Một số giải pháp nâng cao 2 kỹ năng nghe và nói cho học sinh Tiểu học

A. NhËn thøc cò – gi¶i ph¸p cò NhËn thøc cò D¹y kü n¨ng nghe: HiÖn nay tr­êng tiÓu häc cña ta cßn coi nhÑ viÖc rÌn luyÖn ng«n ng÷ nãi, do ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn coi nhÑ kü n¨ng nghe. Ch­¬ng tr×nh TiÕng ViÖt hiÖn hµnh ë bËc häc nµy kh«ng cã phÇn m«n nµo ®Æt träng t©m kü n¨ng nghe nh­ TËp ®äc rÌn luyÖn kü n¨ng ®äc, TËp viÕt rÌn kü n¨ng viÕt,… Kü n¨ng nghe ®­îc rÌn mét c¸ch tù ph¸t qua viÖc häc c¸c phÇn m«n nh­ TËp ®äc, ChÝnh t¶, KÓ chuyÖn,…§ång thêi kü n¨ng nghe còng kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh râ møc ®é cÇn ®¹t ®­îc qua tõng líp. NhiÒu ng­êi ®¬n gi¶n trong suy nghÜ th­êng cho r»ng kh«ng cÇn d¹y cho häc sinh kü n¨ng nghe víi lËp luËn sau : - Ai nghe tiÕng mÑ ®Î mµ kh«ng hiÓu? §ã lµ mét sù ngé nhËn. Bëi thùc tÕ, nhiÒu tr­êng hîp nghe mµ chØ hiÓu mét phÇn hoÆc thËm chÝ kh«ng hiÓu hoÆc cã hiÓu th× kh«ng thÊu ®¸o, ®Çy ®ñ, kh«ng hiÓu hÕt sù tinh vi, tinh tÕ cña ng­êi nãi. V× vËy mµ nhµ tr­êng cÇn rÌn cho häc sinh kü n¨ng nghe. Nghe lµ mét ho¹t ®éng nhËn tin nhê bé m¸y thÝnh gi¸c. Tr­íc hÕt ng­êi nghe ph¶i nghe chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ th«ng b¸o; sau ®ã nhê c¸c ho¹t ®éng t­ duy mµ hiÓu ®­îc c¸c néi dung th«ng b¸o. Cã hai h×nh thøc nghe: - Nghe ®èi tho¹i ( trong giao tiÕp héi tho¹i). - Nghe ®éc thoai ( trong giao tiÕp truyÒn, ph¸t tin) Ng­êi nghe ®èi tho¹i lµ ng­êi trong cuéc tham gia x¸c lËp néi dung héi tho¹i. Trong qu¸ tr×nh giao tiÕp, lu«n cã sù ®æi vai tõ ng­êi nghe sang ng­êi nãi hoÆc ng­îc l¹i. §Ò tµi cuéc giao tiÕp cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc, còng cã khi tuú høng cña nh÷ng ng­êi tham gia, song néi dung lu«n ph¸t triÓn, biÕn ®æi suèt cuéc héi tho¹i. Ng­êi nghe ®éc tho¹i chØ ®ãng vai trß lµ ng­êi nhËn tin, kh«ng cã sù chuyÓn vai nh­ trong héi tho¹i. Néi dung cña c¸c cuéc ®éc tho¹i do ng­êi nãi quy ®Þnh, ng­êi nghe kh«ng tham dù trùc tiÕp vµo viÖc x¸c lËp néi dung. * ¦u ®iÓm : - Trong qu¸ tr×nh d¹y gi¸o viªn dÔ truyÒn t¶i ®Çy ®ñ néi dung bµi häc. - Kh«ng cÇn chó träng khai th¸c néi dung bµi häc do ®ã, cã nhiÒu thêi gian vµ thêi l­îng ®Ó cung cÊp kiÕn thøc cho häc sinh. * Nh­îc ®iÓm : - Gi¸o viªn kh«ng luyÖn ®­îc cho häc sinh kü n¨ng nãi vµ c¸c tÝn hiÖu phi ng«n