta ®· cã nh÷ng thµnh kiÕn kh«ng ®óng, trªn thùc tÕ, cha thõa nhËn thËt sù nh÷ng quy luËt cña s¶n xuÊt hµng hãa ®ang tån t¹i kh¸ch quan.
Chóng ta ®· u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch qu¸ møc mµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¸t triÓn chËm. H¬n thÕ n÷a, ta cha chó ý ®óng møc tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng nªn ®êi sèng nh©n d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n.
- Bªn c¹nh ®ã, sù tan r· cña hÖ thèng c¸c níc x· héi chñ nghÜa vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80, ®Çu thËp kû 90 lµm cho chóng ta mÊt ®i mét thÞ trêng truyÒn thèng, nguån viÖn trî quan träng, g©y nhiÒu khã kh¨n ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng.
- ChÝnh s¸ch cÊm vËn cña Hoa Kú kÐo dµi, sù thï ®Þch cña c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng còng cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc.
TÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n trªn céng víi thiªn tai, mÊt mïa liªn tiÕp vµo nh÷ng n¨m 1979 - 1980 ®· ®a níc ta vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, c«ng nghiÖp chØ t¨ng 0,6%, n«ng nghiÖp t¨ng 1,9% trong khi l¹m ph¸t ë møc siªu cÊp n¨m 1986 : 74%
ChÝnh v× vËy, bµi häc kinh nghiÖm ®îc rót ra trong “ V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn, t«n träng vµ ho¹t ®éng theo quy luËt kh¸ch quan lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. ChÝnh tõ nh÷ng khã kh¨n trªn ®ßi hái ph¶i ®æi míi nÒn kinh tÕ, x· héi. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®· ®¸nh dÊu mét mèc ph¸t triÓn quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt níc.
III. BiÖn ph¸p gi¶i quyÕt t×nh h×nh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
§Ó kh¾c phôc khuyÕt ®iÓm, chuyÓn biÕn ®îc t×nh h×nh, §¶ng ta tríc hÕt ph¶i thay ®æi nhËn thøc , ®æi míi t duy. Ph¶i nhËn thøc vµ hµnh ®éng ®óng ®¾n, ®Ò ra nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch phï hîp víi hÖ thèng quy luËt kh¸ch quan, trong ®ã c¸c quy luËt ®Æc thï cña chñ nghÜa x· héi ngµy cµng chi phèi m¹nh mÏ ph¬ng híng ph¸t triÓn chung cña x· héi. Mäi chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kinh tÕ g©y t¸c ®éng ngîc l¹i ®Òu biÓu hiÖn sù vËn dông kh«ng ®óng quy luËt kh¸ch quan, ph¶i ®îc söa ®æi hoÆc huû bá.
- Trªn c¬ së ®ã, chóng ta ph¶i vËn dông tæng hîp hÖ thèng c¸c quy luËt ®ang t¸c ®éng lªn nÒn kinh tÕ. Trong hÖ thèng c¸c quy luËt ®ã, quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cïng víi c¸c quy luËt ®Æc thï kh¸c cña chñ nghÜa x· héi ngµy cµng ph¸t huy vai trß chñ ®¹o, ®îc vËn dông trong mét thÓ thèng nhÊt víi c¸c quy luËt cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cïng cÇu, quy luËt c¹nh tranh... KÕ ho¹ch ho¸ ph¶i lu«n lu«n g¾n liÒn víi viÖc sö dông c¸c ®ßn b¶y kinh tÕ.
- §¹i héi ®¶ng lÇn thø VI cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng . Nh÷ng quan ®iÓm, ®êng lèi do §¹i héi VI v¹ch ra lµ sù vËn dông ®óng ®¾n vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c Lª Nin, t tëng Hå ChÝ Minh vµo thùc tiÔn cña ®Êt níc . C«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng tõ sau §¹i héi VI ®Õn nay ë níc ta kh«ng n»m ngoµi nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña phÐp biÖn chøng, §¶ng ta ®· vËn dông phÐp biÖn chøng vµo nhËn thøc hiÖn thùc x· héi, ph©n tÝch c¸c mèi liªn hÖ biÖn chøng cña ®êi sèng hiÖn thùc, t×m ra c¸c m©u thuÉn ®ã vµ t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ cho qu¸ tr×nh ®æi míi v÷ng ch¾c.
