Miên trạng của hạt trắc (dalbergia cochinchinensis pierre) với độ chín và thời gian tồn trữ

1 MIEÂN TRAÏNG CUÛA HAÏT TRAÉC (Dalbergia cochinchinensis Pierre) VÔÙI ÑOÄ CHÍN VAØ THÔØI GIAN TOÀN TRÖÕ SEED DORMANCY OF Dalbergia cochinchinensis Pierre AT DIFFERENT MATURITY AND STORAGE DURATION Leâ Quang Höng Khoa Noâng hoïc, ÑHNL Tp.HCM Email: lqhung@fmail.vnn.vn SUMMARY Seeds of Dalbergia cochinchinensis Pierre expressed primary dormancy at three maturity stages of green, yellowish-brown and dark brown fruits right after harvest. The germination reached the highest percentage for all three maturity stages one week of storage at 27 oC. Seed vigor was strongest at green and yellowish-brown fruits one week of storage, but that of seeds of dark brown fruits was highest after harvest. Seed germination percentage reduced from 97.5% to 84.3% at one and four weeks, respectively. MÔÛ ÑAÀU Haït traéc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh laø loaïi haït thuoäc vaøo nhoùm truyeàn thoáng (orthodox) coù theå ruùt khoâ ñeán aåm ñoä thaáp vaø toàn tröõ trong ñieàu kieän khoâ vaø laïnh. Caây traéc phaân boá töø Indonesia ñeán Trung Quoác vaø caùc quoác gia laân caän, naèm trong khoaûng vó ñoä 220N ñeán 100B. Moâi tröôøng soáng töï nhieân cuûa caây traéc laø vuøng ñaát thaáp, vôùi löôïng möa haøng naêm töø 1200 ñeán 1500 mm. Nhieät ñoä bình quaân phuø hôïp laø 20 ñeán 300C. ÔÛ Vieät Nam, caây traéc ra hoa ra töø thaùng 5 ñeán thaùng 7, haït hình thaønh töø thaùng 9 ñeán thaùng 10. Quaûdeïp, daøi 5 ñeán 6 cm, roäng töø 1 ñeán 3 cm, coù khoaûng 1 ñeán 3 haït/traùi. Haït deïp, maøu naâu, coù khoaûng 3500 haït/kg haït. Quaû baét ñaàu chín töø maøu xanh ñeán naâu ñen laø coù theå thu hoaïch. Tuy nhieân haït traéc coù mieân traïng sô caáp, thoâng thöôøng mieân traïng sô caáp laø moät vaán ñeà laøm haïn cheá haït naûy maàm ngay sau khi thu hoaïch. Mieân traïng sô caáp (primary dormancy) ñöôïc xem nhö laø mieân traïng sinh lyù laøm giaûm söï naûy maàm cuûa haït khi haït coøn trong quaû treân caây vaø khi haït ñöôïc taùch rôøi quaû vaø khoâ daàn thì haït chòu mieân traïng vaät lyù do lôùp voû cöùng bao phuû. Muïc tieâu cuûa baøi naøy laø xaùc ñònh caùc giai ñoaïn chín vaø thôøi gian toàn tröõ ngaén ñeán tæ leä naûy maàm vaø cöôøng löïc cuûa haït ñeå coù theå xaùc ñònh ñöôïc mieân traïng cuûa haït traéc nhaèm ñaït tæ leä naûy maàm haït cao trong thôøi ñieåm thu haùi vaø toàn tröõ thích hôïp. VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Caây traéc khoaûng 25 naêm tuoåi caùch ÑH Noâng Laâm TP HCM 3 km ñöôïc thu haùi ôû 3 thôøi ñieåm chín: chín xanh, chín naâu vaøng vaø chín naâu saäm vaøo thaùng 9/2001. Haït ñöôïc taùch töø moãi loaïi quaû