ng÷. - Kh«ng ph¸t huy ®­îc kü n¨ng giao tiÕp cho häc sinh. - Møc ®é nghe cña häc sinh bÞ h¹n chÕ, nhiÒu khi nghe mµ kh«ng hiÓu hay nghe mµ thiÕu ph©n tÝch. 2. D¹y kü n¨ng nãi : Nãi lµ ho¹t ®éng ph¸t tin nhê bé m¸y ph¸t ©m. ®Çu tiªn ng­êi nãi ph¶i x¸c ®Þnh néi dung lêi nãi, lùa chän néi dung ®Ó diÔn t¶ néi dung ®ã. Sau ®ã ng­êi nãi sö dông bé m¸y ph¸t ©m ®Ó truyÒn ®i chuæi lêi nãi ®· ®­îc x¸c ®Þnh. Cã 2 d¹ng nãi: §éc tho¹i vµ ®èi tho¹i. Mçi d¹ng cã ®Æc ®iÓm riªng. Thùc tÕ gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng tiÓu häc hiÖn nay ®· cã phÇn chó träng ®Õn cho häc sinh kü n¨ng nãi. Cô thÓ lµ qua c¸c buæi häc nh­ TËp ®äc ®· rÌn cho häc sinh nãi khi tr¶ lêi c©u hái, kÓ l¹i c©u chuyÖn; ChÝnh t¶ còng rÌn kü n¨ng nãi, trong TËp ®äc cßn rÌn nãi chÝnh x¸c ë phÇn luyÖn ®äc. KÓ chuyÖn – gi¸o viªn cho häc sinh kÓ l¹i c©u chuyÖn… nh­ vËy ®· rÌn ®­îc kü n¨ng nãi cho häc sinh… Nh­ vËy víi quan ®iÓm chØ cÇn cho häc sinh luyÖn nãi theo chñ ®Ò cho s½n th× häc sinh nãi ®­îc nh­ thÕ lµ ®· ®­îc thµnh c«ng. * ¦u ®iÓm : - Gi¸o viªn truyÒn t¶i ®­îc kü n¨ng nãi cho häc sinh theo yªu cÇu néi dung ë s¸ch gi¸o khoa. - Ph¸t huy vµ tËp cho häc sinh kü n¨ng nãi tr­íc ®«ng ng­êi. Tr×nh bµy b»ng lêi tr­íc sù chøng kiÕn cña nhiÒu ng­êi. * Tån t¹i : - ChØ chó träng ®Õn kü n¨ng nãi ë d¹ng ®éc tho¹i mµ kh«ng rÌn kü n¨ng ®èi tho¹i. - Ng­êi nãi ch­a chó ý ®Õn t¸c ®éng bªn ngoµi ®Ó ®iÒu chØnh lêi nãi cña b¶n th©n . - Lêi ®éc tho¹i th­êng diÔn ra liªn tôc. Do ®ã ng­êi nãi Ýt cã thêi gian ng­ng nghØ ®Ó chuÈn bÞ . II. Gi¶i ph¸p cò : 1. D¹y kü n¨ng nghe: Cã hai h×nh thøc nghe : a. Nghe ®èi tho¹i (trong giao tiÕp héi tho¹i) Ng­êi nghe ®èi tho¹i lµ ng­êi trong cuéc tham gia x¸c lËp néi dung héi tho¹i. Trong qu¸ tr×nh giao tiÕp, lu«n cã sù thay ®æi vai tõ ng­êi nghe sang ng­êi nãi hoÆc ng­îc l¹i. §Ò tµi cña cuéc héi tho¹i th­êng ®­îc gi¸o viªn x¸c ®Þnh vµ cho tr­íc, còng cã khi tuy høng cña häc sinh. ë h×nh thøc nghe ®èi tho¹i th­êng ®­îc gi¸o viªn cho häc sinh tr¶ lêi c©u hái sau ®ã ng­êi nghe ph©n tÝch vµ nhËn xÐt. ë kü n¨ng nµy cßn ®­îc gi¸o viªn luyÖn cho häc sinh nghe hiÓu v¨n b¶n. Nghe ®Ó viÕt mét ®o¹n hay bµi ChÝnh t¶. b. Nghe ®éc tho¹i : Nghe ®éc tho¹i chØ ®ãng vai trß nhËn tin, kh«ng cã sù chuyÓn ®æi vai nh­ trong héi tho¹i. Néi dung cña cuéc ®éc tho¹i do ng­êi nãi(gi¸o viªn) quy ®Þnh, ng­êi nghe( häc sinh hay häc sinh – häc sinh) kh«ng tham dù trùc tiÕp vµo viÖc x¸c lËp néi dung. ë kü n¨ng nghe ®éc tho¹i th­êng ®­îc gi¸o viªn truyÒn t¶i – häc sinh nghe nh­ ng­êi nhËn tin, gi¸o viªn ®ãng vai trß lµ ng­êi ph¸t thanh viªn. Kü n¨ng nµy ®­îc gi¸o viªn luyÖn mét c¸ch ®¬n ®iÖu trong c¸c ph©n m«n KÓ chuyÖn, ChÝnh t¶ ( nghe – viÕt),… * ¦u ®iÓm : - §èi víi kü n¨ng nghe ®èi tho¹i : + Gi¸o viªn ®¹t ®­îc yªu cÇu lµ truyÒn t¶i néi dung bµi häc. + Häc sinh chó ý nghe ®Ó tiÕp thu néi dung. - §èi víi kü n¨ng nghe ®éc tho¹i : + Gi¸o viªn khai th¸c ®­îc néi dung bµi häc th«ng qua nghe vµ tr¶ lêi c©u hái. + Häc sinh rÌn ®­îc kü n¨ng nghe gi¸o viªn, b¹n bÌ, bè mÑ hay ng­êi xung quanh nãi ®Ó chó ý l¾ng nghe. * Nh­îc ®iÓm : - ChØ chó träng h×nh thøc nghe ®éc tho¹i vµ coi nhÑ h×nh thøc nghe ®èi tho¹i. - G©y cho häc sinh nhiÒu thiÖt thßi trong viÖc hoµn thiÖn n¨ng lùc sö dông TiÕng ViÖt . 2. D¹y kü n¨ng nãi : Cã hai d¹ng nãi : §èi tho¹i vµ ®éc tho¹i a. ë d¹ng ®èi tho¹i : HiÖn nay ë tr­êng tiÓu häc kü n¨ng nãi ®èi tho¹i ®­îc th«ng qua c¸c ph©n m«n nh­ trong TËp ®äc, häc sinh nghe – nãi cho b¹n nghe. Ph©n m«n KÓ chuyÖn ®­îc gi¸o viªn tæ chøc cho s¾m vai ®Ó ®èi tho¹i. b. ë d¹ng ®éc tho¹i : Gi¸o viªn hiÖn nay d¹y kü n¨ng ®éc tho¹i cho häc sinh b»ng c¸ch häc sinh nghe gi¸o viªn nãi, ®Æt c©u hái sau ®ã tr¶ lêi. Kü n¨ng nµy gi¸o viªn nãi theo néi dung cã s½n häc sinh th«ng qua c©u hái, t×m hiÓu néi dung ®· cã vµ tr¶ lêi ®èi tho¹i víi gi¸o viªn. * ¦u ®iÓm : - D¹ng ®èi tho¹i : Ng­êi ®èi tho¹i lµ ng­êi tham gia vµo qóa tr×nh x©y dùng néi dung vµ diÔn biÕn cuéc héi tho¹i. - D¹ng ®éc tho¹i : Ng­êi ®éc thäai gi÷ vai trß chñ ®éng khi ®· cã ®Þnh h­íng néi dung cña gi¸o viªn. * Nh­îc ®iÓm : - Lêi ®éc tho¹i diÔn ra liªn tôc, do ®ã ng­êi nãi Ýt cã thêi gian ng­ng nghØ ®Ó chuÈn bÞ. - Ch­a chó ý ®Õn kü n¨ng ®èi tho¹i. B. NhËn thøc míi – gi¶i ph¸p míi I. NhËn thøc míi Môc ®Ých cña viÖc d¹y TiÕng ViÖt lµ gióp cho häc sinh biÕt sö dông thµnh th¹o, sinh ®éng TiÕng ViÖt trong giao tiÕp, sö dông ®óng vµ hay TiÕng ViÖt trong viÖc s¶n sinh v¨n b¶n. Bµi viÕt nµy tËp trung vµo vÊn ®Ò d¹y c¸c kü n¨ng nghe, nãi cho häc sinh bËc tiÓu häc ®­îc n©ng cao h¬n. TËp ®äc, KÓ chuyÖn, ChÝnh t¶ lµ nh÷ng ph©n m«n cña m«n TiÕng ViÖt, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn rÌn