Mở rộng hoạt động cho vay xuất nhập khẩu tại Sở giao dịch Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam

phân loại của SGD chỉ bao gồm các hình thức cho vay XNK ngắn hạn. SGD đang triển khai các hình thức cho vay XNK sau: - Cho vay đối với nhà nhập khẩu: Cho vay đảm bảo bằng lô hàng nhập khẩu: loại vay này được dùng để tài trợ cho việc nhập khẩu nguyên liệu thô và các hàng hóa khác. Các khoản cho vay thế chấp lô hàng đòi hỏi hàng hóa phải được đặt dưới sự quản lý của SGD. SGD được quyền quyết định đối với hàng hóa trong trường hợp khách hàng không trả được nợ. Loại cho vay thế chấp bằng lô hàng này chỉ được áp dụng đối với những hàng hóa dễ tiêu thụ hoặc được chính BIDV sử dụng. - Cho vay đối với nhà xuất khẩu: Cho vay trước khi giao hàng (cho vay chuẩn bị hàng xuất khẩu): loại hình này dùng để tài trợ cho nhà xuất khẩu trước khi giao hàng, để nhà xuất 36 khẩu mua hàng hóa trong nước hoặc nhập khẩu nguyên liệu chế biến hàng xuất. Lô hàng cần được đảm bảo chắc chắn sẽ được thanh toán từ vốn của doanh nghiệp hoặc được khách hàng khác hay cơ quan khác cho vay. Cho vay sau khi giao hàng (ứng trước tiền hàng): ngân hàng thực hiện ứng trước tiền hàng cho nhà xuất khẩu thông qua chiết khấu bộ chứng từ hàng xuất. Các hình thức chiết khấu bộ chứng từ hàng xuất: chiết khấu có thời hạn và chiết khấu vô thời hạn. 2.2.2. Thực trạng hoạt động cho vay xuất nhập khẩu tại SGD Trong những năm vừa qua, cùng với hệ thống BIDV nói chung, SGD đã có nhiều thành công tích cực trong hoạt động kinh doanh, tiếp tục khẳng định vị trí của mình trong quá trình phát huy các nguồn nội lực, thu hút nguồn ngoại lực góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội. Dù trong thời gian qua tình hình thị trường trong nước và thế giới biến động phức tạp, nhưng nhờ sự nỗ lực hết sức của cán bộ nhân viên, SGD đã duy trì được kết quả tốt trong hoạt động cho vay XNK trong những năm vừa qua, được thể hiện thông qua một số chỉ tiêu sau: 2.2.2.1. Doanh số cho vay xuất nhập khẩu Với thế mạnh là một NHTM nhà nước có uy tín lớn trên thị trường trong nước và quốc tế, BIDV nói chung và SGD nói riêng đã phát triển mạnh hoạt động cho vay tài trợ XNK. Đặc biệt trong những năm gần đây, nhờ có những biện pháp cải tiến, nâng cao chất lượng các dịch vụ đã tạo điều kiện cho SGD thu hút thêm khách hàng, mở rộng hoạt động cho vay XNK. Điều này được thể hiện rất rõ qua doanh số cho vay XNK của SGD trong ba năm gần đây: 37 Bảng 2.6: Doanh số cho vay XNK Đơn vị: Tỷ đồng (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Biểu đồ 2.1: Doanh số cho vay XNK Đơn vị: Tỷ đồng 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 Doanh số cho vay XNK 1187.697 1472.429 1895.129 Doanh số cho vay chung 4750.715 5354.287 6213.538 2006 2007 2008 (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Dựa vào bảng số liệu và biểu đồ trên, ta có thế thấy rõ xu hướng tăng lên trong doanh số cho vay XNK nói riêng cũng như doanh số cho vay chung tại SGD nói chung. Năm 2008, doanh số cho vay XNK đã đạt 1895,129 tỷ đồng, tăng trưởng so với năm 2007 là 422,7 tỷ đồng (29%). Nếu so với năm 2006, năm 2007 tăng trưởng ở mức 24%. Có thể nói đây là con số khá là ấn tượng, cho thấy mức tăng trưởng cao và ổn định đối với hoạt động cho vay XNK tại SGD trong ba năm qua. Năm Chỉ tiêu 2006 2007 2008 Tỷ lệ tăng trưởng(%) 2007/2006 2008/2007 Doanh số cho vay XNK 1187,697 1472,429 1895,129 24% 29% Doanh số cho vay chung 4750,715 5354,287 6213,538 13% 16% Tỷ trọng 25% 27,5% 30,5% 38 Có được kết quả như trên là do nhu cầu vay vốn phục vụ cho hoạt động XNK của các doanh nghiệp ngày càng tăng. Theo số liệu đã thống kê, trong năm 2008, tổng kim ngạch XNK đã đạt hơn 140 tỷ USD, tăng 28,9% so với năm 2007, kéo theo mức tăng trưởng tương ứng trong hoạt động cho vay XNK tại SGD. Đáng nói ở đây là vào những tháng cuối năm 2008, hoạt động XNK bắt đầu chịu tác động của cuộc khủng hoảng và suy thoái kinh tế toàn cầu, đặc biệt là hoạt động xuất khẩu, nếu không đã có thể có mức tăng trưởng ấn tượng hơn. Năm 2006 ghi nhận sự kiện Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức thương mại thế giới WTO, kéo theo những kết quả khả quan trong XNK ở năm 2007 và 2008. Năm 2008 chứng kiến một tần suất hiếm thấy trong điều chỉnh thuế xuất nhập khẩu đối với nhiều mặt hàng như: nông sản, đồ gỗ, xăng dầu, gas, ô tô…Xuất khẩu có những chuyển động mới trong mở rộng thị trường, trước khó khăn của những thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Nhật Bản…, hoạt động xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp đã chủ động đẩy mạnh sang khai thác và mở rộng những thị trường mới, hoặc đã thâm nhập trước đó. Tất cả những chính sách này đã có tác dụng lớn trong việc phát triển hoạt động XNK ở Việt Nam, kéo theo đó là nhu cầu cho vay tài trợ XNK tại SGD cũng tăng. Xét về tỷ trọng của doanh số cho vay XNK so với doanh số cho vay chung, ta thấy tỷ trọng cũng tăng dần qua các năm, từ 25% năm 2006 tới 30,5% trong năm 2008. Đây là kết quả của sự cố gắng của SGD trong việc giảm bớt các khoản cho vay không hiệu quả trong lĩnh vực xây lắp và thực hiện đa dạng hóa sản phẩm, đưa ra nhiều hình thức cho vay mới an toàn và hiệu quả hơn như cho vay XNK. Mặt khác tỷ trọng cho vay XNK tăng là do yêu cầu của nền kinh tế đang hộp nhập, lưu thông giữa các nước nhiều nên nhu cầu vay vốn tài trợ cho XNK tăng lên, do đó cho vay XNK trở thành thị trường đầy tiềm năng và phát triển. Tuy vậy tỷ trọng cho vay XNK vẫn chưa 39 cao do chủ yếu hiện nay đối tượng cho vay của SGD là các doanh nghiệp xây lắp, chưa cân xứng với nhu cầu của thị trường. Vì vậy, trong thời gian tới, SGD cần phải tiếp tục cố gắng hơn nữa để gia tăng doanh số cho vay XNK của SGD, từ đó nâng tỷ trọng của cho vay XNK trong doanh số cho vay chung của SGD. 2.2.2.2. Doanh số thu nợ xuất nhập khẩu Doanh số thu nợ phản ánh số nợ mà Ngân hàng thu được từ các khoản cho vay trước đó trong khoảng thời gian nhất định, thường là 1 năm. Doanh số thu nợ chung và doanh số thu nợ XNK tại SGD được thể hiện qua bảng số liệu dưới đây: Bảng 2.7: Doanh số thu nợ XNK Đơn vị: Tỷ đồng (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Doanh số thu nợ chung của SGD trong năm 2008 