V× tríc ®©y, níc ta l©m vµo khñng ho¶ng kinh tÕ, x· héi víi nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p, gay g¾t, l¹m ph¸t phi m· do t duy lý luËn bÞ l¹c hËu, gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn cã kho¶ng c¸ch xa. T duy cò vÒ chñ nghÜa x· héi theo m« h×nh tËp trung quan liªu bao cÊp ®· c¶n trë sù ph¸t triÓn cña thùc tiÔn s¶n xuÊt. BÞ chi phèi bëi quy luËt m©u thuÉn kh¸ch quan nªn ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã §¶ng ta ®· tiÕn hµnh ®æi míi vµ c¶i c¸ch kinh tÕ.
- Bíc ®Çu t¹o ra mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt. §Ó lµm ®ñ ¨n vµ cã tÝch luü, ph¶i ra søc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, tríc hÕt lµ c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ phï hîp víi tÝnh quy luËt vÒ sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt, phï hîp víi sù ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ ®ã ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn c©n ®èi víi nhÞp ®é t¨ng trëng æn ®Þnh. Ph¶i th«ng qua viÖc s¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt, ®i ®«i víi viÖc x©y dùng thªm c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý.
- Híng vµo viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, xuÊt khÈu.
- X©y dùng vµ hoµn thiÖn mét bíc quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Cñng cè thµnh phÇn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa bao gåm c¶ khu vùc quèc doanh, tËp thÓ. B»ng c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp, sö dông mäi kh¶ n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong sù liªn kÕt chÆt chÏ vµ díi sù chØ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. gi¶i ph¸p ®ã xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ cña níc ta vµ lµ sù vËn dông quan ®iÓm cña Lªnin coi nÒn kinh tÕ cã c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn lµ mét ®Æc trng cña thêi kú qu¸ ®é. Thùc chÊt cña c¬ chÕ míi vÒ qu¶n lý kinh tÕ lµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ theo ph¬ng thøc ho¹ch to¸n kinh doanh x· héi chñ nghÜa, ®óng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ.
- TiÕn hµnh ph©n cÊp qu¶n lý theo nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ, chèng tËp trung quan liªu, chèng tù do v« tæ chøc. B¶o ®¶m quyÒn tù chñ s¶n xuÊt, kinh doanh, tù chñ tµi chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, quyÒn lµm chñ cña c¸c tËp thÓ lao ®éng.
Ch¬ng III
¸p dông lý luËn thùc tiÔn trong qu¸ tr×nh ®æi míi hiÖn nay
ViÖc §¶ng ta tæng kÕt nh÷ng bµi häc ë §¹i héi VI, lÇn ®Çu tiªn chØ râ sai lÇm chñ quan, duy ý chÝ, coi thêng c¸c quy luËt kh¸ch quan dÉn tíi lµm sai, lµm háng vµ ph¶i söa ch÷a trong c¸c chÝnh s¸ch x©y dùng kinh tÕ, ph¸t triÒn v¨n ho¸ cã ý nghÜa tù gi¶i phãng vµ më ®êng cho sù ph¸t triÓn míi rÊt to lín.
Trªn thùc tÕ, ®æi míi do §¶ng ta khëi xíng vµ l·nh ®¹o cã mét sù t¬ng ®ång vÒ hoµn c¶nh, néi dung vµ ý nghÜa nh”ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi cña Lªnin” (NEP). Víi ®æi míi, quan niÖm vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi cña §¶ng ta ®· ngµy ®îc x¸c ®Þnh râ h¬n. Nã thÊm nhuÇn quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ, quan ®iÓm thùc tiÔn vµ quan ®iÓm ph¸t triÓn.