vaø traéc nghieäm naûy maàm theo tieâu chuaån TP (top paper). Traéc nghieäm naûy maàm haït trong phoøng thí nghieäm haït ÑH Noâng Laâm TP HCM AÅm ñoä cuûa maåu haït xaùc ñònh baèng phöông phaùp saáy ôû 130 oC trong 2 giôø (ISTA, 1999). Tæ leä naûy maàm cuûa haït moãi maåu goàm 200 haït chia laøm 4 phaàn (moãi ñóa petri thöû naûy maàm 50 haït laø 1 laàn laëp laïi). Nhieät ñoä naûy maàm trong tuû nhieät (incubator laø 30/20 oC, 16/8 giôø). Thôøi gian theo doõi laø 28 ngaøy. Thí nghieäm caùc möùc ñoä chín vôùi thôøi gian toàn tröõ Thí nghieäm boá trí ngaãu nhieân theo loâ phuï: 3 möùc ñoä chín cuûa quaû: chín xanh, chín naâu vaøng vaø chín naâu saäm, vôùi 5 thôøi gian toàn tröõ laø 0, 1, 2, 3, 4 tuaàn ôû nhieät ñoä trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/20 oC, 16/8 giôø). Sau thôøi gian treân, haït ñöôïc taùch ra vaø traéc nghieäm naûy maàm nhö treân vaø tính cöôøng löïc cuûa haït. Cöôøng löïc cuûa haït döïa treân coâng thöùc: Thôøi gian naûy maàm trung bình = toång thôøi gian naûy maàm/toång soá haït naûy maàm (ngaøy): D = Σ(D * n)/ Σn Bieán löôïng naåy maàm (ngaøy)2 s2 = Σ(D -D)2 * n)/ Σn Trong ñoù: D laø ngaøy moïc maàm vaø n laø soá haït moïc maàm. Thoáng keâ soá lieäu theo MSTATC. 2 KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN Bieåu hieän mieân traïng cuûa haït traéc ôû caùc möùc ñoä chín vaø thôøi gian toàn tröõ Haït traéc naûy maàm ngay sau khi thu hoaïch, tuy nhieân tæ leä naûy maàm caàn coù khoaûng thôøi gian ngaén môùi ñaït giaù trò cao hôn. Keát quaû xaùc ñònh aåm ñoä haït vaø tæ leä naûy maàm theo caùc möùc ñoä chín vôùi thôøi gian toàn tröõ nhö caùc baûng neâu sau: Baûng 1. AÅm ñoä (%) cuûa haït traéc sau caùc tuaàn toàn tröõ ôû nhieät ñoä trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/200C, 16/8 giôø) vôùi caùc ñoä chín khaùc nhau Tuaàn toàn tröõ Ñoä chín 0 1 2 3 4 Chín xanh 42,52 23,09 14,37 13,77 12,43 Chín naâu vaøng 20,15 14,10 13,50 13,19 11,87 Chín naâu saäm 16,55 13,60 13,08 13,03 13,01 Baûng 1 cho thaáy aåm ñoä haït giaûm theo möùc ñoä chín, quaû caøng ñoåi maøu naâu saäm thì aåm ñoä haït caøng thaáp ngay luùc môùi haùi. Thôøi gian toàn tröõ caøng laâu ôû 4 tuaàn thì aåm ñoä haït giaûm so vôùi luùc môùi haùi. Tæ leä naûy maàm töông öùng vôùi möùc ñoä chín vaø thôøi gian toàn tröõ ñöôïc theå hieän nhö baûng 2. Baûng 2. Dieãn bieán tæ leä naûy maàm (%) cuûa haït traéc (Dalbergia cochinchinensis Pierre.) trong 28 ngaøy trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/200C, 16/8 giôø) Ngaøy theo doõi Ñoä chín Tuaàn toàn tröõ 3 6 9 12 15 18 21 24 28 Chín xanh 0 1 2 3 4 0 39 1 0 0 77,5 88,5 6 5 1 89,5 94,5 30 89,5 1,5 91,5 95 93,5 90 3,5 95 96 96,5 91 25 95,5 96 97 91 64,5 