kü n¨ng nghe cho häc sinh. ChÝnh t¶ rÌn cho häc sinh nghe ®óng, nghe chÝnh x¸c vµ nghe tinh tÕ ®Ó viÕt l¹i ®óng, chÝnh x¸c bµi chÝnh t¶. TËp ®äc rÌn cho häc sinh nghe ®óng, nghe chÝnh x¸c vµ nghe tinh tÕ ®Ó nhËn ra sù diÔn c¶m trong giäng ®äc cña ng­êi ®äc. Cã lÏ, ph©n m«n kÓ chuyÖn cã ­u thÕ h¬n c¶ trong viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng nghe. Häc sinh kh«ng nh÷ng ®­îc nghe ®óng, chÝnh x¸c mµ cßn ®­îc rÌn luyÖn kh¶ n¨ng th«ng hiÓu néi dung c©u chuyÖn ®Ó sau ®ã cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o l¹i c©u chuyÖn ®ã. Gi¶i ph¸p míi RÌn kü n¨ng nghe : Cã thÓ rÌn cho häc sinh tiÓu häc theo c¸c lo¹i bµi tËp sau : C¸c bµi tËp rÌn kü n¨ng nghe cho häc sinh Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng th«ng hiÓu néi dung v¨n b¶n võa nghe. Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng ghi nhí vµ ghi chÐp néi dung v¨n b¶n. Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng nhËn biÕt c¸c kiÓu c©u nhê ph©n biÖt ng÷ ®iÖu. Bµi tËp rÌn c¸c kh¶ n¨ng ph©n biÖt c¸c ©m thanh trong tù nhiªn Bµi tËp rÌn c¸c kh¶ n¨ng ph©n biÖt c¸c ©m thanh trong TiÕng ViÖt. (a) (b) (c) (d) (e) Cô thÓ c¸c lo¹i bµi tËp trªn ®­îc tr×nh bµy nh­ sau : (a) - Bµi tËp rÌn luyÖn kh¶ n¨ng ph©n biÖt c¸c ©m thanh trong tù nhiªn. Tr­êng tiÓu häc cña ta hÇu nh­ kh«ng sö dông lo¹i bµi tËp nµy, song ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi, më ®Çu cho líp häc ®Çu tiªn bËc tiÓu häc (nh­ líp 1 cña ta) chØ ®Þnh mét sè tiÕt häc ®Ó thùc hiÖn c¸c bµi tËp ph©n biÖt ©m thanh trong tù nhiªn. Lo¹i bµi tËp nµy nh»m rÌn luyÖn sù tinh nh¹y cña ®«i tai ®èi víi c¸c ©m thanh( nhanh nhËn ra sù thay ®æi cña cao ®é, tr­êng ®é, c­êng ®é, ©m s¾c cña tõng lo¹i ©m thanh…). Víi lo¹i bµi tËp nµy cã thÓ rÌn luyÖn c¸c bµi cô thÓ sau: + NhËn ra nh÷ng ©m thanh cô thÓ trªn c¬ së c¸c ©m thanh kh¸c nhau hoÆc ph©n chia c¸c ©m nghe ®­îc thµnh tõng nhãm. + Ph©n biÖt c¸c ©m vÒ cao ®é (cao hay thÊp), tr­êng ®é (dµi hay ng¾n), c­êng ®é (to hay nhá). + NhËn biÕt ý nghÜa cña mét sè ©m thanh nghe ®­îc. VÝ dô : TiÕt häc ngoµi trêi, häc sinh nhËn ra tiÕng chim hãt gi÷a c¸c ©m thanh lÉn lén ngoµi thiªn nhiªn. (b) - Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng ph©n biÖt c¸c ©m thanh trong TiÕng ViÖt Lo¹i bµi tËp nµy ®­îc dïng trong c¸c giê häc ©m, häc vÇn, giê