Một số kinh nghiệm nhỏ để rèn kỹ năng cảm thụ thơ văn cho học sinh thông qua thơ trữ tình hiện đại ở học sinh lớp 9

phßng gi¸o dôc - ®µo t¹o ChÝ linh Tr­êng Trung häc c¬ së Ph¶ l¹i *** a õ b ** Mét sè kinh nghiÖm nhá ®Ó rÌn kü n¨ng c¶m thô Th¬ v¨n cho häc sinh Th«ng qua th¬ tr÷ t×nh HiÖn ®¹i ë häc sinh líp 9. Gi¸o viªn: Ph¹m C«ng §Ýnh…………………… ĐỀ TÀI: RÈN KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VĂN CHO HỌC SINH THÔNG QUA BÀI DẠY HỌC ĐỌC - HIỂU THƠ TRỮ TÌNH HIỆN ĐẠI Ở LỚP 9 A.®Æt vÊn ®Ò I. Lêi më ®Çu: Con ng­êi ta sèng mét cuéc sèng gäi lµ ®Çy ®ñ víi hai ®iÒu kiÖn: ®Çy ®ñ vÒ vËt chÊt vµ ®Çy ®ñ vÒ tinh thÇn. ChØ nãi riªng vÒ cuéc sèng tinh thÇn còng thËt ®a d¹ng vµ phong phó. BiÓu hiÖn cña sù ®a d¹ng, phong phó Êy lµ: ®­îc yªu th­¬ng, biÕt yªu th­¬ng; ®­îc ­íc m¬, ®­îc th­ëng thøc c¸i hay c¸i ®Ñp cña cuéc ®êi; ®­îc th­ëng thøc vµ ®­îc cèng hiÕn. Vµ mét trong nh÷ng ®iÒu mang l¹i cho con ng­êi niÒm vui trong cuéc sèng lµ biÕt th­ëng thøc nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp, ý nghÜa cuéc ®êi qua nh÷ng ¸ng th¬ v¨n, dï sau nµy con ng­êi Êy cã theo nghÒ nµo ®i ch¨ng n÷a. V× ë c¸c t¸c phÈm v¨n ch­¬ng, cuéc sèng ®· ®­îc kÕt tinh thµnh c¸i ®Ñp qua tµi n¨ng, t×nh c¶m, t©m huyÕt cña ng­êi s¸ng t¹o t¸c phÈm råi. Lµ lo¹i h×nh t¸c phÈm ®­îc cÊu tróc bëi mét kiÓu ng«n ng÷ ®Æc biÖt, kh¸c h¼n ng«n ng÷ ®êi th­êng vµ ng«n ng÷ v¨n xu«i, ®Ó béc lé ý thøc t×nh c¶m con ng­êi mét c¸ch trùc tiÕp; lµ tiÕng nãi cña t×nh c¶m m·nh liÖt, lµ s¶n phÈm cña nh÷ng rung ®éng ®ét xuÊt, ®éc ®¸o - th¬ tr÷ t×nh ®Õn víi ng­êi ®äc tù nhiªn mµ nång nµn, gi¶n dÞ mµ s©u s¾c, dÔ dµng mµ khã quªn, bÊt chît ®Ó tr­êng tån, mét chót x«n xao ®Ó råi s©u l¾ng. Mét c¸i nh×n, mét ¸nh m¾t, mét tiÕng gäi trong th¬ ta gÆp mét lÇn ®Ó råi cø nhÊp nh¸y mêi gäi, ng©n nga hoµi trong ta m·i kh«ng th«i. C¸i “t«i” tr÷ t×nh lu«n c¶m xóc thùc sù, béc lé h¼n ra.TiÕng nãi tr÷ t×nh trë thµnh tiÕng lßng thÇm kÝn cña mäi ng­êi. Qu¶ thËt nã lµ “Lêi göi cña nghÖ sÜ víi cuéc ®êi”. Nãi nh­ cè nhµ th¬ Tè H÷u: “Th¬ lµ tiÕng nãi cña ng­êi nµo ®ã ®Õn víi nh÷ng ng­êi nµo ®ã dùa trªn c¬ së ®ång ý, ®ång t×nh. Th¬ lµ tiÕng nãi ®ång ý, ®ång t×nh, tiÕng nãi ®ång chÝ”. Tuy nhiªn, cã nh÷ng bµi th¬ ng­êi ta ®äc mét lÇn råi sau ®ã m·i m·i ®Ó trong quªn l·ng; cã nh÷ng bµi th¬ ng­êi ta ®äc ®i ®äc l¹i m·i kh«ng muèn th«i. HoÆc l¹i còng cã bµi th¬, ng­êi nµy ®äc thÊy hay, thÊy xóc ®éng, ng­êi kh¸c l¹i ch¼ng thÊy g× lµ thÝch thó. §Êy lµ do søc hÊp dÉn tõ b¶n th©n t¸c phÈm vµ mét ®iÒu quan träng n÷a lµ høng thó vµ kÜ n¨ng c¶m nhËn ë mçi ng­êi khi ®Õn víi v¨n b¶n th¬. N¨ng lùc c¶m thô cña mçi ng­êi kh«ng gièng nhau, còng kh«ng ph¶i tù nhiªn vèn s½n cã mµ ph¶i qua qu¸ tr×nh h×nh thµnh båi d­ìng. NhÊt lµ ®èi víi c¸c em häc sinh. Víi nh÷ng häc sinh líp 9 - nh÷ng häc sinh s¾p tèt nghiÖp THCS - tr­íc ng· rÏ ®Çu tiªn cña cuéc ®êi (c¸c em cã thÓ tiÕp tôc häc lªn hoÆc b­íc sang mét h­íng kh¸c cña cuéc sèng), ®Ó c¸c em cã thªm nh÷ng nhËn thøc vµ t×nh c¶m tèt ®Ñp víi cuéc sèng trong vµ sau t¸c phÈm v¨n ch­¬ng, gióp c¸c em tiÕp tôc n©ng cao n¨ng lùc c¶m thô khi häc v¨n häc ë cÊp THPT, t«i m¹nh d¹n ®­a ra vÊn ®Ò: “RÌn kÜ n¨ng c¶m thô th¬ v¨n cho häc sinh th«ng qua bµi d¹y - häc ®äc - hiÓu v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh”. Víi ph¹m vi rÊt h¹n hÑp lµ c¸c tiÕt d¹y th¬ hiÖn ®¹i cho ®èi t­îng lµ häc sinh hai líp 9B, 9C cña tr­êng THCS Xi M¨ng; qu¸ tr×nh tÝch luü kinh nghiÖm cßn rÊt ng¾n. Song t«i hi väng sÏ nhËn ®­îc sù gãp ý cña ®ång nghiÖp ®Ó m×nh cã thÓ gãp mét kinh nghiÖm nhá vµo qu¸ tr×nh d¹y häc ng÷ v¨n cña b¶n th©n víi nh÷ng líp häc sinh tiÕp theo. II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò. Nãi ®Õn båi d­ìng n¨ng lùc c¶m thô th¬ v¨n lµ nãi ®Õn mét vÊn ®Ò mang tÝnh chiÕn l­îc trong qu¸ tr×nh d¹y- häc v¨n ch­¬ng. B¶n th©n mçi t¸c phÈm v¨n ch­¬ng ®· cã kh¶ n¨ng t¹o cho ng­êi ®äc