đạt 6213,538 tỷ đồng, trong đó doanh số thu nợ XNK chiếm 24%, đạt 1895,129 tỷ đồng. Thu nợ XNK năm 2008 mặc dù có mức tăng so với năm 2007, nhưng so với mức tăng của năm 2007 thì lại thấp hơn (13% soi với 37%).Có thể giải thích điều này là do trong năm 2007, SGD đã có nhiều biện pháp quản lý, theo dõi tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp vay vốn, dẫn tới khả năng thu hồi nợ trong năm này tăng rất cao. Mặt khác, tỷ trọng của thu nợ XNK trong thu nợ chung vẫn tăng đều qua các năm, cho thấy hoạt động cho vay XNK an Năm Chỉ tiêu 2006 2007 2008 Tỷ lệ tăng trưởng(%) 2007/2006 2008/2007 Doanh số thu nợ XNK 1026,155 1340,221 1514,099 31% 13% Doanh số thu nợ chung 4275,644 5255,768 5505,814 23% 5% Tỷ trọng 24% 25,5% 27,5% 40 toàn và có chất lượng hơn một số hình thức cho vay khác và đang dần dần chiếm vị trí quan trọng trong hoạt động tín dụng tại SGD. Bảng 2.8: Doanh số thu nợ XNK và Doanh số cho vay XNK Đơn vị: Tỷ đồng (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Tỷ lệ Thu hồi nợ XNK/Doanh số cho vay XNK trong những năm gần đây khá là cao, luôn đạt trên 80%. Đây là kết quả của việc SGD đã sàng lọc, chỉ cho những doanh nghiệp làm ăn hiệu quả, có phương án sản xuất kinh doanh tốt vay vốn, do đó khả năng thu hồi nợ rất là cao. 2.2.2.3. Dư nợ tín dụng xuất nhập khẩu Sự tăng nhanh của doanh số cho vay XNK trong những năm qua đã kéo theo sự tăng nhanh của dư nợ cho vay XNK. Bảng 2.9: Dư nợ tín dụng XNK Đơn vị: Tỷ đồng (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Năm Chỉ tiêu 2006 2007 2008 Giá trị Tỷ lệ Giá trị Tỷ lệ Giá trị Tỷ lệ Doanh số thu nợ XNK 1026,155 86% 1340,221 91% 1514,099 80% Doanh số cho vay XNK 1187,679 100% 1472,429 100% 1895,129 100% Năm Chỉ tiêu 2006 2007 2008 Tăng trưởng 2007/2006 2008/2007 Giá trị % Giá trị % Dư nợ tín dụng XNK 1250,188 1382,396 1763,427 132,208 11% 381,030 28% Dư nợ tín dụng chung 5000,753 5099,321 5807,045 98,568 2% 707,724 14% Tỷ trọng 25% 27% 30% 41 Biểu đồ 2.2: Dư nợ tín dụng XNK Đơn vị: Tỷ đồng 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 Dư nợ tín dụng XNK 1250.188 1382.396 1763.427 Dư nợ tín dụng chung 5000.753 5099.321 5807.045 2006 2007 2008 (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Bảng số liệu và biểu đồ trên đã cho thấy dư nợ tín dụng XNK của SGD tăng liên tục qua các năm. Năm 2007, dư nợ tín dụng XNK đạt 1382,396 tỷ đồng, tăng 132,208 (11%) so với năm 2006, năm 2008 đạt 1763,427 tỷ đồng, tăng 381,03 tỷ đồng (28%) so với 2007. So với tốc độ tăng trưởng của dư nợ tín dụng chung thì hoạt động cho vay XNK đã có bước nhảy vọt. Năm 2007, 2008 dư nợ tín dụng chung chỉ tăng trưởng 2% và 14%, con số này đối với dư nợ tín dụng XNK là 11% và 28%. Nó cho ta thấy hiện nay SGD đang rất chú trọng vào mảng cho vay XNK, hứa hẹn trong thời gian tới sẽ còn phát triển hơn nữa. Dư nợ cho vay XNK tăng nhanh phản ánh sự nỗ lực của SGD trong việc thực hiện công tác marketing cho hoạt động cho vay XNK. Trong thời gian qua, SGD đã thực hiện tốt công tác phân loại khách hàng (khách hàng thường xuyên và khách hàng không thường xuyên) và có những chính sách thích hợp đối với từng nhóm khách hàng. SGD luôn cố gắng duy trì mối quan hệ tốt, có 42 nhiều ưu đãi với các khách hàng hiện tại, đặc biệt là các khách hàng thường xuyên và khách hàng VIP. Đồng thời, SGD cũng thực hiện nhiều biện pháp nhằm thu hút thêm nhiều khách hàng mới, trong đó có những khách hàng lớn như Tổng công ty xăng dầu Việt Nam, Công ty dệt may Hà Nội… Ngoài ra BIDV còn kịp thời ra một số công văn và hướng dẫn cụ thể trong việc cấp tín dụng là những cơ sở quan trọng giúp SGD mạnh dạn mở rộng hoạt động cho vay XNK, góp phần quan trọng trong việc gia tăng dư nợ cho vay XNK. Sự đóng góp lớn của hoạt động cho vay XNK vào hoạt động tín dụng chung của SGD được thể hiện rõ qua tỷ trọng của hoạt động này trong thời gian qua. Tỷ trọng Dư nợ tín dụng XNK/Dư nợ tín dụng chung tăng từ 25% năm 2006 đến 30% năm 2008. Có được con số này, như đã nói ở trên, là do kết quả của việc SGD đang cố gắng giảm bớt các khoản cho vay không hiệu quả, ví dụ như trong lĩnh vực xây lắp, tập trung hơn vào những hình thức cho vay mới hiệu quả hơn, trong đó có cho vay tài trợ XNK. Bảng 2.10: Dư nợ tín dụng XNK và Tổng nguồn vốn huy động Đơn vị: Tỷ đồng (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Ta có thể thấy tổng nguồn vốn huy động trong các năm qua đều tăng rất cao, tuy nhiên tỷ lệ Dư nợ tín dụng XNK/Tổng nguồn vốn huy động lại giảm dần qua các năm. Điều này cho thấy nguồn vốn còn bị ứ đọng khá nhiều, hoạt động cho vay chưa tương xứng với tốc độ huy động vốn. Nó cũng mở ra khả năng mở rộng loại hình tín dụng XNK nói riêng, cũng như tín dụng nói chung của SGD. Cho vay XNK vốn là loại hình tín dụng từ trước tới nay rất có chất Năm Chỉ tiêu 2006 2007 2008 Giá trị Giá trị %TT Giá trị Tỷ lệ Dư nợ tín dụng XNK 1250,188 1382,396 11% 1763,427 28% Tổng nguồn huy động 10110,926 15304,462 51% 28919,460 89% Tỷ trọng 12% 9% 6% 43 lượng và an toàn, đồng thời sẽ có nhiều tiềm năng trong tương lai. Vì vậy SGD cần phải cố gắng phát huy những ưu điểm ở trên, tiếp tục nâng cao tỷ trọng tín dụng XNK trong tổng nguồn vốn huy động của NH. 2.2.2.4. Nợ quá hạn Nợ quá hạn là một trong những chỉ tiêu quan trọng phản ánh chất lượng tín dụng của NH. BIDV nói chung và SGD nói riêng đã thực hiện nghiêm túc việc phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro, do đó đã đạt được những kết quả rất khả quan. Bảng 2.11: Nợ quá hạn XNK Đơn vị: Triệu đồng (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Như ta có thể thấy, mặc dù cho vay XNK là một sản phẩm khá mới của SGD, nhưng trong 3 năm gần đây không hề có nợ quá hạn đối với tín dụng XNK tại SGD. Có được kết quả này là do nỗ lực của SGD trong việc rà soát và kiểm tra khách hàng vay vốn, thực hiện các biện pháp kiểm soát rủi ro, đôn đốc khách hàng trả nợ. Số liệu này cho ta thấy chất lượng các khoản cho vay XNK ở SGD là rất tốt, phản ánh chất lượng của việc mở rộng hoạt động cho vay XNK của SGD, mở rộng về quy mô nhưng vẫn đảm bảo chất lượng của món vay. Tuy nhiên, để duy trì được kết quả này thì SGD vẫn cần tiếp tục thực hiện nhiều biện pháp để đảm bảo được việc thu nợ có hiệu quả. Mặt khác, nhìn vào tình hình nợ quá hạn chung tại SGD, tuy năm 2007 tỉ lệ nợ quá hạn và nợ quá hạn khó đòi đều tăng, nhưng đến năm 2008 đã giảm Năm Chỉ tiêu 2006 2007 2008 Tỷ lệ tăng trưởng(%) 2007/2006 2008/2007 Nợ quá hạn 750 918 87 22% -91% Nợ quá hạn XNK 0 0 0 Nợ quá hạn khó đòi 150 229 68 53% -70% Nợ quá hạn XNK khó đòi 0 0 0 44 đáng kể, chỉ còn 87 triệu đồng và 68 triệu đồng. Đây là tín hiệu đáng mừng, cho thấy trong thời gian tới tình hình nợ quá hạn sẽ được cải thiện. 