chÝnh t¶ so s¸nh. (Khi lµm bµi tËp ph©n biÖt chÝnh t¶ gi÷a c¸c phô ©m ®Çu, vÇn, thanh, phô ©m cuèi do ®Þa ph­¬ng ph¸t ©m sai so víi ©m chuÈn, …).Gióp häc sinh söa lçi ph¸t ©m sai, c¸c lçi chÝnh t¶ ®­îc ph¸t ©m nhÇm lÉn ë ®Þa ph­¬ng. Víi lo¹i bµi tËp nµy, gi¸o viªn lÇn l­ît ®äc hoÆc nãi c¸c cÆp tõ ng÷, c¸c ®o¹n, c©u cã chøa c¸c ©m, vÇn, thanh ®Þa ph­¬ng th­êng hay lÉn lén hoÆc cÇn häc. Häc sinh nghe råi ®äc l¹i hoÆc ghi ra giÊy. (c) – Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng nhËn biÕt c¸c kiÓu c©u nhê ph©n biÖt ng÷ ®iÖu. Gi¸o viªn ®äc tõng ®o¹n v¨n b¶n häc sinh ch­a biÕt, chó ý ®äc ®óng ng÷ ®iÖu c¸c c©u kÓ, c©u hái, c©u c¶m, c©u cÇu khiÕn cã trong ®o¹n v¨n. Häc sinh nghe vµ nhËn biÕt tõng lo¹i c©u. Ngoµi ra, cã thÓ sö dông h×nh thøc trß ch¬i s¾m vai, ®ãng kÞch,… ®Ó häc sinh nghe vµ ph©n biÖt ng÷ ®iÖu c¸c kiÓu c©u. (d) – Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng ghi nhí vµ ghi chÐp néi dung v¨n b¶n võa nghe. Gi¸o viªn ®äc mét ®Õn hai lÇn mét v¨n b¶n (cô thÓ lµ mét c©u chuyÖn, mét b¶n tin, mét v¨n b¶n hµnh chÝnh,…) mµ häc sinh ch­a ®äc, häc sinh chó ý nghe råi lµm c¸c bµi tËp víi nhiÒu møc ®é nh­ : + KÓ l¹i nh©n vËt, thêi gian, kh«ng gian x¶y ra c©u chuyÖn hoÆc sù kiÖn. + KÓ l¹i hay viÕt c¸c chi tiÕt chÝnh, c¸c sù kiÖn quan träng, c¸c tin tøc chñ yÕu trong v¨n b¶n. + Ghi l¹i thµnh dµn bµi c¸c ý chÝnh cña v¨n b¶n. + Võa nghe, võa tËp ghi c¸c chi tiÕt cña v¨n b¶n. (e) – Bµi tËp rÌn kh¶ n¨ng th«ng hiÓu néi dung v¨n b¶n võa nghe. Gi¸o viªn ®äc mét ®Õn hai lÇn ®o¹n v¨n cã t×nh tiÕt phøc t¹p, häc sinh ch­a biÕt. Häc sinh nghe råi lµm c¸c bµi tËp: + Nªu mèi quan hÖ gi÷u c¸c sù kiªn, t×nh tiÕt, c¸c nh©n vËt, … cã trong v¨n b¶n. + Nªu lªn ý kiÕn ®¸nh gi¸ nh©n vËt hoÆc sù kiÖn trong v¨n b¶n( ý kiÕn cÇn nªn ng¾n gon, c« ®äng). D¹y kü n¨ng nãi : Cã hai d¹ng nãi : §èi tho¹i vµ ®éc tho¹i . - §èi tho¹i : Ng­êi ®«Ý tho¹i lµ ng­êi tham gia vµo qu¸ tr×nh x©y dùng néi dung vµ diÔn biÕn cuéc héi tho¹i. - §éc tho¹i : Ng­êi ®éc tho¹i th­êng gi÷ vai trß chñ ®éng trong viÖc lùa chän néi dung, ®Þnh h­íng nãi, x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p nãi. §éc tho¹i cã 2 lo¹i : + §éc tho¹i trùc tiÕp cã sù hiÓn diÖn cña ng­êi nghe (vÝ dô : gi¸o viªn gi¶ng bµi). + §éc tho¹i gi¸n tiÕp kh«ng cã ng­êi nghe tr­íc mÆt( vÝ dô : c¸c ph¸t thanh viªn