I. Lý luËn vÒ thùc tiÔn trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®æi míi kinh tÕ hiÖn nay.
C«ng cuéc ®æi míi chÝnh thøc b¾t ®Çu tõ viÖc §¶ng ta thõa nhËn vµ cho phÐp ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan khi ë vµo thêi kú qu¸ ®é nh ë níc ta hiÖn nay. Ph¶i dung hoµ vµ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu do lÞch sö ®Ó l¹i song ®a chóng cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn míi lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i, khã kh¨n. Bªn c¹nh viÖc thõa nhËn sù tån t¹i cña kinh tÕ t b¶n t nh©n, ®¬ng nhiªn ph¶i thêng xuyªn ®Êu tranh víi xu híng tù ph¸t t b¶n chñ nghÜa vµ nh÷ng mÆt tiªu cùc trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi¶i quyÕt m©u thuÉn tån t¹i trong s¶n xuÊt gi÷a chóng ®Ó cïng ph¸t triÓn.
Sù nghiÖp ®æi míi ë níc ta cung cÊp mét bµi häc to lín vÒ nhËn thøc. §ã lµ bµi häc vÒ qu¸n triÖt quan ®iÓm thùc tiÔn - nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, quan ®iÓm c¬ b¶n vµ hµng ®Çu cña triÕt häc M¸c xÝt. Sù nghiÖp ®æi míi víi tÝnh chÊt míi mÎ vµ khã kh¨n cña nã ®ßi hái ph¶i cã lý luËn khoa häc soi s¸ng. Sù kh¸m ph¸ vÒ lý luËn ph¶i trë thµnh tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n lµm c¬ së cho sù ®æi míi trong ho¹t ®éng thøc tiÔn. Tuy nhiªn, lý luËn kh«ng bçng nhiªn mµ cã vµ còng kh«ng thÓ chê chuÈn bÞ xong xu«i vÒ lý luËn råi míi tiÕn hµnh ®æi míi. H¬n n÷a, thùc tiÔn l¹i lµ c¬ së ®Ó nhËn thøc, cña lý luËn. Ph¶i qua thùc tiÔn råi míi cã kinh nghiÖm, míi cã c¬ së ®Ò kh¸i qu¸t thµnh lý luËn.
V× vËy, qu¸ tr×nh ®æi míi ë níc ta chÝnh lµ qu¸ tr×nh võa häc võa lµm, võa lµm võa tæng kÕt lý luËn, ®óc rót thµnh quan ®iÓm, thµnh ®êng lèi ®Ó råi quay trë l¹i qu¸ tr×nh ®æi míi. Cã nh÷ng ®iÒu chóng ta ph¶i mß mÉm trong thùc tiÔn, ph¶i tr¶i qua thÓ nghiÖm, ph¶i lµm råi míi biÕt, thËm chÝ cã nhiÒu ®iÒu ph¶i chê thùc tiÔn. VÝ dô nh vÊn ®Ì chèng l¹m ph¸t, vÊn ®Ò kho¸n trong n«ng nghiÖp, vÊn ®Ò ph©n phèi s¶n phÈm... Trong qu¸ tr×nh ®ã, tÊt nhiªn sÏ kh«ng tr¸nh khái viÖc ph¶i tr¶ gi¸ cho nh÷ng khuyÕt ®iÓm, lÖch l¹c nhÊt ®Þnh.
ë ®©y, viÖc b¸m s¸t thùc tiÔn, ph¸t huy ãc s¸ng t¹o cña c¸n bé vµ nh©n d©n lµ rÊt quan träng. Trªn c¬ së, ph¬ng híng chiÕn lîc ®óng, h·y lµm råi thùc tiÔn sÏ cho ta hiÓu râ sù vËt h¬n n÷a - ®ã lµ bµi häc kh«ng chØ cña sù nghiÖp kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i x©m mµ cßn lµ bµi häc cña sù nghiÖp ®æi míi võa qua vµ hiÖn nay.
