Một số giải pháp xây dựng hệ thống quản lý môi trường ISO 14001 ở Xí nghiệp môi trường đô thị huyện Thanh Trì

Lêi më ®Çu Cïng víi qu¸ tr×nh më cöa ph¸t triÓn kinh tÕ, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tiÕn bé ®¸ng khÝch lÖ, ®êi sèng ng­êi d©n ®· ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ víi tèc ®é nhanh còng nh­ nh÷ng thiÕu sãt khi b­­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng ®· ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ nhÊt ®Þnh, nhÊt lµ vÊn ®Ò lµm suy gi¶m m«i tr­êng sèng. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ å ¹t, sù gia t¨ng nhanh chãng cña c¸c khu c«ng nghiÖp, nhµ m¸y nh­ng thiÕu sù quan t©m b¶o vÖ m«i tr­êng ®· ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ nh­ c¹n kiÖt tµi nguyªn, ®Êt, rõng, n­­íc. Sù gia t¨ng lò lôt, h¹n h¸n, « nhiÔm m«i tr­êng... d©n sè t¨ng lªn nhanh chãng kÐo theo viÖc gia t¨ng nhu cÇu vÒ nhiÒu mÆt nh­ thùc phÈm, n¨ng l­îng, nhµ ë... lµm trÇm träng thªm c¸c bøc xóc vÒ m«i tr­êng kÓ trªn. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò toµn cÇu vÒ m«i tr­êng, nhiÒu cuéc häp th­îng ®Ønh cña c¸c n­­íc trªn thÕ giíi ®· ®­îc tæ chøc nh»m ®i ®Õn thèng nhÊt vÒ c¸c biÖn ph¸p trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng. C¸c chiÕn l­îc b¶o vÖ m«i tr­êng ®· cã nh÷ng thay ®æi nhÊt ®Þnh tõ viÖc tËp trung xö lý cuèi ®­êng èng ®Õn viÖc qu¶n lý, h¹n chÕ viÖc x¶ c¸c chÊt th¶i ra m«i tr­êng. Mét trong c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh cã tÝnh toµn cÇu hiÖn ®ang ®­îc nhiÒu n­­íc ¸p dông lµ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo tiªu chuÈn ISO 14001. §èi víi ViÖt Nam mÆc dï c¸c doanh nghiÖp rÊt cã ý thøc vµ nhËn thøc nhÊt ®Þnh trong viÖc x©y dùng ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ë doanh nghiÖp m×nh. Tuy nhiªn, l¹i vÊp ph¶i mét sè khã kh¨n nhÊt ®Þnh. Bëi vËy viÖc n©ng cao nhËn thøc vµ t×m ra c¸c khã kh¨n thuËn lîi ®Ó t×m ra c¸c biÖn ph¸p gióp doanh nghiÖp x©y dùng vµ ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Víi mong muèn nh­ vËy, trong qu¸ tr×nh thùc tËp ë phßng kÕ ho¹ch XÝ nghiÖp m«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr×, ®­îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c« chó, anh chÞ trong c¸c phßng, thÇy gi¸o: GVC. NguyÔn Duy Hång, PGS. Tr­¬ng ThiÖp vµ c« gi¸o: TS. Lª Hµ Thanh ®· gióp em viÕt ®Ò tµi nµy: "Mét sè gi¶i ph¸p x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ISO 14001 ë XÝ nghiÖp m«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr×". KÕt cÊu ®Ò tµi gåm ba phÇn: PhÇn I: Lý luËn chung vÒ qu¶n lý m«i tr­êng vµ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng PhÇn II: T×nh h×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng qu¶n lý m«i tr­êng ë XÝ nghiÖp m«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr× PhÇn III: §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ISO 14001 ë XÝ nghiÖp m«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr×. V× ®©y lµ mét vÊn ®Ò cßn rÊt míi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam h¬n n÷a do kiÕn thøc thùc tÕ vµ thêi gian thùc tËp cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn ®Ò tµi cña em kh«ng thÓ tr¸nh khái mét sè sai sãt mong ®­îc. V× vËy em rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó em cã thÓ hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy. Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Môc lôc 3 PhÇn I: lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng qu¶n lý m«i tr­êng vµ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng 5 I- Thùc chÊt vµ vai trß cña ho¹t ®éng qu¶n lý m«i tr­êng 5 1. Kh¸i niÖm qu¶n lý m«i tr­êng 5 2. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña vÊn ®Ò qu¶n lý m«i tr­êng 5 3. Sù cÇn thiÕt ph¶i quan t©m ®Õn qu¶n lý m«i tr­êng 7 II. HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 11 1. Vµi nÐt vÒ ISO 14000: 11 2. C¸c lîi Ých khi ¸p dông bé tiªu chuÈn quèc tÕ ISO 14001: 14 3. C¸c yªu cÇu cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 17 4. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi ¸p dông ISO 14001 ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 25 PhÇn II: T×nh­ h×nh­ thùc hiÖn ho¹t ®éng qu¶n lý m«i tr­êng ë xÝ nghiÖp m«i tr­êng ®« thÞ huyÖn thanh­ tr× 32 I - Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ xÝ nghiÖp m«i tr­êng ®« thÞ huyÖn thanh tr× 32 1- Giíi thiÖu s¬ l­îc vÒ sù thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña XÝ nghiÖp 32 2- Tæ chøc bé m¸y, chøc n¨ng nhiÖm vô cña XÝ nghiÖp. 32 3- ChÕ ®é lµm viÖc cña XÝ nghiÖp 33 4- Néi dung quy ®Þnh cô thÓ 33 5. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña XÝ nghiÖp. 39 II.Thùc tr¹ng m«i trêng vµ c«ng t¸c qu¶n lý m«i trêng ë XÝ nghiÖp M«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr× 43 1.Thùc tr¹ng vÒ m«i trêng vµ c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr­êng 43 Nguån: Trung t©m khoa häc vµ c«ng nghÖ-m«i trêng 45 b. Thùc tr¹ng nguån n­íc: 45 2. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh m«i tr­êng vµ qu¶n lý m«i tr­êng XÝ nghiÖp M«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr× 50 3. Sù cÇn thiÕt ®Ó XÝ nghiÖp M«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr× ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý m«i trêng theo tiªu chuÈn ISO 14001 54 4. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña XÝ nghiÖp M«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr× khi ¸p dông ISO 14001: 55 PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ISO 14001 58 I. Ph­¬ng h­íng c«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng cña XÝ nghiÖp trong thêi gian tíi 58 II. Mét sè biÖn ph¸p ®Ó x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ISO 14001 ë XÝ nghiÖp m«i tr­êng ®« thÞ huyÖn Thanh Tr×. 59 1. Lµm tèt hÖ thèng xö lý n­íc s¹ch ë khu vùc qu¶n lý cña XÝ nghiÖp. 59 2. C¶i t¹o l¹i hÖ thèng xö lý khÝ th¶i ë xÝ nghiÖp cho phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn trong ISO 14001 62 3. T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o n©ng cao nhËn thøc 66 4. T¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin vµ hÖ thèng th«ng tin 69 5. Lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lý tµi liÖu 72 KÕt luËn 76 Tµi liÖu tham kh¶o 77 PhÇn I Lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng qu¶n lý m«i tr­êng vµ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng I- Thùc chÊt vµ vai trß cña ho¹t ®éng qu¶n lý m«i tr­êng 1. Kh¸i niÖm qu¶n lý m«i tr­êng Theo quan ®iÓm cña ISO 14000 nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña hÖ qu¶n lý chÊt l­îng m«i tr­êng bao gåm viÖc x©y dùng mét chÝnh s¸ch vÒ m«i tr­êng x¸c ®Þnh c¸c môc ®Ých môc tiªu, thùc hiÖn mét ch­¬ng tr×nh ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®ã, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña nã, ®iÒu chØnh c¸c vÊn ®Ò vµ kiÓm tra hÖ thèng ®Ó c¶i thiÖn nã vµ c¶i thiÖn t¸c ®éng chung ®èi víi m«i tr­êng. Còng theo quan ®iÓm cña ISO 14000 mét hÖ qu¶n lý m«i tr­êng h÷u hiÖu cã thÓ hç trî c¸c XÝ nghiÖp trong viÖc ®iÒu khiÓn ®o l­êng vµ c¶i thiÖn nh÷ng ph­¬ng diÖn liªn quan ®Õn m«i tr­êng trong c¸c ho¹t ®éng cña XÝ nghiÖp. Nã cã thÓ lµm cho nh÷ng yªu cÇu b¾t buéc vµ tù nguyÖn vÒ m«i tr­êng ®­îc ®¸p øng tèt h¬n. Nã cã thÓ hç trî qu¸ tr×nh ®æi míi cña XÝ nghiÖp mét khi nh÷ng tËp qu¸n qu¶n lý m«i tr­êng ®· ®­îc g¾n liÒn víi nh÷ng ho¹t ®éng t¸c nghiÖp chung cña XÝ nghiÖp. 2. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña vÊn ®Ò qu¶n lý m«i tr­êng Víi t­ c¸ch lµ mét chuyªn ngµnh vÊn ®Ò qu¶n lý m«i tr­êng ®· cã lÞch sö vµo kho¶ng 20 n¨m. Tr­­íc khi c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc x©y dùng mét c¸ch réng r·i, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng th­êng ®­îc xö lý bëi c¸c kü s­ vµ kü thuËt viªn cã tr×nh ®é vµ tr¸ch nhiÖm kh¸c nhau chø kh«ng ph¶i bëi c¸c nhµ qu¶n lý chuyªn tr¸ch. Tr­­íc ®©y, nh÷ng quy ®Þnh chÝnh thøc vÒ m«i tr­êng th­êng kh«ng cã nhiÒu. C¸c quy ®Þnh vÒ viÖc cÊp giÊy phÐp vµ gi¸m s¸t thùc hiÖn còng chØ møc ®é h¹n chÕ. C¸c doanh nghiÖp th­êng cã xu h­íng ®¸p øng riªng tõng quy ®Þnh mµ kh«ng tËp trung thêi gian vµ c«ng søc ®Ó hÖ thèng ho¸ c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng. Tr­­íc ®©y c¸c nhµ qu¶n lý m«i tr­êng th­êng t×m c¸ch xö lý nh÷ng ®iÒu phiÒn phøc ®· x¶y ra chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng nhµ kÕ ho¹ch lµm viÖc mét c¸ch chñ ®éng. §ång thêi, c¸c bé phËn chøc n¨ng kh¸c cña doanh nghiÖp còng kh«ng hÒ tham gia hoÆc cã tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng cã liªn quan tíi hä. Tãm l¹i, t×nh h×nh qu¶n lý m«i tr­êng tr­­íc kia vµ kÓ c¶ hiÖn nay, trong nhiÒu tr­êng hîp, th­êng mang tÝnh ®èi phã, vôn vÆt, th­êng mang tÝnh ch÷a ch¸y h¬n lµ phßng ngay tõ ®Çu. Do ®ã, vÊn ®Ò qu¶n lý m«i tr­êng hiÖn nay ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch hÖ thèng h¬n do mét sè nguyªn nh©n. Tr­­íc hÕt, vÊn ®Ò chi phÝ thùc hiÖn b¶o vÖ m«i tr­êng lµ mét yÕu tè rÊt quan träng. Ng­êi ta cho r»ng, chi phÝ vÒ vÊn ®Ò m«i tr­êng sÏ tû lÖ thuËn víi thu nhËp cña XÝ nghiÖp (2% lîi nhuËn doanh nghiÖp). V× vËy, ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng nh»m h¹n chÕ nh÷ng phÝ tæn cã thÓ ph¸t sinh, th«ng th­êng doanh nghiÖp trÝch 20% vèn ®Çu t­­ doanh nghiÖp sÏ ph¶i dµnh cho c¸c dù ¸n m«i tr­êng. C¸c tæ chøc tµi chÝnh b©y giê còng rÊt thËn träng, nh¹y c¶m ®èi víi vÊn ®Ò m«i tr­êng vµ ®· quan t©m xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã trong viÖc cho vay. Ngµy nay trªn thÕ giíi kh«ng chØ cã xu h­íng quèc tÕ ho¸ kinh tÕ mµ cßn cã xu h­íng toµn cÇu ho¸ vÊn ®Ò m«i tr­êng ®Ó v­¬n tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. HiÖn nay, ng­êi ta ®· nghiªn cøu t¹o lËp mét ph­¬ng thøc míi trong viÖc qu¶n lý m«i tr­êng, lµm cho nã chuyÓn tõ chøc n¨ng phï hîp sang chøc n¨ng míi, hoµ nhËp víi qu¸ tr×nh x©y dùng chiÕn l­îc vµ ho¹t ®éng. ViÖc qu¶n lý m«i tr­êng kh«ng thÓ chØ phô thuéc vµo viÖc kiÓm so¸t ë giai ®o¹n cuèi nh­ tr­­íc mµ viÖc ng¨n ngõa « nhiÔm vµ nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng kh¸c cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt trªn mäi ph­¬ng diÖn cña c¸c qu¸ tr×nh thiÕt kÕ, chÕ t¹o vµ ph©n phèi. 3. Sù cÇn thiÕt ph¶i quan t©m ®Õn qu¶n lý m«i tr­êng 3. 1. C¬ së ph­¬ng ph¸p luËn + Quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng M«i tr­êng ®ãng mét vai trß cùc kú to lín cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ sù sèng cña con ng­êi, bëi v× nã kh«ng chØ cung cÊp c¸c nguån tµi nguyªn (®Çu vµo) cho c¸c qu¸ tr×nh qu¶n lý, cung cÊp tiÖn nghi sinh ho¹t cho con ng­êi mµ cßn lµ n¬i chøa ®ùng vµ hÊp thô c¸c chÊt th¶i do c¸c qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ tiªu thô cña con ng­êi t¹o ra. Vßng chu chuyÓn tuÇn hoµn cña chÊt th¶i nµy ®­îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau: S¬ ®å1: mèi quan hÖ gi÷a kinh­ tÕ vµ m«i tr­êng LÊy ra Tr¶ l¹i Nh­ vËy hÖ thèng m«i tr­êng, hÖ kinh tÕ vµ hÖ tù nhiªn g¾n bã rÊt chÆt chÏ víi nhau, lu©n chuyÓn cho nhau, th­êng xuyªn t¸c ®éng qua l¹i. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ bÊt cø mét sù biÕn ®æi nµo cña hÖ tù nhiªn còng kÐo theo sù biÕn ®æi cña hÖ kinh tÕ. Ng­îc l¹i, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm biÕn ®æ hÖ tù nhiªn. HÖ kinh tÕ vµ hÖ tù nhiªn t­¬ng t¸c chÆt chÏ víi nhau t¹o nªn mét hÖ thèng më, v× nã tiÕp nhËn n¨ng l­îng trùc tiÕp tõ mÆt trêi, lµ t¸c nh©n bªn ngoµi tr¸i ®Êt, ®Ó duy tr× sù tån t¹i vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn. Nh­ng trong qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ l¹i g¾n liÒn víi viÖc sö dông ngµy cµng nhiÒu c¸c nguån tµi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o ®­îc. MÆt kh¸c, qu¶n lý cµng ph¸t triÓn khèi l­îng s¶n phÈm cµng t¨ng, th× ®ång thêi l­îng chÊt th¶i s¶n sinh ra tõ c¸c qu¸ tr×nh qu¶n lý còng t¨ng. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vµ ®iÒu hoµ cña m«i tr­êng ®èi víi c¸c chÊt th¶i lµ cã h¹n, cho nªn nÕu kh«ng ®­îc kiÓm so¸t tèt th× chÊt th¶i sÏ ph¸ vì tr¹ng th¸i c©n b»ng cña m«i tr­êng. + Quan hÖ gi÷a t¨ng d©n sè vµ b¶o vÖ m«i tr­êng: Con ng­êi lµ chñ thÓ cña x· héi, ®ång thêi còng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè ®Æc biÖt cña m«i tr­êng, cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o hay huû ho¹i m«i tr­êng. Con ng­êi lµ nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng tæn thÊt lín lao cho m«i tr­êng, lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i tù nhiªn cña tr¸i ®Êt, lµm nhiÔm bÈn ®Êt, n­­íc, kh«ng khÝ. . . vµ nh÷ng tæn thÊt nµy t¨ng lªn cïng víi sù gia t¨ng d©n sè. V× vËy mµ qu¶n lý, b¶o vÖ vµ c¶i t¹o m«i tr­êng v× lîi Ých sèng cßn cña loµi ng­êi lµ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®èi víi mçi quèc gia trªn toµn thÕ giíi. + Sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Tõ nh÷ng n¨m 1980, ®Æc biÖt tõ sau héi nghÞ th­îng ®Ønh häp t¹i Rio(Braxin) th¸ng 6/1992, xu h­íng nh×n nhËn thùc tr¹ng vµ t­¬ng lai cña thÕ giíi ngµy cµng hiÖn thùc h¬n, chÝnh x¸c h¬n. §Ó ®¶m b¶o cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng c¸c quèc gia ph¶i ®ång thêi quan t©m tíi 3 môc tiªu c¬ b¶n lµ môc tiªu kinh tÕ, môc tiªu x· héi vµ môc tiªu m«i tr­êng. NÒn kinh tÕ cña mét quèc gia nµo thùc sù ®¹t ®­îc 3 môc tiªu ®ã th× chÝnh lµ nÒn kinh tÕ h­íng tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Quan ®iÓm nµy ®­îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau: S¬ ®å 2: TiÕp cËn ph¸t triÓn bÒn v÷ng Kinh­ tÕ C«ng b»ng gi÷a c¸c thÕ hÖ HiÖu qu¶ Môc tiªu trî gióp/viÖc lµm T¨ng tr­ëng æn ®Þnh §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng TiÒn tÖ ho¸ c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng X· héi M«i tr­êng C«ng b»ng gi÷a c¸c thÕ hÖ §a d¹ng sinh häc vµ Sù tham gia cña quÇn chóng thÝch nghi Gi¶m ®ãi nghÌo B¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn B¶o tån di s¶n v¨n ho¸, d©n téc Ng¨n chÆn « nhiÔm X©y dùng thÓ chÕ §Ó h­íng tíi mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng c¸c quèc gia ®Òu ph¶i c©n nh¾c, tÝnh to¸n, xem xÐt c©n b»ng c¶ 3 môc tiªu nh­ ®· nªu trªn trong ®ã b¶o vÖ m«i tr­êng nh»m duy tr× vµ ph¸t huy sù ®a d¹ng sinh häc b¶o tån c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, ng¨n chÆn « nhiÔm lµ nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n, b¶o ®¶m cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. 3. 2. C¬ së khoa häc thùc tiÔn: + Sù gia t¨ng kinh phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng: Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho viÖc qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hÖ thèng h¬n lµ vÊn ®Ò chi phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng. Cã nh÷ng chi phÝ giµnh cho viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng vµ cã nh÷ng chi phÝ kh¸c liªn quan tíi viÖc nép ph¹t. §èi víi nhiÒu XÝ nghiÖp, chi phÝ thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh b¶o vÖ m«i tr­êng chØ ®­îc xem nh­ chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh vµ chi phÝ thùc hiÖn sÏ t¨ng lªn v× c¸c quy ®Þnh ngµy cµng phøc t¹p ngµy cµng nhiÒu vµ toµn diÖn. Thùc tÕ hiÖn nay lµ chi phÝ cho c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng tû lÖ thuËn víi quy m« vµ thu nhËp cña XÝ nghiÖp. T¹i Mü, c¸c tËp ®oµn c«ng nghiÖp ph¶i chi gÇn 2% lîi nhuËn cho b¶o vÖ m«i tr­êng. Ng­êi ta dù ®o¸n r»ng kho¶ng 20% vèn ®Çu t­­ cña doanh nghiÖp sÏ ph¶i dµnh cho c¸c dù ¸n vÒ m«i tr­êng. T­¬ng tù ë ViÖt Nam chÝnh phñ ®· cho phÐp ngµnh than trÝch 1% chi phÝ qu¶n lý ®Ó ®Çu t­­ cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng. V× vËy mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m kiÕm nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu vµ Ýt tèn kÐm ®Ó thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng. + Xu h­íng toµn cÇu ho¸ vÒ m«i tr­êng: Trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, nãi chung c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng ®· trë nªn phæ biÕn h¬n, vµ mäi ng­êi ®· quan t©m ®Õn m«i tr­êng h¬n ®Æc biÖt lµ viÖc quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt nh­ hiÖn t­îng tr¸i ®Êt nãng dÇn lªn vµ vÊn ®Ò lµm thñng tÇng «zon. Nh÷ng sù cè ®Æc biÖt nh­ Shopal, Ên ®é vµ exxon valdez ®· lµm cho con ng­êi tËp trung chó ý tíi t¸c ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp ®èi víi m«i tr­êng vµ tíi tr¸ch nhiÖm cña ngµnh c«ng nghiÖp trong vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng. + Yªu cÇu cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh Nh÷ng søc Ðp vÒ mÆt ®Çu t­­ vµ tµi chÝnh còng ®ßi hái ph¶i c¶i tiÕn qu¶n lý. C¸c chñ cho vay ®· nh¹y c¶m h¬n ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng vµ ®· quan t©m xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã trong viÖc cho vay. Cµng ngµy c¸c chñ cho vay cµng yªu cÇu kiÓm tra nh÷ng nhµ m¸y ®ang x©y dùng hay nh÷ng qu¸ tr×nh míi ®Ó tr¸nh nh÷ng sù cè vÒ mÆt m«i tr­êng, nh»m ®¶m b¶o gi¸ trÞ ®Çu t­­. 3. 3. C¬ së ph¸p lý: + LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng: HÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®· t¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô kinh tÕ trong qu¶n lý m«i tr­êng ë ViÖt Nam. Vµo n¨m 1985, chÝnh phñ ViÖt Nam x©y dùng ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng vµ céng víi sù gióp ®ì cña IUCN ®· cho ra “chiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn. N¨m 1990 uû ban khoa häc nhµ n­­íc ( nay lµ bé khoa häc c«ng nghÖ m«i tr­êng), víi sù gióp ®ì cña UNDP, UNEP, IUCN vµ SIDA x©y dùng b¸o c¸o “kÕ ho¹ch quèc gia vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng” vµ kÕ ho¹ch nµy ®­îc héi ®ång bé tr­ëng (nay lµ chÝnh phñ) ban hµnh ngµy 12/6/1992. LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng cña ViÖt Nam ®­îc quèc héi th«ng qua vµo th¸ng 12/1993 vµ ban hµnh ngµy 10/1/1994. Bªn c¹nh luËt m«i tr­êng cßn cã mét sè luËt vµ nghÞ ®Þnh kh¸c cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng nh­: NghÞ ®Þnh 175 - CP vÒ h­íng dÉn thùc hiÖn luËt b¶o vÖ m«i tr­êng. NghÞ ®Þnh vÒ tµi nguyªn kho¸ng s¶n ban hµnh n¨m 1989. LuËt téi ph¹m m«i tr­êng ban hµnh n¨m 2000. Th«ng t­ 48-TC/Ttg vÒ ®¨ng ký vµ thu phÝ, lÖ phÝ ban hµnh th¸ng 9/1992. NghÞ ®Þnh sè 26-CP ban hµnh ngµy 26/4/1996. II. HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 1. Vµi nÐt vÒ ISO 14000: + Tæ chøc tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ (ISO): ISO lµ tªn viÕt t¾t cña tæ chøc cña tæ chøc quèc tÕ vÒ tiªu chuÈn ho¸ (International organization for standardization), ®­îc thµnh lËp vµo n¨m 1946 víi môc ®Ých x©y dùng c¸c tiªu chuÈn vÒ qu¶n lý, th­¬ng m¹i vµ th«ng tin. ISO cã trô së ë Gi¬nev¬, Thuþ Sü vµ lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tiªu chuÈn ho¸. HiÖn nay, ISO cã trªn 120 thµnh viªn lµ c¸c c¬ quan tiªu chuÈn ho¸ quèc gia, tuú theo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña tõng n­íc møc ®é tham gia x©y dùng c¸c tiªu chuÈn ISO cã kh¸c nhau. ë mét sè n­­íc, tæ chøc tiªu chuÈn ho¸ lµ c¬ quan chÝnh thøc hay b¸n chÝnh thøc cña chÝnh phñ. ViÖt Nam lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ISO tõ n¨m 1977 vµ ®ang cã sù tham gia tÝch cùc vµo c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy, tæ chøc tiªu chuÈn ho¸ cña ViÖt Nam lµ tæng côc tiªu chuÈn- ®o l­êng-chÊt l­îng. Môc ®Ých cña c¸c tiªu chuÈn cña ISO lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn toµn cÇu trë nªn dÔ dµng, tiÖn dông vµ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶. TÊt c¶ c¸c tiªu chuÈn do ISO ®Æt ra ®Òu cã tÝnh chÊt tù nguyÖn. Tuy nhiªn th«ng th­êng c¸c n­íc chÊp nhËn tiªu chuÈn ISO vµ coi nã cã tÝnh chÊt b¾t buéc. ISO cã kho¶ng 100 uû ban kü thuËt vµ tiªu chuÈn chuyªn dù th¶o c¸c tiªu chuÈn trong tõng lÜnh vùc. ISO lËp ra c¸c tiªu chuÈn trong mäi ngµnh trõ c«ng nghiÖp chÕ t¹o ®iÖn tö vµ ®iÖn tö ( ngµnh nµy cã tiªu chuÈn IEC). C¸c n­íc thµnh viªn cña ISO lËp ra c¸c nhãm t­ vÊn kü thuËt nh»m cung cÊp t­ liÖu ®Çu vµo cho c¸c uû ban kü thuËt, vµ ®ã lµ mét phÇn cña qu¸ tr×nh x©y dùng tiªu chuÈn. ISO tiÕp nhËn t­ liÖu ®Çu vµo tõ c¸c chÝnh phñ, c¸c ngµnh vµ c¸c bªn liªn quan tr­íc khi ban hµnh mét tiªu chuÈn. Sau khi tiªu chuÈn dù th¶o ®­îc c¸c thµnh viªn chÊp nhËn nã ®­îc c«ng bè lµ tiªu chuÈn quèc tÕ sau ®ã mçi n­íc l¹i cã thÓ chÊp nhËn mét phiªn b¶n cña tiªu chuÈn ®ã lµm tiªu chuÈn quèc gia cña m×nh. + LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ISO 14000: Trong nh÷ng n¨m 1980 ISO ®· b¾t tay vµo thùc hiÖn nhiÖm vô tiªu chuÈn ho¸ mét vÊn ®Ò qu¶n lý quan träng cña tæ chøc lµ qu¶n lý chÊt l­îng. §©y lµ lÇn ®Çu t­iªn ISO ®· m¹nh d¹n ®i vµo lÜnh vùc tiªu chuÈn kh«ng mang b¶n chÊt kü thuËt. Ban kü thuËt TC 176 vÒ ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc thµnh lËp ®Ó x©y dùng c¸c tiªu chuÈn ®Çu t­iªn vÒ qu¶n lý chÊt l­îng vµ ®Õn n¨m 1987 bé tiªu chuÈn ISO vÒ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®· ®­îc ISO ban hµnh. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét bé tiªu chuÈn mang l¹i tiÕng t¨m vµ thµnh c«ng nhÊt trong lÞch sö cña ISO, ®a sè c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· chÊp nhËn c¸c tiªu chuÈn ISO 9000 thµnh c¸c tiªu chuÈn quèc gia ®Ó ®­a vµo ¸p dông mét c¸ch réng r·i. Tuy nhiªn ngoµi ý nghÜa vÒ x©y dùng mét hÖ thèng qu¶n lý h÷u hiÖu trong doanh nghiÖp nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ISO 9000 ®· trë thµnh c¸c yªu cÇu ®èi víi th­¬ng m¹i vµ nhiÒu khi trë thµnh ®iÒu kiÖn mua hµng cña c¸c nhµ nhËp khÈu ®èi víi c¸c n­­íc xuÊt khÈu. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 1980, ®· cã nhiÒu tranh luËn trong ISO vÒ viÖc quyÕt ®Þnh x©y dùng c¸c dù th¶o tiªu chuÈn quèc tÕ cho nh÷ng vÊn ®Ò tranh c·i gay g¾t trªn c¸c diÔn ®µn c«ng céng nh­ vÊn ®Ò m«i tr­êng. Sù huû ho¹i tÇng ozon, sù nãng lªn cña tr¸i ®Êt, n¹n ph¸ rõng nghiªm träng vµ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng kh¸c ®­îc xem nh­ lµ vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt toµn cÇu. Trong thùc tÕ ®· cã mét phong trµo thÓ hiÖn sù mong muèn cña c¸c quèc gia cã ®­îc sù quan t©m tèt h¬n ®Õn m«i tr­êng cña tr¸i ®Êt. Mét vÊn ®Ò kh¸c vµo thêi ®iÓm nµy ®· g©y nhiÒu sù quan t©m ®ã lµ quèc tÕ ch­a cã mét chØ sè tæng hîp ®Ó ®¸nh gi¸ sù cè g¾ng nç lùc cña mét tæ chøc trong viÖc ®¹t ®­îc c¸c thµnh qu¶ b¶o vÖ m«i tr­êng mét c¸ch liªn tôc ®¸ng tin cËy. ChÝnh lo¹i chØ sè nµy ®· h×nh thµnh nªn tiªu chuÈn ISO 14001 vÒ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng. Nãi tãm l¹i, sù thµnh c«ng cña ISO 9000 vµ sù næi lªn cña c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng toµn cÇu ®· dÉn ®Õn viÖc ISO thùc sù b¾t ®Çu c¸c c«ng viÖc xem xÐt ®Õn diÔn ®µn m«i tr­êng. Tuy nhiªn, chØ ®Õn n¨m 1994 ISO míi thùc chÊt khëi sù c«ng viÖc nµy ®­îc tiÕn hµnh trong khu«n khæ ho¹t ®éng cña nhãm t­ vÊn chiÕn l­îc vÒ m«i tr­êng (SAGE), nhãm nµy ®­îc h×nh thµnh vµo n¨m 1991 gåm 20 quèc gia, 11 tæ chøc quèc tÕ vµ trªn 100 chuyªn gia m«i tr­êng tham gia nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cho c¸ch tiÕp cËn míi tíi c¸c tiªu chuÈn liªn quan tíi khÝa c¹nh m«i tr­êng. Th¸ng 6/1992 héi nghÞ vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn cña liªn hîp quèc ®­îc tæ chøc t¹i Rio de Janeiro (Braxin) ®· ®Æt ra c¸c vÊn ®Ò khÈn cÊp vÒ m«i tr­êng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng trªn ph¹m vi toµn cÇu. Héi nghÞ chÝnh lµ sù t¸c ®éng trùc tiÕp m¹nh mÏ ®Õn quyÕt ®Þnh cña ISO vÒ vÊn ®Ò tiªu chuÈn ho¸ trong lÜnh vùc qu¶n lý m«i tr­êng. TiÕp sau héi nghÞ viÖc x©y dùng c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng còng ®· ®­îc nªu ra tõ héi nghÞ bµn trßn t¹i urugoay hiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT). T¹i héi nghÞ nµy, c¸c nhµ ®µm ph¸n ®· thèng nhÊt r»ng tiªu chuÈn ho¸ viÖc qu¶n lý m«i tr­êng sÏ lµ mét ®ãng gãp tÝch cùc cho môc tiªu ng¨n ngõa « nhiÔm m«i tr­êng, gì bá hµng rµo kü thuËt trong th­¬ng m¹i. Trong bèi c¶nh ®ã vµ c¨n cø vµo nh÷ng khuyÕn nghÞ cña SAVE, n¨m 1993 ISO quyÕt ®Þnh ban kü thuËt ISO/ cña SAVE, n¨m 1993 ISO quyÕt ®Þnh ban kü thuËt ISO/TC 207 vÒ qu¶n lý m«i tr­êng bao gåm c¸c tiªu chuÈn vÒ hÖ thèng vµ c«ng cô qu¶n lý m«i tr­êng, vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh t¸c nh©n g©y « nhiÔm, gi¸ trÞ giíi h¹n ®èi víi chÊt th¶i, t¸c ®éng cña c«ng nghÖ s¶n phÈm ®èi víi m«i tr­êng. C¸c tiªu chuÈn quèc tÕ trong lÜnh vùc qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc tËp hîp theo s¬ ®å ®¨ng ký chung thµnh bé tiªu chuÈn quèc tÕ ISO 14001. 2. C¸c lîi Ých khi ¸p dông bé tiªu chuÈn quèc tÕ ISO 14001: 2. 1. T¨ng søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp: ViÖc h×nh thµnh nªn c¸c tæ chøc kinh tÕ th­¬ng m¹i cña thÕ giíi vµ khu vùc cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña nh©n lo¹i. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®¹i diÖn cho xu h­íng toµn cÇu ho¸ nªn th­¬ng m¹i quèc tÕ, xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vÒ th­¬ng m¹i. HiÖn nay víi chÝnh s¸ch më cöa héi nhËp víi nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. N­­íc ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu tiÕn bé vÒ kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn, còng nh­ nhiÒu n­­íc trªn thÕ giíi, t¨ng tr­ëng kinh tÕ nh­ng th­êng ®i kÌm víi c¸c vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng nÕu kh«ng cã c¸c gi¶i ph¸p ng¨n chÆn. ViÖt Nam ®ang ë trong t×nh tr¹ng thiÖt h¹i do m«i tr­êng ë møc cao (kho¶ng 10%GDP) vµ ®ang cã xu h­íng gia t¨ng. Theo ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng thÕ giíi nÕu kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t vµ c¸c chÝnh s¸ch ®óng ®¾n l­îng chÊt th¶i ®éc h¹i sÏ t¨ng 3,8 tÊn trong kho¶ng c¸c n¨m 2000-2010 t­¬ng øng víi tû lÖ lµ 14,2%. Ngµy 1/1/1995, ViÖt Nam ®· lµm thñ tôc ®Ó gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ hiÖn nay vÉn ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Khi lµ thµnh viªn cña tæ chøc nµy chóng ta sÏ ®­îc h­ëng nh÷ng lîi Ých nhÊt ®Þnh ®ång thêi còng ph¶i ®¸p øng nh÷ng nghÜa vô theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña WTO, trong ®ã cã c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng. Bªn c¹nh ®ã chóng ta cßn tham gia vµo rÊt nhiÒu c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ trªn lµ ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó c¸c tù hoµn thiÖn m×nh n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi ®ã c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n trong viÖc ®­a hµng ho¸ cña m×nh th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng míi ®Æc biÖt lµ c¸c thÞ tr­êng EU, Mü, NhËt. . . trong viÖc ®ßi hái c¸c “s¶n phÈm s¹ch” th«ng qua c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng, quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm ®èi víi ng­êi lao ®éng khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c thÞ tr­êng nµy. Nh­ vËy, trong xu h­íng toµn cÇu ho¸, tù do ho¸ th­¬ng m¹i vÊn ®Ò m«i tr­êng cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp biÕt c¸ch khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ ®ã vµ cã c¸ch ®èi phã víi nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i th× cã thÓ biÕn c¸c lîi thÕ ®ã thµnh vò khÝ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. 2.2. T¹o ra mét sè lîi thÕ trong kinh doanh + Lîi thÕ vay vèn: ViÖc ¸p dông ISO 14001 t¹o ra nh÷ng triÓn väng cho viÖc vay ng©n hµng hoÆc sù trî gióp ®èi víi c¸c dù ¸n ph¸t triÓn ch­a ®­îc khai th¸c. C¸c c¬ quan tµi chÝnh quèc tÕ nh­ ng©n hµng thÕ giíi (WB), quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF). . . còng nh­ c¸c nhµ cho vay th­¬ng m¹i cña khu vùc t­ nh©n vµ c¸c nhµ ®Çu t­­ thÝch hîp cã thÓ yªu cÇu sù cam kÕt vÒ ISO 14001 tõ phÝa nh÷ng ng­êi ®i vay, do ISO 14001 cã thÓ lµ mét chØ sè ®¸ng kÓ cña c¸c cè g¾ng cña tæ chøc lµm tho¶ m·n c¸c tr¸ch nhiÖm m«i tr­êng. ViÖc doanh nghiÖp ®­îc chøng nhËn sù phï hîp ®èi víi c¸c tiªu chuÈn cã thÓ lµ nh÷ng lîi thÕ ®Ó tiÕp cËn thÞ tr­êng. + KÕt hîp ®­îc c¸c lîi Ých kinh tÕ víi lîi Ých vÒ m«i tr­êng: Do c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ®· trë thµnh giÊy th«ng hµnh mang tÝnh chÊt sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ë nhiÒu thÞ tr­êng, viÖc x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng còng cã thÓ gióp cho c¸c XÝ nghiÖp v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i. Trong thùc tÕ kinh doanh hiÖn nay ®· cã nhiÒu b»ng chøng cho thÊy nhiÒu tæ chøc ®· mong muèn c¸c nhµ cung cÊp cña hä chÊp nhËn mét th¸i ®é cã tr¸ch nhiÖm h¬n ®èi víi m«i tr­êng. Trong nhiÒu tr­êng hîp, ®èi víi c¸c nhµ cung cÊp ph¶i cã mét hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc chøng nhËn t¹i chç lµ ®iÒu kiÖn ®Ó hä cã thÓ lµm ¨n víi nhau. Nãi mét c¸ch kh¸c, tæ chøc ph¶i ®èi phã víi mét thùc tÕ lµ viÖc qu¶n lý m«i tr­êng còng chÝnh lµ viÖc qu¶n lý kinh doanh. Mét tæ chøc/doanh