Một số giải pháp thúc đẩy thực hiện hiệu quả cam kết cắt giảm thuế quan trong khuôn khổ cept/afta

¨ng c¹nh tranh. Tham gia vµo AFTA ®ång nghÜa víi viÖc chóng ta ph¶i thõa nhËn tù do hãa th­¬ng m¹i, tù do hãa l­u chuyÓn hµng hãa trong n­íc vµ khu vùc. Tham gia vµo AFTA, c¸c chØ sè kinh tÕ cña ta ®Òu thÊp h¬n c¸c n­íc trong khèi. C¸c n­íc nh­ Th¸i Lan, Singapore, Philippine... ®Òu ®· hoµn thµnh giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa. HiÖn nay, søc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam cßn kÐm nÕu so s¸nh vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng. Hµng nhËp ngo¹i trµn vµo sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng rÊt nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng kh«ng c¹nh tranh ®­îc, s¶n xuÊt ra kh«ng tiªu thô ®­îc, tiªu biÓu nh­ mét sè ngµnh dÖt may, giÇy dÐp, ®Õn gia dông, hµng c«ng nghiÖp nhÑ... C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ mét sè n­íc trong khu vùc ASEAN cßn qu¸ gièng nhau. Cã rÊt nhiÒu mÆt hµng mµ ta s¶n xuÊt ®­îc th× c¸c n­íc b¹n hµng ASEAN còng ®Òu s¶n xuÊt ®­îc nªn dÉn ®Õn sù c¹nh tranh trùc tiÕp, gay g¾t kh«ng nh÷ng trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam, ASEAN mµ c¶ thÞ tr­êng ngoµi ASEAN. Trong n¨m 2001, bøc tranh kinh tÕ thÕ giíi kh«ng mÊy s¸ng sña, t¨ng tr­ëng GDP chØ ®¹t 1,3% (gi¶m 3,4% so víi n¨m 2000), trong khi ®ã, kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP 6,8% lµ mét ®iÒu ®¸ng mõng. ViÖt Nam trë thµnh mét ®Þa chØ ®Çu t­ tin cËy trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Song, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu còng cßn kh«ng Ýt nh÷ng yÕu kÐm, nhÊt lµ ë hµng n«ng s¶n víi c¸c mÆt hµng chñ lùc nh­ : g¹o, cµ-phª, h¹t ®iÒu, h¹t tiªu. N¨m 2001, xuÊt khÈu g¹o t¨ng 64% vÒ l­îng nh­ng kim ng¹ch gi¶m 8,5% ; cµ-phª t¨ng xuÊt khÈu 29% nh­ng kim ng¹ch gi¶m 20% ; h¹t tiªu t¨ng 62% vÒ l­îng, kim ng¹ch gi¶m 28%. T×nh h×nh xuÊt khÈu 7 th¸ng ®Çu n¨m 2002 còng cã biÓu hiÖn t­¬ng tù, khèi l­îng hµng xuÊt khÈu t¨ng 1,1%, trong khi gi¸ hµng xuÊt khÈu gi¶m 5,2%, t­¬ng ®­¬ng møc gi¶m 477 triÖu USD. XuÊt khÈu hµng s¬ chÕ chiÕm tíi 60% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, trong khi ®ã, hµng c«ng nghiÖp chØ chiÕm 38% (Trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc vµ Th¸i Lan hµng c«ng nghiÖp chiÕm tíi 90%). D­íi ®©y lµ mét sè nh÷ng khã kh¨n chñ yÕu: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa s¶n xuÊt trong n­íc cßn yÕu (vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng, h×nh thøc mÉu m·) do quy m« s¶n xuÊt nhá, tæ chøc qu¶n lý cßn kÐm, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ta l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10 ®Õn 30 n¨m. Theo ®¸nh gi¸ cña DiÔn ®µn Kinh tÕ thÕ giíi (WEF), n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 1999 lµ 48/53, n¨m 2000 lµ 49/59, n¨m 2001 lµ 62/75. §iÒu ®ã nãi lªn søc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cßn rÊt kÐm. Tr­íc c¸c cam kÕt vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, vÒ thùc hiÖn quy chÕ §·i ngé Quèc gia vµ Tèi huÖ quèc ®Ó më ®­êng cho th­¬ng m¹i ph¸t triÓn, søc Ðp c¹nh tranh ngµy cµng ®Ì nÆng lªn hµng hãa ViÖt Nam trong khi sù c¶i thiÖn vÒ chÊt l­îng hµng hãa cña chóng ta vÉn cßn chËm so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ASEAN. C¬ cÊu ngµnh hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ phÇn lín c¸c n­íc ASEAN lµ t­¬ng ®èi gièng nhau, nh­ng chÊt l­îng vµ sù ®a d¹ng cña hµng hãa cña ViÖt Nam trong APEC cã sù chªnh lÖch qu¸ lín, nªn thiÕu lîi thÕ c¹nh tranh trong viÖc thu hót ®Çu t­, t×m kiÕm thÞ tr­êng c«ng nghÖ. §Æc biÖt lµ chóng ta bÞ c¹nh tranh gay g¾t bëi hµng hãa cña Trung Quèc, nhÊt lµ khi n­íc nµy ra nhËp WTO. NÕu kh«ng cã sù chuÈn bÞ tèt, chñ ®éng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh mµ cø ®Çu t­ dµi tr¶i, tù ph¸t th× sÏ gÆp nhiÒu trë ng¹i trong ph¸t triÓn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr­êng, tõ tr¹ng th¸i khan hiÕm hµng hãa sang d­ thõa hµng hãa, tõ kinh tÕ tù cÊp, tù tóc sang kinh tÕ héi nhËp. ë nÒn kinh tÕ bao cÊp, trong quan hÖ cung - cÇu vÒ hµng hãa th× "cung" quyÕt ®Þnh "cÇu" ; ng­îc l¹i, ë kinh tÕ thÞ tr­êng, kinh tÕ héi nhËp th× "cÇu"sÏ quyÕt ®Þnh "cung". §iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n nµy cÇn ®­îc qu¸n triÖt mét c¸ch s©u s¾c khi chóng ta chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi víi nh÷ng ®Æc tr­ng lµ tù do hãa th­¬ng m¹i. Khã kh¨n trong b­íc qu¸ ®é chuyÓn ®æi kinh tÕ cña ViÖt Nam, tõ c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c quan hÖ thÞ tr­êng trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thùc sù ch­a tr­ëng thµnh, c¸c qu¸n tÝnh cña lÒ lèi quan liªu bao cÊp trong hÖ thèng qu¶n lý cßn nÆng nÒ, sù tr«ng chê û l¹i cña c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cvÉn cßn tån t¹i. §iÒu nµy g©y ra mét søc ú lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓnn kinh tÕ, c¶n trë søc s¸ng t¹o, sù n¨ng ®éng cña doanh nghiÖp vµ lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam. §©y còng lµ lùc c¶n lín cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong khu«n khæ ASEAN, cã thÓ lµm chËm trÔ qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã nhiÒu bÊt lîi, chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, nguyªn liÖu th«, vµ c«ng nghiÖp nhÑ, nÕu nh­ kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt vÒ ®Çu t­ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, ®a d¹ng hãa diÖn s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu m· hîp lý vµ më réng quy m« s¶n xuÊt th× còng kh«ng c¹nh tranh ®­îc víi hµng cña ASEAN t¹i c¸c thÞ tr­êng EU, B¾c Mü vµ §«ng B¾c ¸. Thªm vµo ®ã lµ, kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN qu¸ lín, g©y bÊt lîi cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ - th­¬ng m¹i, c¶n trë tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam vµo hai tæ chøc trªn. Tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt nh­ hiÖn nay, ®Æc biÖt trong c¸c ngµnh chñ chèt nh­ c«ng nghiÖp chÕ t¹o, chÕ biÕn cßn ë møc yÕu kÐm nªn ch­a ®ñ søc c¹nh tranh, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. Do vËy sù gia t¨ng cña qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ dÔ biÕn ViÖt Nam thµnh thÞ tr­êng tiªu thô cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c trong ASEAN. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ t¹o lËp nguån vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. HiÖn nay cßn nhiÒu doanh nghiÖp ®Òu thiÕu mét chiÕn l­îc s¶n xuÊt kinh doanh dµi h¹n vµ æn ®Þnh, còng nh­ ch­a ®Ò ra mét kÕ ho¹ch chi tiÕt dµi h¹n vÒ ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Tr×nh ®é qu¶n lý qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu kÐm so víi c¸c n­íc kh¸c trong cïng khu vùc. §©y sÏ lµ khã kh¨n lín nhÊt mµ ViÖt Nam ph¶i ®­¬ng ®Çu trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo AFTA. Khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c cam kÕt më réng thÞ tr­êng th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, nh×n chung c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cßn rÊt non trÎ, thiÕu vèn kinh doanh còng nh­ tr×nh ®é qu¶n lý, thiÕu sù tÝn nhiÖm vµ bÒ dµy kinh nghiÖm, n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm cßn thÊp, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cao. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi tham gia héi nhËp AFTA bÞ nhiÒu h¹n chÕ nh­: kinh doanh trªn diÖn mÆt hµng réng nh­ng thiÕu chuyªn ngµnh, s¶n phÈm theo h­íng ®a d¹ng hãa nh­ng thiÕu chuyªn m«n hãa; m¹ng l­íi tiªu thô hÑp; ch­a t¹o dùng ®­îc uy tÝnh cao víi kh¸ch hµng; thiÕu c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn vµ th«ng tin th­¬ng m¹i... MÆt kh¸c, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ch­a cã sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh míi khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c cam kÕt tù do hãa, thuËn lîi hãa th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. NhiÒu doanh nghiÖp cßn th¬ ¬, kh«ng hiÓu ®­îc lîi Ých khi ViÖt nam tham gia vµo AFTA, coi ®©y lµ c«ng viÖc cña Nhµ n­íc. Do vËy, ®©y sÏ lµ khã kh¨n lín trong quµ tr×nh thùc thi c¸c cam kÕt trong khu«n khæ AFTA. HÖ thèng chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam cßn thiÕu ®ång bé, nhiÒu bÊt cËp, ch­a phï hîp víi th«ng lÖ khu vùc còng nh­ quèc tÕ. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ - th­¬ng m¹i trong khu«n khæ ASEAN kh«ng chØ liªn quan ®Õn viÖc gØam thuÕ vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ mµ cßn liªn quan ®Õn viÖc c¶i c¸ch hÖ htèng luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i nh»m ngµy cµng t¹o thuËn lîi h¬n cho xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay hÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cßn mang tÝnh hµnh chÝnh, th­êng xuyªn ph¶i ®iÒu chØnh, thay ®æi thÊt th­êng. §Æc biÖt, nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch t¹o lîi thÕ cho kinh tÕ - th­¬ng m¹i ViÖt Nam mµ ASEAN vµ APEC thõa nhËn th× ta l¹i ch­a cã hoÆc ch­a hoµn thiÖn nh­ chÝnh s¸ch thuÕ vµ phi thuÕ quan theo §·i ngé Tèi huÖ quèc (MFN) vµ §·i ngé Quèc gia (NT), chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan, quy chÕ xuÊt xø... Trong khi ®ã, mét sè biÖn ph¸p chÝnh s¸ch kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c cña c¸c tæ chøc nµy th× vÉn ®­îc ta ¸p dông g©y ra nh÷ng ¸ch t¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c nghÜ vô kinh tÕ - th­¬ng m¹i mµ ta ®· cam kÕt víi ASEAN, ®Æc biÖt lµ c¸c c¬ quan qu¶n lý cßn ch­a quan t©m ®óng møc ®Õn viÖc hç trî th¸o gì khã kh¨n gióp cho doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh (nh­ vÒ c¬ chÕ, vèn thÞ tr­êng). ch­¬ng iii mét sè kiÕn nghÞ thóc ®Èy thùc hiÖn hiÖu qu¶ cam kÕt c¾t g¶m thuÕ quan trong khu«n khæ cept/afta Mét sè quan ®iÓm vµ ®Þnh h­íng cña ViÖt Nam trong hîp t¸c vµ héi nhËp víi ASEAN B­íc vµo giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu 2001 – 2020, thÕ vµ lùc cña ViÖt Nam ®· kh¸c so víi 10 n¨m tr­íc ®©y. §Êt n­íc ®· tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, c¬ së h¹ tÇng vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, thÞ tr­êng ®­îc më réng, ®êi sèng cña nh©n d©n ®­îc n©ng cao. Víi héi nhËp vµo ASEAN, chóng ta ®· thay ®æi ®­îc vÞ thÕ ViÖt Nam trong con m¾t cña céng ®ång quèc tÕ, t¹o tiÒn ®Ó cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO (dù kiÕn vµo n¨m 2006), nh»m ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp vµo 2020. §Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ qu¸ tr×nh héi nhËp vµo ASEAN vµ APEC trong thêi gian tíi, chóng ta cÇn cã c¸c ®Þnh h­íng ®óng ®¾n, cô thÓ nh»m ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý vµ v¹ch ra mét lé tr×nh tèi ­u cho viÖc hîp t¸c vµ thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ – th­¬ng m¹i trong khu«n khæ ASEAN. TriÓn väng hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc ASEAN theo xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tõ nh÷ng néi dung nªu trªn, cã thÓ nãi triÓn väng hîp t¸c kinh tÕ – th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc ASEAN vµ APEC ®ang ®­îc më réng mét c¸ch kh¶ quan. Tuy nhiªn, nÕu ®Æt mèc n¨m 2006 cho viÖc héi nhËp hoµn toµn cña ViÖt Nam vµ ASEAN vµ n¨m 2020 vµo APEC th× triÓn väng hîp t¸c ®ã cã thÓ ®­îc quy tô ë nh÷ng nÐt chÝnh sau. Quy m« th­¬ng m¹i hµng ho¸ - dÞch vô gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc ASEAN vµ APEC ngµy cµng ®­îc më réng. Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vÉn sÏ ®­îc coi lµ thÞ tr­êng träng ®iÓm cña ViÖt Nam trong 10 n¨m tíi c¸c ®èi t¸c truyÒn thèng lµ c¸c n­íc ASEAN, Trung Quèc (bao gåm Hång K«ng), NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc. ASEAN lµ mét thÞ tr­êng kh¸ lín vµ khi ViÖt Nam hoµn thµnh AFTA, hµng ho¸ cña c¸c n­íc ASEAN cµng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n trong viÖc x©m nhËp vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam trong khi kh¶ n¨ng xuÊt kha¶u g¹o, dÇu th« sang khu vùc nµy cña ViÖt Nam sÏ gi¶m. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®èi víi c¸c n­íc chñ chèng trong APEC nh­ Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc sÏ gia t¨ng víi mét tèc ®é nhanh chãng víi c¸c mÆt hµng xuÊt cña chóng ta sÏ lµ h¶i s¶n, n«ng s¶n, thùc phÈm, cao su, than ®¸, giÇy da …. Vµ mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam tõ thÞ tr­êng nµy chñ yÕu lµ ph©n bãn, m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghiÖp cao, chÊt dÎo nguyªn liÖu, linh kiÖn ®iÖn tö, tin häc… Qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc trong ASEAN ngµy cµng s©u s¾c. C¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam sÏ t¨ng c­êng tËp trung s¶n xuÊt cho xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng c¸c quèc gia trong ASEAN lµ: cµ phª, g¹o, cao su, thuû s¶n … vµ ®Æc biÖt lµ dÇu má cïng c¸c s¶n phÈm dÇu má. VÒ nhËp khÈu, ViÖt Nam sÏ nhËp nhiÒu mÆt hµng cã hµm l­îng kü thuËt cao do nh÷ng mÆt hµng nµy th¾ng thÕ trong th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ s÷ ®­îc ®a d¹ng ho¸ víi sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin nh­ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ t¹o ra mét b­íc ngoÆt lín trong hîp t¸c kinh tÕ, n©ng cao h¬n n÷a qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. §iÒu nµy còng cho thÊy, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam ph¶i g¾n víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ASEAN vµ chÞu ¶nh h­ëng chung cña toµn APEC mét khi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ ngµy cµng kh¨ng khÝt. C¬ cÊu th­¬ng m¹i vµ hîp t¸c ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN vµ APEC ngµy cµng ®æi míi. Hoa kú sÏ lµ n­íc chiÕm tû träng lín trong quan hÖ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ víi ViÖt Nam nh»m t¹o thÕ ¶nh h­ëng vµ l·nh ®¹o ASEAN, t¹o ®èi träng víi Trung Quèc. MÆt kh¸c, mét mÆt hµng phi dÇu má vµ n«ng s¶n cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang c¸c hiÖu lùc, nhiÒu hµng ho¸ n­íc ta ®­îc xuÊt trùc tiÕp sang Hoa Kú vµ thÞ tr­êng B¾c Mü, kh«ng cÇn qua c¸c n­íc trung gian ë khu vùc nµy. C¸c liªn kÕt vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ sÏ ngµy cµng chÆt chÏ h¬n, nh»m kÝch thÝch sù l­u chuyÓn c¸c dßng vèn ®Çu t­ gi÷ASEAN c¸c n­íc, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ kh¶ n¨ng ®èi víi c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh trong t­¬ng lai. TriÓn väng nµy ®­îc nhÊn m¹nh trong KÕ ho¹ch hµnh ®éng Hµ néi cña c¸c n­íc ASEAN, víi ch­¬ng tr×nh 6 n¨m 1999 – 2004), bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n: t¨ng c­êng sö dông c¸c ®ång tiÒn ASEAN, ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn, t¨ng c­êng gi¸m s¸t th­êng xuyªn c¸c dßng vèn hîp t¸c trong tiÕn tr×nh tù do ho¸ dÞch vô tµi chÝnh, nghiªn cøu kh¶ n¨ng thiÕt lËp ®ång tiÒn chung ASEAN, t¨ng c­êng hîp t¸c vÒ thuÕ vµ tµi chÝnh Nhµ n­íc, hîp t¸c vÒ b¶o hiÓm vµ t¨ng c­êng hÖ thèng tµi chÝnh. KÕ ho¹ch nµy ®­îc xem lµ b­íc ®Çu tiªn trong mét lo¹t kÕ ho¹ch hµnh ®ång dÉn ®Õn môc tiªu cña “TÇm nh×n ASEAN 2020”. T¨ng c­êng tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong ASEAN ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ t¹i Héi nghÞ cÊp cao t¹i Brun©y th¸ng 11/2000 võa qua. C¸c n­íc thµnh viªn ®· kh¼ng ®Þnh l¹i cam kÕt thùc hiÖn c¸c môc tiªu B«go vÒ hÖ thèng th­¬ng m¹i khu vùc vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö, t×m kiÕm nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó t¨ng c­êng tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ hîp t¸c khu vùc nh»m ®¹t ®­îc t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng vµ gi¶m bít sù chªnh lÖch vÒ ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn. Nh©n thøc ®­îc nh÷ng th¸ch thøc cña thiªn nhiªn kû míi víi nÒn kinh tÕ tri thøc, c¸c nhµ l·nh ®¹o ASEAN ®· ®Þnh ra nh÷ng lÜnh vùc hîp t¸c míi v× sù ph¸t triÓn chung cña toµn khèi vµ cho r»ng c¸c n­íc trong thêi gian tíi cÇn tranh thñ tèi ®a nh÷ng c¬ héi mµ cuéc c¸ch m¹ng th«ng tin vµ truyÒn th«ng mang l¹i. T¹i hÇu hÕt c¸c Héi nghÞ gÇn ®©y, c¸c n­íc ASEAN ®Òu nhÊt qu¸n tinh thÇn hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc c¸c thµnh viªn v× sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ l©u dµi trong nh÷ng n¨m tíi, nh»m biÕn §«ng ¸ thµnh khu vùc thÞnh v­îng vµ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi . T¹i Héi nghÞ cÊp cao kh«ng chÝnh thøc lÇn thø t­ häp t¹i xingapi vµo th¸ng 11/2000 võa qua, c¸c nhµ l·nh ®¹o ASEAN ®· nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña viÖc t¨ng c­êng liªn kÕt ASEAN, thu hÑp kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn, vÒ c«ng nghÖ, th«ng tin vµ cñng cè tinh thÇn ®oµn kÕt trong ph¹m vi toµn khèi ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc. Nh÷ng quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, lµ bé phËn chñ chèt trong chÝnh s¸ch më cöa, ®æi míi kinh tÕ cña ViÖt Nam. Tõ c¸c quan ®iÓm chung ®è, nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ch©m cô thÓ cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· ®­îc Nhµ n­íc ViÖt Nam kh¨ng ®Þnh liªn tiÕp trong c¸c nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng VIII, vµ nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng IX võa qua cã thÓ quy tô vµo c¸c nguyªn t¾c chñ yÕu sau 4 TrÝch v¨n kiÖn §¹i héi ®¶ng VIII, IX . Nguyªn t¾c thø nhÊt: B¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. §©y lµ yªu cÇu chÝnh trÞ cao nhÊt ®èi víi tiÕn tr×nh tham gia c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ cña n­íc ta. Nguyªn t¾c thø hai: héi nhËp quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh. §iÒu cèt lâi lµ ba yÕu tè c¬ b¶n: giµnh thÞ tr­êng, vèn vµ c«ng nghÖ. Qu¸ tr×nh nµy còng ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c, chÊp nhËn c¸c luËt lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ, trªn c¬ së cã ®i cã l¹i” b¶o ®¶m b×nh ®¼ng, t«n träng lÉn nhau, cïng cã lîi trong c¸c quan hÖ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, ®­îc thÓ hiÖn trong tõng chÕ ®Þnh, thÓ chÕ mµ n­íc ta cam kÕt còng nh­ ®èi xö thuËn lîi h¬n ®èi víi c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn h¬n. Do ®ã ph¶i tËn dông c¸c c¬ héi ®Ó t¨ng thªm nh÷ng thuËn lîi, gi¶m bít c¸c khã kh¨n cña n­íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Nguyªn t¾c thø ba: Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. §ång thêi, cã tù chñ vÒ kinh tÕ míi héi nhËp cã hiÖu qu¶. §©y lµ qu¸ tr×nh nh»m môc tiªu v× sù ph¸t triÓn , phôc vô ®æi míi thµnh c«ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th¾ng lîi, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ t¨ng tr­ëng bÊt æn, biÕn ®éng lín tõ bªn ngoµi. Nguyªn t¾c th­ t­: Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ trong héi nhËp, b¶o ®¶m lîi Ých cña n­íc ta , gi÷ v÷ng sù c©n b»ng trong c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ, tr¸ch lÖ thuéc bµo chiÒu vµo mét hoÆc mét sè ®èi t¸c, gãp phÇn x©y dùng hÖ thèng kinh tÕ më, h×nh thµnh thÞ tr­êng ®ång bé th«ng suÊt trong c¶ n­íc, g¾n víi kinh tÕ vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. Nguyªn t¾c thø n¨m: Lu«n lu«n ®Ò cao c¶nh gi¸c tr­íc ©m m­u lîi dông quan quan hÖ kinh tÕ ®Ó thùc hiÖn “diÔn biÕn hoµ b×nh”, ph¸ ho¹i, lËt ®æ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch. Quan ®iÓm chñ ®¹o trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt ASEAN. §iÒu quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng vµ nhÞp ®é cña héi nhËp ASEAN lµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã kh¶ c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ãng vai trß then chèt. §æi míi bªn trong vµ tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt víi ASEAN ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®ång bé, ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a lîi Ých bé phËn, tr­íc m¾t víi lîi Ých toµn thÓ, l©u dµi cña ®Êt n­íc. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, mét mÆt cÇn lu«n lu«n n¾m v÷ng chiÕn l­îc vµ ®Þnh h­íng c¬ b¶n, mÆt kh¸c, cÇn x¸c ®Þnh h­íng vµ ®èi t­îng ­u tiªn trong tõng giai ®o¹n, s¸ch l­îc, chñ tr­¬ng cô thÓ ®èi víi tõng khu vùc, tõng n­íc, thËm chÝ víi tõng tËp ®oµn kinh tÕ lín. Nh÷ng ®Þnh h­íng lín cho viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c kÕt kinh tÕ - th­¬ng m¹i víi ASEAN. Nh×n chung, nguyªn t¾c chñ ®¹o ®Ó ®Þnh h­íng cho viÖc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c cam kÕt kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong khu«n khæ ASEAN vµ APEC , ViÖt Nam còng nh­ c¸c quèc gia kh¸c ph¶i chÊp nhËn “luËt ch¬i”, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ chóng ta ph¶i thµ nhËn c¸c nguyªn t¾c còng nh­ c¸c nghÜa vô kh¸c mµ hai khèi nµy ®Æt ra lµ: dµnh ®·i ngéi Tèi huÖ quèc (MFN) ®·i ngé quèc gia (NT), c¸c ­u ®·i miÔn trõ vÒ thuÕ vµ phÝ thuÕ quan quan, chÊp nhËn cïng c¸c n­íc thµnh viªn më cöa thÞ tr­êng cho nhau trªn c¬ së ®µm ph¸n nh­ng thùc hiÖn tõng b­íc theo lé tr×nh thêi gian nhÊt ®Þnh. Do ®ã, cã thÓ nãi, viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ – th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®èi víi ASEAN vµ APEC trong thêi gian tíi ®­îc tiÕn hµnh theo nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n sau ®©y. Thø nhÊt, chiÕn l­îc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam ®­îc ®Æt träng t©m tr­íc hÕt vµo lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ – th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc ASEAN, ®ång thêi quan t©m mét c¸ch ®óng møc c¸c lÜnh vùc kh¸c. §©y kh«ng chØ lµ ®Þnh h­íng chung cho ASEAN vµ APEC mµ cßn lµ ®Þnh h­íng chung cho toµn bé qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. §Þnh h­íng nµy ®­îc kh¼ng ®Þnh trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam, giai ®o¹n 2001- 2010 trong ®ã coi thÞ tr­êng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng lµ thÞ tr­êng träng ®iÓm ®Ó ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoa× nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp hoµn toµn vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thø hai, tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ – th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong ASEAN cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo lé tr×nh hîp lý, nhÊt qu¸n víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra ra t¹i ®¹i héi IX. Lé tr×nh nµy ®­î v¹ch ra nh»m ®¶m b¶o hoµn thµnh c¸c cam kÕt ®óng thêi gian, nh­ng ®­îc linh ho¹t trong toµn bé qu¸ tr×nh, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. Thø ba, thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ – th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong khu«n khæ ASEAN ph¶i phôc vô cho viÖc rót ng¾n lé tr×nh gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO cña ViÖt Nam. §©y lµ môc tiªu lín mµ ViÖt Nam ­u tiªn trong thêi gian tíi vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ – th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong ASEAN ®­îc vËn hµnh theo h­íng t¹o tiÒn ®Ò cho ViÖt Nam tham gia WTO. Th­ t­, thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ – th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong khu«n khæ ASEAN ph¶i tranh thñ ®­îc vèn vµ c«ng nghÖ bªn ngoµi, ph¸t huy tèi ®a ASEAN néi lùc, nh»m ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bªn v÷ng mét nÒn kinh tÕ më, ®a thµnh phÇn. ë ®©y cÇn nhÊn m¹nh c¸c biÖn ph¸p hç trî nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, chuÈn bÞ cho c¸c doanh nghiÖp thÝch øng víi m«i tr­êng kinh doanh míi, khi ViÖt Nam hoµn thµnh c¸c cam kÕt trong khu«n khæ ASEAN. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT/AFTA Việc thực hiện các lộ trình mở cửa cần được tiến hành đồng bộ và phải gắn liền với iến trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế về điều chỉnh cơ chế chính sách trong nước ở từng giai đoạn. Quá trình này muốn thực hiện được đúng tiến độ, có hiệu quả, theo đúng các nội dung thì trong thời gian tới chúng ta phải tính toán và xử lý một số thách thức cơ bản sau: Quy hoạch sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh: việc thực hiện các nghĩa vụ cắt giảm hàng rào thuế và hàng rào phi thuế quan cần phải được đặt trong mối quan hệ hữu cơ với nhiệm vụ cấp bách là chuyển đổi cơ cấu kinh tế,tập trung các nguồn lực và có biện pháp xây dựng các nghành có khả năng phát triển,các lĩnh vực quan trọng là cơ sở để phát triển các nghành khác,không ngừng đổi mới trang thiết bị kỹ thuật,nâng cao sức cạnh tanh. Bảo hộ nền kinh tế trong nước: việc bảo hộ cho nền sản xuất trong nước sẽ được tiến hành có trọng tâm, trọng điểm, có chọn lọc, có điều kiện và có thời hạn, bảo hộ hợp lý cả người sản xuất và người tiêu dùng, chỉ tập trung vào các ngành công nghiệp có khả năng phát triển kinh doanh có hiệu quả nhưng lúc đầu còn non yếu, những ngành sử dụngnhiều lao động, những ngành sử dụng nguyên liệu nông nghiệp và sản phẩm nông nghiệp mà ta có ưu thế. Cũng như các nước, Việt Nam có thể dùng thuế quan là công cụ chủ yếu đểbảo hộ sản xuất trong nước khi mở cửa thị trường, nhưng để biến bảo hộ thành một động lực của sự phát triển, chúng ta không thể bảo hộ vô thời hạn cho sự ỷ lại vào trình độ yếu kém mà chỉ duy trì có thời hạn và lộ trình giảm bảo hộ cần được công bố rõ. Hỗ trợ các doanh nghiệp : trong tiến trình tham gia các cam kết trong ASEAN thì các doanh nghiệp là đối tượng chủ yếu trực tiếp hưởng lợi và gánh chịu hậu quả về những gì nhà nước đã cam kết với các tổ chức trên. Do vây cần có kế hoạch, chính sách hỗ trợ giúp đỡ các doanh nghiệp không ngừng nâng cao năng lực , năng động , sáng tạo , vươn mạnh ra thị trường khu vực, đương đầu quyết liệt với cạnh tranh quốc tế. Các biện pháp hỗ trợ cần nhấn mạnh trong thời gian tới là cơ chế chính sách, chẳng hạn như mở rộng quyền kinh doanh xuất nhập khẩu, có cơ chế tín dụng tài trợ cho các nhà xuất khẩu, đơn giản hóa thủ tục hành chính hải quan... Mọi chế độ, chính sách hỗ trợ các nhà doanh nghiệp phải tạo được cơ chế gắn chặt họ với hiệu quả sản xuất và kinh doanh, buộc họ muốn tồn tại và phát triển phải tự mình vươn lên cạnh tranh quốc tế. Đồng thời phải có cơ chế để các cơ quan quản lý nhà nước làm việc với các doanh nghiệp giúp cho quá trình hoạch định chính sách luôn gắn với thực tế. Phát triển nguồn nhân lực: để hành thành được những nhiệm vụ đặt ra cho quá trình hòa nhập kinh tế - thương mại trong ASEAN, vấn đề cán bộ luôn luôn là yếu tố quyết định , trước mắt cần được tập trung vào các lĩnh vực sau: Nâng cao năng lực hoạch định chính sách Mở rộng và nâng cao trình độ đàm phán quốc tế Công bố , phổ biến và hướng dẫn cho các doanh nghiệp nắm bắt được kịp thời các kết quả đàm phán trên bàn hội nghị, hiểu và vận dụng được các kết quả đó vào thực tiễn sản xuất và kinh doanh quốc tế Đặc biệt chú trọng nâng cao trình độ tiếng Anh , phương tiện thiết yếu để giao dịch quốc tế Về nguồn thu ngân sách: ThuÕ quan là công cụ thực hiện chính sách thương mại và cũng là nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Khi chúng ta thực hiện các cam kết cắt giảm thuế quan đối với hàng hóa , dịch vụ từ thị tr­êng ASEAN, nguồn thu ngân sách của chúng ta sẽ giảm. Tuy nhiên nếu có một chính sách phát triển thương mại quốc tế và đầu tư nước ngoài một cách hợp lý, chúng ta có thể bù đắp được nguồn thiếu hụt này bằng tác độn của việc gia tăng kim ngạch xuất nhập khẩu, kích thích sản xuất và tiêu dïng trong nước. Mét sè gi¶i kiÕn nghÞ thóc ®Èy thùc hiÖn hiÖu qu¶ cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«ng khæ CEPT/AFTA Héi nhËp lµ tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn. ViÖc thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong ASEAN, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü vµ trong t­¬ng lai khi gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i ThÕ giíi - WTO lµ mét kh©u quan träng ®Ó thùc hiÖn viÖc tù do hãa th­¬ng m¹i më cöa héi nhËp. Trong ®ã, doanh nghiÖp cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña héi nhËp. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng tËn dông c¬ héi vµ v­ît qua thö th¸ch ®Ó n©ng cao vÞ thÕ c¹nh tranh cña hµng hãa vµ uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Chóng ta ®ang ®øng t¹i thêi ®iÓm cña viÖc thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT/AFTA, thêi gian cho chóng ta kh«ng cßn nhiÒu, muèn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ cam kÕt nµy chóng ta cÇn ph¶i kh«ng ngõng thay ®æi ®Ó phï hîp h¬n còng nh­ gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c khã kh¨n, v­íng m¾c, vµ h¬n hÕt chóng ta cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, cô thÓ ë tÊt c¶ c¸c ngµnh c¸c cÊp qua ®ã thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT/AFTA trong thêi gian tíi. VÒ phÝa nhµ n­íc Tr­íc hÕt ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn chiÕn l­îc c¾t gi¶m thuÕ quan hîp lý, theo ph­¬ng ch©m võa ®¶m b¶o lÞch tr×nh ®· cam kÕt, võa t¹o sù chñ ®éng cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, thÝch øng víi ®iÒu kiÖn kinh doanh míi. Bªn c¹nh ®ã chóng ta cÇn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng gi¶m thuÕ, tr­íc m¾t lµ c¸c ngµnh hµng cã lîi thÕ so s¸nh cao kÕt hîp víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé gi¶m dÇn, h¹ møc thuÕ nhËp c¸c s¶n phÈm g¾n liÒn víi biÖn ph¸p kÝch thÝch ®Çu t­ vµ c¶i tiÕn kü thuËt, ®Æc biÖt chó träng c¸c mÆt hµng danh môc t¹m thêi ë ngoµi kÕ ho¹ch. Trong qu¸ tr×nh nµy, cÇn cã c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m t¨ng t¨ng thu ng©n s¸ch bï ®¾p phÇn thiÕu hôt do c¾t gi¶m thuÕ theo c¸c cam kÕt, b»ng viÖc c¬ cÊu l¹i nguån thu th«ng qua c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, trªn c¬ së cña sù ph¸t triÓn tæng thÓ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc víi c¸c doanh nghiÖp ASEAN vµ APEC t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam. Nh×n nhËn thuÕ quan lµ c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, do ®ã nÕu thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trong ASEAN vµ APEC th× cã thÓ lµm gi¶m nguån thu ng©n s¸ch nh­ng phÇn nµy cã thÓ ®­îc bï ®¾p b»ng viÖc gai t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ do ®ã t¨ng thu ng©n s¸ch tõ viÖc ®¸nh thuÕ vµo qu¸ tr×nh gia t¨ng s¶n xuÊt trong n­íc. Ngoµi ra, ViÖt Nam cßn ph¶i tÝch cùc tuyªn truyÒn s©u réng, c«ng khai ho¸ còng nh­ cËp nhËt th«ng tin vÒ tiÕn ®é thùc hiÖn viÖc b·i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, ®Ó c¸c doanh nghiÖp nhËn thøc râ vµ dù ®o¸n tr­íc ®­îc t×nh h×nh, tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p thÝch øng h÷u hiÖu, ®èi phã víi søc Ðp c¹nh tranh do viÖc gi¶m thuÕ quan v× phi thuÕ quan theo khu«n khæ ASEAN. Më c¸c héi th¶o, c¸c líp tËp huÊn cung cÊp c¸c tµi liÖu cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó n©ng cao nhËn thøc vµ ®¸nh gÝa ®­îc møc ®é ¶nh h­ëng khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan theo khu«n khæ ASEAN. MÆt kh¸c, ViÖt Nam còng kh«ng thÓ xem nhÑ nh÷ng mÆt hµng cÇn b¶o hé , nh÷ng mÆt hµng nh¹y c¶m, ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch vÒ thuÕ quan vµ phÝ thuÕ quan thÝch hîp, gióp cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng ®ã cã ®ñ thêi gian chuÈn bÞ lùc l­îng ®Ó v­¬n lªn c¹nh tranh b×nh ®¼ng. Nh÷ng mÆt hµng cßn l¹i chØ dïng biÖn ph¸p thuÕ víi thuÕ suÊt gi¶m dÇn. Cuèi cïng, lé tr×nh thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan cÇn ®­îc thùc hiÖn trong mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi viÖc c¾t gi¶m phi thuÕ quan. X¸c ®Þnh hµng rµo phi thuÕ quan lµ mét c«ng cô b¶o hé quan träng khi ViÖt Nam c¾t gi¶m thuÕ quan, nh­ng b·i bá hµng rµo phi thuÕ quan lµ xu thuÕ tÊt yÕu trong tù do ho¸, thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i theo ASEAN. Gải pháp về đào tạo cán bộ và nâng cao năng lực doanh nghiệp Kinh nghiệp của nhiều nước trên thế giới và khu vực ( như Nhật Bản, Singapo...) cho thấy, công tác đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ là một trong những nhân tố quyết định thành công đối với sự phát triển của đất nước. Tr­íc lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan vµ héi nhËp, nhân tố này lại càng có ý nghĩa quan trọng hơn bởi lẽ trình độ quản lý của doanh nghiệp Việt nam còn nhiều hạn chế so với các nước thành viên khác trong khu vực, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế tri thức nền kinh tế đang hình thành và ảnh hưởng sâu rộng đến tư duy quản lý, tư duy kinh tế và phương thức sản xuất kinh doanh. Vì vậy để thực hiện thành Lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ tiÕn tíi héi nhËp ASEAN, Việt Nam cần tận dụng cơ hội này để phát triển nguồn nhân lực nâng cao năng lực doanh nghiệp của mình, do đó trong thời gian tới, chúng ta cần phải thực hiện các giải pháp sau: Đào tạo cán bộ Thứ nhất, Nhà nước phải tiến hành quy hoạch lại, phân loại và đào tạo theo năng lực sở trường của đội ngũ cán bộ tại doanh nghiệp, các cơ quan quản lý vì tiến trình hội nhập của Việt Nam vào ASEAN, đặc biệt trong các nghành hải quan, thương mại, quản lý đầu tư nước ngoài,.. Đào tạo lịa và đào tạo lại và đào tạo mới cần được kết hợp chặt chẽ để đáp ứng được tốt nhất những đòi hỏi phát sinh trong quá trình thực hiện các cam kết của Việt Nam theo khuôn khổ AFTA Thứ hai, Nhà nước cam kết với doanh nghiệp cần chú trọng đào tạo chuyên môn, tay nghề cho người lao động, phù hợp với chiến lược phát triển văn hóa - xã hội và xây dựng con người, lấy con người lam trung tâm trong phát triển kinh tế - xã hội mà Đại hội Đảng IX đã đề ra. Trước mắt, để chuẩn bị cho quá trình tham gia một cách đầy đủ vào ASEAN, chúng ta cần lưu ý đến việc đào tạo ba loại hình cán bộ sau đây: Đào tạo công nhân lành nghề theo lĩnh vực, chú trọng đào tạo trong những ngành sản xuất mũi nhọn mà Việt Nam sẽ phát triển để phục vụ cho xuất khẩu, thực hiện vai trò của Việt Nam trong việc phân công lao động quốc tế đối với ASEAN. Vấn đề này được nhấn mạnh trong thời điểm này khi chúng ta bị mất cân đối nghiêm trọng giữa đào tạo đại học và đào tạo công nhân kỹ thuật lành nghề so với các nước thành viên khác trong khu vực. Đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ kinh doanh quốc tế giỏi. Đây là loại hình cán bộ cần chuyên môn cao, rất am hiểu sản xuất, am hiểu thị trường, kỹ thuật đàm phán , giao dịch, ký kết hợp đồng và giỏi ngoại ngữ. Để hoàn thành lé trình c¾t gi¶m thuÕ một cách có hiệu quả cũng như bảo vệ quyền lợi của quốc gia trong quá trình này,chúng ta đang rất thiếu và rất cần nhóm cán bộ chuyên môn này. Đào tạo cán bộ pháp lý, đặc biệt trong lĩnh vực thuÕ, kinh tế và thương mại quốc tế,có sự am hiểu các luật lệ thông lệ trong ASEAN cũng như các thông lệ quốc tế khác, để đủ trình độ tư vấn,trợ lý giúp đỡ các cơ quan quản lý và doanh nghiệp trong kinh doanh và hợp tác quốc tế. Thứ ba, xây dựng quy chế về đầu tư phát triển đội ngũ cán bộ ở các doanh nghiệp trong đó định rõ tỷ lệ lợi nhuận được sử dụng để nâng cao chuyên môn tay nghề cho người lao động.Nhà nước cần tiến hành các công trình nghiên cứu về tính cạnh tranh của các ngành mà chúng ta có khả năng cạnh tranh trong ASEAN, liên kết các trung tâm đào tạo