Trong khi ®Ò cao vai trß cña thùc tiÔn, §¶ng ta kh«ng hÒ h¹ thÊp, kh«ng hÒ coi nhÑ lý luËn. Qu¸ tr×nh ®æi míi lµ qu¸ tr×nh §¶ng ta kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é lý luËn cña m×nh, cè g¾ng ph¸t triÓn lý luËn, ®æi míi t duy lý luËn vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta. Nã ®îc thÓ hiÖn qua n¨m bíc chuyÓn cña ®æi míi t duy phï hîp víi sù vËn ®éng cña thùc tiÔn cuéc sèng trong nh÷ng hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn míi
1. Bíc chuyÓn thø nhÊt:
Tõ t duy, dùa trªn m« h×nh kinh tÕ hiÖn vËt víi sù tuyÖt ®èi ho¸ së h÷u x· héi (Nhµ níc vµ tËp thÓ) víi sù ph¸t triÓn vît tríc cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi sù ph¸t triÒn cña lùc lîng s¶n xuÊt dÉn tíi hËu qu¶ k×m h·m sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt... sang t duy míi. X©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong sù thèng nhÊt biÖn chøng víi tÝnh ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u, ®a d¹ng c¸c h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµm ®Æc trng chñ yÕu nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
§©y chÝnh lµ bíc chuyÓn c¨n b¶n mµ cã ý nghÜa s©u xa v× nã lµ t«n träng quy luËt kh¸ch quan vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt; tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt mµ tõng bíc thiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt cho phï hîp .
2. Bíc chuyÓn thø hai:
Tõ t duy qu¶n lý dùa trªn m« h×nh mét nÒn kinh tÕ chØ huy tËp trung, kÕ ho¹ch ho¸ tuyÖt ®èi víi c¬ chÕ bao cÊp vµ b×nh qu©n sang t duy qu¶n lý míi thÝch øng víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng X· héi Chñ nghÜa
3. Bíc chuyÓn thø ba:
§ã lµ tiÕn hµnh ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ, tõ chÕ ®é tËp trung quan liªu víi ph¬ng thøc qu¶n lý hµnh chÝnh mÖnh lÖnh sang d©n chñ ho¸ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, thùc hiÖn d©n chñ toµn diÖn.
4. Bíc chuyÓn thø t:
§æi míi quan niÖm vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi ë mét níc ph¶i xuÊt ph¸t tõ chñ nghÜa M¸c - Lª nin trong ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ cña níc ®ã. Vµ ®©y còng chÝnh lµ tÝnh kh¸ch quan, lµ c¬ së kh¸ch quan quy ®Þnh nhËn thøc vµ nh÷ng t×m tßi s¸ng t¹o cña chñ thÓ l·nh ®¹o sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Nã còng ®ång thêi mét lÇn n÷a lµm s¸ng tá quan ®iÓm thùc tiÔn chi phèi sù ho¹ch ®Þnh ®êng lèi chÝnh s¸ch.
5. Bíc chuyÓn thø n¨m:
§ã lµ sù h×nh thµnh quan niÖm míi cña §¶ng ta vÒ Chñ nghÜa X· héi nh÷ng nhËn thøc míi vÒ nh©n tè con ngêi.
Søc m¹nh cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin lµ ë chç trong khi kh¸i qu¸t thùc tiÔn c¸ch m¹ng, lÞch sö x· héi, nã v¹ch râ quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn, dù kiÕn nh÷ng khuynh híng c¬ b¶n cña sù tiÕn ho¸ x· héi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay cña sù nghiÖp x©y dùng kinh tÕ x· héi ®ßi hái ph¶i n¾m v÷ng vµ vËn dông s¸ng t¹o vµ gãp phÇn ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin. §Ó kh¾c phôc nh÷ng quan niÖm l¹c hËu tríc ®©y cÇn chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu lý luËn, tæng kÕt cã hÖ thèng sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ®Èy m¹nh sù nghiÖp ®æi míi. Cã nh vËy, lý luËn míi thùc hiÖn vai trß tÝch cùc cña m×nh ®èi víi thùc tiÔn.
§æi míi nhËn thøc lý luËn vµ c«ng t¸c lý luËn lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i ®Êu tranh víi tÝnh b¶o thñ vµ søc ú cña nh÷ng quan niÖm lý luËn cò. ®ång thêi, ®Êu tranh víi nh÷ng t tëng, quan niÖm cùc ®oan tõ bá nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin, phñ ®Þnh s¹ch tr¬n mäi gi¸ trÞ, mäi thµnh tùu cña chñ nghÜa x· héi.