95,5 96 97 91 82,5 95,5 96 97 91 83 95,5 96 97 91 83 Chín naâu vaøng 0 1 2 3 4 0 0 0,5 0 0 44 0 2 2 0,5 52,5 0,5 35,5 41,5 0,5 59 57,5 62 75,5 4,5 67,5 43,5 81,5 87 28 92,5 86,5 91 92 44,5 93 95 91 92 73,5 93 97 91 92 77,5 93 98,5 91 92 87 Chín naâu saäm 0 1 2 3 4 0 0 0 0,5 0 58,5 15 1 21 0 66,5 34 9,5 39,5 0,5 72 60 31 49 5,5 76 70 70,5 55 20,5 87 80 91,5 77 50,5 88,5 88,5 92,5 88,5 73,5 88,5 91 92,5 88,5 83 88,5 98 92,5 88,5 83 Keát quaû cho thaáy: - Loâ haït traéc chín xanh sau 1 tuaàn toàn tröõ, tæ leä naûy maàm cuûa haït taêng roõ reät vaø ñeàu ôû caùc thôøi ñieåm theo doõi. Ba ngaøy sau thí nghieäm, loâ haït naûy maàm ñeán 39%. Trong khi ñoù, ôû loâ haït môùi thu vaø caùc loâ haït tröõ sau 2, 3, 4 tuaàn, tæ leä naûy maàm thaáp (laàn löôït 0%, 1%, 0%, 0 %). ÔÛ nhöõng laàn theo doõi keá tieáp, keát quaû cho thaáy loâ haït sau 1 tuaàn toàn tröõ khaû naêng naûy maàm vaãn cao nhaát (ôû caùc thôøi ñieåm: 6; 9; 12 ngaøy sau thí nghieäm, tæ leä naûy maàm taêng ñeàu ñaën vaø laàn löôït ñaït 88,5%; 94,5% vaø 95%). 15 ngaøy sau thí nghieäm, loâ haït keát thuùc naûy maàm vaø ñaït 96%. Caùc nghieäm thöùc coøn laïi thì traéc chín xanh môùi thu coù tæ leä naûy maàm taêng khaù nhanh (ñaït 77,5%; 89,5%; 91,5% vaø 95% sau 6; 9; 12; 15 ngaøy sau thí nghieäm vaø keát thuùc ôû 18 ngaøy sau thí nghieäm ñaït 95,5%). Sau 2 tuaàn toàn tröõ, tæ leä naûymaàm cuûa loâ haït taêng nhanh vaøo giöõa cuûa quaù trình theo doõi (tæ leä naûy maàm laàn löôït ñaït 30% vaø 93,5% sau 9 vaø 12 ngaøy sau thí nghieäm), loâ haït toàn tröõ 2 tuaàn keát thuùc naûy maàm ôû 18 ngaøy sau thí nghieäm ñaït 97%. Tæ leä naûy maàm cuûa nghieäm thöùc 4 tuaàn toàn tröõ giaûm roõ, ñaït 1% sau 6 ngaøy vaø ñaït 25% sau 15 ngaøy. Thôøi gian naûy maàm cuûa loâ haït toàn tröõ 4 tuaàn laø 24 ngaøy chæ ñaït (83%). 3 - Loâ haït chín naâu vaøng: ôû 3 ngaøy sau thí nghieäm, tæ leä naûy maàm cuûa caùc nghieäm thöùc vaãn gaàn nhö ôû möùc 0% (tröø nghieäm thöùc 2 tuaàn toàn tröõ ñaït 0,5%). Tuy nhieân, 6 ngaøy sau thí nghieäm, tæ leä naûy maàm ñaõ coù chuyeån bieán raát roõ. ÔÛ nghieäm thöùc haït môùi thu, tæ leä naûy maàm ñaït 44% cao hôn so vôùi caùc nghieäm thöùc toàn tröõ khaùc (tæ leä naûy maàm cuûa caùc nghieäm thöùc 1; 2; 3 vaø 4 tuaàn toàn tröõ ôû cuøng thôøi ñieåm ñaït 0%; 2%; 2%; 0,5%) vaø taêng ñeàu ñaën ôû caùc laàn theo doõi sau. Nghieäm thöùc keát thuùc naûy maàm ôû 21 ngaøy sau thí nghieäm vaø ñaït 93%. Sau 4 tuaàn toàn tröõ, tæ leä naûy maàm cuûa haït giaûm. Tæ leä naûy maàm ôû giai ñoaïn ñaàu taêng khaù chaäm chæ ñaït 4,5% sau 12 ngaøy theo doõi (trong khi ñoù ôû nghieäm thöùc traéc môùi thu cuøng thôøi ñieåm ñaït 59%). Tæ leä naûy maàm cuoái cuøng cuûa loâ haït chín naâu