lớn,các trường đại học với doanh nghiệp để gắn kết học đi đôi với hành. Nâng cao năng lực của doanh nghiệp Thø nhÊt lµ, trước hết cần phải mạnh dạn tiến hành cải cách sâu rộng nhanh chóng hệ thống doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước(DNNN). Các DNNN đang làm ăn thua lỗ, ỷ lại hệ thống bao cấp của nhà nước và không có dấu hiệu cải thiện thì cần phải loại bỏ ngay cho dù có thể gây ảnh hưởng nhất thời đến hệ thống quản lý của nhà nước,còn đối với các DNNN khác đang còn ỳ ạch,chậm đổi mới thì nhanh chóng thực hiện cổ phần hóa hoặc sát nhập hay cơ cấu lại.Các biện pháp chính sách chủ yếu sẽ là loại bỏ những đặc quyền đặc lợi mà hiện nay DNNN vẫn được hưởng trong thương mại,chính sách thuế,tín dụng ưu đãi quyền lợi đất đai,.... Thø hai lµ, mở rộng vai trò của khu vực tư nhân trong việc nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa,mở rộng thị trường,trong khi vẫn giữ thành phần kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo.Xóa bỏ hình thức độc quyền Nhà Nước trong mọi lĩnh vực sản xuất kinh doanh song song với việc tiến hành quản lý thật tốt các hoạt động quản lý của doanh nghiệp tư nhân(DNTN), khuyến khích và mở rộng các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh để tạo ra sự đa dạng và tính cạnh tranh trên thị trường. Nếu làm được điều này, Việt Nam sẽ thuyết phục được các đối tác kinh tế từ các nước thành viên ASEAN tin tưởng vào cam kết của Việt Nam về một môi trường kinh doanh công bằng,cư xử với các thành viên kinh tế,các doanh nhân và nhà đầu tư trong ASEAN ngang bằng như ở trong nước. Thø ba lµ, thực hiện cải cách cơ chế điều hành các DNNN bằng việc trao thêm các quyền tự chủ cho các doanh nghiệp này, áp dụng một hệ thống giám sát điều hành từ xa nhấn mạnh vào các vấn đề sau: thực hiện một kỷ luật ngân sách nghiêm ngặt với hệ thống thông tin tài chính và kiểm toán tin cậy,làm trong sạch và nâng cao năng lực quản lý, trình độ nghiệp vụ của cán bộ quản lý, giám đốc phải được bổ nhiệm qua tranh cử công khai, được chủ động sáng tạo điều hành công việc và chịu trách nhiệm về lỗ lãi trong kinh doanh. Giảm bớt các thủ tục hành chính trong quản lý DNTN, sửa đổi các quy chế phá sản, đất đai, đối xử công bằng về thuế đối với các DNTN cũng như DNNN để thành phần kinh tế này ngày càng năng động, tập trung các nguồn lực cho việc nâng cao tính cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường. Thø t­, để chuẩn bị cho việc chấp nhận điều kiện cạnh tranh ngang bằng với các nước ASEAN, Chính phủ cần xúc tiến việc sắp xếp lại các doanh nghiệp, đổi mới công nghệ,phương thức để nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của từng nghành hàng, công bố lộ trình rõ ràng cho việc dỡ bỏ hàng rào bảo hộ,khắc phục triệt để những bất hợp lý trong chính sách bảo hộ, cân đối lại đối tương bảo hộ trước hết là bảo hộ nông sản. N¨m lµ, tù do hãa ®Çu t­. Gièng nh­ quy luËt tù nhiªn, "n­íc ch¶y chç tròng " dßng vèn ®Çu t­ chØ ch¶y theo n¬i l¾ng ®äng cña lßng tin, nªn ®· cã ®Þnh nghÜa: vèn (®Çu t­) = tiÒn + lßng tin. Th­íc ®o lßng tin kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò c¶m tÝnh chung chung, doanh nh©n n­íc ngoµi th­êng ®¸nh gi¸ lßng tin qua nhiÖt t×nh ®Çu t­ bªn trong mçi n­íc. V× vËy, ®Ó cã tÝnh nhÊt qu¸n gi÷a lêi nãi vµ viÖc lµm, nghÞ quyÕt vµ cuéc sèng, nªn ch¨ng cã mét lo¹t chÝnh s¸ch vÜ m« m¹nh d¹n khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña t­ doanh trong n­íc h¬n n÷a, nh­ gi¶i táa khã kh¨n vay vèn ng©n hµng, dÔ dµng h¬n vÒ sö dông ®Êt, thuËn tiÖn h¬n trong thñ tôc xin h­ëng Quü hç trî ®Çu t­, hç trî xuÊt khÈu v.v... b¶o ®¶m thùc sù b×nh ®¼ng gi÷a quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh, tiÕn tíi mét s©n ch¬i thùc sù b×nh ®¼ng cho mäi doanh nghiÖp, kh«ng ph©n biÖt trong vµ ngoµi n­íc. Doanh nh©n kinh doanh giái cã thÓ ®­îc phong danh hiÖu cao quý, vµ ®­îc t«n vinh ®óng møc. S¸u lµ, cÇn tù do hãa mét sè ngµnh th­¬ng m¹i dÞch vô quan träng, hiÖn n»m trong tay ®éc quyÒn Nhµ n­íc, mµ thùc chÊt lµ ®éc quyÒn cña doanh nghiÖp, nh­ hµng kh«ng, hµng h¶i, viÔn th«ng, ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu v.v... QuyÕt t©m h¬n th¸o gì nh÷ng trë ng¹i ®Ó ®Èy nhanh cæ phÇn hãa, ®­a phÇn lín doanh nghiÖp c¸c ngµnh võa nãi sang c«ng ty cæ phÇn mµ thùc chÊt lµ x· héi hãa ho¹t ®éng c¸c ngµnh ®ã, ®Ó n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý. M¹nh d¹n thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c«ng ty cæ phÇn ®Ó ®Èy nhanh tr×nh ®é chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ hiÖn ®¹i hãa qu¶n lý, lµ nh÷ng môc tiªu rÊt bøc xóc mµ nÕu ®Ó tù th©n DNNN th× ®µ tiÕn bé kh¸ chËm ch¹p. Thùc tiÔn cña h¬n 900 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa thêi gian qua ®· chøng minh tÝnh hiÖu qu¶ trªn nhiÒu mÆt, cã lîi cho viÖc ph¸t huy søc m¹nh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, t¹o ®éng lùc míi, ®Èy lïi tÝnh tr× trÖ vèn cã trong DNNN. B¶y lµ, thiÕt thùc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho doanh nghiÖp. Thêi h¹n thùc hiÖn hiÖp ®Þnh gi¶m møc thuÕ nhËp khÈu mét sè mÆt hµng xuèng 5%, tõ ngµy 1/1/2003 ®· kÒ cËn, mµ gi¸ thµnh nhiÒu s¶n phÈm cña ta cao h¬n c¸c n­íc ASEAN, Trung Quèc tõ 1,2 ®Õn 1,5 lÇn. Cô thÓ lµ gi¸ ®iÖn, dÇu, than, gas ë ta cao h¬n 30% - 40%; chi phÝ vËn t¶i cao h¬n 1,5 lÇn, c­íc ®iÖn tho¹i Internet mÆc dï ®· ®­îc c¾t gi¶m vÉn cao h¬n 6 lÇn so víi Singapore, gÇn 5 lÇn so víi Philippines, 3 lÇn so víi Indonesia. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ møc chi phÝ cao ®ã t¸c ®éng d©y chuyÒn ®Õn mét lo¹t s¶n phÈm, ch­a kÓ nh÷ng chi phÝ bÊt thµnh v¨n do hµnh vi nhòng nhiÔu cña ®éi ngò c«ng chøc thõa hµnh ë mäi cÊp. CÊp qu¶n lý vÜ m« cÇn cã chuyªn ®Ò gÊp rót bµn biÖn ph¸p th¸o gì, gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, ®Ó gi¶m gi¸ thµnh cµng sím cµng tèt. Mét sè gi¶i ph¸p vÒ ChÝnh s¸ch vµ thÞ tr­êng VÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. HÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn c¸n c©n vµ quy m« th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN trong thêi gian tíi. SÏ kh«ng thÓ cã ®­îc hiÓu qu¶ kinh tÕ trong bu«n b¸n víi ASEAN nÕu hÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam kh«ng b¾t kÞp nh÷ng thay ®æi cña m«i tr­êng kinh doanh míi theo khu«n khæ cña hai khèi trªn. V× vËy, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam cÇn hoµn thiÖn døt ®iÓm nh÷ng vÊn ®Ò sau. Mét lµ, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc më réng quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, tÊt c¶ ®Òu ®­îc ­u tiªn nhËp khÈu trùc tiÕp nguyªn vËt liÖu, c«ng nghÖ phôc vô cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu trùc tiÕp s¶n phÈm cña m×nh ®Ó tranh thñ tËn dông c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong khu«n khæ ASEAN. Hai lµ, ViÖt Nam còng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch hé lý c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc b»ng viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô b¶o hé míi phï víi c¸c th«ng lÖ cu¶ ASEAN nãi riªng, th«ng lÖ quèc