Tãm l¹i ®æi míi t duy chØ ®¹o trong sù nghiÖp ®æi míi nãi chung lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña sù ph¸t triÓn x· héi còng nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi níc ta hiÖn nay. §iÒu ®ã cßn cho thÊy r»ng chØ cã g¾n lý luËn víi thùc tiÔn míi cã thÓ hµnh ®éng ®óng ®¾n vµ phï hîp víi qu¸ tr×nh ®æi míi ë níc ta hiÖn nay. Sù kh¸m ph¸ vÒ lý luËn ph¶i trë thµnh tiÒn ®Ò vµ lµm c¬ së cho sù ®æi míi trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. Thùc tiÔn chÝnh lµ ®éng lùc, lµ c¬ së cña nhËn thøc, lý luËn. V× vËy cÇn kh¾c phôc ngay nh÷ng khiÕm khuyÕt sai lÇm song còng ph¶i t×m ra gi¶i ph¸p kh¾c phôc ®Ó h¹n chÕ sù sai sãt vµ thiÖt h¹i.
II. ý nghÜa thùc tiÔn :
§¶ng céng s¶n ViÖt Nam, tríc sau nh mét, vÉn kh¼ng ®Þnh môc tiªu chñ nghÜa x· héi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam . Nhng trong qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë níc ta ®· xuÊt hiÖn bÖnh chñ quan duy ý chÝ. §¹i Héi VII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh: Trong c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa, §¶ng ta ®· cã nhiÒu cè g¾ng nghiªn cøu, t×m tßi, x©y dùng ®êng lèi, x©y dùng môc tiªu vµ ph¬ng híng x· héi chñ nghÜa. Nhng §¶ng ®· ph¹m sai lÇm chñ quan duy ý chÝ, vi ph¹m quy luËt kh¸ch quan nãng véi trong c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, xo¸ bá ngay nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, duy tr× qu¸ l©u c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp... Qu¸n triÖt nguyªn t¾c kh¸ch quan, kh¾c phôc bÖnh chñ quan duy ý chÝ lµ nhiÖm vô cña toµn §¶ng, toµn d©n.
B¶n th©n sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi lµ mét nhiÖm vô míi mÎ, khã kh¨n, phøc t¹p ®ßi hái ph¶i ph¸t huy cao ®é vai trß cña nh©n tè chñ quan vµ tÝnh n¨ng ®éng chñ quan. V× thÕ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng vµ tri thøc khoa häc bëi tri thøc khoa häc cã ®îc hay kh«ng lµ nhê ë lßng ham hiÓu biÕt, trÝ th«ng minh, ý chÝ ngîc l¹i nÕu tri thøc khoa häc ph¸t huy ®îc t¸c dông trong thùc tiÔn th× nã l¹i trë thµnh ®éng lùc t¨ng thªm tri thøc, nhËn thøc. Sù kÕt hîp xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan vµ ph¸t huy nç lùc chñ quan kh«ng nh÷ng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong sù ph¸t triÓn nhËn thøc mµ cßn gióp cho lý luËn kh«ng bao giê xa rêi thùc tiÔn cuéc sèng.
N¾m b¾t vµ vËn dông ®îc cã hiÖu qu¶ c¸c quy luËt tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ho¹t ®éng vµ ®em nã vµo thùc tiÔn ®Ó kiÓm nghiÖm lµ mét ph¬ng t©m chñ ®¹o trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay. ChØ cã d¸m nghÜ, d¸m lµm kÕt hîp víi tri thøc khoa häc ®îc trang bÞ, chóng ta míi thµnh c«ng ®îc. §Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ, n¾m b¾t quy luËt kinh tÕ, quy luËt s¶n xuÊt l¹i cµng cÇn thiÕt ®Ó c¶i t¹o thùc tiÔn, t¹o ra ph¬ng híng`vµ môc tiªu ®óng ®¾n ph¸t triÓn ®i lªn. ChØ cã thÕ níc ta míi theo kÞp ®îc tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Trong xu thÕ héi nhËp toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn t×nh h×nh ®Êt níc ®¸ng ph¸t huy m¹nh mÏ tÝnh u viÖt cña nã.
