Mô hình thiết kế bài học Địa lí theo quan điểm công nghệ day học

MÔ HÌNH THIẾT KẾ BÀI HỌC ĐỊA LÍ THEO QUAN ĐIỂM CÔNG NGHỆ DAY HỌC Bài viết này đã được đăng trên Tạp chí Khoa học của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, số 4 năm 2009 PGS,TS Trần Đức Tuấn Khoa Địa lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội I. MỞ ĐẦU Thiết kế bài học địa lí là để tạo ra những giáo án, những “kich bản” tổ chức bài học điạ lí. Khâu khởi đầu quan trọng này của quá trình dạy học địa lí thường tiêu tốn không ít thời gian và sức lực của giáo viên phổ thông. Khi chương trình và SGK địa lí lớp 11 đã được đổi mới theo hướng tăng cường tính chủ thể và hoạt động tich cực, độc lập nhận thức của học sinh thì việc đổi mới thiết kế bài học địa lí là tất yếu, bởi vì việc đổi mới các hoạt động dạy học ở trên lớp trước hết và trên hết phải được thể hiện trong một kịch bản (giáo án) được thiết kế theo những định hướng đổi mới. Điều cần phải nhấn mạnh là cho đến nay việc đổi mới thiết kế các bài học địa lí đã trở thành một phong trào khá rầm rộ, nhưng đây vẫn còn là một khâu yếu trong quá trình đổi mới tổ chức dạy học địa lí ở nhà trường phổ thông. Thực tế đã cho thấy khi phải thiết kế các hoạt động dạy học của thày và trò theo quan điểm đổi mới giáo viên tỏ ra lúng túng và phụ thuộc nhiều vào sách hướng dẫn giáo viên và những bài thiết kế sẵn trong các sách. Cho đến nay, mặc dù đã có những đổi thay nhất định trong việc thiết kế các bài học địa lí người ta vẫn phát hiện ra khá nhiều hạn chế và thiếu sót trong các bản thiết kế bài học địa lí của giáo viên như mục tiêu thường được đề ra quá nhiều (thường là 4-6 mục tiêu) cho môt bài học 45 phút, mối liên hệ giữa mục tiêu toàn bài được xác định ở phần đầu và mục tiêu của các hoạt động dạy học được thiết kế ở phần dưới thường không chặt chẽ và rõ ràng và các quá trình, qui trình cũng như các mối quan hệ tương tác thày-trò và trò-trò thường bị bỏ qua hoặc được thể hiện một cách mờ nhạt trong các thiết kế về hoạt động dạy học địa lí. Nguyên nhân có thể là giáo viên thiếu một tiếp cận đổi mới thích hợp và không có mô hình lí thuyết và qui trình cụ thể để đổi mới thiết kế bài học và các hoạt động dạy học địa lí theo quan điểm đổi mới. Công nghệ dạy học địa lí là một xu hướng dạy học hiện đại có khả năng tối ưu hoá quá trình day học địa lí trên cơ sở kiểm soát chặt chẽ mối quan hệ giữa mục tiêu, các nguyên liệu đầu vào, các sản phẩm đầu ra và các quá trình dạy học nhằm chế biến đầu vào thành sản phẩm đầu ra. Việc áp dụng quan điểm của công nghệ dạy học có thể tạo những đổi mới thực sự cho việc thiết kế bài học địa lí ở các trường THPT và giúp giáo viên vượt qua được thiếu sót, hạn chế nêu trên. Trong bài báo của chúng tôi, những điểm mới và nổi bật của việc đổi mới thiết kế bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học như bản chất, mô hình và qui trình thiết kế bài học và các hoạt động dạy học địa lí theo công thức GIPO sẽ được luận giải và làm sáng tỏ thong qua những ví dụ minh hoạ cụ thể. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Mô hình đổi mới thiết kế bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học và công thức GIPO 2.1.1. Công nghệ dạy học và công thức GIPO Thày thiết kế- Trò thi công là một cách tiếp cận quan trọng của việc đổi mới dạy học theo quan điểm lấy học sinh làm trung tâm. Dạy học theo kiểu này sẽ phát huy được tính chủ thể nhận thức của hoọc sinh, tạo cơ hội để học sinh làm việc nhiều hơn, suy nghĩ nhiều hơn với sự chủ động, tính tích cực và tinh thần trách nhiệm cao của mình. Hơn nữa, dạy học theo kiểu Thày thiết kế- Trò thi công là một trong những phương thức dạy học đổi mới, hiện đại, được thiết kế và xây dựng theo quan điểm công nghệ dạy học. Hiện nay, công nghệ dạy học là một xu hướng dạy học hiện đại, một tiếp cận quan trọng để đổi mới việc thiết kế bài học địa lí ở nhà trường phổ thông. Xét về bản chất, công nghệ dạy học không đơn giản chỉ là ứng dụng ICT (công nghệ thônog tin và truyền thông) vào trong dạy học mà cần được hiểu là quá trình hiện đại hoá và tối ưu hoá quá trình dạy học ở nhà trường phổ thông theo hướng xibecnetic hoá (tự động hoá), qui trình hoá và công nghệ hoá trên cơ sở ứng dụng ngày càng nhiều hơn, rộng lớn hơn ICT trong quá trình dạy học nhằm nâng cao hiệu quả và năng suất của các quá trình giáo dục Hiểu theo nghĩa rộng thì “công nghệ dạy học là khoa học giáo dục, nó xác lập nhữngnguyên tắc hợp lí của cong tác dạy học và những đIều kiện thuận lợi nhất để tiến hành quá trình dạy học, cũng như xác lập các phương pháp và phương tiện có kết quả nhất để đạt mục đích dạy học đề ra, đồng thời tiết kiệm được sức lực của cả thày và trò” (UNESCO, 1970) (Xem Lê Khách Bằng: Công nghệ dạy học với vấn đề tổ chứuc quá trình dạy học ở THPT, Bộ GD &ĐT, Vụ Giáo viên, 1995) . Theo tác giả Nguyễn Bá Kim Nguyễn Bá Kim: Phương pháp dạy học môn toán. NXB Đại học Sư phạm. Hà Nội. 2004. , xét về mặt cấu trúc, công nghệ dạy học gồm ba bộ phận quan trọng là Đầu vào, Bộ phận tác động và Đầu ra (Hình 1) ĐẦU VÀO ĐẦU RA BỘ PHẬN TÁC ĐỘNG Kết quả đạt dược ở người học về Kiến thức Kĩ năng Hành vi-Thái đọ KĨ THUẬT CON NGƯỜI THÔNG TIN TỔ CHỨC Tổ Trình độ xuất phát của người học về Kiến thức Kĩ năng Hành vi-Thái đọ Hình 1: Sơ đồ về các bộ phận cấu thành của công nghệ dạy học Để cho học sinh có thể “thi công được” thì việc thiết kế của thày không thể giống như “soạn giáo án” trước đây mà phải đổi mới nhằm tạo ra một chương trình phối hợp hoạt động dạy của thày và hoạt động học của trò theo một qui trình chặt chẽ mà ở đó mối liên hệ hữu cơ giữa mực tiêu, nội dung, phương pháp và điều kiện học tập được thể hiện một cách rõ ràng và sinh động. Mục tiêu như vậy có thể đạt được nếu như giáo viên sử dụng quan điểm công nghệ dạy học và công thức GIPO để thiết kế toàn bộ bài học cũng như các hoạt động cơ bản cần phải diễn ra trong bài học. Hộp 1: Khái niệm về GIPO GIPO là viết tắt của 4 chữ cái đứng đầu của các từ tiếng anh Goal, Input, Process và Output, trong đó: Goal là Mục tiêu, Input: Đầu vào, Process: quá trình và Output. GIPO là công thức của công nghệ dạy học được sử dụng để thiét kế các bài học địa lí. Khi áp dụng công thức này trong quá trình thiết kế bàI học người giáo viên phải tuân thủ nghiêm ngặt những đòi hỏi của công nghệ dạy học, tức là: Phải xác định rõ mục tiêu dạy học địa lí và mối quan hệ của nó với input, process và output, Kiểm soát chặt chê Input (đầu vào), process (quá trình biến đổi) và output (đầu ra) của quá trình dạy học địa lí. 2. 