nghiÖp mµ hÖ thèng qu¶n lý cña nã kÕt hîp víi hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng sÏ t¹o ra mét c¬ cÊu nh»m c©n b»ng vµ hîp nhÊt c¸c lîi Ých kinh tÕ vµ m«i tr­êng cã thÓ ®¹t ®­îc mét lîi Ých kinh tÕ æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Cã thÓ thu ®­îc nh÷ng lîi Ých kinh tÕ do thùc hiÖn mét hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng, nh÷ng lîi Ých nµy cÇn ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh nh»m chøng minh cho c¸c bªn cã liªn quan, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi gãp cæ phÇn vÒ gi¸ trÞ ®èi víi tæ chøc cã sù qu¶n lý m«i tr­êng. Nã còng t¹o cho tæ chøc mét c¬ héi g¾n liÒn víi c¸c chi phÝ tµi chÝnh riªng, vµ do vËy ®¶m b¶o ph¸t huy ®­îc c¸c nguån lùc s½n cã khi mµ chóng mang l¹i lîi Ých c¶ vÒ tµi chÝnh lÉn m«i tr­êng. 2.3. Qu¶n lý m«i tr­êng tèt h¬n ISO 14000 cung cÊp cho tæ chøc mét khu«n khæ ®Ó ®¹t ®­îc sù qu¶n lý m«i tr­êng tin cËy vµ ®Çy ®ñ h¬n. C¸c yªu cÇu cña ISO 14001 ®­a ra mét hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc thiÕt kÕ ®Ó ®Ò cËp ®Õn tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña ho¹t ®éng, s¶n phÈm vµ dÞch vô cña tæ chøc bao gåm chÝnh s¸ch m«i tr­êng, nguån lùc, ®µo t¹o, vËn hµnh ®¸p øng c¸c tr­êng hîp khÈn cÊp, ®¸nh gi¸, kiÓm tra vµ xem xÐt cña l·nh ®¹o. Sù tiÕp cËn hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng sÏ ®­a ®Õn mét nhËn thøc r»ng ph­¬ng thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cña tæ chøc còng quan träng nh­ môc tiªu kinh tÕ mµ tæ chøc mong muèn ®¹t ®­îc. Thùc tÕ ®· chØ ra r»ng, c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp hµng ®Çu ®· häc ®­îc r»ng chØ cã b¶o vÖ m«i tr­êng mét c¸ch cã hÖ thèng vµ kÕt hîp víi qu¶n lý tæng hîp míi cã thÓ ®¹t ®­îc sù phï hîp ®Çy ®ñ víi c¸c yªu cÇu bªn trong vµ bªn ngoµi. Nh­ng bµi häc nµy th­êng ®­îc häc víi mét gi¸ ®¾t sau khi ®· tr¶i qua c¸c sù cè m«i tr­êng nghiªm träng. Trong khi ®ã, yªu cÇu trong tiªu chuÈn ISO 14001 lµ nh»m x©y dùng vµ vËn hµnh mét hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng, tËp trung c¸c nç lùc cña tæ chøc/doanh nghiÖp vµo viÖc thiÕt lËp c¸ch tiÕp cËn ®Çy ®ñ tin cËy vµ kh¶ thi ®èi víi viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng, thu hót sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong xÝ nghiÖp. HÖ thèng b¶o vÖ m«i tr­êng trë thµnh mét bé phËn cña hÖ thèng qu¶n lý toµn diÖn nhËn ®­îc sù quan t©m nh­ qu¶n lý nh©n lùc, qu¶n lý chÊt l­îng. NhËn thøc vÒ m«i tr­êng ®­îc cËp nhËt liªn tôc cïng víi sù tham gia cña mäi thµnh viªn h¬n lµ th«ng qua nh÷ng nç lùc cña c¸c chuyªn gia. V× vËy, ISO 14001 cã tiÒm n¨ng ®Ó cung cÊp cho tæ chøc sù b¶o vÖ m«i tr­êng ®Çy ®ñ th«ng qua viÖc qu¶n lý m«i tr­êng tèt h¬n. 2.4. Lµm thay ®æi v¨n ho¸ trong doanh nghiÖp ViÖc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng sÏ mang tíi sù thay ®æi vÒ nÕp sèng v¨n ho¸ trong tæ chøc vµ hy väng sau nµy trªn c¶ thÕ giíi. §©y lµ sù mong ®îi hoµn toµn cã lý v× tiªu chuÈn t¨ng c­êng sù nhËn thøc, gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ ch¨m sãc tõ phÝa c¸n bé c«ng nh©n viªn ®Ó hä hiÓu vµ ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu m«i tr­êng cña XÝ nghiÖp hä. Mçi nh©n viªn ®­îc yªu cÇu ph¶i triÖt ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch m«i tr­êng cña tæ chøc vµ biÕt ®­îc m×nh cã thÓ tr¸nh ®­îc hoÆc gi¶m thiÓu c¸c sù cè m«i tr­êng. ¸p dông ISO 14001 sÏ cuèn hót sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c nh©n viªn vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý m«i tr­êng sÏ t¹o nªn mét nÒn v¨n ho¸ tËn t©m víi m«i tr­êng trong doanh nghiÖp, t¹o nªn mét m«i tr­êng lµm viÖc ®oµn kÕt thèng nhÊt ng­êi lao ®éng ph¸t huy ®­îc tinh thÇn lµm chñ h¨ng h¸i phÊn ®Êu v× môc tiªu m«i tr­êng mµ l·nh ®¹o ®· ®Æt ra. 3. C¸c yªu cÇu cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 Tiªu chuÈn ISO 14001 ®­îc hoµn thiÖn vµ ban hµnh vµo ®Çu t­h¸ng 9/1996 vµ nhanh chãng trë thµnh tiªu chuÈn vÒ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc c«ng nhËn réng r·i trªn toµn thÕ giíi. Tiªu chuÈn nµy cã thÓ ®­îc ¸p dông cho mäi lo¹i h×nh qu¶n lý, mäi quy m« doanh nghiÖp vµ phï hîp víi nhiÒu nÒn v¨n ho¸, ®Þa lý vµ ®iÒu kiÖn x· héi kh¸c nhau. Tiªu chuÈn nµy còng cã thÓ ¸p dông cho toµn bé hoÆc tõng phÇn c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm vµ dÞch vô cña doanh nghiÖp. ISO 14001 lµ tµi liÖu quy ®Þnh c¸c yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng trong toµn bé tiªu chuÈn ISO 14000. Nã bao gåm c¸c yÕu tè cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng mµ c¸c tæ chøc muèn ®­îc chøng nhËn phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003 trong bé tiªu chuÈn ISO 9000:1994 ®­îc gäi lµ c¸c tµi liÖu vÒ yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng qu¶n lý. C¸c yÕu tè cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc chi tiÕt ho¸ trong ISO 9000 ph¶i ®­îc ¸p dông, lËp thµnh v¨n b¶n vµ thùc hiÖn sao cho c¬ quan chøng nhËn lµm thø ta cã thÓ x¸c minh vµ cÊp giÊy chøng nhËn trªn c¬ së cña c¸c b»ng chøng x¸c thùc r»ng tæ chøc ®· ¸p dông mét c¸ch tèt nhÊt vµ cã thÓ duy tr× hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc. ISO 14001 còng thiÕt kÕ cho c¸c tæ chøc muèn c«ng bè sù phï hîp víi tiªu chuÈn cho c¸c bªn thø 2 cã ý ®Þnh s½n sµng chÊp nhËn viÖc tù c«ng bè mµ kh«ng cã sù can thiÖp cña bªn thø ba. Theo ISO 14001 th× hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng lµ mét phÇn cña hÖ thèng qu¶n lý chung cña tæ chøc. Nã bao gåm c¶ c¬ cÊu, kÕ ho¹ch, c¸c ho¹t ®éng, tr¸ch nhiÖm, thùc hµnh, c¸c thñ tôc, qu¸ tr×nh vµ c¸c nguån lùc ®Ó x©y dùng vµ ¸p dông, ®¹t tíi xem xÐt l¹i vµ duy tr× chÝnh s¸ch m«i tr­êng. Cã thÓ nãi hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng lµ : - Mét phÇn trong hÖ thèng qu¶n lý chung cña tæ chøc - Mét c«ng cô ®Ó qu¶n lý, ng¨n chÆn c¸c rñi ro vÒ m«i tr­êng - Mét hÖ thèng qu¶n lý tu©n thñ nguyªn t¾c “lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn, kiÓm tra, kh¾c phôc - PDCA” C¸c yÕu tè cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo ISO 14001 bao gåm: 0. Giíi thiÖu 1. LÜnh vùc 2. §Ò cËp vÊn ®Ò 3. C¸c ®Þnh nghÜa 4. C¸c yªu cÇu cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng 4.0. Tæng qu¸t 4.1. ChÝnh s¸ch m«i tr­êng 4.2. LËp kÕ ho¹ch 4.2.1. C¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng 4.2.2. C¸c yªu cÇu vÒ luËt ph¸p vµ c¸c lo¹i kh¸c 4.2.3. Môc ®Ých vµ môc tiªu 4.2.4. C¸c ch­¬ng tr×nh qu¶n lý m«i tr­êng 4.3. Thùc hiÖn vµ ®iÒu hµnh hÖ thèng 4.3.1. C¬ cÊu tr¸ch nhiÖm 4.3.2. §µo t¹o nhËn thøc vµ n¨ng lùc 4.3.3. Th«ng tin liªn l¹c 4.3.4. Tµi liÖu hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng 4.3.5. KiÓm so¸t tµi liÖu 4.3.6. KiÓm so¸t ho¹t ®éng 4.3.7. §èi phã víi t×nh tr¹ng khÈn cÊp 4.4. KiÓm tra vµ c¸c ho¹t ®éng kh¾c phôc 4.4.1. KiÓm tra vµ ®o ®¹c 4.4.2. C¸c ho¹t ®éng kh¾c phôc vµ phßng ngõa sù kh«ng phï hîp 4.4.3. Hå s¬ 4.4.4. §¸nh gi¸ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng 4.5. Xem xÐt l¹i cña l·nh ®¹o *Néi dung vµ yªu cÇu cña ISO 14001: 3.1. ChÝnh s¸ch m«i tr­êng: Doanh nghiÖp ph¶i ®­a ra chÝnh s¸ch vÒ m«i tr­êng cña m×nh vµ ®¶m b¶o cam kÕt thùc hiÖn ®óng víi nh÷ng tuyªn bè m×nh ®­a ra. Theo ISO 14001 chÝnh s¸ch m«i tr­êng lµ lêi c«ng bè cña mét tæ chøc vÒ ý ®Þnh vµ c¸c nguyªn t¾c m«i tr­êng. ChÝnh trong mèi quan hÖ víi toµn thÓ c«ng t¸c m«i tr­êng. ChÝnh s¸ch m«i tr­êng cho ng­êi ta thÊy ®­îc sù ®Þnh h­íng chung vµ cam kÕt cña mét tæ chøc ®èi víi m«i tr­êng vµ nã lËp ra mét ch­¬ng tr×nh ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu. ChÝnh s¸ch m«i tr­êng cña doanh nghiÖp ph¶i râ rµng vµ cÇn ®­îc xem xÐt l¹i mét c¸ch th­êng kú còng nh­ ®­îc söa ®æi ®Ó phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn thay ®æi. Ban l·nh ®¹o cÇn x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch m«i tr­êng cña tæ chøc vµ ®¶m b¶o r»ng chÝnh s¸ch ®ã: - Phï hîp víi b¶n chÊt, quy m« vµ t¸c ®éng m«i tr­êng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n phÈm vµ dÞch vô cña tæ chøc ®ã. - Cã cam kÕt c¶i tiÕn liªn tôc vµ ng¨n ngõa « nhiÔm. - Cã cam kÕt tu©n thñ ph¸p luËt vµ quy ®Þnh t­¬ng øng vÒ m«i tr­êng vµ víi c¸c yªu cÇu kh¸c mµ tæ chøc ph¶i tu©n thñ. - §­a ra khu«n khæ cho viÖc ®Ò xuÊt vµ so¸t xÐt l¹i c¸c môc tiªu vµ chØ tiªu m«i tr­êng. - §­îc lËp thµnh v¨n b¶n ®­îc ¸p dông duy tr× vµ th«ng b¸o cho tÊt c¶ c¸c nh©n viªn. - S½n sµng phôc vô mäi ng­êi. 3.2. LËp kÕ ho¹ch: Giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch cã nh÷ng b­­íc c¬ b¶n : +NhËn biÕt ®­îc c¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng cña c¸c ho¹t ®éng, c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cña tæ chøc mµ nã cã thÓ khèng chÕ hoÆc ¶nh h­ëng tíi. KhÝa c¹nh m«i tr­êng ®­îc ®Þnh nghÜa lµ c¸c yÕu tè ho¹t ®éng, s¶n phÈm hay dÞch vô cña doanh nghiÖp cã t­¬ng t¸c víi m«i tr­êng. KhÝa c¹nh m«i tr­êng quan träng lµ nh÷ng khÝa c¹nh m«i tr­êng cã hoÆc cã thÓ t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn m«i tr­êng. C¸i ®ã ®¶m b¶o r»ng c¸c khÝa c¹nh liªn quan tíi nh÷ng t¸c ®éng nh­ vËy ®­îc ph¶n ¸nh trong c¸c môc ®Ých vµ môc tiªu cña XÝ nghiÖp. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ tiªu chuÈn ®ßi hái XÝ nghiÖp lu«n gi÷ th«ng tin ®­îc cËp nhËt. + NhËn biÕt ®¸nh gi¸ vµ s¾p xÕp theo møc ®é ¶nh h­ëng cña c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng. Theo ISO 14001 th× t¸c ®éng lµ bÊt kú sù thay ®æi nµo cña m«i tr­êng t¹o nªn bëi ho¹t ®éng, s¶n phÈm hay dÞch vô cña doanh nghiÖp hay nãi c¸ch kh¸c th× c¸c t¸c ®éng lµ sù thay ®æi trong m«i tr­êng do c¸c t­¬ng t¸c t¹o ra. Nh­ vËy, mèi quan hÖ gi÷a c¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng vµ t¸c ®éng m«i tr­êng lµ quan hÖ gi÷a nguyªn nh©n vµ hËu qu¶. KhÝa c¹nh lµ nguyªn nh©n nh­ sù « nhiÔm, hËu qu¶ lµ t¸c ®éng m«i tr­êng nh­ møc « nhiÔm t¨ng lªn trong m«i tr­êng nhµ m¸y. + NhËn biÕt vµ duy tr× ®­îc sù tiÕp cËn víi luËt ph¸p vµ tÊt c¶ c¸c yªu cÇu kh¸c ¸p dông cho c¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng cña c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm vµ dÞch vô. C¸c yªu cÇu kh¸c cã thÓ bao gåm luËt c«ng nghiÖp øng dông, c¸c h­íng dÉn ngo¹i lÖ vµ c¸c tho¶ thuËn víi giíi chøc x· héi, c¸c yªu cÇu néi bé mµ tæ chøc ®Æt ra, c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ cã liªn quan hay c¸c h­íng dÉn cña quèc tÕ. + ThiÕt lËp c¸c môc ®Ých vµ môc ®Ých m«i tr­êng: Ph¶i chuyÓn ®æi chÝnh s¸ch m«i tr­êng vµ c¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng do c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm, dÞch vô cña tæ chøc t¹o ra t¸c ®éng m«i tr­êng ®¸ng kÓ thµnh c¸c môc ®Ých vµ môc tiªu riªng biÖt. Theo ISO 14001 mét môc ®Ých vÒ m«i tr­êng lµ mét môc tiªu chung xuÊt ph¸t tõ chÝnh s¸ch m«i tr­êng, do mét tæ chøc tù x©y dùng nªn vµ ®­îc l­îng ho¸ khi cã thÓ. Môc ®Ých lµ c¸c môc tiªu dµi h¹n, c¸c môc tiªu lµ nh÷ng b­­íc ng¾n trªn con ®­êng ®¹t tíi môc ®Ých. Chóng ph¶i ®­îc cô thÓ vµ ®o ®Õm ®­îc vµ cã lÞch tr×nh cô thÓ ®Ó thùc hiÖn. ISO ®ßi hái mét c¸ch ®Æc biÖt lµ c¸c tæ chøc ph¶i ®Æc c¸c môc ®Ých vµ c¸c môc tiªu phßng chèng « nhiÔm kiªn tr× cïng víi chÝnh s¸ch m«i tr­êng. + X©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng B­­íc cuèi cïng trong viÖc lËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o vµ duy tr× hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng nhê ®ã cã thÓ ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých vµ môc tiªu cña XÝ nghiÖp. Theo ISO 14001 tæ chøc cÇn ph¶i: - §Þnh râ tr¸ch nhiÖm cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc ®Ých vµ môc tiªu cña mçi mét chøc n¨ng vµ cÊp bËc cã liªn quan - Cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c môc ®Ých vµ môc tiªu - §Þnh râ khung thêi gian mµ trong ®ã c¸c môc tiªu vµ môc ®Ých sÏ ®­îc thÓ hiÖn 3.3. Thùc hiÖn vµ ®iÒu hµnh hÖ thèng: Doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc theo kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu chØ tiªu m«i tr­êng, ®¹t ®­îc nh÷ng cam kÕt chØ ra bëi chÝnh s¸ch m«i tr­êng b»ng ®¶m b¶o cung cÊp c¸c nguån lùc hç trî, tiªu chuÈn tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc sau: 1. C¬ cÊu vµ tr¸ch nhiÖm: Ng­êi qu¶n lý cao cÊp nhÊt ph¶i lùa chän c¸n bé qu¶n lý cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o lµ ch­¬ng tr×nh ®­îc duy tr× vµ thùc hiÖn vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ph¶i th«ng b¸o kÕt qu¶ cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng cho ban qu¶n lý cÊp cao nhÊt. ISO ®ßi hái r»ng tæ chøc ®Æt ra thñ tôc ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu huÊn luyÖn mét c¸ch thÝch hîp v× kÕt qu¶ cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng phô thuéc vµo sù nhÊt trÝ cña nh©n viªn, nã còng ®ßi hái n¨ng lùc cña hä ®­îc ph¸t triÓn. V× vËy tæ chøc cÇn ph¶i: + Cã thñ tôc ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu ®µo t¹o +Nh©n viªn lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã thÓ g©y t¸c ®éng m«i tr­êng ph¶i ®­îc ®µo t¹o ®Ó cã ®ñ n¨ng lùc thÝch øng. + Nh©n viªn ë c¸c cÊp vµ ®¬n vÞ chøc n¨ng ph¶i ®­îc ®µo t¹o sao cho: phï hîp víi chÝnh s¸ch, thñ tôc vµ yªu cÇu cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng, hiÓu ®­îc c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng trong khu vùc ho¹t ®éng cña hä vµ cã thÓ øng phã víi nh÷ng sù cè m«i tr­êng vµ hËu qu¶ do c«ng viÖc kh«ng tu©n thñ c¸c thñ tôc. 2. Th«ng tin liªn l¹c: Tiªu chuÈn thõa nhËn c¸c nhu cÇu th«ng tin néi bé vµ ®èi ngo¹i vÒ vÊn ®Ò m«i tr­êng. Tæ chøc ph¶i thiÕt lËp vµ duy tr× thñ tôc ®Ó: + T¹o thµnh th«ng tin néi bé gi÷a c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng vµ gi÷a c¸c cÊp vÒ qu¶n lý c¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng vµ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng. + Thùc hiÖn thñ tôc nhËp, lËp v¨n b¶n vµ tr¶ lêi c¸c th«ng tin vµ c©u hái liªn quan tõ c¸c bªn h÷u quan, bao gåm th«ng tin víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng vÒ kÕ ho¹ch øng cøu trong tr­êng hîp khÈn cÊp cã sù cè. 3. Tµi liÖu cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng: Yªu cÇu c¬ b¶n trong ISO 14001 lµ lËp nªn vµ duy tr× th«ng tin ®Ó thÓ hiÖn c¸c phÇn cèt lâi cña hÖ thèng qu¶n lý vµ c¸c t¸c ®éng qua l¹i cña chóng. C¸i ®ã t¹o ra ph­¬ng h­íng cho c¸c tµi liÖu cã liªn quan.Th«ng tin cã thÓ viÕt trªn giÊy hay v¨n b¶n ®iÖn tö. C¸c th«ng tin cã liªn quan cã thÓ bao gåm c¸c thÓ thøc ho¹t ®éng néi bé, c¸c tiªu chuÈn néi bé, th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh, c¸c h­íng dÉn khi lµm viÖc, kÕ ho¹ch cÊp cøu t¹i chç vµ ghi chÐp. . . 