III, §Ò xuÊt nhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p cho t¬ng lai:
T¬ng lai ®Êt níc n»m trong tay mçi sinh viªn chóng ta, viÖc c¶i t¹o nã, biÕn ®æi nã lµm cho nã ngµy cµng ®Ñp ®Ï h¬n lµ nhiÖm vô cña bÊt cø ngêi d©n nµo. HiÖn nay, ViÖt Nam cßn lµ mét níc ®øng vµo hµng nh÷ng níc nghÌo trªn thÕ giíi, viÖc ®a níc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng nµy ®ßi hái sù nç lùc hÕt m×nh cña mçi ngêi ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn kinh tÕ . Môc tiªu cña chóng ta lµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®i kÌm víi c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi. V× vËy, cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn mäi lÜnh vùc. Sù ®æi míi nµy ph¶i ®ång bé, tu©n theo qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ t×nh h×nh thùc tiÔn ®Êt níc. Ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng nhng ph¶i díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc lµ theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. V× nh÷ng môc tiªu trªn ®©y, cÇn thiÕt ph¶i cã mét sè gi¶i ph¸p cho ph¸t triÓn kinh tÕ t¬ng lai.
- TËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ vÒ chÊt vµ lîng. §Çu t cã träng ®iÓm cho n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn h×nh thøc n«ng tr¹i s¶n xuÊt cña t nh©n hoÆc tæ chøc nhá. T¹o nguån vèn cho c«ng nghiÖp nhÑ, hiÖn ®¹i ho¸ d©y chuyÒn thiÕt bÞ. Ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm ®a c«ng nghÖ th«ng tin vµo ®êi sèng s¶n xuÊt.
- T¨ng nhanh kh¶ n¨ng vµ tiÒm lùc tµi chÝnh cho ®Êt níc b»ng c¸c ®Çu t cho xuÊt khÈu thu lîi nhuËn cao vµ nguån vèn nhanh. Ph¸t triÓn c«ng t¸c thu vµ nép thuÕ, phæ biÕn b»ng mäi ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu Nhµ níc theo ®Þnh kú, lµm lµnh m¹nh ho¸ nÒn tµi chÝnh quèc gia.
- Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i, gäi vèn ®Çu t níc ngoµi b»ng c¸ch më réng, níi láng chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t, hÖ thèng ho¸ luËt ®Çu t níc ngoµi, t¹o c¬ së kinh tÕ thuËn lîi vµ nh÷ng dù ¸n nhiÒu tiÒm n¨ng.
- Gi¶i quyÕt tèt mäi vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi nh vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm. Cã thÓ ph¸t triÓn nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ ®Ó thu hót lao ®éng. S¾p xÕp l¹i c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, t¹o c¬ héi c¹nh tranh lµnh m¹nh trªn thÞ trêng vµ nhµ níc b¶o hé s¶n xuÊt trong níc ë mét bé phËn nµo ®ã .
- CÇn ®Ò ra nh÷ng môc tiªu cho mêi, hai m¬i n¨m tíi . Nh÷ng chÝnh s¸ch, chñ tr¬ng lín phï hîp víi thùc tiÖn hoµn c¶nh ®Êt níc vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi. §iÒu hµnh ®óng, cã tæ chøc cao vµ chÆt chÏ nÒn kinh tÕ thÞ trêng, chèng mäi biÓu hiÖn nhËn thøc sai lÇm, lÖch l¹c lµm ®i kh«ng ®óng con ®êng ®· chän. VËn dông c¸c quy luËt kh¸ch quan trong viÖc chØ ®¹o, tæ chøc ®Ò ra nh÷ng ph¬ng híng, gi¶i ph¸p kinh tÕ t¸o b¹o, cã c¬ së vøng ch¾c.
- Nhµ níc t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn b×nh ®¼ng, hç trî vèn cho ngêi nghÌo kh«ng lÊy l·i.
- H¹ trÇn l·i suÊt tiÕt kiÖm ®Ó kÝch cÇu, tiªu thô trªn thÞ trêng míi t¨ng m¹nh, s¶n xuÊt trong níc míi cã nhiÒu ®iÒu kiÖn c¹nh tranh, ph¸t triÓn.