2. GIPO- công cụ để đổi mới thiết kế bài học địa lí 2.2.1 Sử dụng GIPO như là một tiếp cận tổng thể để đổi mới thiết kế bài học địa lí Giáo viên có thể sử dụng GIPO như một tiếp cận có được một cái nhìn tổng quát về toàn bộ qúa trình thiết kế bài học và xác định chính xác những điều kiện khung cần thiết để cho việc tổ chức một bài học. Cụ thể, giáo viên cần phải: Xác định chính xác các yếu tố cấu thành cơ bản của việc tổ chức bài học, cụ thể là xác định: Mục tiêu của bài học: Mục tiêu của bài học chính là các kiến thức, kĩ năng, phuơng pháp hay hành vi thái độ mới, cơ bản mà thông qua bài học học sinh cần phải đạt tới. Ngoài việc xác định các mục tiêu có tính khả thi về mặt nhận thức (theo các mức độ khác nhau theo phân loại của Bloom), thì việc xác định một số lượng vừa phải các mục tiêu (nên giới hạn từ 2-3 mục tiêu chính) cho một bài học là điều hết sức cần thiết. Các nguyên liệu đầu vào cần thiết: Giáo viên cần phải chú ý rằng kiến thức, kĩ năng sẵn có của học sinh là một nguyên liệu đầu vào rất quan trọng để thiết kế các hoạt động thích hợp Ngay trong một trường với học sinh lớp chọn có trình độ học phần lớn khá và với lớp học bình thương có nhiều học sinh trung bình và yếu thì việc thiết kế các qúa trình và các hoạt dộng nhận thức không thể như nhau, . Bên cạnh đó, thời gian, phương tiện-công cụ dạy học cũng như qui mô và không gian lớp học… cũng là những yếu tố đầu vào rất cơ bản cần được chú ý khi thiết kế bài học theo công thức GIPO. Các quá trình dạy học cơ bản: Các quá trình nhận thức theo kiểu qui nạp hay diễn dịch, cũng như các quá trình học tập theo kiểu nêu vấn đề, tìm tòi khám phá hay mang đặc tính tương tác cao (dạy học hợp tác) cần được giáo viên tính đến khi thiết kế các hoạt động cụ thể. Các sản phẩm của hoạt động dạy học: Bản thiết kế một hoạt động dạy học cần phải thể hiện rõ là học sinh sẽ đạt được những kiến thức và kĩ năng cụ thể gì sau khi tham gia thực hiện một hoạt động và điều đó có thể kiểm chứng, đo lường được. b) Xác định mối liên hệ giữa các yếu tố cấu thành cơ bản của việc tổ chức bài học, tức là: Xác định mối liên hệ giữa mục tiêu (Goal) và các thành tố của GIPO: Trong sơ đồ GIPO, mục tiêu (Goal) là yếu tố chi phối trực tiếp đối với Input, Processes và Output. Xác định mối liên hệ giữa Inputs với Processes và Outputs: Đây là một chuỗi mối liên hệ nhân quả, xuất phát từ Input và kết thúc ở output. Goal: Mục tiêu hoạt động của thày và trò Input: Nguyên liệu đầu vào cho các hoạt động dạy học Output: Sản phẩm của hoạt động dạy học Processes: Các quá trình dạy học nhằm biến đổi, chế biến input thành output Goals Inputs Processes Outputs Hình 2: Sơ đồ về mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành của GIPO c) Sử dụng GIPO để thiết kế các hoạt động dạy học trong một bài học: Thiết kế một bài học về thực chất là thiết kế một tổ hợp (một chuỗi) các hoạt động dạy học kế tiếp nhau, có quan hệ mật thiết với nhau và chất lượng thiết kế của từng hoạt động dạy học có ảnh hưởng đến chất lượng chung của việc thiết kế toàn bộ bài học. Khi thiết kế một hoạt động dạy học theo công thức GIPO giáo viên cần phải xác định và thể hiện một cách tường minh: Mục tiêu cụ thể của hoạt động dạy học và sản phẩm của hoạt động dạy học. Xác định rõ những nguyên liệu đầu vào cơ bản cho những hoạt động dạy học Thể hiện rõ qui trình (các bước) tiến hành của hoạt động và mối quan hệ tác động giữa GV với HS cũng như giữa HS với học sinh. Hộp 2 : Mô hình thiết kế và biểu đạt một hoạt động dạy học theo công thức GIPO Một hoạt động dạy học được thiết kế theo công thức GIPO cần biểu đạt rõ các thành phần cơ bản sau đây: Tên của hoạt động dạy học: Trong phần đầu của hoạt động dạy học, cần ghi rõ số thứ tự và tiêu đề của hoạt động dạy học. Trong tiêu đề, mục tiêu, các yếu tố input quan trọng nhất (thời gian, phương pháp hoặc phương tiện), phương thức, phương pháp dạy học chủ yếu với tư cách là quá trình chế biến sẽ được ưu tiên biểu đạt. Qui trình, quá trình và quan hệ tương tác (3Q): Trong phần thân của hoạt động dạy học nhất thiết phải biểu đạt được: 1) Qui trình (các bước) mà một hoạt động sẽ trải qua, 2) Các quá trình dạy học sẽ được diễn ra trong mỗi bước, 3) Mối quan hệ tương tác của các chủ thể trong bài học (GV-HS, HS-HS) khi thực hiện các quá trình dạy học. Tên sản phẩm: Cần biểu đạt rõ sản phẩm mà hoạt động dạy học tạo ra. Ví dụ minh hoạ: Để cụ thể hoá mô hình khái quát nêu trên, chúng tôi đưa ra một ví dụ minh hoạ cụ thể về việc thiết kế và biểu đạt một hoạt động dạy học trong Bài 9 Địa lí lớp 11 THPT, Ban nâng cao (Tiết 1: EU- Liên minh khu vực lớn trên thế giới) Hoạt động 1: Phân tích các sơ đồ trong SGK nhằm tìm hiểu các mục tiêu cơ bản và thể chế của EU (10 phút) GV-LOP: Khởi động và đặt vấn đề nhận thức. Giáo viên đề nghị toàn lớp nghiên cứu SGK đặc biệt là sơ đồ 9.3 và 9.4 để xác định những mục tiêu cơ bản và thể chế của EU, HS - HS: Học sinh tích cực, hợp tác làm việc theo các nhóm đôi. Các nhóm đôi học sinh trao đổi, phân tích 2 sơ đồ và đọc kĩ nội dung kênh chũ trong SGK và xác định các mục tiêu cơ bản và thể chế, HS-LOP: Học sinh phản ánh, trình bày kết quả làm việc của mình. Một học sinh đại diện trình bày kết làm việc nhóm đôi. GV-LOP: Nhận xét, đánh giá kết quả học tập. Giáo viên đề nghị một số HS trong lớp nhận xét, sau đó bổ xung, đánh giá và đưa ra đáp án cuối cùng Sản phẩm: HS trình bày được những nội dung cơ bản về mục tiêu và thể chế của EU 2.2.3. Qui trình thiết kế bài học theo công thức GIPO Thiết kế theo tinh thần đổi mới nêu trên được gọi là thiết kế bài học theo công thức GIPO. Qui trình và những yêu cầu cơ bản đối với việc thực hiện việc thiết kế bài học địa lí theo công thức GIPO như sau: Xác định chính xác số luợng và biểu đạt một cách tường minh các mục tiêu của bài học và của từng hoạt động dạy học Về mặt số lượng, mục tiêu bài học, không nên đặt ra nhiều mục tiêu cho một bài học 45 phút. Khi mà điều kiện đầu vào cho một tiết học chỉ giới hạn trong 45 phút (thực chất thời gian dành cho tiếp thu kiến thức, kĩ năng mới chỉ là 30-35 phút) và lớp học thường trên 40 học sinh thì không nên và không thể xác định quá nhiều mục tiêu của một tiết học, chỉ nên hạn chế trong 3 mục tiêu cơ bản. Về mặt chất lượng, các mục tiêu và sản phẩm của toàn bài học cũng như của từng hoạt động dạy học cần phải được xác định và biểu đạt một cách cụ thể, rõ ràng, khả thi và đo lường được. Đây là yêu cầu rất quan trọng của việc xây dựng mục tiêu bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học. Điều này có nghĩa là bên cạnh xác định mục đích của bài học giáo viên xác định một cách cụ thể các sản phẩm mà các hoạt động dạy học phải tạo ra. Trong thực tế, không phải lúc nào mục tiêu của bài học cũng biểu hiện rõ các sản phẩm mà học sinh cần phải tạo ra trong một giờ học. Với các giờ học thực hành thì việc hình dung và xác định sản phẩm mà học sinh cần phải tạo ra sau giờ học thường không quá phức tạp và khá rõ ràng. Đối với các gìơ học tiếp thu kiến thức mới thì việc xác định sản phẩm mà các hoạt động dạy học cần phải tạo ra thường không đơn giản, nhưng hoàn toàn có thể làm được. Mỗi một hoạt động dạy học của thày và trò thường tương ứng với một đơn vị kiến thức nào đó của bài học và cần được thiết kế để tạo ra một sản phẩm cụ thể, có thể đo lường được (Hộp 3). Một công cụ rất có hiệu quả giúp giáo viên thực hiện được điều này là bảng phân loại mục tiêu của Bloom Theo Bloom, trong lĩnh vực nhận thức có thế phân các mục tiêu theo các cấp độ Biết, Hiểu, áp dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá. Điều quan trọng là trong mỗi cấp độ đó lại phân chia ra nhưng mục tiêu ở mực độ thấp hơn và cụ thể hơn. Chẳng hạn, ở mức độ hiểu có thể có những mục tiêu cụ thể hơn như giải thích, nêu lí do, xác định nguyên nhân, chứng minh, minh hoạ… . Cũng cần phải khẳng định rằng việc xác định rõ sản phẩm dạy học là sự tuân thủ một cách nghiêm ngặt những đòi hỏi của quan điểm công nghệ dạy học và công thức GIPO đối với việc thiết kế các bài học nói chung và các hoạt động dạy học nói riêng Hộp 3: Ví dụ minh hoạ về việc xác đinh và biểu đạt mục tiêu của bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học Mục tiêu toàn bài học: Trong điều kiện thời gian dành cho tiết học là 45 phút, lớp học có hơn 45 học sinh, học lực của phần lớn học sinh trong lớp là trung bình và khá thì 3 mục tiêu có thể xác lập cho tiết 1 bài 9 địa lí lớp 11 (chương trình nâng cao) như sau: Sau bài học, học sinh có khả năng Trình bày được những đặc điểm cơ bản của quá trình hình thành và phát triển EU Nêu lên được mục tiêu và thể chế của EU trên cơ sở phân tích các sơ đồ trong SGK Chứng minh được EU là trung tâm kinh tế hàng đầu của thế giới Mục tiêu và sản phẩm của các hoạt động dạy học : Hoạt đông dạy học Mục tiêu Sản phẩm (Output) Hoạt động 1 Xác lập được các đặc điểm của quá trình