vaøng sau 4 tuaàn toàn tröõ ñaït 87%. Keát quaû töông töï, sau 2 – 3 tuaàn toàn tröõ, tæ leä naûy maàm cuûa caùc loâ haït giaûm so vôùi luùc môùi thu vaø 1 tuaàn toàn tröõ. - Loâ haït chín naâu saäm: haït ñöôïc thí nghieäm naûy maàm ngay sau khi haùi vôùi tæ leä naûy maàm khaù toát ôû giai ñoaïn ñaàu (tæ leä naûy maàm taêng nhanh vaø ñeàu ñaën) tuy chæ ñaït 88,5% khi keát thuùc quaù trình naûy maàm (so vôùi 1 tuaàn sau thu haùi ñaït 98,5%). ÔÛ 6 ngaøy sau thí nghieäm haït môùi thu coù tæ leä naûy maàm ñaït 58,5%, trong khi ñoù sau 1; 2; 3 vaø 4 tuaàn toàn tröõ ôû cuøng thôøi ñieåm theo doõi, tæ leä naûy maàm chæ ñaït (laàn löôït 15%; 1%; 21% vaø 0%). Cuõng töông töï nhö 2 loâ haït treân, tæ leä naûy maàm cuûa loâ haït töø 2 tuaàn toàn tröõ veà sau coù xu höôùng giaûm daàn. Trong giôùi haïn thôøi gian thí nghieäm, keát quaû cho thaáy sau 4 tuaàn toàn tröõ tæ leä naûy maàm cuûa haït giaûm roõ reät ñaït 20,5% sau 15 ngaøy vaø chæ 83% khi keát thuùc thí nghieäm. Baûng 3. Tæ leä naûy maàm (%) cuûa haït traéc trong thôøi gian toàn tröõ töø 1 ñeán 4 tuaàn ôû nhieät ñoä trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/20 oC, 16/8 giôø) Tuaàn toàn tröõ Ñoä chín 0 1 2 3 4 Trung bình Baét ñaàu chín 95,5 ab 96 ab 97 ab 91 ab 83 b 92,5 ns Chín vöøa 93 ab 98,5 a 91 ab 92 ab 87 ab 92,3 ns Chín hoaøn toaøn 88,5 ab 98 a 92,5 ab 88,5 ab 83 b 90,1 ns Trung bình 92,33 A 97,5 A 93,5 A 90,5 AB 84,3 B * ns: not significant, khoâng coù söï khaùc bieät; kyù hieäu chöõ gioáng nhau khoâng coù khaùc bieät ôû möùc xaùc suaát p < 0,05 Keát quaû cho thaáy: - Loâ haït chín xanh coù tæ leä naûy maàm cuûa haït môùi thu laø 95,5% vaø taêng leân 96 vaø 97% sau 1 vaø 2 tuaàn toàn tröõ. Bieåu hieän naøy laø mieân traïng sô caáp thuoäc mieân traïng sinh lyù ñaõ laøm giaûm tæ leä naûy maàm cuûa haït ngay vaøo luùc thu hoaïch. Sau 3 tuaàn toàn tröõ, tæ leä naûy maàm baét ñaàu giaûm ñaït 91% vaø khoâng coù söï khaùc bieät giöõa caùc nghieäm thöùc treân. Tuy nhieân, sau 4 tuaàn toàn tröõ, tæ leä naûy maàm giaûm coøn 83% khaùc bieät raát coù yù nghóa vôùi caùc nghieäm thöùc coøn laïi. - Loâ haït chín naâu vaøng coù tæ leä naûy maàm ñaït 93% khi môùi thu hoaïch vaø taêng leân 98,5% sau 1 tuaàn toàn tröõ, cuõng laø bieåu hieän mieân traïng sô caáp, sau ñoù giaûm coøn 91% ôû tuaàn toàn tröõ thöù 2 vaø taêng leân khoâng ñaùng keå (92%) ôû tuaàn toàn tröõ thöù 3. Ñeán sau 4 tuaàn toàn tröõ, tæ leä naûy maàm giaûm coøn 87%, khoâng coù söï khaùc bieät vôùi caùc nghieäm thöùc coøn laïi. - Loâ haït chín naâu saäm töông töï nhö loâ haït chín xanh, tæ leä naûy maàm cuûa loâ haït chín naâu saäm cuõng taêng daàn töø khi môùi thu haùi (88%) ñeán sau 1 tuaàn toàn tröõ (98%) do thoaùt