søc hÊp dÉn ®Ó råi b»ng nhiÒu con ®­êng, ng­êi ta ®­îc t×m hiÓu vÒ nã. Víi mçi häc sinh l¬p 9 THCS, ®Æt ra vÊn ®Ò båi d­ìng n¨ng lùc c¶m thô th¬ v¨n kh«ng ph¶i lµ sím nh­ng còng kh«ng thÓ nãi lµ muén. KÓ tõ khi c¸c em ch­a ®Õn tr­êng c¸c em ®· ®­îc tiÕp xóc vµ c¶m thô c¸c t¸c phÈm v¨n ch­¬ng. Nghe mét truyÖn cæ tÝch, ®äc theo ng­êi lín mét bµi th¬, nghe mét ng­êi “ng©m” th¬ trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Khi ®Õn tr­êng cïng víi viÖc ®äc, häc bµi häc ë tr­êng c¸c em cßn tiÕp tôc ®­îc c¶m nhËn, th­ëng thøc v¨n ch­¬ng qua nh÷ng sinh ho¹t tËp thÓ cña §éi - §oµn, ®oc b¸o, diÔn th¬ trong ho¹t ®éng v¨n nghÖ, nghe nãi chuyÖn vÒ th¬. Nh­ng ë ®©y, ®iÒu t«i muèn nãi ®Õn thiªn vÒ nh÷ng viÖc lµm cña ThÇy vµ Trß trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ thùc hiªn ®äc- hiÓu v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh. Lµm thÕ nµo ®Ó qua mét bµi d¹y - häc th¬ cã thÓ gãp thªm mét kinh nghiÖm ®Ó rÌn kÜ n¨ng c¶m thô th¬ v¨n cho c¸c em. Hay nãi c¸ch kh¸c nh÷ng viÖc lµm cô thÓ ®Ó rÌn luyÖn kÜ n¨ng c¶m thô t¸c phÈm diÔn ra tr­íc, trong vµ sau tiÕt bµi d¹y- häc ®äc - hiÓu v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh. §©y lµ nh÷ng viÖc lµm khã. Nh­ trªn ®· nãi, viÖc c¶m thô v¨n ch­¬ng ë mçi ng­êi kh«ng hÒ gièng nhau h¬n n÷a ho¹t ®éng th­ëng thøc v¨n ch­¬ng cña häc sinh trong nhµ tr­êng kh«ng gièng nh­ ho¹t ®éng th­ëng thøc cña b¹n ®äc ë ngoµi x· héi. Ho¹t ®éng th­ëng thøc v¨n ch­¬ng ë ngoµi x· héi lµ hoµn toµn tù do, hoµn toµn mang tÝnh chÊt c¸ nh©n. Cßn ho¹t ®éng th­ëng thøc v¨n ch­¬ng trong nhµ tr­êng lµ cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh vÒ thêi gian kÓ c¶ trong chÝnh kho¸ vµ ngo¹i kho¸; cã sù h­íng dÉn cña gi¸o viªn, cã sù kÝch thÝch t¸c ®éng lÉn nhau cña nh÷ng ng­êi cïng th­ëng thøc, ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t hiÖn th­ëng thøc nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp theo mét c¸ch riªng nh­ng chñ yÕu ph¶i th­ëng thøc, tiÕp nhËn c¸i hay, c¸i ®Ñp lµ nh÷ng kiÕn thøc cã tÝnh môc tiªu kh¸i qu¸t vÒ t¸c phÈm. Vµ nguyªn t¾c d¹y häc v¨n còng chØ ra r»ng: d¹y häc v¨n ch­¬ng ph¶i võa d¹y m«n khoa häc võa d¹y m«n nghÖ thuËt bëi v¨n häc võa lµ khoa häc, võa lµ nghÖ thuËt. V× thÕ viÖc c¶m thô t¸c phÈm ph¶i dùa trªn c¶ tÝnh khoa häc, nghÖ thuËt vµ tÝnh nhµ tr­êng. Râ rµng viÖc rÌn kÜ n¨ng c¶m thô th¬ v¨n, nhÊt lµ qua ®äc - hiÓu v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh lµ mét viÖc ®ßi hái tÝnh liªn kÕt kh¸ cao. PhÇn n÷a, xÐt vÒ kÜ n¨ng c¶m thô t¸c phÈm v¨n ch­¬ng cña nh÷ng häc sinh líp 9 hiÖn t¹i - cô thÓ lµ ë hai líp 9B, 9C cña tr­êng THCS Xi M¨ng t«i ®­îc phô tr¸ch còng cßn nhiÒu ®iÒu nan gi¶i. ChØ nãi vÒ kÜ n¨ng tiÕp xóc víi t¸c phÈm ®· cã rÊt nhiÒu ®iÒu ph¶i bµn. Thø nhÊt lµ c¸c em rÊt l­êi ®äc. Ch­a nãi ®Õn nh÷ng kÜ n¨ng cao siªu, ®äc lµ kh©u ®Çu tiªn ®Ó häc sinh tiÕp cËn t¸c phÈm, song v× cã lÏ cho lµ m×nh ®ang lµ ng­êi lín nªn phÇn lín c¸c em häc sinh chØ ®äc b»ng c¸ch lia m¾t l­ít qua ®Ó råi sau ®ã véi véi vµng, vµng tr¶ lêi mÊy c©u hái h­íng dÉn trong s¸ch gi¸o khoa cho xong viÖc chuÈn bÞ bµi ®Ó tr¸nh bÞ c¸n bé líp hoÆc c« gi¸o phª b×nh. Thö lµm mét phÐp ®iÒu tra nho nhá ®Çu n¨m víi bµi chuÈn bÞ häc ®o¹n trÝch “Quang Trung ®¹i ph¸ qu©n Thanh”- trÝch “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ ” (®©y lµ mét t¸c phÈm truyÖn), t«i kh«ng khái giËt m×nh. Khi ®­îc hái häc sinh häc líp 9B, 9C c¸c em ®· cho biÕt: Sè lÇn ®äc bµi: nhiÒu nhÊt lµ mét lÇn . Sè l­îng häc sinh ®äc ®Çy ®ñ tõ ®Çu ®Õn cuèi ®o¹n trÝch: 9B: 20/34 9C: 31/34 Sè cßn l¹i ®äc lo¸ng tho¸ng mét sè c©u, mét vµi ®o¹n. §Æc biÖt cã c¸c em: Mai Thanh B×nh (9C), NguyÔn Trung Kiªn (9B) kh«ng cÇn ®äc mét c©u nµo. Lý do kh«ng ®äc hÕt hoÆc ®äc mét lÇn: v¨n b¶n dµi, lµ v¨n xu«i khã ®äc. §Õn th¬, t×nh tr¹ng cã kh¸ h¬n. Sè em ®äc bµi th¬ “ BÕp löa” tõ 2 lÇn trë lªn ®· cã : 9B : 16 em 9C : 30 em §äc mét lÇn : 9B : 33 em 9C : 30 em §Êy lµ viÖc ®äc tr­íc. Cßn viÖc chuÈn bÞ tr¶ lêi c©u hái ®äc - hiÓu v¨n b¶n th× sao ? Còng ®· nãi ë trªn, v× t©m lý “sî’’ c« gi¸o vµ tËp thÓ phª b×nh nªn c¸c em cã tr¶ lêi c¸c c©u hái chuÈn bÞ bµi vµo vë bµi tËp ng÷ v¨n. Song viÖc tr¶ lêi chØ lµ sao chÐp l¹i nh÷ng gîi ý trong s¸ch “§Ó häc tèt V¨n vµ TiÕng ViÖt 9” sao chÐp kh«ng cÇn suy nghÜ, miÔn sao cã ®ñ bµi. Nh­ thÕ, ë kh©u ®Çu tiªn tiÕp xóc víi v¨n b¶n, c¸c kÜ n¨ng ®äc, t×m hiÓu nÕu kh«ng ®­îc rÌn luyÖn sÏ dÇn dÇn chuyÓn sang kÜ n¨ng sao chÐp tµi liÖu h­íng dÉn thµnh th¹o hay kh«ng thµnh th¹o mµ th«i. Cßn trong qu¸ tr×nh ®äc - hiÓu. RÊt nhiÒu giê d¹y - häc, nhÊt lµ giê d¹y - häc nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh hay. Tr­íc ®©y, víi ph­¬ng ph¸p d¹y häc cò, thÇy gi¶ng trß nghe, d¹y nh÷ng bµi th¬ nh­: “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸”, kh«ng Ýt gi¸o viªn ®· ®Ó “ch¸y” gi¸o ¸n v× thÇy gi¸o qu¸ say s­a víi nh÷ng ng«n tõ, vÎ ®Ñp trong c¸ch thÓ hiÖn cña t¸c gi¶. HiÖn nay, víi ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi, ng­êi thÇy l¹i kh«ng bÞ “ch¸y” v× m×nh qu¸ say s­a mµ “ch¸y” v× häc sinh kh«ng biÕt t×m ra nh÷ng tÝn hiÖu nghÖ thuËt ®Ó ph©n tÝch, hoÆc gi¶ c¸c em ch¼ng hÒ rung ®éng tr­íc bÊt cø hµnh ®éng nµo. KÜ n¨ng ®äc ®· yÕu, kÜ n¨ng ph¸t hiÖn vµ c¶m nhËn c¸c tÝn hiÖu nghÖ thuËt trong mét bµi th¬ ë c¸c em l¹i cµng yÕu. Häc sinh NguyÔn Trung Kiªn líp 9B, khi ®­îc yªu cÇu chØ ra h×nh ¶nh trong bµi th¬ “BÕp löa”, em chØ tr¶ lêi gän lán: “Bµ th­¬ng ch¸u”. Hay nãi ®Õn c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt còng vËy. Häc sinh nhÇm lÉn biÖn ph¸p nghÖ thuËt vµ biÖn ph¸p tu tõ. HoÆc c¸c em ®ång nhÊt hai kh¸i niÖm ®ã, hoÆc nhÇm gi÷a biÖn ph¸p tu tõ nµy víi biÖn ph¸p tu tõ kh¸c vµ hÇu nh­ viÖc t×m ra gi¸ trÞ cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt Êy trong bµi th¬ lµ rÊt h¹n chÕ. Mét ®iÒu ®¸ng nãi n÷a lµ h×nh t­îng trong t¸c phÈm tr÷ t×nh. NÕu nh­ h×nh t­îng trong t¸c phÈm tù sù lµ h×nh t­îng tÝnh c¸ch, c¸c em dÔ h×nh dung th× h×nh t­îng trong t¸c phÈm tr÷ t×nh l¹i lµ h×nh t­îng t©m sù. TiÕng nãi trong t¸c phÈm tr÷ t×nh lµ t¸c phÈm cña nh÷ng t©m tr¹ng. Th¬ tr÷ t×nh chøa ®Çy t©m tr¹ng, c¶m xóc vµ t©m tr¹ng ®ã ®­îc g¾n liÒn víi sù rung ®éng vÒ vÇn ®iÖu, h×nh t­îng ©m thanh. ViÖc hiÓu t©m tr¹ng trong th¬ ®Ó ®ång ®iÖu còng rÊt khã. HiÓu kh«ng ®óng dÔ dµng dÉn ®Õn c¶m nhËn còng l¬ m¬, trÖch h­íng. Tãm l¹i: Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò cã nhiÒu ®iÒu t¸c ®éng, ®ßi hái trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn d¹y - häc v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh ph¶i gi¶i quyÕt ®Ó ®¹t hiÖu qu¶: Lµm thÕ nµo ®Ó kh¬i gîi høng thó c¶m nhËn cho c¸c em, taä c¬ së cho viÖc rÌn kü n¨ng c¶m thô ? Lµm thÕ nµo ®Ó gióp c¸c em cã ®­îc vµ ph¸t triÓn kÜ n¨ng c¶m thô trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ thêi l­îng cô thÓ giµnh cho mçi v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh? Lµm thÕ nµo ®Ó c¸c em biÕt vËn dông kü n¨ng c¶m thô ®Ó lµm tèt bµi tËp lµm v¨n nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬ trong ch­¬ng tr×nh ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c d¹y häc v¨n theo h­íng thÝch hîp? §ã lµ nh÷ng ®iÒu ®Æt ra víi t«i trong qu¸ tr×nh d¹y häc v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh. C¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ häc sinh, b¸m s¸t ®Æc ®iÓm lo¹i thÓ th¬ tr÷ t×nh; th«ng qua mét sè tiÕt d¹y cô thÓ, t«i ®· tiÕn hµnh c¸c gi¶i ph¸p nh­ sau: B. C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn 1.