hình thành và phát triển. Thể hiện những đặc điểm hình thành và phát triển EU theo 2 mức độ khái quát và cụ thể trên một bảng tổng hợp. Hoạt động 2 Phân tích các sơ đồ trong SGK để tìm hiểu mục tiêu và thể chế của EU. Trình bày được những nội dung cơ bản về mục tiêu và thể chế của EU. Hoạt động 3 Chứng minh EU là trung tâm kinh tế hàng đầu của thế giới. Đưa ra được những dẫn chứng tiêu biểu chúng minh được vị thế hàng đầu thế giới về kinh tế của EU. Xác định chính xác và đầy đủ “các nguyên liệu đầu vào” (Input) cần thiết cho các hoạt động dạy học Nguyên liệu đầu vào cho hoạt động dạy học bao gồm a) Trình độ ban đầu của học sinh về kiến thức, kĩ năng, thái độ học tập, b) Kiến thức cơ bản được trình bày trong SGK, c) Tài liệu tham khảo cần thiết cho bài học, d) Phương tiện, công cụ dạy học chủ yếu. Ở đây cần xem bài tập nhận thức (BTNT) là một công cụ quan trong để giáo viên tổ chức cho học sinh tích cực và độc lập nhận thức. Hộp 4: Ví dụ về việc xác định Input cho các hoạt động dạy học (Tiết 1 Bài 9 Địa lí lớp 11 chương trình nâng cao) Trong tiết 1 bài 9 Địa lí lớp 11 (Chương trình nâng cao), giáo viên thiết kế 3 hoạt động dạy học. Input cho mỗi hoạt động dạy học không giống nhau. Vì vậy, khi thiết kế hoạt động dạy học giáo viên cần phải xác định chính xác, đủ những input cần thiết để các hoạt động dạy học diễn ra có kết quả và tạo ra những ouput theo yêu cầu của mục tiêu mà các hoạt động đã đề ra. Hộp 4: Ví dụ về việc xác định Input cho các hoạt động dạy học (Tiếp theo) HĐ dạy học Mục tiêu Input Hoạt động 1 Tìm hiểu các đặc điểm của quá trình hình thành và phát triển - Kiến thức về EU học sinh đã học ỏ THCS - Nội dung SGK bài 9 tiết 1 phần I, Bản đồ chính trị châu Âu (treo tường) Hoạt động 2 Phân tích các sơ đồ trong SGK để tìm hiểu mục tiêu và thể chế của EU - Kiến thức về EU học sinh đã học ỏ THCS - 2 sơ đồ 9.3 và 9.4 và kênh chữ trong mục 2 phần I SGK địa lí 11 Hoạt động 3 Chứng minh EU là trung tâm kinh tế hàng đầu của thế giới - Hiểu biết đã có của HS về EU - Nội dung SGK bài 9 tiết 1 phần II 2.2.3.3.Xác định rõ các quá trình (processes) và qui trình (procedure) của mỗi hoạt động dạy học cần phải diễn ra để đạt được mục tiêu đề ra Đây là bước chủ chốt có ảnh hưởng quyết định đến chất lượng của bản thiết kế bài học. Theo tinh thần đổi mới, giờ học được thiết kế thành một chuỗi các hoạt đông phối hợp của thày và trò (một tiết học 45 phút nên chỉ thiết kế 3-4 hoạt động). Mỗi hoạt động dạy học được thực hiện thông qua các tác động của thày (hướng dẫn, chỉ đạo) và các thao tác trí tuệ (quan sát, phân tích, so sánh, phán đoán, khái quát hoá, tổng hợp,, hệ thống hoá…cũng như các thao tác thực hành (phân tích, vẽ biểu đồ, bản đồ, sơ đồ, xử lí số liệu…) của học sinh trong một hình thức tổ chức dạy học nhất đinh. Khi thiết kế một hoạt động dạy học theo công thức GIPO, bên cạnh việc xác lập tiêu đề của hoạt động thì viẹc xác định rõ Qui trình của hoạt đông dạy học, các quá trình dạy học sẽ diễn ra và các hình thức tương tác giưa giáo viên với học sinh và học sinh với học sinh nhất thiết