truyÒn thanh hay truyÒn h×nh). So víi kü n¨ng nghe, tr­êng tiÓu häc cña ta ®· chó ý ®Õn d¹y kü n¨ng nãi cho häc sinh. Song chØ chó ý ®Õn kh¶ n¨ng ®éc tho¹i, bá qua kh¶ n¨ng ®èi tho¹i. Trong ch­¬ng tr×nh tiÓu häc sau nµy cÇn chó ý c©n ®èi cho häc sinh c¶ hai d¹ng ®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i. ViÖc rÌn kü n¨ng nãi cã thÓ tiÕn hµnh khi d¹y c¸c ph©n m«n häc kh¸c nh­ khi häc sinh tr¶ lêi c¸c c©u hái do gi¸o viªn nªu ra. Cã thÓ rÌn kü n¨ng nãi cho häc sinh tiÓu häc theo c¸c d¹ng bµi tËp sau : Bµi tËp rÌn kü n¨ng nãi cho häc sinh tiÓu häc Bµi tËp luyÖn c¸ch nãi theo dµn bµi. Bµi tËp kÓ chuyÖn Bµi tËp rÌn kü n¨ng héi tho¹i. Bµi tËp luyÖn c¸ch nãi dùa theo c©u hái ®Þnh h­íng hoÆc tr¶ lêi c©u hái. Bµi tËp ng©m th¬, häc thuéc lßng Bµi tËp t×nh huèng. Bµi tËp luyÖn ph¸t ©m theo chuÈn. (a) (b) (c) (d) (e) (g) (h) C¸c bµi tËp ®­îc tr×nh bµy cã néi dung nh­ sau : (a)– Bµi tËp luyÖn ph¸t ©m theo chuÈn : HiÖn nay, lo¹i bµi tËp nµy Ýt ®­îc sö dông. Víi d¹ng bµi tËp nµy gi¸o viªn lùa chän c¸c lo¹i ©m, vÇn ®Þa ph­¬ng th­êng ph¸t ©m sai chuÈn x©y dùng thµnh c©u hoÆc ®o¹n b¾t häc sinh nãi ®i, nãi l¹i nhiÒu lÇn c¸c ©m vÇn ®o¹n ®ã. §iÒu quan trong lµ cÇn cã ng­êi nãi mÉu ®óng chuÈn. VÝ dô : §Ó ch÷a c¸c bµi tËp ph¸t ©m sai l/n cho häc sinh tËp nãi c¸c c©u “con l­¬n nã l­în trong lä”, “c¸i lä léc b×nh nã l¨n l«ng lèc”. (b) – Bµi tËp t×nh huèng : Cho häc sinh s¾m vai, ®ãng kÞch . Bµi tËp nµy nh»m luyÖn tËp c¸c nghi thøc lêi nãi vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ nãi. ë líp 1, líp 2 häc sinh tËp trung theo tõng nhãm ch¬i ®ãng vai (vÝ dô : «ng giµ vµ c¸c ch¸u nhá; ng­êi b¸n hµng vµ ng­êi mua hµng…) ®Ó luyÖn tËp c¸c nghi thøc lêi nãi (chµo hái khi gÆp mÆt, chia tay, nãi lêi c¶m ¬n, xin lçi; yªu cÇu ®Ò nghÞ mét viÖc g× ®ã…). Ho¹t ®éng nµy lµ mét c¸ch ph¸t triÓn ng«n ng÷ qua h×nh thøc võa ch¬i, võa häc, võa ph¸t triÓn ng«n ng÷ nãi, võa gi¸o dôc t¸c phong v¨n minh, lÞch sù,… ë c¸c líp lín h¬n, cã thÓ ra c¸c bµi tËp t×nh huèng giao tiÕp phøc t¹p h¬n (tÆng quµ, mõng sinh nhËt, mêi tham dù ho¹t ®éng…). Häc sinh sÏ tr×nh bµy c¸c øng xö b»ng ng«n ng÷ hµnh ®éng. Hai lo¹i bµi tËp trªn hÇu nh­ ch­a ®­îc øng dông ë tr­êng tiÓu häc cña ta song ë c¸c n­íc kh¸c l¹i thùc hiÖn nhiÒu. Víi lo¹i bµi tËp nµy, h×nh thøc tæ chøc häc tËp sÏ thay ®æi. Bªn