§¶m b¶o nguyªn t¾c d¹y häc Ng÷ V¨n theo ®Æc tr­ng thÓ lo¹i - båi d­ìng høng thó tiÕp nhËn t¸c phÈm th¬ tr÷ t×nh. T¸c phÈm nghÖ thuËt lµ kÕt qu¶ cña sù th¨ng hoa vÒ t©m hån, vµ trÝ tuÖ cña ng­êi nghÖ sÜ. V× thÕ, nã cã nh÷ng gi¸ trÞ v­ît ra ngoµi ý ®å s¸ng t¹o cña t¸c gi¶. H×nh t­îng cµng lín, cµng cã tÝnh nghÖ thuËt cao th× cµng cã nhiÒu khÝa c¹nh, néi dung phong phó, hÊp dÉn. S¸ng t¹o mét t¸c phÈm, nhµ v¨n muèn nãi víi ng­êi ®äc, muèn truyÒn cho ng­êi ®äc qua c¸c thÕ hÖ mét c¸ch nh×n, c¸ch hiÓu, c¸ch ®¸nh gi¸ víi chÝnh m×nh vµ ®èi víi cuéc sèng con ng­êi, ®èi víi thÕ giíi. Nh÷ng ng­êi ®äc, do sù chi phèi cña thêi ®¹i,do tr×nh ®é, thÞ hiÕu thÈm mü vµ t©m lý løa tuæi, ®Õn víi t¸c phÈm l¹i muèn t×m ®­îc nh÷ng ®iÒu nµo ®ã phï hîp víi m×nh vµ cÇn thiÕt cho m×nh. ChÝnh v× vËy, b¶n th©n h×nh t­îng ®· phong phó ®a d¹ng, ®èi diÖn víi ng­êi ®äc cµng lµm cho nã trë nªn phong phó ®a d¹ng h¬n. Nh­ trªn ®· nãi, t¸c phÈm th¬ - ®Æc biÖt lµ th¬ tr÷ t×nh - h×nh t­îng trong ®ã lµ h×nh t­îng t©m t­. Ngoµi c¸i th«ng ®iÖp mµ t¸c gi¶ muèn göi tíi ng­êi ®äc cßn cã c¶ nh÷ng ®iÒu mµ t¸c gi¶ muèn béc lé ra víi ng­êi ®äc. §Ó häc sinh say mª ®äc t¸c phÈm, t¸i hiÖn h×nh t­îng trong t¸c phÈm, tiÕp nhËn ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ cña t¸c phÈm còng nh­ cã sù tßm tßi ph¸t hiÖn riªng vÒ t¸c phÈm. Gi¸o viªn ph¶i t¸c ®éng b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Ó c¸c em chñ ®éng ®Õn víi t¸c phÈm mét c¸ch høng thó b»ng nh÷ng nhu cÇu t×nh c¶m, nh÷ng nhu cÇu tõ bªn trong. Lµm sao ®Ó c¸c em sèng víi t¸c phÈm b»ng c¶ t©m hån m×nh, tiÕp nhËn kiÕn thøc vÒ t¸c phÈm b»ng nh÷ng rung ®éng s©u xa, m·nh liÖt cña t©m hån. NhËn thøc t¸c phÈm tøc lµ häc sinh ph¶i trùc tiÕp ®èi diÖn víi t¸c phÈm vµ tõ ®ã cã nhu cÇu vµ niÒm say mª th­ëng thøc, kh¸m ph¸ t¸c phÈm. Lµ chñ thÓ chñ ®éng, häc sinh kh«ng chØ cã ®äc, s¸ng t¹o l¹i h×nh t­îng t¸c phÈm thµnh h×nh t­îng cña m×nh, mµ qua ®ã c¸c em nghe ®­îc tiÕng nãi, l¾ng nghe ®­îc giäng ®iÖu, c¶m nhËn ®­îc c¸i nh×n cña nhµ th¬ vÒ cuéc sèng, con ng­êi. C¸c em buån c¸i buån, vui niÒm vui cña nhµ th¬, bÞ nhµ th¬ thuyÕt phôc hoÆc tranh luËn víi nhµ th¬. Lµ chñ thÓ chñ ®éng, c¸c em ph¶i cã sù giao tiÕp, sù céng h­ëng c¶m xóc víi nhµ v¨n, tiÕp nhËn nh÷ng th«ng ®iÖp thÈm mü cña nhµ v¨n qua t¸c phÈm. §Ó häc sinh thùc sù trë thµnh chñ thÓ tiÕp nhËn t¸c phÈm, trong giê d¹y - häc ®äc - hiÓu v¨n b¶n nhÊt lµ v¨n b¶n tr÷ t×nh cÇn: Tr­íc hÕt c¸c em ph¶i ®­îc kh¬i gîi høng thó ®äc t¸c phÈm vµ h­íng dÉn chuÈn bÞ t×m hiÓu t¸c phÈm ë nhµ mét c¸ch cô thÓ. Lµm sao ®Ó khi b­íc vµo giê häc, c¸c em nh­ mong muèn ®­îc thÓ hiÖn giäng ®äc, sù ®ång s¸ng t¹o cña m×nh, muèn tr×nh bµy, muèn tranh luËn nh÷ng ®iÒu c¶m thô, nhËn thøc ®­îc vÒ t¸c phÈm. Th­ëng thøc nghÖ thuËt chØ thùc sù b¾t ®Çu khi cã nhu cÇu vÒ tháa m·n vÒ t×nh c¶m, t©m hån, trÝ tuÖ, nh÷ng nhu cÇu vÒ bªn trong. Víi ch­¬ng tr×nh Ng÷ V¨n 9, nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh ®­îc ®­a vµo d¹y - häc phÇn lín ®Ò cËp ®Õn nh÷ng t×nh c¶m ®Ñp ®Ï cña con ng­êi, rÊt phï hîp víi t©m lý tuæi míi lín cña c¸c em ( t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi, t×nh bµ ch¸u, t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, yªu thiªn nhiªn.). Ng­êi gi¸o viªn ph¶i b¸m s¸t ®Æc tr­ng “tiÕng nãi t×nh c¶m” cña c¸c bµi mµ h­íng c¸c em vµo viÖc ®äc, t×m hiÓu, t¹o cho c¸c em sù ®ång c¶m cïng nhµ th¬ ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ c¶m thô. TiÕp theo viÖc kh¬i gîi h­ng thó ®äc lµ tiÕn tr×nh d¹y - häc. Trong tiÕt d¹y - häc, gi¸o viªn cÇn h­íng dÉn c¸c em tù ph¸t hiÖn, th­ëng thøc t¸c phÈm, khuyÕn khÝch c¸c em cã nh÷ng c¶m nhËn, nh÷ng ph¸t hiÖn riªng nh­ng kh«ng suy diÔn tuú tiÖn, cã nh÷ng ®iÒu tr¨n trë vÊn v­¬ng cña c¸c em vÒ t¸c phÈm cÇn ®­îc thÇy c« gióp ®ì gi¶i ®¸p kÞp thêi. Sau tiÕt häc, c¸c em ®­îc më ra nh÷ng kh¶ n¨ng míi ®Ó tiÕp tôc th­ëng thøc, kh¸m ph¸ t¸c phÈm ë møc s©u, réng h¬n, c¸c em nh­ c¶m nhËn ®­îc nh÷ng biÕn ®æi, vËn ®éng phong phó h¬n trong t©m hån m×nh. Víi ­u thÕ dÔ ®äc, dÔ nhí vµ t×nh c¶m s©u l¾ng, c¸c bµi th¬ tr÷ t×nh ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng t¹o ra høng thó cho c¸c em. Ng­êi gi¸o viªn b¸m s¸t ®Æc tr­ng thÓ lo¹i kÕt hîp víi khÐo lÐo kh¬i dËy t×nh c¶m tiÒm Èn trong mçi häc trß sÏ tõng b­íc båi d­ìng ®­îc høng thó tiÕp nhËn t¸c phÈm cho c¸c em trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Cïng víi viÖc båi d­ìng høng thó, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay rÌn luyÖn kü n¨ng c¶m thô cho c¸c em, ng­êi thÇy cßn ph¶i chó ý ®Õn viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p båi d­ìng theo h­íng tÝch hîp, tÝch cùc. 2.