4. KiÓm so¸t tµi liÖu: ISO 14001 ®ßi hái tæ chøc ph¶i lËp nªn c¸c thñ tôc râ rµng ®Ó kiÓm tra tÊt c¶ c¸c tµi liÖu mµ ISO ®ßi hái nã bao gåm c¸c thñ tôc t¹o ra vµ söa ®æi tµi liÖu. Khi kiÓm so¸t tµi liÖu ph¶i x©y dùng c¸c thñ tôc sau: - Tµi liÖu ph¶i ®­îc ®Þnh d¹ng, nhÊt qu¸n, cã ngµy th¸ng ban hµnh, so¸t xÐt, phª duyÖt, dÔ t×m, ®­îc b¶o qu¶n vµ l­u tr÷ thÝch hîp - Thñ tôc ph¶i ®­îc thùc hiÖn - Tµi liÖu ph¶i ®­îc ®Þnh vÞ, xem xÐt ®Þnh kú vµ phª duyÖt bëi ng­êi cã thÈm quyÒn chøc n¨ng. - §¶m b¶o sù s½n cã t¹i nh÷ng n¬i ®­îc ph©n ph¸t - Thu håi c¸c tµi liÖu lçi thêi 5. KiÓm so¸t ho¹t ®éng: Môc ®Ých cña viÖc kiÓm so¸t nµy lµ ®Ó ®¶m b¶o kÕt qu¶ m«i tr­êng ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých vµ môc tiªu. C¸c tæ chøc tiÕn hµnh kiÓm so¸t b»ng c¸ch: - X¸c ®Þnh c¸c ho¹t ®éng ®iÓn h×nh liªn quan tíi c¸c khÝa c¹nh m«i tr­êng quan träng phï hîp víi chÝnh s¸ch, môc tiªu vµ chØ tiªu m«i tr­êng. - §¶m b¶o r»ng c¸c ho¹t ®éng ®ã ®­îc tiÕn hµnh cã kiÓm so¸t - Cã thñ tôc cho nh÷ng ho¹t ®éng mµ nÕu thiÕu th× cã thÓ g©y nªn sù chÖch h­íng so víi chÝnh s¸ch, môc tiªu m«i tr­êng. - V¨n b¶n ho¸ c¸c chuÈn mùc ®iÒu hµnh. - X¸c ®Þnh vµ th«ng tin c¸c khÝa c¹nh vµ t¸c ®éng m«i tr­êng tíi c¸c nhµ cung øng vµ thÇu phô. 6. §èi phã víi t×nh tr¹ng khÈn cÊp: ISO 14001 yªu cÇu c¬ b¶n lµ thiÕt lËp vµ duy tr× c¸c thÓ thøc ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vµ sù øng phã ®èi víi c¸c tai n¹n vµ t×nh tr¹ng khÈn cÊp. Tæ chøc còng nªn chuÈn bÞ phßng tr¸nh vµ gi¶m bít c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng kÌm theo vµ ph¶i xem xÐt vµ söa ®æi c¸c thÓ thøc s½n sµng cÊp cøu vµ thö nghiÖm nã ë bÊt cø n¬i nµo thiÕt thùc. 3.4. KiÓm tra vµ c¸c ho¹t ®éng kh¾c phôc ISO 14001 yªu cÇu cÇn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra theo dâi hÖ thèng ph¸t hiÖn ra vÊn ®Ò vµ tiÕn hµnh söa sai, tæ chøc còng ph¶i cã c¸c thñ tôc ®Ó: - §o ®¹c vµ gi¸m s¸t c¸c ®Æc tr­ng chñ yÕu cña ho¹t ®éng vµ ®iÒu hµnh liªn quan tíi c¸c khÝa c¹nh hay t¸c ®éng m«i tr­êng quan träng. - Phª duyÖt vÒ nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ nh÷ng ®iÓm phï hîp víi môc tiªu vµ chØ tiªu m«i tr­êng cña doanh nghiÖp. - Thùc hiÖn viÖc hiÖu chuÈn thiÕt bÞ gi¸m s¸t vµ cÊt gi÷ hå s¬ vÒ viÖc ®ã. - §¸nh gi¸ ®Þnh kú møc ®é phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ m«i tr­êng. - Ghi nhËn nh÷ng phµn nµn, khiÕu n¹i vÒ m«i tr­êng vµ cã hµnh ®éng kh¾c phôc thÝch hîp. 3.5. Xem xÐt l¹i cña l·nh ®¹o: B­­íc cuèi cïng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý m«i tr­êng lµ sù xem xÐt l¹i hÖ thèng qu¶n lý. §iÒu ®ßi hái c¬ b¶n cña ISO 14001 lµ yªu cÇu bé phËn qu¶n lý cÊp cao nhÊt ph¶i xem xÐt l¹i hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ë nh÷ng n¬i ®©u nã x¸c ®Þnh lµ phï hîp vµ ®Ó ®¶m b¶o cho tÝnh bÒn v÷ng liªn tôc, tÝnh hiÖu qu¶ vµ tÝnh ®Çy ®ñ cña nã. Doanh nghiÖp xem xÐt vµ ®Ò ra biÖn ph¸p ®Ó c¶i tiÕn liªn tôc nh»m n©ng cao vµ c¶i thiÖn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vÒ m«i tr­êng. Nh­ vËy, ISO 14001 bao gåm 5 yªu cÇu chÝnh ®ã lµ: ChÝnh s¸ch m«i tr­êng, lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn vµ ®iÒu hµnh hÖ thèng kiÓm tra vµ c¸c ho¹t ®éng phßng ngõa xem xÐt l¹i cña l·nh ®¹o tËp hîp l¹i víi nhau thµnh chu tr×nh xo¾n èc nh»m c¶i tiÕn liªn tôc, vèn lµ nÒn t¶ng cña tiªu chuÈn. Nh÷ng yÕu tè nµy kÕt hîp l¹i t¹o nªn m« h×nh cña ISO 14001 theo s¬ ®å sau: S¬ ®å 3: M« h×nh­ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo ISO 14001 4. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi ¸p dông ISO 14001 ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 4.1. HiÖn tr¹ng x©y dùng vµ ¸p dông ISO 14001: Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, phong trµo x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong c¸c doanh nghiÖp. TÝnh ®Õn nay, c¶ n­­íc ®· cã gÇn 500 doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000. ThÕ nh­ng, hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng xem ra vÉn cßn míi mÎ, Ýt ®­îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m ®Çu t­­ x©y dùng.Theo thèng kª hiÖn nay, ®· cã gÇn 20 doanh nghiÖp ë ViÖt Nam ®¹t chøng chØ ISO 14001, trong ®ã tÊt c¶ ®Òu lµ c¸c XÝ nghiÖp liªn doanh hoÆc 100% vèn n­­íc ngoµi nh­: XÝ nghiÖp Toyota ViÖt Nam, XÝ nghiÖp Tae Kwang Vina, XÝ nghiÖp Lever Haso, ban qu¶n lý khu c«ng nghiÖp Th¨ng Long, XÝ nghiÖp Fujisu, kh¸ch s¹n Hµ Néi Deawoo, XÝ nghiÖp Sony ViÖt Nam, XÝ nghiÖp Sanyo ViÖt Nam, XÝ nghiÖp liªn doanh Costal Phong Phó. . . §©y lµ con sè thËt khiªm tèn so víi gÇn 500 chøng chØ ISO 9000. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra míi nhÊt cña vô chÝnh s¸ch kinh tÕ §a Biªn (Bé th­¬ng m¹i), kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay ch­a hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt vµ tiªu chuÈn m«i tr­êng quèc tÕ. §èi víi hä, c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch, tiªu chuÈn m«i tr­êng, tiªu chuÈn kü thuËt, mÉu m· s¶n phÈm vµ bao gãi s¶n phÈm, ®Òu thuéc kh¸i niÖm “chÊt l­îng s¶n phÈm”. NhiÒu khi c¸c ho¹t ®éng c¶i tiÕn chÊt l­îng s¶n phÈm chØ míi tËp chung vµo viÖc n©ng cao gi¸ trÞ sö dông, mÉu m·, ch­a tËp trung ®óng møc vµo c¸c khÝa c¹nh kü thuËt, vÖ sinh kiÓm dÞch(SPS) vµ m«i tr­êng. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay chØ nh×n nhËn c¸ch tèt nhÊt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm lµ ¸p dông bé tiªu chuÈn ISO 9000, ch­a thÊy ®­îc vai trß to lín cña bé tiªu chuÈn ISO 14000, mÆc dï ®iÒu nµy ®­îc quan t©m h¬n ë c¸c doanh nghiÖp ®Þnh h­íng xuÊt khÈu. C¸c doanh nghiÖp hÇu nh­ kh«ng cã th«ng tin vÒ c¸c hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a ph­¬ng hoÆc c¸c quy ®Þnh cña WTO liªn quan ®Õn m«i tr­êng. VÊn ®Ò m«i tr­êng míi chØ ®­îc c¸c doanh nghiÖp ®Ò cËp ®Õn d­íi gãc ®é b¶o vÖ m«i tr­êng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vÝ dô nh­ vÊn ®Ò xö lý chÊt th¶i… T¹i thÞ tr­êng néi ®Þa, ng­êi tiªu dïng phÇn lín ch­a cã nhËn thøc vÒ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng, nªn hiÖn t¹i ch­a cã ¸p lùc tõ phÝa hä ®èi víi nhµ qu¶n lý, nhu cÇu chøng nhËn hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng lµ rÊt thÊp. Tuy nhiªn, qua mét thêi gian tiÕp cËn víi c¸c th«ng tin vÒ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo ISO 14000 th«ng qua c¸c líp tËp huÊn ®µo t¹o còng nh­ tiÕp xóc víi c¸c ho¹t ®éng thùc tÕ, mét bé phËn cña c«ng nghiÖp ®· nhËn thøc ®­îc ý nghÜa quan träng cña viÖc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng, kh«ng chØ ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô vÒ m«i tr­êng theo ph¸p luËt mµ cßn v× sù ph¸t triÓn cña XÝ nghiÖp. Bé phËn nµy lµ c¸c doanh nghiÖp cã tiÒm n¨ng vÒ kinh tÕ nh­ c¸c doanh nghiÖp n­­íc ngoµi …vµ cã giao l­u quèc tÕ, thùc sù quan t©m vµ cã tr×nh ®é kü thuËt cao. 4.2. Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi a. ThuËn lîi: - ChÝnh phñ ViÖt Nam ngµy cµng quan t©m h¬n ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng: NhËn thøc ®­îc vai trß quan träng cña m«i tr­êng trong ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ- x· héi, tõ nh÷ng n¨m 30, ViÖt Nam ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng t¨ng c­êng ho¹t ®éng qu¶n lý vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. N¨m 1991, chÝnh phñ th«ng qua kÕ ho¹ch quèc gia vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. N¨m 1993, luËt b¶o vÖ m«i tr­êng ®­îc Quèc héi th«ng qua vµ tõ ®ã ®Õn nµy hÖ thèng c¸c v¨n b¶n d­íi luËt ®· ®­îc nghiªn cøu x©y dùng vµ ban hµnh nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt ®ång bé ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cã ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng víi môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n­­íc. ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng 2001-2010 ®· nªu cao vai trß cña céng ®ång, doanh nghiÖp trong sù nghiÖp b¶o vÖ m«i tr­êng. Trong ®ã nhÊn m¹nh: “C¸c t­ nh©n, doanh nghiÖp thùc hiÖn chiÕn l­îc b¶o vÖ m«i tr­êng theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch cña nhµ n­­íc nh­ ®Çu t­­ c¶i thiÖn m«i tr­êng. Tæ chøc qu¶n lý s¹ch h¬n ®Ó thùc hiÖn hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng doanh nghiÖp theo tiªu chuÈn ISO 14001 hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng th­¬ng m¹i trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch t­ nh©n ho¸ dÞch vô m«i tr­êng”. C¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­­íc vÒ m«i tr­êng ®­îc x©y dùng theo 3 c¸ch tiÕp cËn gåm c¸c chÝnh s¸ch b¾t buéc, c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ c¸c chÝnh s¸ch hç trî. Tuú theo tõng thêi ®iÓm kh¸c nhau, hoµn c¶nh cô thÓ kh¸c nhau, c¸c chÝnh s¸ch nµy cã thÓ ®­îc ®iÒu chØnh nh»m t¹o ra mét c¬ chÕ hiÖu qu¶ ®èi víi c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c chÝnh s¸ch b¾t buéc, khuyÕn khÝch, hç trî ®­îc x©y dùng theo nguyªn t¾c phßng ngõa, ng¨n chÆn, kh¾c phôc sù cè m«i tr­êng vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng. C¸c chÝnh s¸ch nµy ®­îc ph¸p chÕ ho¸ trong luËt b¶o vÖ m«i tr­êng vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt. - Xu h­íng toµn cÇu ho¸ g¾n víi tù do ho¸ kinh tÕ thÕ giíi HiÖn nay xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸ ®ang më réng ra ®èi víi hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc: hµng ho¸, ®Çu t­, tµi chÝnh, c«ng nghÖ. . . hÇu hÕt c¸c n­­íc tuú theo møc ®é vµ c¸ch øng xö kh¸c nhau ®Òu thõa nhËn tranh thñ hoÆc thóc ®Èy xu h­íng nµy. Cã thÓ nãi, ®©y lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cïng víi toµn cÇu ho¸, c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng m¹nh mÏ h¬n. Trong ®ã, c¸c n­­íc ph¸t triÓn cã nhiÒu thuËn lîi vÒ c«ng nghÖ, tiÒn vèn, thÞ tr­êng. Hä cè g¾ng thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®Ó m­u lîi cao nhÊt cho m×nh. Cßn nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn tuy ë thÕ bÊt lîi h¬n vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn nh­ng nãi chung kh«ng muèn ®øng c« lËp vµ ®øng ra ngoµi r×a cña xu h­íng chung nµy mµ hä cè t×m c¸ch ®Ó tranh thñ c¸c ®iÒu kiÖn tÝch cùc cña c¹nh tranh toµn cÇu ho¸ ®Ó thu hót vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý phôc vô sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­­íc. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ cuéc c¸ch m¹ng th«ng tin ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é rÊt nhanh lµm thay ®æi m¹nh mÏ c¬ cÊu kinh tÕ thÕ giíi theo xu h­íng gia t¨ng nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm l­îng chÊt x¸m cao. §iÒu nµy cho phÐp gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt cËp trong quan hÖ t¨ng tr­ëng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Tõ sau ®¹i héi §¶ng VÝ §¶ng ta chñ tr­¬ng më cöa héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh­ tham gia vµo hiÖp héi c¸c n­­íc §«ng Nam ¸ (ASEAN) n¨m 1995, tham gia khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN ( AFTA), tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) vµ ®ang chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ®Ó gia nhËp vµo tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) nªn chóng ta cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thu nhËn ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm trong c¸c lÜnh vùc ®Æc biÖt lµ kinh nghiÖm, kiÕn thøc vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng cña c¸c n­­íc ®i tr­­íc. b. Nh÷ng khã kh¨n: - Th¸i ®é quan ®iÓm cña l·nh ®¹o cÊp cao NhËn thøc cña l·nh ®¹o cÊp cao trong c¸c doanh nghiÖp vÒ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng theo tiªu chuÈn ISO 14001 ë n­­íc ta cßn rÊt h¹n chÕ. §iÒu nµy g©y c¶n trë rÊt lín trong viÖc ph¸t huy hiÖu qu¶ ¸p dông tiªu chuÈn nµy t¹i ViÖt Nam. Ng­îc l¹i nh÷ng ng­êi hiÓu ®­îc vÊn ®Ò qu¶n lý m«i tr­êng th× hä l¹i ch­a thùc sù muèn b¾t tay vµo x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng vµ ch­a s½n sµng giµnh nguån lùc cho hÖ thèng nµy. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu muèn giµnh nguån lùc cña m×nh ®Ó ®Çu t­­ vµo qu¶n lý, më réng nhµ x­ëng hay tËp trung vµo x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn ISO 9000 vèn ®ang lµ phong trµo cña c¸c doanh nghiÖp. VÊn ®Ò nµy cã thÓ thÊy râ th«ng qua kÕt qu¶ thanh tra vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng t¹i 9384 c¬ së n¨m 1997, trong ®ã tæng sè c¬ së bÞ ph¹t hµnh chÝnh lµ 4990 chiÕm 47%, tæng sè c¬ së ®· thanh tra ph¹t c¶nh c¸o 2175 c¬ së, ph¹t tiÒn 2215 c¬ së víi sè tiÒn ph¹t lµ 1.556.810.000 ®ång. §Æc biÖt cã 114 c¬ së ®· bÞ kiÕn nghÞ ®×nh chØ ho¹t ®éng. - NhËn thøc cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ m«i tr­êng: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña vô chÝnh s¸ch ( Bé th­¬ng m¹i) th× kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay ch­a hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt vµ tiªu chuÈn m«i tr­êng quèc tÕ. NhiÒu khi, c¸c ho¹t ®éng n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm míi chØ tËp trung vµo n©ng cao gi¸ trÞ sö dông hµng ho¸ hoÆc cña mÉu m·, bao b× chø ch­a tËp trung ®óng møc vµo c¸c khÝa c¹nh kü thuËt hay tiªu chuÈn kü thuËt vÖ sinh kiÓm ®Þnh vÒ m«i tr­êng.TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu nhËn thøc ®­îc r»ng, chÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hä trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nªn hä rÊt chó ý ®Õn viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay c¸c doanh nghiÖp vÉn míi chØ nh×n nhËn c¸ch tèt nhÊt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm lµ ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn ISO 9000 chø ch­a nhËn thÊy vai trß to lín cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ISO 14000. C¸c doanh nghiÖp hÇu nh­ kh«ng cã th«ng tin vÒ hiÖp ®Þnh m«i tr­êng ®a ph­¬ng hoÆc c¸c quy ®Þnh cña WTO liªn quan ®Õn m«i tr­êng.VÊn ®Ò m«i tr­êng míi chØ ®­îc c¸c doanh nghiÖp ®Ò cËp ®Õn qua ®ã b¶o vÖ m«i tr­êng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vÝ dô nh­ vÊn ®Ò xö lý chÊt th¶i, vÖ sinh an toµn n¬i lµm viÖc. . . . - VÊn ®Ò chi phÝ: Lîi Ých do ISO 14001 ®em l¹i cho doanh nghiÖp lµ râ rµng.Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i bá ra mét kinh phÝ ®¸ng kÓ. C¸c chi phÝ liªn quan bao gåm: