Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học tự chọn ở tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân - Thanh Hóa

MỤC LỤC Trang Mở đầu 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3 4. Giả thuyết khoa học 3 5. Nhiệm vụ nghiờn cứu 3 6. Phương pháp nghiên cứu 3 7. Đóng góp của luận văn 4 8. Cấu trỳc của luận văn 4 Chương 1. Cơ sở lí luận của việc dạy học tự chọn ở bậc TH 5 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu 5 1.1.1. Dạy học tự chọn ở tiểu học trong các nghiên cứu ở nước ngoài 5 1.1.2. Dạy học tự chọn ở tiểu học trong các nghiên cứu trong nước 11 1.2. Một số khỏi niệm 14 1.2.1. Dạy học và dạy học tự chọn 14 1.2.2. Chất lượng và chất lượng dạy học tự chọn 16 1.2.3. Biện pháp và biện pháp nâng cao chất lượng dạy học tự chọn 18 1.3. Nội dung, chương trỡnh dạy học bậc TH 19 1.4. Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học liên quan đến việc dạy học tự chọn 24 1.5. Sự cần thiết phải tổ chức dạy học tự chọn ở TH 28 1.5.1. Dạy học tự chọn ở tiểu học góp phần thực hiện có chất lượng chương trình giáo dục phổ thông 28 1.5.2. Dạy học tự chọn ở tiểu học để đáp ứng nhu cầu của thực tế phát triển giáo dục tiểu học 30 1.6. Kết luận chương 1 32 Chương 2. Thực trạng dạy học tự chọn ở bậc tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá 33 2.1. Khỏi quỏt về tỡnh hỡnh kinh tế - xó hội, giỏo dục của huyện Thọ Xuõn - Thanh Hoỏ 33 2.1.1. Tình hình kinh tế- xã hội 33 2.1.2. Tình hình giáo dục 34 2.2. Thực trạng dạy học tự chọn ở bậc tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân - Thanh Hoá 35 2.2.1. Khảo sỏt thực trạng 35 2.2.2. Phân tích kết quả khảo sát 36 2.3. Nguyên nhân của thực trạng 46 2.3.1. Nguyên nhân thành công 46 2.3.2. Nguyờn nhõn hạn chế, thiếu sút 48 2.4. Kết luận chương 2 50 Chương 3. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học tự chọn ở bậc tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân, Thanh Hoá 53 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học tự chọn ở bậc tiểu học 53 3.1.1. Nguyên tắc mục tiêu 53 3.1.2. Nguyên tắc hiệu quả 53 3.1.3. Nguyên tắc khả thi 53 3.2. Cỏc biện phỏp 54 3.2.1. Nhóm biện pháp liên quan đến việc xây dựng nội dung dạy học tự chọn 54 3.2.2. Nhóm biện pháp liên quan đến lựa chọn phương pháp dạy học tự chọn 67 3.2.3. Nhóm biện pháp liên quan đến cách thức tổ chức dạy học tự chọn 75 3.2.4. Nhóm biện pháp đảm bảo các điều kiện cho dạy học tự chọn ở bậc tiểu học 89 3.3. Khảo nghiệm về tớnh cần thiết và tớnh khả thi của cỏc biện phỏp 94 3.4. Tổ chức thực nghiệm 96 3.4.1. Mục đích thực nghiệm 96 3.4.2. Đối tượng thực nghiệm 96 3.4.3. Nội dung và cách thức tiến hành 97 3.4.4. Tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm 97 3.4.5. Xử lớ kết quả thực nghiệm 99 3.4.6. Kết quả thực nghiệm 100 3.4.7. Đánh giá chung về kết quả thực nghiệm 103 3.5. Kết luận chương 3 104 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 105 1. Kết luận 105 2. Kiến nghị 106 TÀI LIỆU THAM KHẢO 109 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1. Mô tả về giáo dục tiểu học của một số nước trên thế giới 10 Bảng 2. í nghĩa của việc tổ chức dạy học tự chọn ở trường tiểu học 37 Bảng 3. Thực trạng về nội dung dạy học tự chọn ở các trường tiểu học của huyện Thọ Xuân, Tỉnh Thanh Hoỏ 38 Bảng 4. Thực trạng sử dụng phương pháp trong dạy học tự chọn ở các trường tiểu học của huyện Thọ Xuân, Tỉnh Thanh Hoá 41 Bảng 5. Thực trạng về cách thức tổ chức dạy học tự chọn ở các trường tiểu học của huyện Thọ Xuân, Tỉnh Thanh Hoá 42 Bảng 6. Những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng dạy học tự chọn 48 Bảng 7. Khảo nghiệm tớnh cần thiết và khả thi của cỏc biện phỏp 95 Bảng 8. Nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng 96 Bảng 9. Kết quả lĩnh hội tri thức của HS 100 Bảng 10. Hứng thỳ học tập của HS 102 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bậc tiểu học là bậc học nền tảng, đặt cơ sơ ban đầu cho việc hỡnh thành nhõn cỏch và phỏt triển toàn diện con người, đặt nền móng vững chắc cho giáo dục phổ thông, vỡ thế cỏc nước đó tập trung đầu tư mọi nguồn lực cho GD tiểu học, nhằm nâng cao chất lượng cho bậc học này ngày càng cao, đáp ứng yêu cầu của xó hội về đào tạo thế hệ trẻ. Do đó, GD tiểu học cần có sự đổi mới sâu sắc. Cùng với đổi mới nội dung, phương pháp, tăng thời lượng học tập, các nước trên thế giới cũn tăng số lượng các môn học dưới hỡnh thức tự chọn. Dạy học tự chọn nhằm mục đích phát triển những đặc tính tự nhiên, tốt đẹp của trẻ em, hỡnh thành ở học sinh lũng ham hiểu biết và những đặc tính, kỹ năng cơ bản đầu tiên để tạo nên hứng thú học tập. Dạy học tự chọn trở thành xu thế chung của các nước trong khu vực và trên thế giới, đồng thời đáp ứng kỹ năng phát triển cũng như nhu cầu nhận thức của HS tiểu học. Trẻ em chỉ phát triển nhận thức khi có nhu cầu và hứng thú thực sự. Chỉ khi đó trẻ mới tập trung mọi sức, lực trí lực để khám phá. Nền giáo dục phải tạo ra hứng thú, nhu cầu nhận thức ở trẻ em khi đó trẻ mới tích cực say mê hoạt động. Dạy học phải dựa trên những cơ sở tự nhiên vốn có của đứa trẻ để xây dựng và phát triển nhận thức, tạo cơ hội giúp học sinh sớm phát triển năng khiếu cá nhân. Trong quỏ trỡnh dạy học, người giáo viên phải biết được học sinh mỡnh cú những năng khiếu về môn gỡ? về những lĩnh vực nào? từ đó có kế hoạch bồi dưỡng sớm và thường xuyên, để đem lại hiệu quả dạy học cao. Trong quan điểm tâm lý học của Đêrcrôli, ông đó đưa ra khái niện hứng thú trung tâm, chủ yếu tập trung vào mặt phát triển trí tuệ của trẻ em. Do đó nội dung dạy học phải xuất phát từ trẻ em, bắt nguồn từ hứng thú, sở thích, nguyện vọng của trẻ vỡ hứng thỳ là nguồn gốc của tính tích cực nhận thức và sự phát triển. Hứng thú, nhu cầu nhận thức và sự quan tâm của trẻ ngày càng phát triển đa dạng và phát triển mở rộng do sự phát triển về tâm lý, sinh lý và sự tiếp xỳc với mụi trường. Càng lớn sự tiếp xúc của các em với môi trường ngày càng mở rộng nên nhận thức của các em cũng phát triển hơn. Ngoài ra với xu thế quốc tế hoá và khu vực hoá đang diễn ra mạnh mẽ, các nước trên thế giới xích lại gần nhau, hợp tác, trao đổi với nhau, nên việc trang bị cho học sinh kiến thức của cỏc lĩnh vực khỏc nhau thụng qua hỡnh thức DHTC là rất cần thiết. Do đó, bên cạnh những môn cốt lừi được dạy trong chương trỡnh tiểu học như Tiếng mẹ đẻ, Toán, Khoa học, Nghệ thuật, Thể dục, việc DHTC cũn được tiến hành đối với một số môn học không thuộc chương trỡnh dạy học bắt buộc như Tiếng nước ngoài, Tiếng địa phương, Môi trường, Việc DHTC ở bậc tiểu học được đặc biệt coi trọng trong chương trỡnh dạy học ở cỏc nước phát triển. Cũn DHTC ở tiểu học Việt Nam chỉ xuất hiện mới đây, đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng bồi dưỡng năng khiếu cho học sinh ở một số địa phương có sự phát triển về kinh tế - xó hội. Hiện nay một số nơi có điều kiện kinh tế phát triển đó thực hiện hỡnh thức DHTC đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên để những vùng gặp nhiều khó khăn cũng cú thể tổ chức hỡnh thức dạy học này thành cụng thỡ cần cú những cụng trỡnh nghiờn cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học nói riêng và giáo dục phổ thông nói chung trong giai đoạn mới. Xuất phát từ yêu cầu cấp thiết đó, chúng tôi chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học tự chọn ở tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân - Thanh Hoá”. 2. Mục đích nghiên cứu Nhằm nâng cao chất lượng dạy học tự chọn ở trường tiểu học. 3. Khỏch thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khỏch thể nghiờm cứu. Vấn đề dạy học tự chọn ở trường tiểu học 3.2. Đối tượng nghiên cứu. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học tự chọn ở trường tiểu học. 4. Giả thuyết khoa học - Chất lượng dạy học tự chọn ở tiểu học nói chung, trên địa bàn huyện Thọ Xuân - Thanh Hóa nói chung cũn nhiều hạn chế. - Có thể nâng cao chất lượng dạy học tự chọn trên địa bàn huyện Thọ Xuân - Thanh Hoá nếu đề xuất được các biện pháp giải quyết đồng bộ những vấn đề liên quan đến nội dung, phương pháp, hỡnh thức tổ chức dạy học tự chọn ở bậc tiểu học đồng thời chú ý đến các điều kiện đảm bảo cho dạy học tự chọn ở bậc tiểu học đạt kết quả cao. 5. Nhiệm vụ nghiờn cứu 5.1. Nghiờn cứu cơ sở lí luận của vấn đề tổ chức dạy học tự chọn ở trường tiểu học. 5.2. Khảo sát thực trạng việc dạy học tự chọn ở trường tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân - Thanh Hoá. 5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học tự chọn ở trường tiểu học. 6. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện được các nhiệm vụ nghiên cứu đề ra, chúng tôi sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau: 6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận. Nghiờn cứu tài liệu liờn quan nhằm làm rừ cơ sở lí luận dạy học các môn tự chọn . 6.2. Phương pháp quan sát, phỏng vấn. Thông qua ý kiến đội ngũ chuyờn viờn, ý kiến đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên trường tiểu học. 6.3. Phương pháp điều tra khảo sát. Sử dụng các bộ phiếu điều tra để đánh giá thực trạng tỡnh hỡnh tổ chức dạy học tự chọn ở cỏc trường tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân - TH, qua các đối tượng: Cán bộ quản lý trường tiểu học, giáo viên của 30 trường tiểu học và học sinh 10 trường tiểu học của huyện Thọ Xuân - TH. 6.4. Phương pháp thống kê. Phân tích số liệu điều tra của đề tài 7. Đóng góp của luận văn 7.1. Luận văn góp phần làm sáng tỏ về mặt lí luận của vấn đề dạy học tự chọn ở trường tiểu học. 7.2. Xây dựng một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học tự chọn một cách cụ thể chi tiết trong đó nhấn mạnh đến các giải pháp đổi mới hỡnh thức, phương pháp tổ chức trên cơ sở thực trạng giáo dục tiểu học thuộc địa bàn nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, Nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lí luận của việc dạy học tự chọn ở bậc tiểu học. Chương 2. Thực trạng dạy học tự chọn ở bậc tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân - Thanh hoá. Chương 3. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học tự chọn ở bậc tiểu học trên địa bàn huyện Thọ Xuân - Thanh Hóa.