- T¹o nguån c¸n bé kinh tÕ t¬ng lai víi nh÷ng tri thøc khoa häc vµ lý luËn v÷ng ch¾c. G¾n ®µo t¹o víi thùc hµnh, ®Çu t thiÕt bÞ qu¶n lý kinh tÕ hiÖn ®¹i ®Ó gi¶ng d¹y vµ thùc hµnh trong c¸c trêng kinh tÕ, x· héi ho¸ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o .
KÕt luËn
Nh÷ng bíc ph¸t triÓn g× n÷a sÏ ®Æt ra cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tríc thÒm thiªn niªn kû míi? §æi míi kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph¶i ch¨ng vÉn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu thêi ®¹i ? TÊt nhiªn, nh÷ng c©u tr¶ lêi cho vÊn ®Ò Êy cßn ®ang n»m ë phÝa tríc. Song ch¾c ch¾n, víi con ®êng ®i ®óng ®¾n vµ sù lùa chän quyÕt ®o¸n cña §¶ng vµ Nhµ níc, chóng ta sÏ gÆt h¸i ®îc rÊt nhiÒu thµnh tùu míi. Nhµ níc sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ trong kÕ ho¹ch ho¸ trùc tiÕp vµ kÕ hoach hãa gi¸n tiÕp ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn nh÷ng ph¬ng híng, môc tiªu cña kÕ ho¹ch kinh tÕ quèc d©n. Tríc thùc tÕ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam tõ sau c¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, mét lÇn n÷a ta l¹i cµng cÇn kh¼ng ®Þnh vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña qu¸ tr×nh lý luËn nhËn thøc vµ c¸c chÝnh s¸ch, chñ tr¬ng xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn chi phèi nÒn kinh tÕ. Khi ®i ®óng vµo tiÕn tr×nh lÞch sö cña nh©n lo¹i, tÊt yÕu chóng ta sÏ kh«ng bÞ l¹c hËu, tôt lïi mµ ngµy cµng cã vÞ thÕ, ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n. Hy väng chØ mét thêi gian kh«ng l©u n÷a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn vît bËc, ph¸t triÓn cã c¬ së v÷ng ch¾c, ®øng vµo vÞ trÝ nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ t¨ng trëng m¹nh trªn thÕ giíi.
Tµi liÖu tham kh¶o
1.Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c - Lªnin (I,II)
2.TriÕt häc M¸c - Lªnin - Ch¬ng tr×nh cao cÊp (I,II,III)
3. Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin ( PhÇn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa )
4. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thøc VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam.
5. T¹p chÝ: nghiªn cøu lý luËn
6. T¹p chÝ triÕt häc
7. §Þa lý ViÖt Nam
8. C.M¸c - F.Engghen - tuyÓn tËp - 1981
9. Hå ChÝ Minh - tuyÓn tËp - 1996
10. V.I.Lªnin-toµn tËp – 1980
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu
1
Giíi thiÖu ®Ò tµi
2
Ch¬ng I:
Mét sè kh¸i niÖm liªn quan ®Õn c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi nghiªn cøu
5
I. Thùc tiÔn
5
II. Thùc tiÔn cã vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh nhËn thøc
6
III. Mèi quan hÖ gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn
8
Ch¬ng II: Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam
12
I. VÞ trÝ ®Þa lý
12
II. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam
12
III. BiÖn ph¸p gi¶i quyÕt t×nh h×nh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
15
Ch¬ng III:
¸p dông lý luËn thùc tiÔn trong qu¸ tr×nh ®æi míi hiÖn nay
18
I.Lý luËn thùc tiÔn trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®æi míi hiÖn nay
18
II.ý nghÜa thùc tiÔn
21
III. §Ò xuÊt nhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p cho t¬ng lai
21
KÕt luËn
24
Tµi liÖu tham kh¶o
25
Môc lôc
26
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Lý luận nhận thức, vận dụng quan điểm đó vào nền kinh tế Việt Nam trước và sau mười năm đổi mới đến nay.doc