Mối quan hệ giữa công nhận và quyền năng chủ thế luật quốc tế của quốc gia được công nhận

Bµi lµm Trong khoa häc ph¸p lý, mèi quan hÖ gi÷a c«ng nhËn vµ quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ cña quèc gia ®­îc c«ng nhËn lµ mät vÊn ®Ò phøc t¹p, ®­îc gi¶i quyÕt theo nhiÒu chiÒu h­íng kh¸c nhau. Tr­íc khi t×m hiÓu vÒ vÊn ®Ò nµy, chóng ta cÇn hiÓu thÕ nµo lµ c«ng nhËn quèc tÕ. C«ng nhËn quèc tÕ cã thÓ ®­îc quan niÖm lµ hµnh vi chÝnh trÞ - ph¸p lý cña quèc gia c«ng nhËn dùa trªn nÒn t¶ng c¸c ®éng c¬ nhÊt ®Þnh ( mµ chñ yÕu lµ ®éng c¬ chÝnh trÞ, kinh tÕ, quèc phßng) nh»m x¸c nhËn sù tån t¹i cña thµnh viªn míi trong céng ®ång quèc tÕ, kh¼ng ®Þnh quan hÖ cña quèc gia c«ng nhËn ®èi víi chÝnh s¸ch, chÕ ®é chÝnh trÞ, kinh tÕ…cña thµnh viªn míi vµ thÓ hiÖn ý ®Þnh muèn ®­îc thiÕt lËp c¸c quan hÖ b×nh th­êng, æn ®Þnh víi thµnh viªn míi cña céng ®ång quèc tÕ trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng quèc tÕ.Trong thùc tiÔn quan hÖ quèc tÕ cã nh÷ng thÓ lo¹i kh¸c nhau nh­ c«ng nhËn c¸c d©n téc ®ang ®Êu tranh, c«ng nhËn c¸c “chÝnh phñ l­u vong”, c«ng nhËn c¸c bªn tham chiÕn,….Song, c«ng nhËn quèc gia vµ chÝnh phñ míi thµnh lËp lµ nh÷ng thÓ lo¹i c¬ b¶n cña c«ng nhËn quèc tÕ. VËy cßn quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ lµ g× ? QuyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ lµ kh¶ n¨ng cña chñ thÓ luËt quèc tÕ tham gia vµo quan hÖ quèc tÕ, thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ g¸nh v¸c c¸c nghÜa vô quèc tÕ trong khu«n khæ vµ trªn c¬ së luËt quèc tÕ. VÝ dô, trªn c¬ së quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ, quèc gia cã thÓ thùc hiÖn c¸c quyÒn nh­ ký kÕt ®iÒu ­íc quèc tÕ, tham gia víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña tæ chøc quèc tÕ, thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c quèc gia kh¸c,… Nh­ ®· ®Ò cËp ngay tõ ®Çu, vÊn ®Ò mèi quan hÖ gi÷a c«ng nhËn vµ quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ cña quèc gia ®­îc c«ng nhËn lµ vÊn ®Ò ®­îc gi¶i quyÕt theo c¸c chiÒu h­íng kh¸c nhau. Trong khoa häc luËt quèc tÕ, cã nhiÒu quan ®iÓm, tr­êng ph¸i vµ häc thuyÕt kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy, tuy nhiªn chñ yÕu vÉn lµ hai thuyÕt cÊu thµnh vµ tuyªn bè ®­îc ®Ò cËp th­êng xuyªn h¬n c¶. ThuyÕt cÊu thµnh ( hay cßn gäi lµ thuyÕt s¸ng lËp ra chñ thÓ luËt quèc tÕ) xuÊt hiÖn vµo ®Çu thÕ kû XIX. Nh÷ng ng­êi theo thuyÕt cÊu thµnh cho r»ng sù c«ng nhËn lµ cÇn thiÕt ®Ó mét thùc thÓ cã t­ c¸ch lµ chñ thÓ luËt quèc tÕ. §©y lµ quan ®iÓm ®­îc h×nh thµnh vµo thêi k× ngù trÞ cña chñ nghÜa thùc d©n kiÓu cò. Nh÷ng ng­êi ®­a ra quan ®iÓm nµy nh»m ñng hé viÖc duy tr× chñ nghÜa thùc d©n kiÓu cò. Bëi theo quan ®iÓm cña hä c¸c d©n téc ®øng lªn thµnh lËp