§¶m b¶o nguyªn t¾c d¹y häc v¨n theo h­íng tÝch h¬p, tÝch cùc, gióp c¸c em n¾m v÷ng kiÕn thøc TiÕng ViÖt ®Ó vËn dông ph©n tÝch v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh: Ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch b×nh gi¸ c¸c dÊu hiÖu nghÖ thuËt, sö dông hÖ thèng c©u hái h­íng dÉn ph©n tÝch b×nh gi¸- sö dông ph­¬ng ph¸p gîi t×m, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ó gióp häc sinh lµm tèt c¸c bµi nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬ trong ch­¬ng tr×nh líp 9. VÒ chñ quan, c¸c v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh ®­îc ®­a vµo ch­¬ng tr×nh trong thêi ®iÓm cô thÓ tõng bµi, tuÇn ®· ®¶m b¶o tÝnh tÝch hîp bëi ®ã lµ nguyªn t¾c x©y dùng ch­¬ng tr×nh. TÝch hîp gi÷a V¨n - TiÕng ViÖt vµ TËp lµm v¨n (tÝch hîp ngang) vµ tÝch hîp däc c¸c néi dung, c¸c kiÓu v¨n b¶n ®· häc tõ líp 6 ®Õn líp 9. Thùc thÕ d¹y - häc TiÕng ViÖt tõ líp 6 - líp 9 ®· cung cÊp cho c¸c em c¸c tri thøc vÒ c¸c dÊu hiÖu nghÖ thuËt trong v¨n b¶n, nhÊt lµ v¨n b¶n th¬. C¸c kiÓu tõ lo¹i, c¸c kiÓu c©u, c¸c c¸ch cÊu t¹o c©u, c¸c phÐp liªn kÕt , tÊt c¶ ®Òu cã gi¸ trÞ sö dông cña chóng. øng dông c¸c kiÕn thøc TiÕng ViÖt c¸c em sÏ ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch b×nh gi¸ c¸c tÝn hiÖu nghÖ thuËt Êy ®Ó hiÓu vµ c¶m thô bµi th¬ s©u s¾c. Song cã ®iÒu, nh÷ng kiÕn thøc vÒ TiÕng ViÖt cã thÓ c¸c em ®· häc tõ líp 6, líp 7 nªn c¸c em dÔ quªn. Víi mçi bµi, c¸c em ph¶i ®­îc h­íng dÉn «n tËp th­êng xuyªn ®Ó cñng cè kiÕn thøc vµ t¨ng c­êng kü n¨ng ph¸t hiÖn, vËn dông ph©n tÝch. Sau mçi mét bµi d¹y - häc th¬ tr÷ t×nh cÇn cã bµi tËp viÕt ®o¹n tr×nh bµy c¶m thô ®Ó häc sinh luyÖn vÒ kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬. Th«ng th­êng, phÇn luyÖn tËp cña mçi bµi ®Òu cã, song kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i luyÖn tËp ngay trªn líp. PhÇn v× ®¶m b¶o thêi gian, phÇn v× ®Ó cho häc sinh cã ®é “ngÊm” s©u h¬n nªn cho c¸c em vÒ nhµ lµm bµi tËp viÕt ®o¹n (vµo giÊy) vµ kiÓm tra l¹i b»ng c¸ch cho c¸c em nép l¹i cho gi¸o viªn ®¸nh gi¸. Ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc chØ ra r»ng: ng­êi häc - chñ thÓ ho¹t ®éng - ph¶i tù m×nh t×m ra kiÕn thøc cïng víi c¸ch t×m ra kiÕn thøc th«ng qua hµnh ®éng cña chÝnh m×nh. ChØ cã b»ng hµnh ®éng tù t×m hiÓu khi c¸c em tù nãi ra nh÷ng ®iÒu m×nh c¶m nhËn ®­îc th× bµi th¬ sÏ “sèng” m·i, vµ lóc ®ã qu¸ tr×nh c¶m thô míi thËt sù thµnh c«ng. 3.VËn dông cô thÓ vµo viÖc rÌn kÜ n¨ng. a. RÌn luyÖn kÜ n¨ng ®äc: Nh­ trªn ®· nãi, ®äc lµ b­íc ®Çu t¹o tiÒn ®Ò cho ho¹t ®éng t¸i hiÖn vµ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn dÔ dµng, ®Çy ®ñ ho¹t ®éng t¸i hiÖn. Víi t¸c phÈm tr÷ t×nh, ®äc võa lµ ®ång c¶m, võa lµ diÔn c¶m. Còng nhê ®äc mµ häc sinh võa ®­îc chøng kiÕn, võa ®­îc thÓ nghiÖm. V× thÕ ®äc - t¸i hiÖn, tri gi¸c h×nh t­îng th¬ lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ coi nhÑ trong qu¸ tr×nh d¹y - häc th¬ tr÷ t×nh. T¸i hiÖn h×nh t­îng trong th¬ kh«ng nh÷ng lµ mét thao t¸c t­ duy ®Ó ®i vµo t¸c phÈm mµ cßn lµ mét bÝ quyÕt truyÒn thô n÷a. Mét bµi th¬ nh­ bµi th¬ “BÕp löa” ch¼ng h¹n mµ viÖc ®äc vµ t¸i hiÖn h×nh t­îng kh«ng thùc hiÖn tèt th× khã thu ®­îc kÕt quả. C¶ mét dßng hoµi niÖm tu«n ch¶y theo thêi gian sèng dËy trong t©m t­ëng nhµ th¬ nÕu nh­ kh«ng ®­îc t¸i hiÖn th× khã mµ gîi ®­îc rung ®éng c¶m