ra khoûi mieân traïng sô caáp. Sau ñoù, tæ leä naûy maàm giaûm ñeàu ñaën vaø chæ coøn 83% sau 4 tuaàn toàn tröõ (giaûm raát coù yù nghóa vôùi caùc nghieäm thöùc coøn laïi). Tæ leä naûy maàm cuûa haït ôû caùc ñoä chín khaùc nhau ôû cuøng thôøi ñieåm toàn tröõ thì khoâng coù söï khaùc bieät khi so saùnh thoáng keâ. Loâ haït môùi thu haùi cuûa traéc chín xanh, chín naâu vaøng vaø chín naâu saäm coù tæ leä naûy maàm laàn löôït ñaït 95,5%; 93% vaø 88,5%. Sau 4 tuaàn toàn tröõ tæ leä naûy maàm giöõa 3 ñoä chín vaãn khoâng coù söï khaùc bieät. Khi toång keát chung sau 4 tuaàn toàn tröõ thì tæ leä naûy maàm cuûa caùc ñoä chín khoâng coù söï khaùc bieät (tæ leä naûy maàm cuûa traéc chín xanh, chín naâu vaøng vaø traéc chín naâu saäm laàn löôït ñaït 92,5%; 92,3% vaø 90,1%). Tuy nhieân, neáu xeùt trung bình tæ leä naûy maàm cuûa caùc loâ haït ôû caùc tuaàn toàn tröõ khaùc nhau thì coù söï khaùc bieät. Caùc loâ haït môùi thu vaø toàn tröõ sau 1; 2; 3 tuaàn (laàn löôït ñaït 88,5%; 98%; 92,5% vaø 88,5%) khoâng coù söï khaùc bieät vôùi nhau khi so saùnh. Sau 4 tuaàn toàn tröõ, tæ leä naûy maàm bình quaân giaûm maïnh (ñaït 83%) vaø coù söï khaùc bieät raát coù yù nghóa vôùi caùc loâ haït toàn tröõ treân. 4 - Caùc nghieäm thöùc sau ñaây coù tæ leä naûy maàm cao: Traéc chín naâu vaøng tröõ 1 tuaàn (98,5%). • • • Traéc chín naâu saäm tröõ 1 tuaàn (98%). Traéc chín xanh tröõ 1 vaø 2 tuaàn (laàn löôït ñaït 96 %vaø 97%). Töø ñoù cho thaáy, haït traéc ôû caùc ñoä chín khaùc nhau neáu toàn tröõ 1 tuaàn sau thu hoaïch ñeå laøm maát ñi mieân traïng sinh lyù thì tæ leä naûy maàm seõ cao nhaát. Phöông trình töông quan ñöôïc xaùc ñònh giöõa thôøi gian toàn tröõ vaø tæ leä naûy maàm theo 3 möùc ñoä chín cuûa haït traéc laø: y= -1,0714 x2 + 1,9857x + 93,397 vôùi heä soá töông quan R2 = 0,7674 Cöôøng löïc cuûa haït traéc theo caùc möùc chín vaø thôøi gian toàn tröõ Ñoà thò 1. Tæ leä naûy maàm cuûa haït traéc sau thôøi gian toàn tröõ vôùi ñoä chín khaùc nhau ôû nhieät ñoä trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/20 oC, 16/8 giôø). Kyù hieäu: ‹ chín xanh, „ chín naâu vaøng, S chín naâu saäm T æ l eä na ûy m aàm ( % ) Tuaàn toàn tröõ 4 3 2 1 0 100 95 90 85 80 75 Baûng 4. Thôøi gian naûy maàm trung bình (ngaøy) cuûa haït traéc trong thôøi gian toàn tröõ töø 1 ñeán 4 tuaàn ôû nhieät ñoä trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/20 oC, 16/8 giôø Trung bình thôøi gian naûy maàm Ñoä chín 0 1 2 3 4 Trung bình Chín xanh 4,29 gh 3,47 h 8,57 e 7,28 e 15,92 b 7,91 C Chín naâu vaøng 8,17 e 7,2 ef 11,29 d 10,22 d 18,28 a 11,03 B Chín naâu saäm 5,59 fg 11,79 d 14,2 c 15,03 bc 19,38 a 13,2 A Trung bình 5,93 D 8,14 C 7,43 B 8,94 B 17,86 A * kyù hieäu