phảI được thể hiện. Như vậy, khi thiết kế một hoạt động dạy học theo quan điểm công nghệ dạy học và công thức GIPO cần chú ý thực hiện một số điểm rất quan trọng sau đây: Biểu đạt tiêu đê: Trong tiêu đề không chỉ số thứ tự của hoạt động trong bài học cần ghi mà mục tiêu của bài học, những yếu tố đầu vào quan trọng nhất (thời gian, công cụ và phương thức hoạt động nhất thiết phải được thể hiện. Biểu đạt qui trình: Câu hỏi mà giáo viên cần phải trả lòi ở đâu là các input cần được chế biến theo qui trình nào và có mấy bước Biểu đạt quá trình hoạt đông: Cần phải xác định rõ ở mỗi bước của hoạt động dạy học thì sẽ có quá trình chế biến input ( quá trình nhận thức) nào sẽ xảy ra. Biểu đạt hình thức tương tác: GV cần phải biết được rằng các quá trình chế biến Input sẽ đựoc thực hiện trong mối quan hệ tương tác như thế nào giữa giáo viên với học sinh và học sinh với học sinh trong mỗi bước trong qui trình thực hiện một hoạt động dạy học Khi thiết kế các hạotđộng dạy học giáo viên cần phải xác định rõ các hình thức tổ chức dạy học khác nhau và biểu đạt chúng một cách ngắn gọn bằng các kí hiệu ngắn gọn. Để đơn giản giáo viên có thể dùng chữ in hoa để biểu thị các đối tượng thực hiện hành ột việc làm cụ thể v à tập hợp các chứ in hoa để biểu thị quan hệ và tác động tươnghỗ giữa các đối tượng (giáo viên với học sinh, học sinh với học sinh). Cụ thể như sau : GV: GV thục hiện hoạt động dạy, HS: Cá nhân học sinh thực hiện hoạt động học GV-HS: Giáo viên làm việc với cá nhân học sinh GV-LOP: Giáo viên làm việc với tập thể lớp NHOM HS: Học sinh làm việc theo nhóm HS-HS: Học sinh làm việc theo nhóm cặp đôi . Hộp 6: Mô hình về thiết kế và trình bày một hoạt động dạy học địa lí theo công thức GIPO (Ví dụ minh hoạ) Như đã trình bày ở Hộp 1 và 2, trong tiết 1 bài 9 địa lí lớp 11 THPT, xuất phát từ mục tiêu bài học và các yếu tố đầu vào đã xác định giáo viên cần phải thiết kế 3 hoạt động dạy học cơ bản. Dưới đây chúng tôi xin trình bày chi tiết việc thiết kế hoạt động 1 theo quan điểm của công nghệ dạy học và công thức GIPO: Hoạt động 1: Tổ chức cho học sinh giải BTNT để tìm hiểu những đặc điểm nổi bật của EU trong quá trình hình thành và phát triển (10-15 phút) GV-LOP: Giáo viên đặt vấn đề và định hướng học sinh tìm hiểu những đặc điểm nổi bật của EU trong quá trình hình thành và phát triển bằng cách độc lập đọc SGK và hoàn thành một BTNT. GV - HS: Giáo viên đề nghị cá nhân học sinh tích cực, độc lập hoàn thành bài tập nhận thức sau đây: BTNT: Dựa vào nội dung SGK (tiết 1, bài 9 SGK địa lí 11 nâng cao), em hãy hoàn thành bảng dưới đây để thể hiện rõ những đặc điểm của EU trong quá trình hình thành và phát triển Các đặc điểm cơ bản Chứng cứ 1. EU là một liên minh khu vực liên tục..... - Số lượng các thành viên : 2. Không gian địa lí của EU được mở rộng…… - 3. Mức độ hợp tác, liên kết ngày càng……… - HS - HS: Các nhóm đôi học sinh tích cực độc lập giải BTNT HS-LOP: Đại diện một học sinh trình bày kết quả giải BTNT GV-LOP: Giáo viên đề nghị học sinh trong lớp nhận xét, bổ sung và sau đó nhận xét, đánh giá và đưa ra đáp án của BTNT. Sản phẩm: Bảng tổng hợp thể hiện đặc điểm cơ bản về hình thành và phát triển EU (sản phẩm của BNTN) III. KẾT LUẬN 1. Công nghệ dạy học là một tiếp cận quan trọng để đổi mới và hiện đại hoá một cách thiết thực và toàn diện việc thiết kế bài học địa lí ở nhà trường phổ thông. Với việc thiết kế bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học, quá trình đổi mới tổ chức dạy học địa lí ở nhà trường phổ thông theo đinh hướng Thày thiết kế- Trò thi công sẽ được thực hiện trên những cơ sở khoa học chắc chắn và sẽ gặt hái những thành công. 2. Thiết kế bài học theo công thức GIPO là sự áp dung một cách cụ thể và sinh động quan điểm của công nghệ dạy học địa lí trong việc đổi mới thiết kế bài học dịa lí. Một mặt, nó đòi hỏi giáo viên phải kiểm soát chặt chẽ chuỗi mối liên hệ nhân quả Input, Process và Output của các hoạt động dạy học, mặt khác nó tạo điều kiện cho giáo viên điều khiển có hiệu quả quá trình dạy học đã được qui trình hoá và lượng hoá. 3. Trên cơ sở phân tích bản chất, đặc trưng của công nghệ dạy học địa lí và làm sáng tỏ những ứng dụng quan trọng của GIPO trong đổi mới thiết kế bài học địa lí, một mô hình và qui trình thiết kế bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học và công thức GIPO đã được luận giải và cụ thể hoá thông qua các ví dụ minh hoạ. Đây có thể xem là những điểm mới nổi bật của việc đổi mới thiết kế các bài học địa lí theo quan điểm dạy học và công thức GIPO mà các sách hướng dẫn đổi mới thiết kế bài học địa lí của nhiều tác giả chưa thể hiện được. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Khách Bằng: Công nghệ dạy học với vấn đề tổ chứuc quá trình dạy học ở THPT, Bộ GD &ĐT, Vụ Giáo viên, 1995. 2. Nguyễn Bá Kim: Phương pháp dạy học môn toán. NXB Su phạm. Hà Nội 2004. 3. Nguyễn Thi Minh Phương, Trần Đức Tuấn và các tác giả khác: Địa lí lớp 11. Nâng cao. Sách học sinh NXB Giáo dục. Hà Nội. 2007. 4. Nguyễn Thi Minh Phương, Trần Đức Tuấn và các tác giả khác: Địa lí lớp 11. Nâng cao. Sách giáo viên NXB Giáo dục. Hà Nội. 2007. TÓM TẮT Thiết kế bài học địa lí theo công nghệ dạy học và công thức GIPO là một tiếp cấn quan trọng để đổi mới việc tổ chức dạy học địa lí. Thiết kế bài học theo công thức GIPO, một mặt đòi hỏi giáo viên phải kiểm soát chặt chẽ chuỗi mối liên hệ nhân quả Input, Process và Output của các hoạt động dạy học, mặt khác nó tạo điều kiện cho giáo viên tổ chức có hiệu quả quá trình dạy học đã được qui trình hoá ở nhà trường phổ thông. Summary: Designing geographical lessons, which bases on the viewpoint of educational technology and its model GIPO is an important approach to innovate an organization of teaching and learning geography at secondary schools. In the fact, designing geographical lessons oriented by the model GIPO of educational technology request, on the one hand teacher as lesson designer to control carefully a chain of relationship between input, process và output of teaching-learning activities, on another hand enables them to organize effectively the teaching and learning processes