xóc. NhËn thøc nh­ vËy nªn khi d¹y - häc bµi th¬ “BÕp löa” t«i chó träng h­íng dÉn häc sinh ®äc tr­íc ë nhµ. §äc vµ h×nh dung c¶nh “BÕp löa” quª h­¬ng cã Bµ tÇn t¶o n¾ng m­a, cã Bµ ch¨m chót ch¸u, cã Bµ g¾n liÒn bªn “BÕp löa”. §Õn líp, c« gi¸o b»ng giäng ®äc truyÒn c¶m cña m×nh, ®äc mÉu cho häc sinh ®o¹n th¬ ®Çu: “Mét bÕp löa chên vên ……… sèng mòi cßn cay”, sau ®ã h­íng dÉn häc sinh ®äc vµ ®äc tiÕp trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch. KÕt hîp ®äc cña thÇy, ®äc cña trß, häc sinh ®· cã nh÷ng c¶m nhËn b­íc ®Çu vÒ bµi th¬ theo ®óng h­íng. Víi nh÷ng bµi th¬ kh¸c nh­ bµi “§ång chÝ ”, “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh”, “Mïa xu©n nho nhá”, “ViÕng l¨ng B¸c” lµ nh÷ng bµi th¬ ®­îc phæ nh¹c hoÆc cã liªn quan ®Õn bµi ca nµo ®ã th× bªn c¹nh viÖc h­íng dÉn ®äc, t«i cßn h­íng dÉn cho c¸c em s­u tÇm, nghe b¨ng ®Üa nh¹c, xem b¨ng ®Üa h×nh ®Ó gióp c¸c em t¸i hiÖn h×nh t­îng mét c¸ch dÔ dµng h¬n. b. Cïng víi rÌn kÜ n¨ng ®äc, t¸i hiÖn lµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng ph¸t hiÖn vµ b×nh gi¸ c¸c dÊu hiÖu nghÖ thuËt. Nãi ®Õn th¬ lµ nãi ®Õn chÊt th¬, lêi th¬. §iÒu ®¸ng chó ý ®Çu tiªn cña h×nh thøc nghÖ thuËt trong th¬ lµ nhÞp ®iÖu. Th¬ lµ v¨n b¶n ®­îc tæ chøc b»ng nhÞp ®iÖu cña ng«n tõ. NhÞp ®iÖu th¬ ®­îc tæ chøc ®Æc biÖt ®Ó thÓ hiÖn nhÞp ®iÖu t©m hån, nhÞp ®iÖu c¶m nhËn thÕ giíi mét c¸ch thÇm kÝn. NhÞp ®iÖu ®­îc t¹o ra bëi sù trïng ®iÖp: Trïng ®iÖp cña ©m vËn, trïng ®iÖp ë nhÞp, ë ý th¬, c©u th¬ hoÆc bé phËn cña c©u th¬. VÝ dô nh­ d¹y - häc bµi “Mïa xu©n nho nhá”, ph¶i h­íng häc sinh chó ý ®Õn nhÞp ®iÖu dån dËp, hèi h¶ trong bµi th¬ ®Ó thÊy ®­îc khÝ thÕ vµo xu©n t­ng bõng nhén nhÞp cña mïa xu©n ®Êt n­íc. §Æc biÖt trong ®o¹n: Mïa xu©n ng­êi cÇm sóng Léc gi¾t ®Çy trªn l­ng Mïa xu©n ng­êi ra ®ång Léc tr¶i dµi n­¬ng m¹ TÊt c¶ nh­ hèi h¶ TÊt c¶ nh­ x«n xao… Cïng víi nhÞp ®iÖu lµ h×nh ¶nh. H×nh ¶nh trong th¬ trùc tiÕp truyÒn ®¹t sù c¶m nhËn thÕ giíi mét c¸ch chñ quan. H×nh ¶nh th¬ th­êng gîi sù ng©m ngîi vµ liªn t­ëng. H×nh ¶nh trong th¬ lµ yÕu tè ®­îc sö dông víi nhiÒu chøc n¨ng kh¸c nhau (cã khi lµ nh÷ng nh©n tè trùc tiÕp cña néi dung, lµ bøc tranh nhá cña cuéc sèng, cã khi cã ®­îc qua sù so s¸nh). Khi d¹y c¸c bµi th¬ tr÷ t×nh, cÇn cho häc sinh ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch c¸c h×nh ¶nh, gi¸ trÞ biÓu ®¹t cña c¸c h×nh ¶nh ®Ó c¸c em c¶m thô néi dung ®Çy ®ñ h¬n. Cßn rÊt nhiÒu ®iÒu c¸c em cÇn ph¶i ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch n÷a nh­: ng«n ng÷, c¸c biÖn ph¸p tu tõ, kÕt cÊu. Trong ph¹m vi thêi gian cña tõng tiÕt häc, d­íi sù h­íng dÉn cña thÇy qua mçi bµi sÏ cñng cè, rÌn luyÖn thªm cho c¸c em. B»ng hÖ thèng c©u hái h­íng dÉn, b»ng ph­¬ng ph¸p gîi t×m, nghiªn cøu kÕt hîp víi qu¸ tr×nh truyÒn c¶m thô cña thÇy vµ víi tÝnh tÝch cùc ®­îc ph¸t huy, c¸c em sÏ cã ®­îc kÕt qu¶ c¶m thô tèt h¬n. c. §Ó cho nh÷ng c¶m nhËn ®­îc kiÓm nghiÖm, ®Ó cho nh÷ng c©u th¬, bµi th¬ hay sèng m·i trong c¶m nhËn cña c¸c em th× chØ ®äc, t×m hiÓu ch­a gäi lµ ®ñ. C¸c em cßn ph¶i biÕt thÓ hiÖn, tr×nh bµy c¶m nhËn cña m×nh. KÕt thóc qu¸ tr×nh d¹y - häc trªn líp víi mét t¸c phÈm tr÷ t×nh kh«ng ph¶i lµ hÕt mµ c¸c em cÇn tiÕp tôc “suy ngÉm”, “nhÊm nh¸p”, “th­ëng thøc”. Sau mçi bµi häc, ng­êi thÇy cÇn ra nh÷ng bµi tËp rÌn luyÖn kÜ n¨ng c¶m thô cho häc sinh ®Ó c¸c em tù tr×nh bµy nh÷ng ®iÒu mµ c¸c em ®· thu nhËn ®­îc. Th«ng th­êng, phÇn luyÖn tËp cña mçi tiÕt bµi ®äc - hiÓu ®Òu cã bµi tËp. ThiÕt nghÜ kh«ng nªn yªu cÇu häc sinh lµm ngay t¹i líp nh÷ng bµi tËp c¶m thô mµ nªn ®Ó cho häc sinh “thÊm” bµi häc råi vÒ nhµ lµm bµi tËp viÕt ®o¹n thÓ hiÖn c¶m xóc, suy nghÜ cña m×nh. VÝ dô: Khi d¹y xong bµi th¬ “Con cß” cña ChÕ Lan Viªn, t«i yªu cÇu c¸c em lµm bµi tËp c¶m thô. Bµi tËp 1: (Cho nh÷ng häc sinh ®èi t­îng trung b×nh) Qua bµi th¬, em cã suy nghÜ g× vÒ nh÷ng lêi h¸t ru? Bµi tËp 2: ( cho häc sinh ®èi t­îng kh¸ h¬n ). Suy nghÜ cña em vÒ tÊm lßng ng­êi mÑ qua hai c©u th¬. Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ §i hÕt ®êi lßng mÑ vÉn theo con. Víi c¶ hai bµi tËp, hai ®èi t­îng sau khi ®· ®äc, hiÓu bµi th¬ ®Òu ®· viÕt ®­îc nh÷ng ®o¹n v¨n thÓ hiÖn c¶m nhËn cña m×nh vÒ lêi h¸t ru. (lêi h¸t ru g¾n víi tuæi th¬ bªn vµnh n«i vµ lêi h¸t ru thÓ hiÖn t×nh c¶m cña ng­êi mÑ, lêi h¸t ru theo con, tiÕp søc cho con; mÑ lµ nguån t×nh c¶m v« tËn ®èi víi con , t×nh th­¬ng cña mÑ giµnh cho con kh«ng g× s¸nh ®­îc). Nãi tãm l¹i: ViÖc rÌn kÜ n¨ng c¶m thô th¬ v¨n cho häc sinh th«ng qua nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng bµi th¬ hiÖn ®¹i ë líp 9 lµ rÊt cã ­u thÕ. Nh­ng viÖc tæ chøc biÖn ph¸p rÌn luyÖn vµ néi dung rÌn luyÖn lµ c¶ mét qu¸ tr×nh ®Çy nh÷ng khã kh¨n, nhÊt lµ víi nh÷ng bµi chØ d¹y trong mét tiÕt. §Ó viÖc rÌn kÜ n¨ng cã hiÖu qu¶, kh©u chuÈn bÞ bµi häc ph¶i thËt chu ®¸o. Kh©u tiÕp xóc víi t¸c phÈm ph¶i b»ng nhiÒu con ®­êng vµ t¸c ®éng nhiÒu phÝa. VÒ néi dung c«ng viÖc trong tiÕt d¹y - häc rÌn luyÖn kÜ n¨ng ph¶i dùa trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c, ph­¬ng ph¸p bé m«n. Ng­êi gi¸o viªn cÇn khÐo lÐo kh¬i gîi høng thó, cã hÖ thèng c©u hái xo¸y vµo nh÷ng yÕu tè träng t©m vµ ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu võa søc ®Ó häc sinh tõng b­íc c¶m thô t¸c phÈm. §iÒu quan träng lµ mçi c¸ nh©n häc sinh ph¶i thËt sù cã ý thøc, cã t×nh yªu ®èi víi t¸c phÈm vµ chñ ®éng t×m hiÓu th× viÖc rÌn kÜ n¨ng sÏ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ trän vÑn h¬n. d. Sau ®©y lµ mét vµi viÖc lµm trong mét tiÕt bµi cô thÓ Bµi “Nãi víi con” cña Y Ph­¬ng ( tiÕt 122 ). “Nãi víi con” cña Y Ph­¬ng lµ mét bµi th¬ n»m trong c¶m høng phæ biÕn lµ lßng th­¬ng yªu con c¸i, mong muèn thÕ hÖ sau nèi tiÕp xøng ®¸ng, ph¸t huy truyÒn thèng cña tæ tiªn, quª h­¬ng vèn lµ t×nh c¶m cao ®Ñp cña con ng­êi ViÖt Nam tõ bao ®êi nay. ë bµi th¬, Y Ph­¬ng ®· cã mét c¸ch nãi xóc ®éng cña riªng m×nh. H×nh thøc ng­êi cha t©m t×nh, dÆn dß ®èi víi con ®· ®em l¹i cho bµi th¬ giäng ®iÖu thiÕt tha tr×u mÕn, Êm ¸p vµ tin cËy. Víi bµi th¬ nµy khi d¹y – häc, ®Ó rÌn luyÖn kü n¨ng c¶m thô cho häc sinh, t«i ®· tiÕn hµnh mét sè viÖc lµm ë mét sè “c«ng ®o¹n” nh­ sau: §Ó t¹o høng thó t×m hiÓu bµi th¬, khi h­íng dÉn chuÈn bÞ bµi t«i tiÕn hµnh ®äc tr­íc mét lÇn. Víi giäng ®äc mÉu truyÒn c¶m, t«i gîi cho häc sinh høng thó nghe. §Ó c¸c em thÝch ®äc, t«i cã gi¶ng gi¶i cho c¸c em ®«i ®iÒu s¬ l­îc vÒ c¸ch nãi cña ®ång bµo miÒn nói - xo¸ dÇn cho c¸c c¸c em c¶m gi¸c “bµi th¬ nµy tróc tr¾c, khã ®äc”, sau ®ã t«i giao nhiÖm vô cô thÓ: ®äc thÇm 2 - 3 lÇn, ®äc to 2 - 3 lÇn (ë nhµ). NÕu cã thÓ ®äc theo trÝ nhí 1 - 2 lÇn (ë líp) vµ ®äc thuéc lßng khi häc xong bµi. Vµ khi d¹y - häc trªn líp, t«i cã cho ®iÓm ®äc. V× thÕ häc sinh, ®Çu tiªn lµ quyÕt t©m ®äc ®Ó cã ®iÓm cao, sau ®ã lµ häc thuéc vµ thÝch ®äc bµi th¬. Còng ®Ó t¹o høng thó, trong giê häc (ngo¹i kho¸) t«i kÓ chuyÖn cho c¸c em vÒ cuéc sèng cña ®ång bµo miÒn nói, dïng h×nh ¶nh giíi thiÖu cuéc sèng cña d©n téc thiÓu sè (cho c¸c em xem h×nh ¶nh, b¨ng ®Üa). V× thÕ c¸c em biÕt ®ù¬c cuéc sèng sinh ho¹t cña ng­êi miÒn nói, gióp c¸c em hiÓu c¸ch t­ duy cña ®ång bµo miÒn nói, hiÓu c¸c c©u th¬ trong bµi, kh«ng ngì ngµng khi t×m hiÓu t¸c phÈm. Khi h­íng dÉn c¸c em t×m hiÓu bµi th¬, t«i gîi ý cho c¸c em t×m hiÓu: “Nãi víi con” lµ khóc t©m t×nh cña ng­êi cha dÆn dß con, thÓ hiÖn lßng th­¬ng yªu con cña ng­êi miÒn nói mong muèn con ph¸t huy truyÒn thèng cña quª h­¬ng. Néi dung nµy ®­îc g¾n víi néi dung bµi th¬ “Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn l­ng mÑ” ®Ó c¸c em so s¸nh, ®èi chiÕu hiÓu thªm vÒ sinh ho¹t cña c¸c d©n téc Ýt ng­êi vµ niÒm ­íc mong cña hä, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em h×nh thµnh c¶m xóc tù hµo, ý nguyÖn ph¸t huy truyÒn thèng cña cha «ng. HoÆc