tÕ nãi chung, thay v× c¸c c«ng vô phi thuÕ quan tr­íc ®©y nh­ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, cÊm xuÊt nhËp khÈu, h¹n ng¹ch, x¸o bá c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý chuyªn ngµnh… MÆc kh¸c, cÇn sím chñ ®éng ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu, t¨ng c­êng sù dông c¸c c«ng cô phi thuÕ “hîp lÖ” nh­ c¸c hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh m«i tr­êng, h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ chèng ph¸ gi¸ chèng trî cÊp… §õng quªn r»ng, phèi hîp viÖc c¾t gi¶m thuÕ víi viÖc lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan mét c¸ch linh ho¹t vµ thÝch hîp lµ r¸t cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ b¶o hé ®­îc cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt. Tuy nhiªn cÇn ph¶i c«ng khai chÝnh s¸ch b¶o hé lµ b¶o hé ngµnh nµo, bao l©u vµ møc ®é b¶o hé. TuyÖt ®èi kh«ng ®Ó chÝnh s¸ch b¶o hé t¹o thãi quen cho doanh nghiÖp û l¹i, tr«ng chê vµo Nhµ n­íc. Ba lµ. ViÖt Nam cµn thùc tiÔn chÝnh s¸ch c«ng khai, minh b¹ch trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khi tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu . CÇn kÞp thêi cung cÊp th«ng tin ®Õn tËn c¸c doanh nghiÖp vÒ c¸c mÆt hµng, ngµnh hµng c¾t bá thuÕ quan vµ b¶o hé mËu dÞch theo c¸c cam kÕt víi ASEAN. ViÖc t¨ng c­êng th«ng tin mét c¸ch c«ng khai vµ chÝnh s¸ch vÒ tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt kinh tÕ – th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi ASEAN sÏ gãp phÇn gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng tham nhòng trong c¸c c¬ quan qu¶n lý xuÊt khÈu cña nhµ n­íc, t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Bèn lµ, trong qu¸ tr×nh thùc thi c¸c cam kÕt më cöa thÞ tr­êng, c¾t gi¶m thuÕ vµ b·i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan, Nhµ n­íc cÇn chñ tr­¬ng thùc hiÖn c¬ chÕ, “nhËn khã kh¨n vÒ m×nh, ®Èy thuËn lîi cho doanh nghiÖp” c¸c chÝnh s¸ch ¸p dông cÇn nhÊt qu¸n, tr¸ch chång chÐo lªn nhau, nh»m gi¶m bít c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, t¹o th«ng tho¸ng cho doanh nghiÖp t¨ng c­êng søc c¹nh tranh hµng ho¸ cña m×nh trªn thÞ tr­êng ASEAN trong ®iÒu kiÖn kh«ng cßn b¶o hé thuÕ quan vµ phi thuÕ quan5 Vµo th¸ng 5/2001, Bé th­¬ng m¹i còng ®· ban hµnh c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu theo tõng n¨m, t¹o sù æn ®Þnh Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp. . N¨m lµ, mét trong nh÷ng môc tiªu héi nhËp ASEAN lµ t¨ng c­ên n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam, më réng thÞ tr­êng trong hai khèi nµy. §Î lµm ®­îc ®iÒu ®ã, Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu c¸c ngµnh hµng mòi nhän mµ ta cã lîi thÕ so s¸nh nh­ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, hµng dÖt may… b»ng c¸c biÖn ph¸p nh­ cÊp tÝn dông xuÊt khÈu, th­ëng xuÊt khÈu…, nh»m ®­a ASEAN nh÷ng ngµnh hµng nµy chiÕm lÜnh thÞ tr­êng ngay trong thêi gian ®Çu khi chóng ta hoµn thµnh c¸c cam kÕt tù do ho¸, thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i trong ASEAN. VÒ chÝnh s¸ch tµi chÝnh Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ cña ViÖt Nam trong khu«n khæ CEPT/AFTA còng lµ qu¸ tr×nh ViÖt Nam tiÕn hµnh chÝnh s¸ch trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i võa t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó phôc vô tèt cho c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i - ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam, võa ph¶i b¶o vÖ mét c¸ch h÷u hiÖu tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cã tÝnh lan truyÒn cña c¸c khñng ho¶ng trong khu vùc g©y ra. Muèn vËy, chÝnh s¸ch tµi chÝnh cÇn thùc hiÖn mét s« c¸c gi¶i ph¸p träng ®iÓm sau ®©y. Thø nhÊt, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hÕt søc h¹n chÕ vµ ph©n bæ mét c¸ch thËn träng nh÷ng kho¶n cho vay míi theo sù chØ ®¹o cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i . §Æc biÖt trong hoµn c¶nh më cöa thÞ tr­êng, tù do ho¸ ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i sÏ dÔ dµng dÉn ®Õn sù di chuyÓn c¸c luång vèn mét c¸ch tù do gi÷a c¸c n­íc trong ASEAN. Do vËy, cÇn tr¸nh lµm trÇm träng thªm c¸c kho¶n nî khã ®ßi hiÖn ®ang n¨m trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, t¹o ra sù lÖ thuéc lín vµo nguån vèn ®Çu t­ bªn ngoµi. Thø hai, ®Ó phôc vô cho tiÕn tr×nh héi nhËp ASEAN vµ APEC, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch nh»m tiÕn tíi x¸c lËp tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång tiÒn ViÖt Nam mang tÝnh c¹nh tranh h¬n. §©y lµ mét ®iÒu tÊt yÕu vµ kh«ng thÓ kh¸c ®­îc nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu, h¹n chÕ sù trµn ngËp nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu rÎ tiÒn, khuyÕn khÝch viÖc lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh hîp lý cho mäi kho¶n vay n­íc ngoµi míi vµ tr¸nh t×nh t¹ng kÖt quÖ vÒ ngo¹i tÖ nãi chung. ChÝnh s¸ch ph¸ gi¸ ®ång tiÒn ViÖt Nam cã thÓ lµm gia t¨ng chi phÝ tÝnh b»ng tiÒn ViÖt Nam cho viÖc thanh to¸n nh÷ng kho¶n nî n­íc ngoµi, nh­ng nã còng sÏ c¶i thiÖn m¹nh mÏ t×nh h×nh xuÊt khÈu, kiÒm chÕ nhËp khÈu, t¨ng lßng tin ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ quèc tÕ, thóc ®Èy viÖc tÝnh to¸n hîp lý h¬n ®èi víi c¸c kho¶n vay nî n­íc ngoµi vµ vÒ tæng thÓ, gia t¨ng khèi l­îng ngo¹i tÖ vµ c¸c nguån kh¸c cho viÖc thanh to¸n nh÷ng kho¶n nî n­íc ngoµi hiÖn cã. Thø ba, cÇn tiÕn hµnh c¶i c¸ch m¹nh mÏ, døt kho¸t ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng ®i ®«i víi viÖc c¶i c¸ch cô thÓ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §©y lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh sù tÝch tô ®Õn møc nguy hiÓm c¸c kho¶n nî kh«ng cã hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n bæ vèn ®Çu t­, hç trî t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña khu vùc ngoµi quèc doanh vµ cho phÐp tiÕp tôc thu hót c¸c dßng vèn bªn ngoµi khi n­íc ta më cöa hoµn toµn ®èi víi c¸c n­íc trong ASEAN. VÒ phÝa doanh nghiÖp Những việc các doanh nghiệp cần làm trong tiến trình thực hiện Về mặt nhận thức: Quá trình thực hiện c¾t gi¶m thuÕ trong khu«n khæ CEPT/AFTA của Việt Nam để hội nhập kinh tế trong ASEAN là con đường tất yếu khách quan để thực hiện con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Các đường lối chính sách của Đảng về vấn đề thực hiện các biện pháp tự do hóa, thuận lợi hóa thương mại và đầu tư là hết sức đúng đắn và kịp thời, phù hợp với xu thế chung của quốc tế là chuyển đổi cơ cấu kinh tế nhằm theo kịp với những tiến bộ như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học-kỹ thuật, đồng thời đẩy nhanh liên minh liên kết khu vực và quốc tế để tạo thế và lực cạnh tranh giành giật thị trường, mở đường cho sản xuất phát triển. Tham gia các cam kết chung về kinh tế- thương mại trong ASEAN là một quá trình hợp tác, vừa đấu tranh để tồn tại và phát triển.Quá trình này không chỉ có những thuận lợi hay cơ hội mà còn có nhiều khó khăn thách thức. Thực tiễn của quá trình tham gia các cam kết trong khuôn khổ ASEAN đã chỉ ra rằng, những điều mà