c¹nh tæ chøc häc theo líp cßn tæ chøc häc theo nhãm nhá, theo c¸ nh©n, häc trong líp vµ häc ngoµi trêi. (c) – Bµi tËp ng©m th¬ - häc thuéc lßng . Bµi häc thuéc lßng th¸ng nµo còng cã vµ còng ®­îc kiÓm tra. Bëi vËy, gi¸o viªn cÇn chó ý yªu cÇu häc sinh kh«ng nh÷ng ®äc thuéc bµi th¬, bµi v¨n mµ cã ng÷ ®iÖu, giäng ®äc, c¸ch ng¾t nghØ phï hîp víi thÓ th¬, víi néi dung bµi th¬, c©u th¬, bµi v¨n, c©u v¨n. ë tr­êng tiÓu häc cña ta hiÖn nay chØ sö dông h×nh thøc ng©m th¬ khi nµo ngÉu nhiªn c« gi¸o (hoÆc cã häc sinh) biÕt ng©m th¬. CÇn khuyÕn khÝch häc sinh tËp ng©m th¬ ( qua c¸c buæi sinh ho¹t ë c©u l¹c bé,…), coi ®©y mét ho¹t ®éng chÝnh thøc cña m«n TiÕng ViÖt cã nh­ vËy míi ph¸t triÓn ®­îc h×nh thøc ng©m th¬ trong nhµ tr­êng. (d) – Bµi tËp luyÖn c¸ch nãi dùa theo c©u hái ®Þnh h­íng hoÆc tr¶ lêi c©u hái. HiÖn nay ë líp 2 vµ líp 3 cã c¸c tiªt TËp lµm v¨n nãi, kÓ l¹i néi dung bµi tËp ®äc, néi dung cña tranh vÏ… theo c¸c c©u hái gîi ý, cßn viÖc tr¶ lêi c©u hái ®­îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c m«n häc. Tuy vËy, nhiÒu gÝao viªn chØ chó ý ®Õn c¸ch nãi ®Ó uèn n¾n khi cã sai sãt. §· ®Ðn lóc mäi gi¸o viªn cÇn h­íng dÉn häc sinh biÕt c¸ch nãi m¹ch l¹c, hÊp dÉn khi tr¶ lêi c©u hái cña bÊt cø m«n häc nµo. (e) – Bµi tËp luyÖn c¸ch nãi theo dµn bµi H×nh thøc nµy ®­îc luyÖn tËp trong c¸c tiÕt TËp lµm v¨n nãi. C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc nh­îc ®iÓm cña tiÕt TËp lµm v¨n nãi ®· ph©n tÝch : chØ cho nãi nh÷ng ®Ò bµi g©y høng thó, t¹o nhu cÇu nãi n¨ng cho häc sinh khi b­íc vµo tiÕt häc, h­íng dÉn häc sinh sö dông c¸c yÕu tè phô trî (®iÖu bé, cö chØ, nÐt mÆt,…) khi nãi n¨ng. (g) – Bµi tËp luyÖn kü n¨ng héi tho¹i . Lo¹i bµi tËp nµy hÇu nh­ ch­a cã ë tr­êng tiÓu häc cña ta. Trong thùc tÕ, häc sinh h¨ng h¸i tham gia c¸c cuéc héi tho¹i, tranh luËn … V× thÕ, gi¸o viªn cã thÓ lùa chän ®Ò tµi g©y tranh c·i, g©y dùng thµnh t×nh huèng ®Ó kÝch thÝch häc sinh høng thó tham gia cña mäi häc sinh (nh­ tr¶ lêi cuéc pháng vÊn, thi tranh luËn chung quanh mét ®Ò tµi mäi ng­êi quan t©m…). S¾p xÕp l¹i c¸ch ngåi trong líp: chia thµnh tõng nhãm, tæ vµ ngåi qu©y quÇn víi nhau ®Ó th¶o luËn hoÆc ®Ó ®ãng vai. Cã thÓ tæ chøc thi gi÷a c¸c tæ : mçi tæ cö mét ng­êi tr×nh bµy ý kiÕn cña tæ xem ai cã lý lÏ ®óng nhÊt vµ c¸ch nãi hÊp dÉn. CÇn ®Ò phßng c¸ch ra ®Ò bµi ®¬n gi¶n, cuéc héi tho¹i trë thµnh tÎ nh¹t, buån ch¸n. (h) – Bµi tËp kÓ chuyÖn Lo¹i bµi tËp nµy ®­îc ¸p dông c¶ ë ph©n m«n KÓ chuyÖn vµ ph©n m«n TËp lµm v¨n nãi. Cã thÓ cho häc sinh kÓ l¹i c©u chuyÖn ®· nghe, ®· ®äc; cã thÓ dùa vµo tranh ®Ó kÓ l¹i c©u chuyÖn ®· biÕt; cã thÓ dùa vµo tranh ®Ó s¸ng t¸c ra c©u chuyÖn… cÇn chó ý h­íng dÉn häc sinh cã t­ thÕ, cã giäng kÓ thÝch hîp, biÕt sö dông c¸c yÕu tè phi ng«n ng÷ bæ trî, ®Æc biÖt n¾m v÷ng c©u chuyÖn ®Þnh kÓ. L­u ý : Lo¹i bµi kÓ chuyÖn chuyÓn ®æi ng«i kÓ : ®ang kÓ theo lêi ng­êi dÉn truyÖn chuyÓn sang kÓ theo lêi nh©n vËt nµy chuyÓn sang lêi nh©n vËt kh¸c. Gi¸o viªn cÇn quan t©m rÌn cho häc sinh c¶ hai kü n¨ng nghe vµ nãi. C. KÕt qu¶ sau khi ¸p dông “mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hai kü n¨ng nghe, nãi cho häc sinh tiÓu häc” Víi s¸ng kiÕn “mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hai kü n¨ng nghe, nãi cho häc sinh tiÓu häc”, t«i ®· ¸p dông trong n¨m häc 2008 – 2009 víi ®èi t­îng lµ häc sinh líp 5 – Tr­êng tiÓu häc DiÔn Kim – DiÔn Ch©u. KÕt qu¶ nh­ sau : 1. §èi víi kü n¨ng nghe : Sè häc sinh Bài tập Ghi chó : - C¸c ch÷ a, b, c, d, e, lµ c¸c kü n¨ng - Cét kh«ng gh¹ch chÐo lµ tr­íc ghi ¸p dông - Cét gh¹ch chÐo lµ khi ®· ®­îc ¸p dông 2. §èi víi kü n¨ng nãi : 7 kü n¨ng nh­ néi dung s¸ng kiÕn ®· viÕt bao gåm c¸c môc : a, b, c, d, e, g, h ë môc gi¶i ph¸p . KÕt qu¶ sau vµ tr­íc khi ¸p dông s¸ng kiÕn : Sè häc sinh Bài tập Ghi chó : : Tr­íc khi ¸p dông : Sau khi ¸p dông D . bµi häc kinh nghiÖm - Gi¸o viªn cÇn ®Çu t­ thêi gian ®Ó t×m néi dung phï hîp víi tõng lo¹i bµi tËp nh­ ®· nªu ë s¸ng kiÕn. - Gi¸o viªn cÇn l­u ý ®Õn mèi quan hÖ gi÷a hai kü n¨ng nghe vµ nãi. ViÖc rÌn luyÖn hai kü n¨ng th­êng g¾n víi nhau. - ViÖc kiÓm tra kÕt qu¶ rÌn kü n¨ng nghe ph¶i th«ng qua lêi nãi. - Hai kü n¨ng nghe vµ nãi cã quan hÖ víi kü n¨ng ®äc vµ viÕt. - Gi¸o viªn lu«n ý thøc ®­îc r»ng ®©y lµ c«ng viÖc quan träng. C«ng viÖc nµy ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, kh«ng chØ trong giê TiÕng ViÖt mµ trong c¶ c¸c giê häc kh¸c. Th­a héi ®ång thÈm ®Þnh! S¸ng kiÕn cña t«i rÊt cã ý nghÜa, kú c«ng. T«i mong quý vÞ nghiªn cøu ®Ó thÊy hÕt sù ­u viÖt vµ kh¾c phôc nh­îc ®iÓm ®Ó s¸ng kiÕn sím ®i vµo thùc tiÔn. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Ng­êi viÕt Cao Xu©n Hïng.