chöõ gioáng nhau khoâng coù khaùc bieät ôû möùc xaùc suaát p < 0,05 Thôøi gian naûy maàm trung bình laø moät trong caùc chæ ñeå ñaùnh giaù cöôøng löïc gioáng, neáu trung bình thôøi gian naûy maàm nhoû coù nghóa laø toác ñoä naûy maàm cuûa haït nhanh, ñieàu ñoù chöùng toû loâ haït coù cöôøng löïc maïnh. Baûng 4 cho thaáy hai loâ haït (chín xanh vaø chín naâu vaøng) coù thôøi gian naûy maàm trung bình giaûm sau 1 tuaàn toàn tröõ (3,47 ngaøy vaø 7,2 ngaøy laàn löôït ñoái vôùi traéc chín xanh vaø traéc chín naâu vaøng). Tuy nhieân, ôû tuaàn toàn tröõ thöù 2, thôøi gian naûy maàm trung bình cuûa haït baét ñaàu taêng (ñaït 8,57 ngaøy ñoái vôùi traéc chín xanh vaø 11,27 ngaøy ñoái vôùi traéc chín naâu vaøng). ÔÛ tuaàn toàn tröõ thöù 3, thôøi gian naûy maàm trung bình giaûm xuoáng khoâng ñaùng keå (7,28 ngaøy ñoái vôùi traéc chín xanh vaø 10,22 ngaøy ñoái vôùi traéc chín naâu vaøng). Ñeán 4 tuaàn toàn tröõ, Thôøi gian naûy maàm bình quaân taêng leân roõ reät vaø ñaït 15,92 ngaøy so vôùi 4,92 ngaøy khi môùi thu haùi (ñoái vôùi haït traéc chín xanh) vaø18,28 ngaøy so vôùi 8,17 ngaøy luùc môùi thu haùi (ñoái vôùi traéc chín naâu vaøng). Bieåu hieän mieân traïng sô caáp ñaõ giaûm roõ ôû vaøo thôøi ñieåm 1 tuaàn sau toàn tröõ ñöa ñeán thôøi gian naûy maàm trung bình ngaén nhaát. Khaùc vôùi 2 loâ haït treân, haït traéc ôû loâ chín naâu saäm coù thôøi gian naûy maàm trung bình ñaït 5,59 ngaøy khi môùi thu haùi vaø taêng daàn (11,79; 14,2; 15,03 vaø 19,38 ngaøy sau 1; 2; 3 vaø 4 tuaàn toàn tröõ) ñoàng nghóa vôùi toác ñoä naûy maàm giaûm daàn ñeàu ñaën. Bieåu hieän mieân traïng sô caáp sinh lyù ñaõ khoâng hieän dieän ôû quaû traéc chín naâu saäm vì luùc ñoù voû haït cöùng chuyeån sang mieân traïng vaät lyù. 5 Neáu xeùt theo thôøi gian toàn tröõ thì thôøi gian naûy maàm trung bình cuûa haït coù xu höôùng giaûm daàn theo soá tuaàn toàn tröõ. Neáu xeùt theo ñoä chín, thôøi gian trung bình toàn tröõ taêng daàn theo ñoä chín cuûa traùi. Traéc chín xanh coù thôøi gian naûy maàm trung bình cuûa 4 tuaàn toàn tröõ laø 7,91 ngaøy, keá ñeán laø loâ haït traéc chín naâu vaøng (11,03 ngaøy) vaø loâ haït chín naâu saäm (13,2 ngaøy). Cöôøng löïc cuûa loâ haït phuï thuoäc vaøo ñoä chín vaø thôøi gian toàn tröõ, ñoái vôùi haït traéc khi thu haùi coù theå khoâng neân ñeå quaû quaù chín. Vì luùc ñoù, aåm ñoä chöùa trong haït giaûm raát thaáp, mieân traïng vaät lyù theå hieän vaø coù theå chuyeån sang mieân traïng thöù caáp laøm haït chaäm naûy maàm trong thôøi gian daøi vaø coù theå bò hö ñi do caùc ñieàu kieän ngoaïi caûnh. Ñoà thò 2. Thôøi gian naûy maàm trung bình cuûa haït traéc sau thôøi gian toàn tröõ vôùi ñoä chín khaùc nhau ôû nhieät ñoä trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/20 oC, 16/8 giôø). ‹ chín xanh, „ chín naâu vaøng, S chín naâu saäm T ru ng b ìn h th ôøi g ia n na ûy m aàm ( ng aøy ) Thôøi gian toàn tröõ (tuaàn) 4 3 2 1 0 25 20 15 10 5 0 Baûng 5. Bieán löôïng thôøi gian naûy maàm (ngaøy2) cuûa haït traéc trong thôøi gian toàn tröõ töø 1 ñeán 4 tuaàn ôû nhieät ñoä trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/200C, 16/8 giôø) Bieán löôïng thôøi gian naûy maàm Ñoä chín 0 1 2 3 4 Trung bình Chín xanh 7,65 cde 2,67 e 3,59 de 1,72 e 9,58 bcde 5,04 B Chín naâu vaøng 29,87 a 10,20 bcde 15,24 bc 9,21 bcde 16,38 bc 16,18 A Chín naâu saäm 17,78 b 31,78 a 12,01 bcd 31,11 a 14,72 bc 21,48 A Trung bình 18,43 A 14,88 AB 10,28 B 14,01 AB 13,56 AB * kyù hieäu chöõ gioáng nhau khoâng coù khaùc bieät ôû möùc xaùc suaát p < 0,05. Baûng 5 cho thaáy: bieán löôïng thôøi gian naûy maàm cuûa caùc loâ haït ôû caùc tuaàn toàn tröõ khoâng oån ñònh. Neáu xeùt theo ñoä chín cuûa traùi, chæ soá sai bieät thôøi gian naûy maàm coù xu höôùng taêng theo ñoä chín cuûa traùi. Sai bieät thôøi gian naûy maàm cuûa loâ haït chín xanh thaáp nhaát ñaït 5,04 ngaøy2, keá ñeán loâ haït chín naâu vaøng ñaït 16,18 ngaøy2, caû hai ñeàu coù söï khaùc bieät raát coù yù nghóa vôùi loâ haït chín naâu saäm (21,44 ngaøy2). Neáu xeùt theo thôøi gian toàn tröõ, haït tröõ 2 tuaàn coù sai bieät thôøi gian naûy maàm nhoû nhaát (10,21 ngaøy2) khaùc bieät raát coù yù nghóa so vôùi caùc nghieäm thöùc khaùc. ÔÛ cuøng thôøi ñieåm toàn tröõ bieán löôïng thôøi gian naûy maàm cuûa loâ haït traéc chín xanh luoân thaáp nhaát khi so saùnh vôùi 2 loâ haït coøn laïi. KEÁT LUAÄN 6 Mieân traïng sô caáp ôû haït traéc bieåu hieän ngay khi thu hoaïch vaø giaûm ñi sau 1 tuaàn toàn trö.õ Tæ leä naûy maàm cuûa haït traéc sau moät tuaàn toàn tröõ ôû nhieät ñoä trong tuû nhieät (incubator ôû cheá ñoä 30/20 oC, 16/8 giôø) ñaït cao nhaát ôû quaû traéc chín naâu vaøng vaø chín naâu saäm (laàn löôït ñaït 98,5% vaø 98%) vaø sau 2 tuaàn toàn tröõ vôùi traéc chín xanh (97%). Cöôøng löïc cuûa haït traéc khi quaû chín xanh cao hôn so vôùi haït khi thu quaûchín naâu vaøng vaø chín naâu saäm. Quaû traéc neáu sau khi thu haùi söû duïng ngay vaøo vieäc nhaân gioáng thì cöôøng löïc cuûa haït ñaït cao nhaát sau 1 tuaàn. Haït traéc neáu toàn tröõ sau 4 tuaàn thì cöôøng löïc vaø tæ leä naûy maàm cuûa haït ñeàu giaûm. LÔØI CAÛM TAÏ Traân troïng caûm ôn döï aùn Darwin ñaõ taøi trôï cho coâng trình nghieân cöùu naøy. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Danida forest seed centre, 2000. Dalbergia cochichinensis Pierre. Seed leaflet No26. HONG, T. D, 2001. Ex-situ Seed Conservation of Tree Seed Genetic Resources for Vietnam. 56 pp.