2.2.2.5. Nợ xấu Bên cạnh nợ quá hạn, nợ xấu cũng là một chỉ tiêu phản ánh chất lượng của khoản cho vay. Mặc dù không có được con số ấn tượng như nợ quá hạn, tuy nhiên tình hình nợ xấu XNK tại SGD cũng đạt được một số kết quả sau: Bảng 2.12: Nợ xấu XNK Đơn vị: Tỷ đồng (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Nợ xấu XNK trong năm 2008 khoảng 1,881 tỷ đồng, chỉ chiếm 1,38% so với nợ xấu của toàn SGD, điều này là phù hợp với hoạt động cho vay XNK khi mà như ở trên đã đề cập, đây là loại hình tín dụng rất an toàn và có chất lượng, nợ quá hạn gần như là không có. Tuy tỷ trọng là thấp, nhưng nó đang có xu hướng tăng lên qua các năm, từ 1,2% năm 2006 đến 1,38% năm 2008. Với các chỉ số khác thì tỷ trọng này là không đáng kể, tuy nhiên đối với chỉ số nợ xấu, phản ánh rủi ro của món khoản cho vay, thì mức tăng này là rất đáng kể. Năm 2008 mức nợ xấu XNK cũng tăng 383 triệu đồng (26%) so với năm 2007. Có thể giải thích điều này là mặc dù SGD đã có nhiều biện pháp kiểm soát khoản cho vay, nhưng do mức tăng trưởng của Doanh số cho vay XNK và Dư nợ tín dụng XNK quá nhanh, dẫn tới nợ xấu gia tăng là điều không thể tránh khỏi. SGD cần có ngay Năm Chỉ tiêu 2006 2007 2008 Giá trị Giá trị %TT Giá trị Tỷ lệ Nợ xấu (nhóm 3, 4, 5) 100,015 119,834 20% 136,369 16% Nợ xấu XNK 1,2 1,498 25% 1,881 26% Tỷ trọng 1,2% 1,25% 1,38% Dư nợ tín dụng XNK 1250,188 1382,396 11% 1763,427 28% Nợ xấu XNK/Dư nợ tín dụng XNK 0,1% 0,11% 0,11% 45 những biện pháp khắc phục ngay, tránh để nợ xấu tăng cao, dễ dẫn đến nợ quá hạn và nợ khó đòi. 2.2.2.6. Lợi nhuận từ hoạt động tín dụng XNK Nhờ những biện pháp kịp thời, có hiệu quả của SGD đối với hoạt động cho vay XNK nên đã đạt được những kết quả như đã nêu ở trên, góp phần đóng góp vào lợi nhuận chung của SGD: Bảng 2.13: Lợi nhuận từ hoạt động tín dụng XNK Đơn vị: Tỷ đồng (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của Sở giao dịch năm 2006-2008) Năm 2008, lợi nhuận từ hoạt động cho vay XNK đạt gần 61 tỷ đồng, nếu so với năm 2007 thì tăng 12,02 tỷ đồng, tức là 25%. Năm 2007 cũng tăng trưởng so với năm 2006, nhưng mức tăng thấp hơn, chỉ có 6,947 tỷ đồng (17%). Con số này tiếp tục phản ánh sự phát triển về mọi mặt của hoạt động tín dụng tài trợ XNK, hơn thế nữa còn khẳng định những đóng góp quan trọng đối với SGD. Điều này được thể hiện qua tỷ trọng lớn của lợi nhuận từ tín dụng XNK so với lợi nhuận từ tín dụng chung và lợi nhuận sau thuế. Năm 2008, tỷ trọng lợi nhuận thu từ hoạt động cho vay XNK so với lợi nhuận thu Năm Chỉ tiêu 2006 2007 2008 Tăng trưởng 2007/2006 2008/2007 Giá trị % Giá trị % Lợi nhuận từ hoạt động tín dụng XNK 42,006 48,953 60,974 6,947 17% 12,02 25% Lợi nhuận từ hoạt động tín dụng 150,023 152,98 174,211 2,957 2% 21,232 14% Tỷ trọng 28% 32% 35% Thu dịch vụ ròng 49,512 76,850 115 27,338 55% 38,15 50% Lợi nhuận trước thuế 184,858 321 428 136,142 74% 107 33% 46 từ hoạt động cho vay chung đạt con số 35%, tăng 3% so với năm 2007 và 7% so với năm 2006. Bên cạnh việc đóng góp chung vào lợi nhuận của SGD, hoạt động cho vay XNK còn có vai trò thúc đẩy nguồn thu từ hoạt động dịch vụ ròng. Ngoài việc cung cấp các dịch vụ cho nhà xuất nhập khẩu như nhờ thu, nhờ chi, thư tín dụng L/C… thì hoạt động cho vay XNK kéo theo sự tăng mạnh trong hoạt động kinh doanh tiền tệ. Nguyên nhân là do điều kiện để SGD cấp tín dụng cho các doanh nghiệp XNK là họ phải có tài khoản tại SGD, đồng thời có chính sách ưu đãi đối với những doanh nghiệp cam kết bán lại nguồn ngoại tệ cho SGD. Chính vì vậy, nguồn thu ngoại tệ của SGD là khá dồi dào, góp phần lớn trong hoạt động kinh doanh tiền tệ nói riêng và thu từ dịch vụ ròng nói chung. Trong 2 năm liên tiếp 2007 và 2008, mức tăng trưởng thu từ dịch vụ ròng đều đạt trên 50%, con số này đã phần nào phản ánh được đóng góp của hoạt động cho vay XNK tại SGD. 2.2.3. Đánh giá hoạt động cho vay xuất nhập khẩu tại SGD 2.2.3.1. Những kết quả đạt được Trong bối cánh hoạt động tiền tệ của NH nói chung và SGD nói riêng đã gặp nhiều khó khăn, rủi ro vẫn còn tiềm ẩn, tất cả các cán bộ làm công tác tín dụng phải chấn chỉnh hoạt động, đi vào kỷ cương tuân thủ chặt chẽ theo quy định cho vay. Với phương châm cho vay an toàn, hiệu quả và hạn chế đến mức thấp nhất rủi ro phát sinh nhằm từng bước nâng cao chất lượng tín dụng, việc thẩm định, phê duyệt cho vay đã từng bước được cải tiến đáp ứng nhu cầu của khách hàng, trách nhiệm của cán bộ tín dụng dần dần được nâng cao. Do vậy hoạt động tín dụng tài trợ XNK tại SGD đã đạt được một số kết quả nhất định, góp phần quan trọng vào kết quả hoạt động kinh doanh chung của SGD, thể hiện ở một số mặt sau: 47 Thứ nhất, đứng trước sự cạnh tranh gay gắt về cả lãi suất cũng như giành giật khách hàng của các NH hoạt động trên địa bàn Thủ đô, SGD luôn quan tâm đặc biệt tới công tác khách hang. Số lượng khách hàng được cấp tín dụng XNK ngày càng tăng. Đây là kết quả của sự nỗ lực của SGD trong thực hiện hoạt động marketing đối với cho vay XNK. Cán bộ tín dụng đã trực tiếp tiếp xúc, đặt quan hệ với khách hàng tiền năng bên cạnh việc duy trì mối quan hệ than thiết với các khách hàng hiện tại. Đội ngũ cán bộ NH có thái độ phục vụ tận tình, chu đáo, trình độ chuyên môn cao góp phần thu hút thêm khách hàng mới đến vay vốn tại SGD. Thứ hai, cơ cấu khách hàng được điều chỉnh một cách hợp lý hơn thông qua việc mở rộng đối tượng cho vay XNK. Theo đó, tỷ trọng cho vay đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh đang có xu hướng tăng lên rõ rệt, còn tỷ trọng cho doanh nghiệp Nhà nước vay đang giảm. Tính tới hết năm 2008, tỷ trọng dư nợ đối với doanh nghiệp Nhà nước trong tổng dư nợ tín dụng toàn SGD là khoảng 64%, doanh nghiệp ngoài quốc doanh là 29%, còn lại 7% là dư nợ của các thành phần khác. Con số này trong năm 2007 tương ứng là 72%, 26% và 2%. Sự thay đổi trong cơ cấu này cũng hoàn toàn phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước cũng như định hướng phát triển của BIDV. Thứ ba, doanh số và dư nợ tín dụng tài trợ XNK tăng liên tục qua các năm, ngày càng chiếm tỷ trọng cao hơn trong tổng tín dụng chung của SGD. Đây là kết quả từ việc số lượng khách hàng được cấp tín dụng XNK tại SGD ngày càng tăng, thêm vào đó giá trị mỗi khoản vay cũng lớn hơn so với trước. Thứ tư, sau gần hai năm tiên phong trong việc triển khai hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, trích lập dự phòng rủi ro theo Điều 7 Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN, SGD nói riêng cũng như BIDV nói chung đã đạt được những kết quả khả quan, đặc biệt là chất lượng của các khoản vay XNK. Đến 48 nay, các khoản tín dụng tài trợ XNK tại SGD đã gần như không có nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu cũng ở mức rất thấp và đang tiếp tục có xu hướng giảm. Điều này cho thấy hiệu quả trong việc mở rộng hoạt động cho vay XNK tại SGD, cả về quy mô lẫn chất lượng. Thứ năm, hoạt động cho vay XNK đã có những tác động tích cực trong việc thúc đẩy hoạt động thanh toán quốc tế và kinh doanh tiền tệ tại SGD. Điều này được thể hiện qua doanh số và lợi nhuận thu được từ các hoạt động trên tại SGD, đặc biệt là hoạt động dịch vụ. Sự đóng góp của hoạt động cho vay XNK tới SGD, cũng như tới BIDV đã góp phần giúp cho BIDV được Tạp chí Asianmoney xếp hạng là “Ngân hàng cung cấp dịch vụ kinh doanh ngoại tệ tốt nhất Việt Nam” trong năm 2007. Thứ sáu, SGD đã xuất sắc hoàn thành và hoàn thành vượt mức tiến độ, kế hoạch đề ra trong năm cho hoạt động tín dụng tài trợ XNK, đặc biệt là các chỉ tiêu về chất lượng và hiệu quả hoạt động. 2.2.3.2. Những mặt còn tồn tại và nguyên nhân a) Những mặt còn tồn tại: Mặc dù hoạt động tín dụng XNK tại SGD đạt được rất nhiều kết quả lạc quan như trên, nhưng bên cạnh đó vẫn còn nổi lên một số mặt hạn chế cần được khắc phục, cụ thể: Thứ nhất, SGD chưa khai thác hết tiềm năng của khách hàng, số doanh nghiệp hiện nay đang cần vay vốn tài trợ XNK là rất lớn, tuy nhiên SGD mới chỉ thực hiện cho vay với những khách hàng truyền thống, những khách hàng tiềm năng lớn và số ít khách hàng mới, còn bỏ ngỏ một số lượng lớn các doanh nghiệp khác có tiềm năng, nhưng do điều kiện chưa thể tiếp cận được với nguồn vốn của SGD. 49 Thứ hai, tỷ trọng dư nợ cho vay XNK trong tổng nguồn vốn huy động tại SGD còn rất thấp, hơn thế nữa lại đang có xu hướng giảm dần qua các năm, từ 12% năm 2006 xuống còn 6% năm 2008. Đây là loại hình cho vay tương đối hiệu quả, có thời gian thu hồi vốn nhanh và có tác dụng kích thích các hoạt động dịch vụ khác của NH. Vì vậy trong thời gian tới SGD cần nỗ lực hơn nữa để mở rộng cho vay XNK, tránh để vốn huy động được bị ứ đọng, gây thất thu cho NH. Thứ ba, tuy rằng cơ cấu cho vay XNK đang được điều chỉnh hợp lý hơn, nhưng tỷ trọng cho vay đối với doanh nghiệp Nhà nước vẫn còn quá cao (64% trong năm 2008), mảng doanh nghiệp ngoài quốc doanh vẫn chưa được chú ý đúng mức (năm 2008 chỉ tăng 3% so với năm 2007). Đành rằng cho vay doanh nghiệp Nhà nước thì có rủi ro thấp hơn so với doanh nghiệp ngoài quốc doanh, tuy nhiên trong thời gian gần đây, các doanh nghiệp ngoài quốc doanh làm ăn rất có hiệu quả, đặc biệt là các doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài là nhóm khách hàng SGD cần mạnh dạn tiếp cận, tin tưởng vào họ vì tiềm năng của nhóm khách hàng này là rất lớn. Thứ tư, các hình thức tín dụng tài trợ XNK còn khá là ít và đơn điệu, làm giảm tính hấp dẫn đối với khách hàng. Hy vọng trong thời gian tới, SGD sẽ mạnh dạn đa dạng hóa, phát triển thêm một số loại hình cho vay XNK nữa để phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế cũng như nhu cầu của doanh nghiệp. b)Nguyên nhân: Những mặt còn hạn chế trong hoạt động cho vay XNK tại SGD có thể được cho là do những nguyên nhân sau: * Nguyên nhân chủ quan: Thứ nhất, lĩnh vực hoạt động truyền thống của BIDV là đầu tư xây dựng cơ bản, tín dụng tài trợ xuất nhập khẩu là hoạt động mới được thực hiện trong mấy 50 năm trở lại đây. Do vậy, thị phần thanh toán quốc tế của SGD trên địa bàn còn nhỏ bé. Thứ hai, cơ sở dữ liệu của NH về khách hàng và thị trường còn thiếu, không thường xuyên được cập nhật nên đã gây khó khăn cho NH trong việc thẩm định, đưa ra các quyết định cho vay cũng như kiểm tra, giám sát các khoản đã cho vay. Thứ ba, mặc dù trong thời gian gần đây, công tác Marketing đối với tín dụng XNK rất được SGD quan tâm nhưng hiệu quả còn chưa cao. Hoạt động Marketing mới chỉ nhắm vào số ít khách hàng lớn, truyền thống, số lượng các doanh nghiệp vừa và nhỏ có nhu cầu vay vốn là rất lớn nhưng lại chưa được quan tâm đúng mức. Điều này dẫn đến tình trạng số lượng khách hàng tới SGD còn ít, cơ cấu cho vay XNK chưa được hợp lý. *Nguyên nhân khách quan: Thứ nhất, SGD nói riêng cũng như các NH nói chung trên toàn quốc đang cần một hành lang pháp lý hoàn chỉnh, đồng bộ cho hoạt động cho vay XNK. Tuy rằng các Nhà nước, Chính phủ đang được điều chỉnh các chính sách cho phù hợp với tình hình hiện nay. Nhưng do tần suất điều chỉnh quá lớn, khiến cho cả NH cũng như khách hàng không kịp nắm bắt, điều chỉnh cho phù hợp. Bên cạnh đó các quy chế này tác động tới NH và khách hàng một cách không nhất quán, khi thì tạo thuận lợi cho NH, nhưng lại gây cản trở cho doanh nghiệp, khi thì tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nhưng gây khó khăn cho NH. Cả hai tình huống đều dẫn đến tình cảnh NH và doanh nghiệp không thể đáp ứng được nhu cầu của nhau, khi thì NH ứ đọng vốn không cho vay được, còn doanh nghiệp thì lại không thể tiếp cận được nguồn vốn đó… Thứ hai, do vị trí địa lý của SGD nằm trên địa bàn Hà Nội, thế nhưng hiện nay, các doanh nghiệp xuất khẩu có nhu cầu vay vốn lại thường nằm ở 51 các khu CN, khu chế xuất xa trung tâm…Điều này đã làm cho khả năng tiếp cận nguồn vốn của các doanh nghiệp thấp, và với SGD nói riêng cũng như BIDV nói chung thì việc mở rộng hoạt động tín dụng XNK cũng trở nên khó khăn hơn. Thứ ba, nguyên nhân nằm ở các doanh nghiệp. Hiện nay ở Việt Nam, phần lớn