ASEAN và APEC đòi hỏi nước ta cam kết cũng chính là những điều nước ta đòi hỏi ở họ để mở đường cho hàng hóa và doanh nghiệp của ta vươn ra thị trường của hai khối này, những ân hạn về mức độ và thời gian cam kết sẽ được thực hiện thông qua đàm phán và có đi có lại. Như vậy,các doanh nghiệp phải nhận thức được là phải biến các cam kết này thành chương trình hành động cụ thể của mình, bằng chính sức mình, năng động sáng tạo vươn lên, tự khẳng định mình trên thị trường quốc tế. Về mặt hành động Để đón nhận cả những cơ hội và thách thức từ việc thùc hiÖn c¸c cam kÕt ®Ó héi nhËp,các doanh nghiệp cần triển khai sớm các công việc sau đây: Tổ chức nghiên cứu quán triệt các Nghị Quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và các đường lối chính sách về “ mở rộng quan hệ đối ngoại và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế” được nêu rõ trong các văn kiện Đại hội Đảng VIII, Đại hội Đảng IX... Cần khẳng định rằng, trong quá trình tham gia các cam kết về c¾t gi¶m thuÕ còng nh­ c¸c cam kÕt vÒ tự do hóa, thuận lợi hóa thương mại và đầu tư trong ASEAN thì Nhà Nước chỉ đóng vai trò hỗ trợ, tạo môi trường pháp lý thông thoáng và thuận lợi, sự thành công đến đâu trong quá trình này là tùy thuộc vào sức cạnh tranh, tính năng động sáng tạo của doanh nghiệp. Do vậy, các doanh nghiệp phải thực sự vào cuộc, vì sự sống còn của mình, tận dụng mọi tiềm năng cả bên trong lẫn bên ngoài để đổi mới phát triển mở rộng sản xuất và kinh doanh. Cần nghiên cứu, nắm vững các cam kết cụ thể của các nước về vấn đề ưu đãi thuế quan cắt giảm hàng rào phi thuế quan, chế độ giấy phép, thủ tục chế độ hải quan, các quy định về tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa.....và đảm bảo các thông tin, tư liệu về quá trình thực hiện các cam kết trên phải luôn được cập nhật kịp thời Các đơn vị doanh ngiệp cần lập ngay bộ phận chuyên trách, thu thập thông tin, nghiên cứu quá trình thực hiện các cam kết kinh tế-thương mại trong ASEAN để đưa vào chương trình hành động của đơn vị mình. Trong quá trình đàm phán ký kết hợp đồng với các đối tác sản xuất, kinh doanh trong khối, các doanh nghiệp cần quan tâm tổng kết thực tiễn, so sánh đối chiếu với các cam, kết đối với từng khu vực, chính sách của khối hay của nước đó đối với hàng hóa Việt Nam thế nào? Mức thuế cao hay thấp?.... để đề xuất phương án kinh doanh. Nếu thấy trở ngại, bất hợp lý thì cần phải phản ánh kịp thời đến các cơ quan đại diện Việt Nam để tổng hợp đưa ra đàm phán, đòi các nước này sửa đổi nhằm bảo vệ quyền lợi kinh doanh của mình và cũng là của Việt Nam. Nói cách khác đi, mối quan hệ qua lại giữa các cơ quan quản lý của Nhà Nước và doanh nghiệp cần được tăng cường, duy trì thường xuyên và đều đặn. Mét sè gi¶i pháp cho quá trình tæ chức thực hiện Các kế hoạch, phương án cho quá trình thực hiện cam kết c¾t gi¶m thuÕ quan của Việt Nam theo khuôn khổ CEPT/AFTA sẽ mất ý nghĩa khi chúng ta không có giải pháp hữu hiệu để biến các phương án này thành hiện thực. Đây là một quá trình phức tạp, khó khăn, đòi hỏi có sự nỗ lực từ phía nhà nước lẫn doanh nghiệp. Hầu hết doanh nghiệp nước ta có quy mô nhỏ, vốn ít, khả năng tổ chức tìm kiếm thị trường yếu, vẫn còn tư tưởng trông chờ ỷ lại vào sự trợ giúp của Nhà Nước. Nếu không tổ chức và sắp xếp lại, tăng cường khả năng tích tụ và tập trung vốn, hoàn thiện cơ chế quản lý thì vấn đề kinh doanh và tài chính của các doanh nghiệp ngày càng khó khăn, đặc biệt khi phải áp dụng chế độ Đãi ngộ quốc gia (NT), quy chế Tối huệ quốc (MNF) cho các hoạt động buôn bán, đầu tư có xuất xứ từ ASEAN cũng là quá trình buộc các doanh nghiệp phải quy hoạch lại với quy mô thích hợp để tồn tại và phát triển sau một thời gian chuyển tiếp Đối với các doanh nghiệp Nhà nước(DNNN): Chủ trương của ta là DNNN vẫn giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế. Vì vậy trong việc thực hiện c¾t gi¶m thuÕ quan héi nhËp với AFTA, DNNN cũng phải đóng vai trò then chốt, gương mẫu đi đầu áp dụng các quy chế về thuế quan, phi thuế quan trong giao dịch thương mại với các đối tác thuộc các nước thành viên trong ASEAN, muốn vậy các doanh nghiệp Nhà nước cần phải: + Nhanh chóng chủ động đổi mới cơ cấu bộ máy sản xuất kinh doanh theo hướng gọn nhẹ, hiệu quả, quán triệt tinh thần tự do hóa thương mại trong ASEAN chỉ dành cho những doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, có sáng tạo với mục tiêu thúc đẩy nền kinh tế phát triển bền vững. Nói cách khác, nếu làm khác đi sẽ tiêu hao những nguồn lực vốn rất hạn hẹp của đất nước để duy trì bao cấp những doanh nghiệp yếu kém làm ăn không hiệu quả. + Hiểu rõ nội dung, lịch trình cam kết mà Việt Nam phải thực hiện để điều chỉnh các kế hoạch sản xuất kinh doanh cho phù hợp. + Thực hiện đúng các chủ trương, chính sách liên quan đến việc lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan, đưa các chính sách này vào các hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như tuyên truyền, giúp đỡ các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác thực hiện. + Cải tiến cơ chế điều hành các doanh nghiệp Nhà nước bằng cách áp dụng một hệ thống chỉ đạo giám sát có hiệu quả, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNN khi tham gia hoạt động trong môi trường quốc tế, phi bảo hộ. Đối với các doanh nghiệp tư nhân(DNTN), đây là thành phần kinh tế được xem là năng động, hiệu quả, đóng vai trò quan trọng trong một thị trường hoạt động theo cơ chế tự do, ngang bằng khi Việt Nam hoàn thành các cam kết tự do hóa thương mại và đầu tư theo khuôn khổ ASEAN. + Các DNTN cần phải hiểu rõ “sân chơi” cña AFTA trong hoạt động thương mại-đầu tư để có sự chuẩn bị kỹ càng, thích ứng với điều kiện sản xuất kinh doanh mới. + Nhìn nhận việc thực hiện c¾t gi¶m thuÕ theo HiÖp ®Þnh CEPT sẽ tạo ra những sự thay đổi lớn đến môi trường sản xuất và kinh doanh. Điều này sẽ tác động trực tiếp đến lợi ích của Nhà Nước mà là của chính mình để sớm có kế hoạch chủ động thực hiện. + Chñ ®éng x©y dùng cho m×nh mét lé tr×nh ®Ó s¶n phÈm thÝch øng víi lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nh»m c¹nh tranh cã hiÖu qu¶. Kh«ng nªn tr«ng chê, Ø l¹i hoÆc theo kiÓu "n­íc ®Õn ch©n míi nh¶y" ¾t sÏ lóng tóng khi thêi ®iÓm thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ ®Õn mét c¸ch r¸o riÕt, s¸t s¹t. + Tuân thủ luật pháp trong quá trình kinh doanh, phối hợp cùng Nhà nước thực hiện các mục tiêu cam kết về thuế quan, phi thuế quan. + CÇn cã chiÕn l­îc s¶n xuÊt kinh doanh dµi h¹n vµ cô thÓ, thiÕt thùc. KhÈn tr­¬ng s¾p xÕp l¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cho phï hîp víi cam kÕt héi nhËp, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi ph¶i cã gi¶i ph¸p xö lý nî, chñ ®éng t¹o lËp nguån vèn vµ t×m kiÕm thÞ tr­êng. Kiªn quyÕt kh«ng ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh kh«ng cã n¨ng lùc c¹nh tranh. + C«ng khai ho¸ tµi chÝnh, tÝch cùc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, c¶i tiÕn qu¶n lý, t¨ng c­êng ®µo t¹o. Tham gia víi chÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng trong viÖc rµ so¸t chÝnh s¸ch.