khi ph©n tÝch ®o¹n ®Çu cña bµi th¬ - t«i gîi ý cho c¸c em ph©n tÝch h×nh ¶nh cô thÓ gîi kh«ng khÝ gia ®×nh ®Çm Êm, h¹nh phóc mµ ë ®ã cha mÑ ch¨m chót con, thÓ hiÖn niÒm vui trªn tõng b­íc ®i cña con “ Mét b­íc ch¹m tiÕng nãi, hai b­íc tíi tiÕng c­êi ”, gióp c¸c em hiÓu vµ cã thªm t×nh yªu gia ®×nh vµ tù hµo víi gia ®×nh h¹nh phóc. §Ó c¸c em cã kÜ n¨ng ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p tu tõ cña bµi th¬, t«i yªu cÇu c¸c em «n l¹i c¸c biÖn ph¸p ®iÖp ng÷, so s¸nh ®Ó t×m hiÓu t¸c dông cña chóng trong ®o¹n th¬; c¸c c©u hái tËp trung khai th¸c vÒ c¸ch nãi giµu h×nh ¶nh, phãng kho¸ng vµ cô thÓ, võa giµu søc kh¸i qu¸t, võa méc m¹c giµu chÊt th¬, giäng ®iÖu thiÕt tha tr×u mÕn vµ sau khi häc xong bµi th¬, t«i yªu cÇu c¸c em häc sinh suy nghÜ lµm bµi tËp vÒ nhµ. Bµi tËp: NÕu em lµ ng­êi con trong bµi th¬, em sÏ nãi víi cha mÑ nh­ thÕ nµo? Mét em häc sinh líp 9C - Em NguyÔn ThÞ V©n Anh ®· ph¸t biÓu b»ng mét bµi th¬ rÊt xóc ®éng: Nghe cha nãi víi con Lêi t©m t×nh tha thiÕt Cha ¬i cha cã biÕt Con rÊt ®çi tù hµo Quª h­¬ng ®­îc kª cao Tõ bµn tay ®ôc ®¸ Bµn tay th« s¬ ®ã Nh­ng r¾n ch¾c v« cïng. Quª h­¬ng lµ tÊm lßng, N¬i mÑ cha ë ®ã. Dï con ®i xuèng bÓ, Hay con ë l¹i rõng Lêi cha con ghi nhí: Con ch¼ng bao giê nhá bÐ ®©u cha! c. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc Qua qu¸ tr×nh d¹y - häc c¸c tiÕt bµi vÒ t¸c phÈm th¬ tr÷ t×nh, víi nh÷ng néi dung, biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn nh­ trªn, t«i ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cô thÓ lµ: 1. Kü n¨ng ®äc diÔn c¶m. Cho ®Õn nay häc sinh hai líp 9B, 9C t«i phô tr¸ch ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ vÒ kÜ n¨ng ®äc lµ: Néi dung ®äc Líp Líp 9B Líp 9C - §äc ®óng (ng÷ ®iÖu, c©u, nhÞp th¬) - §äc thÓ hiÖn t×nh c¶m - ®äc s¸ng t¹o 25/34 20/34 30/35 30/35 2. KÜ n¨ng ph¸t hiÖn, ph©n tÝch dÊu hiÖu nghÖ thuËt Néi dung Líp Líp 9B Líp 9C - BiÕt ph¸t hiÖn c¸c h×nh ¶nh. - BiÕt nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ - BiÕt tr×nh bµy c¶m nhËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬ 25/34 15/34 25/34 30/35 25/35 32/35 Bµi TLV sè 6: NghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬. §iÓm Líp 9B Líp 9C 9 – 10 7 – 8 5- 6 2 12 13 3 25 7 * Bµi häc rót ra tõ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn kÜ n¨ng c¶m thô trªn lµ: 1. Ng­êi gi¸o viªn d¹y th¬ ph¶i yªu th¬, ham thÝch t×m hiÓu vµ cã kÜ n¨ng t×m hiÓu, ph©n tÝch b×nh gi¸ th¬ vµ ph¶i cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó h­íng dÉn cho c¸c em. 2. Ng­êi gi¸o viªn ph¶i khÐo lÐo t¸c ®éng vµo t×nh c¶m cña c¸c em, kh¬i dËy nh÷ng t×nh c¶m cã s½n cho c¸c em, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em n©ng cao n¨ng lùc c¶m thô vµ trong qu¸ tr×nh d¹y – häc; ph¶i cã kÜ n¨ng h­íng dÉn tõng b­íc cho häc sinh. 3. Sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a chñ ®éng cña häc sinh víi h­íng dÉn chu ®¸o cña gi¸o viªn lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu dÉn ®Õn kÕt qu¶. 4. Thêi l­îng quy ®Þnh trªn líp lµ b¾t buéc song rÊt Ýt, cÇn giµnh thêi gian ngo¹i kho¸ ®Ó rÌn kÜ n¨ng cho c¸c em. RÌn kÜ n¨ng c¶m thô th¬ v¨n cho häc sinh lµ viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh d¹y häc v¨n ch­¬ng, nhÊt lµ d¹y t¸c phÈm tr÷ t×nh. B¸m s¸t ®Æc tr­ng bé m«n, qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c d¹y häc, vËn dông ph­¬ng ph¸p ®æi míi, t¨ng c­¬ng tÝnh tÝch hîp, tÝch cùc trong qu¸ tr×nh d¹y häc lµ nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc ®Ó thùc hiÖn rÌn kÜ n¨ng . B­íc ®Çu nh÷ng tiÕt d¹y víi nh÷ng néi dung vµ biÖn ph¸p trªn, t«i ®· thu ®­îc kÕt qu¶ song cßn rÊt h¹n chÕ. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc nh÷ng n¨m sau t«i sÏ tiÕp tôc bæ sung, rót kinh nghiÖm ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n. Ngày..... tháng năm 2010 Nguời viết.