quèc gia th«ng qua con ®­êng ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc sÏ kh«ng ®­îc thõa nhËn. Trªn c¬ së ®ã c¸c quèc gia thùc d©n cã quyÒn ®Ì bÑp c¸c phong trµo ®ã hoÆc c¸c quèc gia ®ã, b»ng bÊt cø gi¸ nµo kh«ng cÇn ph¶i chó ý tíi c¸c quyÒn cña chñ thÓ luËt quèc tÕ mµ hä ®¸ng d­îc h­ëng nh­ c¸c quèc gia kh¸c. Nh­ vËy, theo quan ®iÓm cña thuyÕt cÊu thµnh th× sù c«ng nhËn cña c¸c quèc gia kh¸c cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, lµ c¬ së h×nh thµnh nªn quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ cña quèc gia. Quèc gia míi chØ cã thÓ thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô quèc tÕ nh­ ®Æt quan hÖ ngoai giao, l·nh sù víi c¸c quèc gia kh¸c; ®­a tranh chÊp cña n­íc m×nh víi mét chñ thÓ luËt quèc tÕ kh¸c ra gi¶i quyÕt t¹i toµ ¸n quèc tÕ…khi cã sù c«ng nhËn cña c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ kh¸c. Sù tån t¹i hiÖn h÷u trong thùc tÕ cña mét quèc gia sÏ chØ lµ v« nghÜa cho dï nã ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cÊu thµnh quèc gia theo luËt quèc tÕ. Quèc gia míi nµy do kh«ng ®­îc c«ng nhËn sÏ bÞ c« lËp, bÞ t¸ch ra khái céng ®ång quèc tÕ. Xem xÐt tõ céi nguån ph¸t sinh cho ®Õn néi dung cña thuyÕt nµy, chóng ta cã thÓ thÊy ®©y lµ mét thuyÕt chÝnh trÞ ph¶n ®éng vµ lµ thuyÕt m©u thuÉn víi luËt quèc tÕ hiÖn ®¹i. ThuyÕt thø hai ®­îc ®Ò cËp th­êng xuyªn bªn c¹nh thuyÕt cÊu thµnh khi nãi vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng nhËn vµ quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ cña quèc gia ®­îc c«ng nhËn,®ã lµ, thuyÕt tuyªn bè. ThuyÕt tuyªn bè lµ häc thuyÕt cña c¸c luËt gia quèc tÕ t­ s¶n ®­îc h×nh thµnh nh­ lµ trµo l­u chèng l¹i thuyÕt cÊu thµnh. Ng­îc l¹i víi thuyÕt cÊu thµnh, nh÷ng ng­êi theo thuyÕt tuyªn bè kh¼ng ®Þnh r»ng quèc gia ®­îc thµnh lËp víi ®Çy ®ñ dÊu hiÖu cña nã lµ chñ thÓ cña luËt quèc tÕ, kh«ng phô thuéc vµo sù c«ng nhËn. ViÖc c«ng nhËn quèc gia míi thµnh lËp kh«ng thÓ t¹o ra chñ thÓ míi cña luËt quèc tÕ mµ chØ ®ãng gãp vai trß tuyªn nhËn sù tån t¹i trªn thÕ giíi cña mét quèc gia. Mét thùc thÓ khi héi tô ®ñ bèn yÕu tè c¬ b¶n lµ cã d©n c­ th­êng xuyªn, cã l·nh thæ x¸c ®Þnh, cã chÝnh phñ, cã n¨ng lùc tham gia vµo c¸c quan hÖ víi c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ kh¸c th× sÏ ®­îc coi lµ quèc gia theo ph¸p luËt quèc tÕ. Quèc gia míi nµy tån t¹i trong thùc tÕ, cã kh¶ n¨ng tham gia c¸c quan hÖ víi c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ nªn viÖc cã c«ng nhËn hay kh«ng kh«ng lµ c¬ së h×nh thµnh nªn quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ. ThuyÕt tuyªn bè ra ®êi trong cuéc ®Êu tranh cña c¸c quèc gia d©n téc t­ s¶n trÎ chèng l¹i c¸c quèc gia phong kiÕn qu©n chñ chuyªn chÕ nªn ë mét møc ®é nµo ®ã lµ thuyÕt tiÕn bé. Thùc tÕ lÞch sö chøng minh r»ng c«ng nhËn ®ãng vai trß quan träng trong ®êi sèng quèc tÕ. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm chung trªn thÕ giíi hiÖn nay, sù c«ng nhËn quèc tÕ kh«ng lµ c¬ së ®Ó thùc thÓ trë thµnh chñ thÓ luËt quèc tÕ, song nã cã vai trß to lín trong viÖc thóc ®Èy c¸c quan hÖ gi÷a quèc gia ®­îc c«ng nhËn vµ thùc thÓ ( ë ®©y lµ quèc gia ) ®­îc c«ng nhËn. ViÖc c«ng nhËn quèc tÕ gi÷a mét quèc gia víi mét quèc gia míi sÏ t¹o ra vµ ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn nh÷ng quan hÖ b×nh th­êng gi÷a c¸c quèc gia nµy; t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thiÕt lËp nh÷ng quan hÖ nhiÒu mÆt ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, nh­ thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao hay quan hÖ l·nh sù trong lÜnh vùc ngo¹i giao. Ngoµi ra sù c«ng nhËn quèc tÕ cßn lµm ph¸t sinh c¸c hÖ qu¶ ph¸p lý kh¸c; ch¼ng h¹n, sù c«ng nhËn quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho quèc gia míi ®­îc c«ng nhËn cã kh¶ n¨ng thùc tÕ ®Ó b¶o vÖ quyÒn miÔn trõ quèc gia vµ miÔn trõ t­ ph¸p ®èi víi tµi s¶n cña quèc gia m×nh t¹i l·nh thæ cña quèc gia c«ng nhËn, t¹o c¬ së ph¸p lý ®Ó chøng minh hiÖu lùc chøng cø cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt do quèc gia míi ban hµnh. VÒ nguyªn t¾c, mäi quèc gia ®Òu cã quyÒn ®­îc tham gia vµo c¸c héi nghÞ vµ tæ chøc quèc tÕ phæ cËp. QuyÒn nµy cña c¸c quèc gia kh«ng phô thuéc vµo sù c«ng nhËn cña c¸c quèc gia kh¸c. Song, viÖc c«ng nhËn chÝnh thøc còng cã vai trß thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn ®ã cña quèc gia vµ ng­îc l¹i, chÝnh viÖc tiÕn hµnh chÝnh s¸ch kh«ng c«ng nhËn quèc tÕ ®«i khi l¹i g©y khã kh¨n cho quèc gia kh«ng ®­îc c«ng nhËn muèn thùc hiÖn quyÒn tham gia tæ chøc quèc tÕ cña m×nh. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ th«ng qua thùc tiÔn ho¹t ®éng cña Liªn hîp quèc. Cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng, c«ng nhËn mét quèc gia míi xuÊt hiÖn lµ x¸c nhËn sù tån t¹i cña quèc gia ®ã víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ luËt quèc tÕ b×nh ®¼ng víi c¸c quèc gia chø kh«ng t¹o ra mét quèc gia míi. C«ng nhËn lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña c¸c quèc gia cã chñ quyÒn. Tr­íc khi tiÕn hµnh c«ng nhËn mét ®èi t­îng nµo ®ã, c¸c n­íc ®Òu c©n nh¾c kü l­ìng lîi Ých cña n­íc m×nh. Tµi liÖu tham kh¶o Tr­êng ®¹i häc luËt Hµ Néi, Gi¸o tr×nh LuËt quèc tÕ, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi, 2004. NguyÔn Trung TÝn ( chñ biªn ), T×m hiÓu luËt quèc tÕ, Nxb §ång Nai, 1997. LG.NguyÔn TiÕn Trung, LG.NguyÔn Xu©n Linh; Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña c«ng ph¸p vµ t­ ph¸p quèc tÕ; Nxb Thèng kª; 1998.