các doanh nghiệp là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn tự có rất nhỏ. Bên cạnh đó, phương án kinh doanh của nhiều doanh nghiệp trình lên SGD xin vay vốn không hợp lý, dẫn tới SGD dù muốn cũng không thể cấp tín dụng cho các doanh nghiệp như vậy. Hơn thế nữa, do mới chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường, kiến thức của doanh nghiệp về hoạt động tín dụng, về hợp đồng thương mại còn hạn chế gây bất lợi cho NH. Ngoài một số doanh nghiệp còn không thực hiện đúng cam kết khi vay vốn như không mua bảo hiểm tài sản, sử dụng vốn sai mục đích. Thứ tư, sự cạnh tranh giữa các NHTM ngày càng gay gắt cũng là một trở ngại đáng kể trong việc SGD phát triển hoạt động cho vay tài trợ XNK. Hiện nay, SGD phải cạnh tranh với một số NH vốn có thế mạnh trong hoạt động cho vay XNK như Ngân hàng cổ phần Ngoại Thương Việt Nam (Vietcombank) Ngân hàng Thương mại Cổ phần xuất nhập khẩu (Eximbank)… Vì vậy trong thời gian tới SGD phải nỗ lực hơn rất nhiều thì mới mong mở rộng được hoạt động cho vay XNK. 52 CHƯƠNG 3 - GIẢI PHÁP MỞ RỘNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY XUẤT NHẬP KHẨU TẠI SỞ GIAO DỊCH 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP KHẨU TẠI SỞ GIAO DỊCH 3.1.1. Định hướng phát triển hoạt động xuất nhập khẩu của đất nước tới năm 2010 Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sau với nền kinh tế thế giới, đặc biệt là Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của Tổ chức Thương mại thế giới WTO, điều này đòi hỏi Việt Nam phải chủ động hơn trong quá trình hội nhập để khắc phục những khó khăn, thách thức của nền kinh tế và phát huy được những điểm mạnh và cơ hội của mình. Tuy nhiên trong tình hình thế giới như hiện nay, kinh tế toàn cầu đang rơi vào suy thoái, đặc biệt là các nước phát triển, những thị trường xuất khẩu chủ lực của đất nước ta, báo hiệu cho một thời kỳ hoạt động xuất khẩu sẽ không thuận lợi. Bên cạnh đó hoạt động nhập khẩu cũng gặp những khó khăn có thể dự báo trước. Trước những yêu cầu đó, Nhà nước đã xây dựng chiến lược phát triển hoạt động XNK như sau: - Phát triển xuất khẩu một cách bền vững, làm động lực thúc đẩy tăng trưởng GDP. - Về mặt hàng xuất khẩu: đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng có lợi thế cạnh tranh, đồng thời tích cực phát triển các mặt hàng khác có tiềm năng thành các mặt hàng xuất khẩu chủ lực mới, theo hướng nâng cao hiệu quả xuất khẩu. Chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu theo hướng đẩy mạnh xuất khẩu những mặt hàng có giá trị gia tăng cao, tăng sản phẩm chế biến, chế tạo, sản 53 phẩm có hàm lượng công nghệ và chất xám cao, giảm tỷ trọng hàng xuất khẩu thô. Nâng cao chất lượng hàng hóa xuất khẩu vì ngày càng có nhiều tiêu chuẩn khắt khe của các nước đối với hàng hóa nhập khẩu nhằm bảo hộ sản xuất trong nước. - Mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu năm 2009 là khoảng 13% theo chỉ tiêu Quốc hội đề ra - tương đương với kim ngạch xuất khẩu khoảng 72 tỷ USD dự báo sẽ gặp rất nhiều khó khăn, một số dự đoán cho rằng do tác động của cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu, mức 13% này là khó có thể đạt được. - Phương hướng chung đối với hoạt động nhập khẩu, đó là kết hợp với sản xuất trong nước để thực hiện việc nhập khẩu đáp ứng các nhu cầu về nguyên nhiên vật liệu, thiết bị máy móc cho sản xuất và đầu tư. Ưu tiên nhập khẩu vật tư, thiết bị và công nghệ tiên tiến phục vụ đầu tư và sản xuất cho xuất khẩu và tiêu dùng trong nước, nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng hóa trong nước…. - Kiểm soát nhập khẩu một cách có hiệu quả thông qua việc thực hiện các biện pháp thuế quan và phi thuế quan. Đẩy mạnh sản xuất và tăng cường sử dụng những loại máy móc, thiết bị, vật tư, nguyên liệu còn đang nhập khẩu để góp phần giảm nhập siêu. - Hạn chế nhập khẩu các mặt hàng trong nước đã sản xuất được và bảo đảm yêu cầu về chất lượng, các mặt hàng tiêu dùng không thiết yếu. - Trong thời buổi nền kinh tế khó có thể dự đoán trước những biến động, thì bên cạnh duy trì mối quan hệ XNK hiệu quả với các thị trường truyền thống như Châu Á - Thái Bình Dương, Nga, cần phải đa dạng hóa, mở rộng quan hệ với nhiều thị trường tiền năng khác nhằm tránh lệ thuộc, rủi ro trong quan hệ XNK như thị trường Châu Âu, Châu Phi và Nam Mỹ. - Khuyến khích, tạo điều kiện và khai thác tối đa tiềm năng của mọi thành phần kinh tế trong hoạt động XNK nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp. 54 3.1.2. Định hướng phát triển hoạt động cho vay XNK tại SGD Trên cơ sở định hướng phát triển hoạt động XNK của đất nước cũng như định hướng phát triển chung của toàn SGD, SGD đã đề ra định hướng phát triển cụ thể cho hoạt động cho vay XNK như sau: - SGD phấn đấu tăng dư nợ cho vay XNK so với năm 2008, trên cơ sở đó gia tăng thu nhập từ các dịch vụ liên quan phục vụ cho các doanh nghiệp vay vốn như thanh toán quốc tế, mua bán ngoại tệ… - Tiếp tục xúc tiến công tác marketing, thu hút thêm các doanh nghiệp vay vốn XNK. - Mở rộng cho vay XNK đối với mọi thành phần kinh tế, giảm tỷ trọng cho vay XNK đối với các doanh nghiệp Nhà nước. - Tập trung cho vay XNK vào các sản phẩm, thị trường theo định hướng phát triển XNK của Nhà nước. 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM MỞ RỘNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY XUẤT NHẬP KHẨU TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM Trong bối cảnh hoạt động kinh doanh ngân hàng đang ngày càng bị cạnh tranh gay gắt, môi trường vĩ mô thường xuyên biến động phức tạp, đồng thời từ thực trạng hoạt động cho vay XNK của SGD trong những năm vừa qua, em xin đề xuất một số giải pháp nhằm mở rộng hoạt động cho vay XNK tại SGD một cách có hiệu quả. 3.2.1. Nhóm giải pháp về quản trị điều hành 3.2.1.1. Tăng cường công tác huy động vốn Định hướng tín dụng XNK của SGD phải phù hợp với chính sách phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước và nằm trong chiến lược kinh doanh chung của BIDV. 55 Điều kiện tiên quyết đảm bảo tăng trưởng tín dụng là tăng trưởng nguồn vốn. Có huy động vốn được nhiều thì Ngân hàng mới có thể cho vay hoặc đa dạng hoá hoạt động kinh doanh phục vụ khách hàng và ngược lại, việc sử dụng vốn khuyến khích Ngân hàng đẩy mạnh đa dạng các hình thức huy động. Việc mở rộng khai thác các nguồn vốn có thể theo các hướng sau đây: - Tiền gửi của các tổ chức kinh tế vẫn chiếm tỷ trọng chủ yếu trong cơ cấu nguồn vốn huy động của SGD. Vì vậy SGD cần phải tiếp tục phát huy vai trò đầu mối huy động tiền gửi từ các tổ chức, định chế tài chính và các tổng công ty lớn trong nền kinh tế như: Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Công ty tái bảo hiểm quốc gia, bảo hiểm xã hội Việt Nam… - Tiếp tục khuyến khích dân cư gửi tiền vào SGD bằng các chính sách tăng lãi suất tiền gửi cả VNĐ lẫn ngoại tệ, cả ngắn hạn và trung dài hạn. Đối với khách hàng truyền thống, Ngân hàng nên có các phần thưởng xứng đáng, có chính sách ưu đãi riêng. - Thực hiện một số biện pháp để đảm bảo có nguồn ngoại tệ đáp ứng được nhu cầu mở rộng cho vay XNK tại SGD vì hoạt động XNK thường liên quan mật thiết đến ngoại tệ. Có thể áp dụng mức phí hấp dẫn để thu hút lượng kiều hối gửi về nước; thực hiện nghiệp vụ mua bán ngoại tệ an toàn, hiệu quả; triển khai các sản phẩm huy động tiền gửi bằng ngoại tệ hấp dẫn… 3.2.1.2. Định hướng chiến lược tài trợ Chuyển hướng tài trợ từ cho vay thương vụ có tính chất riêng lẻ thụ động sang cho vay theo dự án khép kín chu trình lưu thông hàng hoá từ sản xuất đến tiêu thụ. Việc lựa chọn và thẩm định dự án đầu tư trở thành nhân tố có ý nghĩa quan trọng nhất đối với sự thành công của Ngân hàng. Một dự án mặc dù đã được các cơ quan chuyên môn có thẩm quyền thẩm định và phê duyệt, nhưng trước khi quyết định cho vay, SGD cần phải thẩm định xem xét lại: - Tính pháp lý của bộ hồ sơ bao gồm hồ sơ dự án và hồ sơ xây dựng theo điều kiện xây dựng của Nhà nước, hồ sơ mua sắm thiết bị theo quy chế đấu 56 thầu và quy định của bộ thương mại (nếu có thiết bị nhập khẩu), hồ sơ tín dụng theo quy định của Ngân hàng. - Phương án vay và trả nợ của dự án tính toán các nguồn vốn và nguồn tài trợ, dự kiến biến động của các thông số ảnh hưởng đến nguồn trả nợ. - Thẩm định nhóm chi tiêu hiệu quả: thời gian hoàn vốn, hiệu quả ròng (NPV), thể lệ hoàn vốn nội bộ, tỷ suất lợi nhuận... Đối với dự án có giá trị lớn vượt giới hạn tỷ lệ vốn có của doanh nghiệp và Ngân hàng, nên sử dụng hình thức cho vay đồng tài trợ thay bằng việc cho vay doanh nghiệp có dư nợ tại Ngân hàng hiện nay. 3.2.2. Nhóm giải pháp về nghiệp vụ tín dụng tài trợ XNK 3.2.2.1. Quản lý tài sản thế chấp cầm cố - Về nguyên tắc, tài sản thế chấp cầm cố cho khoản vay phải là những tài sản được hình thành trước và độc lập với vốn vay. Nhưng nếu NH có kho bãi đầy đủ điều kiện an toàn, có thể chấp nhận tài sản hình thành từ vốn vay để làm hàng hoá vật tư đảm bảo việc giải chấp trên cơ sở thanh toán của người vay. Hiện nay tại SGD đang thực hiện cách làm là thuê kho bãi của bên thứ ba để gửi quản lý hàng hóa (bên thứ ba là bên có chức năng cho thuê kho bãi). Hàng chỉ được xuất kho khi có lệnh của NH (ký hợp đồng thuê kho ba bên). - Bảo hiểm tài sản, hàng hoá để phòng ngừa rủi ro bất khả kháng như thiên tai, lũ lụt, hoả hoạn... tài sản do ngân hàng quản lý cần được bảo hiểm. NH có thể thực hiện bằng hợp đồng thoả thuận với các tổ chức bảo hiểm trong nước và ngoài nước với điều khoản bên thụ hưởng bảo hiểm là NH, buộc người vay phải mua bảo hiểm cho hàng hoá thế chấp cầm cố với NH. - Thành lập các công ty mua bán, khai thác tài sản thế chấp tồn đọng của các tổ chức tín dụng. Căn cứ vào thực trạng giá trị của tài sản tồn đọng và khả năng của công ty, tổ chức tín dụng chuyển giao tài sản tồn đọng cho công ty dưới hình thức uỷ thác hoặc trên cơ sở hợp đồng chuyển nhượng theo thỏa 57 thuận, giúp tổ chức tín dụng thu hồi vốn và khai thác sử dụng tài sản tồn đọng có hiệu quả. Việc xử lý cần tập trung tháo gỡ những vướng mắc về cơ chế thủ tục pháp lý; có cơ chế cho phép ngân hàng được để lại tài sản thế chấp cho doanh nghiệp tiếp tục khai thác theo phương án sản xuất kinh doanh mới, giúp doanh nghiệp có nguồn trả nợ; ngân hàng được quyền trực tiếp ký hợp đồng uỷ quyền bán tài sản với trung tâm bán đấu giá, không qua các trung gian những tài sản thuộc diện xử lý của toà án. 3.2.2.2. Quản lý rủi ro trong tín dụng tài trợ XNK Hoạt động cho vay XNK là hoạt động cho vay phức tạp, chịu tác động nhiều bởi thị trường thế giới. Do đó, để hạn chế bớt rủi ro trong hoạt động cho vay XNK, SGD cần thực hiện một số biện pháp sau: - SGD chỉ thực hiện cho vay đối với những doanh nghiệp đã mua bảo hiểm hàng hóa XNK và bảo hiểm tín dụng XNK. Trong hoạt động XNK, giá trị hàng hóa XNK thường rất lớn và được vận chuyển bằng đường biển, thời gian vận chuyển dài. Do đó những rủi ro trong quá trình vận chuyển là rất lớn. Mặc khác rủi ro còn có thể xuất phát từ chính đối tác khi họ không có khả năng thanh toán vì lý do nào đó, dẫn đến tổn thất đối với doanh nghiệp rất lớn, đôi khi làm mất khả năng thanh toán đối với ngân hàng. Tuy vậy, hiện nay các doanh nghiệp Việt Nam chưa quan tâm đúng mức đến việc mua bảo hiểm hàng hóa XNK. Vì vậy, bảo hiểm tín dụng XNK đảm bảo an toàn hơn cho NH trong trường hợp khách hàng gặp rủi ro, NH vẫn có nguồn để thu nợ. - SGD cần cập nhật liên tục các quy chế, văn bản mới liên quan đến hoạt động cho vay XNK để tạo cơ sở cho các cán bộ đưa ra quyết định cho vay chính xác. Ngoài những nhân tố rủi ro khách quan và chủ quan trong tín dụng thông thường, tín dụng tài trợ XNK còn chịu ảnh hưởng lớn của hai nhân tố lãi suất và tỷ giá của các đồng tiền giao dịch. Sự biến động thường xuyên của hai 58 nhân tố, nếu tạo thêm thuận lợi cho ngân hàng trong nghiệp vụ tín dụng thì sẽ gây thiệt hại cho khách hàng và ngược lại. Để quản lý rủi ro đối với lãi suất và tỷ giá, các ngân hàng nước ngoài áp dụng các giải pháp nghiệp vụ kinh doanh hối đoái trên thị trường tiền tệ với các công cụ chủ yếu sau: Hợp đồng mua bán kỳ hạn; Nghiệp vụ SWAP về lãi suất; Hợp đồng quyền chọn về lãi suất và tỷ giá… 3.2.2.3. Đa dạng hoá các phương thức cho vay XNK Hiện nay, SGD chưa thực hiện tài trợ XNK dưới các hình thức như phát hành thư bảo lãnh với người nước ngoài, bao thanh toán, thuê mua tài chính... Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam và giới hạn nguồn vốn kinh doanh của mình, SGD chưa thể áp dụng ngay được các hình thức này. Song, trong những năm tới, NH nên cố gắng áp dụng tốt hình thức tín dụng bảo lãnh và tín dụng trả góp. Về tín dụng trả góp: Đối với các doanh nghiệp nhập máy móc thiết bị từ nước ngoài, thời gian sử dụng khá lâu nên nhu cầu vay vốn trung và dài hạn lớn. Để giúp cho các doanh nghiệp này SGD cấp tín dụng cho họ theo đó các doanh nghiệp này được phép trả dần theo số tiền vay theo định kỳ. Sở hữu không nhất thiết phải dùng vốn trung và dài hạn để cho các doanh nghiệp này vay mà có thể dùng vốn ngắn hạn để cho vay vì các doanh nghiệp sẽ trả định kỳ theo thoả thuận với SGD. Về nghiệp vụ bảo lãnh: Ngân hàng Nhà nước đã ban hành quyết định số 26/2006/QĐ-NHNN về việc ban hành "Quy chế bảo lãnh ngân hàng". Quyết định số 26/2006/QĐ-NHNN hướng dẫn thực hiện các loại bảo lãnh dự thầu, bảo đảm thực hiện hợp đồng, bảo đảm hoàn trả tiền ứng trước, bảo đảm thanh toán, bảo đảm chất lượng sản phẩm theo hợp đồng, đảm bảo hoàn trả vốn vay. Trong những năm vừa qua thực hiện các loại hình bảo lãnh theo quyết định 26, các NHTM đã bảo lãnh cho rất nhiều doanh nghiệp tham gia đấu thầu 59 thực hiện hợp đồng... giúp cho việc triển khai thực hiện dự án, thu hút vốn và công nghệ cho sự phát triển nền kinh tế đất nước. Bên cạnh những mặt được đó, qua hơn 2 năm thực hiện quy chế bảo lãnh theo quyết định 26/2006/QĐ- NHNN đã bộc lộ một số tồn tại bất hợp lý. Với những kinh nghiệm của các ngân hàng khác trong việc thực hiện nghiệp vụ này và bài học của bản thân mình, SGD cần phải có nhận thức đúng về hình thức tín dụng bảo lãnh. Do đó, SGD áp dụng hình thức bảo lãnh XNK thì cần lưu ý các điều trên và thực hiện quy trình nghiêm ngặt như một khoản cho cho vay cùng loại: + Thẩm định và lập đủ hồ sơ tín dụng + Phân kỳ kế hoạch thu nợ + Kiểm tra quản lý vốn như quy trình tín dụng + Tổ chức hạch toán nội bảng và ngoại bảng đầy đủ. 3.2.3. Chính sách khách hàng Khách hàng là nguyên nhân tồn tại và phát triển của NHTM, thế nên khách hàng quyết định cơ cấu, quy mô nguồn vốn và sử dụng vốn của ngân hàng, thể hiện uy tín và năng lực cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường trong và ngoài nước. Trong thời gian qua, khách hàng vay vốn chủ yếu của SGD là các doanh nghiệp Nhà nước. Trong khi đó, số lượng các doanh nghiệp ngoài quốc doanh ở nước ta là rất nhiều và nhu cầu vay vốn tài trợ cho hoạt động XNK là rất lớn. Vì vậy không thể bỏ lỡ cơ hội kinh doanh và đáp ứng yêu cầu mở rộng hoạt động cho vay XNK, SGD có thể vận dụng các hình thức, biện pháp sau đây: - Thứ nhất: Phân loại khách hàng Đánh giá đúng khách hàng trước hết dựa vào quan hệ tín dụng của họ với Ngân hàng. Căn cứ chủ yếu để phân loại khách hàng là năng lực tài chính và kinh doanh. Cần phải phân tích khách quan và đúng đắn các loại nợ quá hạn để phân loại khách hàng, nhưng quan trọng nhất vẫn là việc thực hiện của các 60 Chi nhánh ngân hàng cơ sở cho từng đối tượng phù hợp với thực tiễn sinh động. Sử dụng cơ chế lãi suất ưu đãi cho cả đối tượng khách hàng lớn, truyền thống cũng như khách hàng đang gặp khó khăn. - Thứ hai: Tổ chức hội nghị khách hàng Đây là hình thức tổ chức hoạt động có hiệu quả cho cả ngân hàng và khách hàng. Thông qua các hội nghị khách hàng, khách hàng có điều kiện tiếp xúc và trao đổi thông tin với nhau, đồng thời tạo cơ hội cho họ và ngân hàng hiểu về khó khăn vướng mắc để có các giải pháp cùng nhau tháo gỡ. Tổ chức một hội nghị khách hàng cũng cần phải coi trọng về khâu chất lượng, trước hết là công tác thẩm định lựa chọn khách hàng, thăm dò và xây dựng nội dung hội nghị để có đề tài trọng tâm, đồng thời tạo được không khí cởi mở để thông qua khách hàng mà đánh giá năng lực, phẩm chất của cán bộ ngân hàng. Một hình thức hội nghị phổ biến hiện nay của các ngân hàng nước ngoài là hội thảo chuyên đề do một ngân hàng chủ trì với sự tham gia của các bạn hàng là ngân hàng và doanh nghiệp với nhiều nội dung phú như: trao đổi kinh nghiệm, tổ chức thảo luận về nghiệp vụ mới và về biện pháp quản lý rủi ro. - Thứ ba: Từ tư vấn tiếp thị đến hợp tác kinh doanh. Ngân hàng là người tư vấn có hiệu quả nhất về phương diện tài chính cho dự án kinh doanh của khách hàng. Trong ngoại thương, vai trò tiếp thị của ngân hàng rất quan trọng, giúp khách hàng tìm kiếm thị trường, bạn hàng và sản phẩm mới. Tham gia cấp tín dụng và bảo lãnh tín dụng hàng hoá xuất khẩu. Trong các nước tư bản, từ lâu tư bản ngân hàng đã thâm nhập vào tư bản công nghiệp và thương nghiệp, quản lý khép kín toàn bộ các khâu sản xuất và lưu thông. Sự sát nhập đó tạo nên sức mạnh tổng hợp của tập đoàn về tài chính, kinh doanh và tiêu thụ hàng hoá. 61 3.2.4. Chiến lược con người và công nghệ ngân hàng 3.2.4.1. Đào tạo, tuyển chọn cán bộ tín dụng Con người luôn là nhân tố quyết định thành công mọi hoạt động sản xuất xã hội. Chúng ta chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN và bắt đầu sự nghiệp công nghiệp hoá đòi hỏi: "xây dựng đội ngũ cán bộ ngân hàng có phẩm chất tốt, kiến thức và năng lực về nghiệp vụ ngân hàng, áp dụng được công nghệ hiện đại và có trình độ ngoại ngữ là yếu tố quyết định chất lượng và hiệu quả hoạt động ngân hàng". Để đạt được yêu cầu đó, NHNT Hà Nội cần tập trung vào chiến lược con người với nội dung cơ bản sau: - Thứ nhất: công tác đào tạo và đào tạo lại Một trong những nguyên nhân chất lượng tín dụng toàn ngành thấp là do chuyên môn nghiệp vụ chưa cao, nhận thức không đầy đủ về quy luật thị trường và sản xuất hàng hoá. Do đó, đây là những mục tiêu để SGD xây dựng các giải pháp trong bộ trong hoạch định chiến lược đào tạo và đào tạo lại cán bộ nhân viên. Trước hết là công tác quy hoạch cán bộ các cấp, cần phải trang bị lại kiến thức cơ bản theo hai hình thức đào tạo tập trung và đào tạo định hướng, giúp cán bộ, công nhân viên ngân hàng tự học để có đủ trình độ phù hợp với cương vị đã đảm nhận. Cần phá bỏ triệt để tư tưởng cho đi học các đối tượng không nằm trong quy hoạch như sắp xếp nghỉ hưu, sức khoẻ hoặc năng lực không đủ điều kiện làm việc, cán bộ kỷ luật... Các đối tượng đào tạo theo hướng tập trung, chuyên ngành. Trước hết ưu tiên cho cán bộ tín dụng, kế toán và triển khai chương trình phổ cập tin học. Đào tạo hoặc tuyển dụng tổ chuyên gia tin học có khả năng xây dựng các đề án tin học và lập trình các nghiệp vụ phát sinh của ngân hàng. 62 Khuyến khích học ngoại ngữ đối với cán bộ chuyên môn, học chuyên môn đối với cán bộ chuyên ngữ và cán bộ nghiên cứu khoa học ngoài giờ bằng các hình thức khen thưởng vật chất hoặc nâng mức lương. - Thứ hai: Công tác tuyển chọn và sử dụng cán bộ Tuyển chọn và sử dụng cán bộ là những nội dung quan trọng trong tiêu chuẩn hoá và trẻ hoá cán bộ. Khác với những năm đầu thập kỷ 90, càng khác xa với thời kỳ kinh tế bao cấp, hầu hết số người được đào tạo trong trường chưa thể có đủ ngay kiến thức tổng hợp, thậm chí chưa đáp ứng được công việc trong điều kiện hiện đại, chưa nói đến sự phát triển trong tương lai. Việc tuyển chọn cán bộ trẻ thay thế lớp người sắp nghỉ hưu có ý nghĩa quyết định trong tương lai phát triển của ngân hàng. Kinh nghiệm từ các doanh nghiệp nước ngoài cho thấy, hình thức tài trợ cho sinh viên và các cơ sở đào tạo: trường đại học, viện nghiên cứu, trung tâm đào tạo... đã mang lại kết quả tốt cho Ngân hàng về đội ngũ nhân tài trẻ có năng lực và yêu cầu. Ngân hàng cần thực hiện tốt chế độ thi tuyển để có lớp người mới thực sự về chất. Những năm qua, việc thi tuyển chủ yếu tập trung vào ngoại ngữ cần phải đưa ra các môn thi chuyên ngành khác để lựa chọn cho cán bộ có đủ năng lực toàn diện về chuyên môn và nhận thức xã hội. Có được lớp người mới, số người cũ sẽ tự đào thải nếu không có ý thức vươn lên và thiếu ý thức trong công việc. Làm tốt công tác tuyển chọn cán bộ, SGD sẽ dần khắc phục tình trạng vừa thừa vừa thiếu cán bộ như hiện nay. - Thứ ba: Đối với cán bộ làm tín dụng XNK thì các yêu cầu và tiêu dùng chuẩn về năng lực cao hơn không những kiến thực nghiệp vụ mà cần trang bị cho họ trình độ cơ bản về thương mại, pháp luật, ngoại ngữ... nơi nào chưa có đủ điều kiện về cán bộ thì kiên quyết không cho thực hiện nghiệp vụ thanh toán quốc tế. 63 3.2.4.2. Hiện đại hoá công nghệ ngân hàng Công nghệ ngân hàng là một yếu tố quan trọng tạo nên sức cạnh tranh của một NHTM. SGD luôn là đơn vị đi đầu trong hệ thống BIDV cũng như các NHTM trong nước về hiện đại hóa công nghệ NH. Công nghệ tin học của thế giới ngày nay đang mở ra những cơ hội thuận lợi cho SGD trong chiến lược hiện đại hoá ngân hàng. Tuy nhiên, công nghệ NH thường xuyên thay đổi và hiện tại công nghệ NH ở Việt Nam vẫn còn kém xa so với công nghệ NH thế giới. Trong năm tới, ngân hàng cần tập trung thực hiện từng bước chiến lược đó như sau: - Tìm hiểu kỹ lưỡng về các công nghệ NH trên thế giới, lựa chọn công nghệ NH thích hợp nhất để ứng dụng tại SGD. - Cử cán bộ ra nước ngoài học tập kinh nghiệm, cách thức sử dụng công nghệ mới, tổ chức các buổi tập huấn cho cán bộ về cách thức sử dụng, khai thác công nghệ… Trong giai đoạn hiện nay, hiện đại hóa công nghệ NH tại SGD cần tập trung giải quyết những vấn đề sau: -Thực hiện kế toán giao dịch tức thời tại quầy, kiểm tra kiểm soát từ xa các nghiệp vụ thị trường liên ngân hàng, quản lý thông tin báo cáo thống kê và thông tin phòng ngừa rủi ro, quản lý lưu trữ hồ sơ tín dụng, kế toán ngân hàng. Đảm bảo an toàn hiệu quả nghiệp vụ thanh toán quốc tế, kinh doanh ngoại tệ. - Tiếp tục phát triển hệ thống kênh phân phối hiện đại như telephone banking, mobile banking, internet banking để tạo nhiều cơ hội đáp ứng nhu cầu khách hàng cũng như giúp khách hàng thuận tiện hơn trong quá trình giao dịch. - Từng bước hiện đại hoá các phương tiện thanh toán không dùng tiền. Sử dụng thẻ thanh toán của ngân hàng và doanh nghiệp, thẻ rút tiền tự động, 64 đảm bảo cho khách hàng gửi tiền một nơi mà có thể rút tiền bất cứ Chi nhánh nào trong cả nước. - Nâng cấp cơ sở hoạt động và các phương tiện làm việc của ngân hàng. Công nghệ NH phải đảm bảo nhanh, kịp thời và chính xác nhằm đáp ứng yêu cầu cao về xử lý thông tin trong lĩnh vực NH. 65 KẾT LUẬN Những năm qua, trước yêu cầu đổi mới nền kinh tế theo hướng mở cửa và đặc biệt là nhu cầu vốn ngày càng tăng của các doanh nghiệp hoạt động XNK, các NHTM Việt Nam đã có những bước đi tích cực trong việc mở rộng hoạt động kinh doanh sang lĩnh vực ngân hàng quốc tế nhằm đáp ứng tốt nhất những yêu cầu đó. Cùng với các ngân hàng trong toàn ngành, Sở giao dịch Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam đã không ngừng mở rộng hoạt động cho vay XNK, khách hàng vay vốn cho hoạt động XNK tại SGD ngày càng tăng về cả số lượng cũng như giá trị mỗi khoản vay. Dù đã đạt được nhiều kết quả đáng tự hào nhưng không phải là không có những hạn chế đối với SGD. Khó khăn xuất phát từ bản thân SGD, từ sự cạnh tranh mạnh mẽ trong hệ thống NHTM cũng như từ những biến động bất lợi của môi trường kinh tế. Thấy được những hạn chế đó, với nỗ lực không ngừng và khả năng phát triển của NH như hiện nay chúng ta có thể hoàn toàn tin tưởng trong tương lai hoạt động tín dụng nói chung và tín dụng XNK nói riêng của SGD sẽ phát triển mạnh mẽ và đóng góp nhiều hơn nữa vào sự phát triển của ngành NH cũng như sự phát triển chung của đất nước. 66 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. PGS.TS. Phan Thị Thu Hà (2006), Giáo trình Ngân hàng thương mại, Nxb Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội. 2. TS. Tô Ngọc Hưng (2000), Giáo trình Nghiệp vụ kinh doanh ngân hàng, Nxb Thống kê, Hà Nội. 3. PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Thảo (2006), Nghiệp vụ thanh toán quốc tế, Nxb Lao động - Xã hội, Hà Nội. 4. PGS.TS. Nguyễn Văn Tiến (2005), Thanh toán quốc tế - Tài trợ ngoại thương, Nxb Thống kê, Hà Nội. 5. GS.TS Lê Văn Tư (2000), Tín dụng tài trợ xuất nhập khẩu, thanh toán quốc tế và kinh doanh ngoại tệ, Nxb Thống kê, Tp. Hồ Chí Minh. 6. Sở giao dịch Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam (2006-2008), Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Hà Nội. 7. Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001 về quy chế cho vay. 8. Lê Ngọc Quỳnh (2008), Hai năm BIDV thực hiện điều 7 quyết định 493: Minh bạch nợ xấu - kết quả ngoài mong đợi, Tạp chí Ngân hàng, Số 07/2008. 9. Peter S.Rose (2004), Quản trị Ngân hàng thương mại, Nxb Tài chính, Hà Nội. 10. Herbert-Jkessler (1993), Tài chính ngoại thương, NXB Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 67