Một số kinh nghiệm soạn giáo án điện tử bằng phần mềm Microsoft Powerpoint

nh trí tuệ trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới đang hướng tới nền kinh tế tri thức. Vấn đề cốt lõi của đổi mới dạy và học là hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động đọc – chép để hình thành năng lực nhận thức, năng lực hành động, năng lực thích ứng cho học sinh; hình thành những kỉ năng cần thiết như kỉ năng vận dụng kiến thức, kỉ năng nghiên cứu khoa học… Phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh, nghĩa là hướng vào phát huy tính tích cực, chủ động của người học chứ không chỉ hướng vào việc phát huy tích cực của người dạy. Muốn đổi mới cách học, phải đổi mới cách dạy. Cách dạy quyết định cách học: giáo viên dạy học tích cực thì học sinh sẽ học tập tích cực và ngược lại. Do vậy, giáo viên cần phải bồi dưỡng, tiếp thu và tiến hành thường xuyên, liên tục các phương pháp dạy học tích cực để đáp ứng nhu cầu đổi mới mà tình hình giáo dục hiện tại đặt ra. Việc tiến hành đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực của giáo viên phải được tiến hành đồng bộ với nhiều lĩnh vực đổi mới khác như đổi mới sách giáo khoa, đổi mới hoạt động học tập của học sinh, đổi mới các hình thức tổ chức dạy học, đổi mới môi trường dạy học và thiết bị dạy học, đổi mới kiểm tra thi cử, đổi mới quản lý, đổi mới cách sử dụng các phương tiện dạy học theo hướng tích cực, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học… Trong khuôn khổ đề tài này, tôi chỉ đề cập một phần rất nhỏ trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học, đó là việc SOẠN GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ BẰNG PHẦN MỀM MICROSOFT POWERPOINT. 2. Cơ sở thực tiễn: Việc soạn - giảng theo lối truyền thống xưa nay ít nhiều có những hạn chế của nó như giáo viên tốn rất nhiều thời gian để ‘sao chép” lại giáo án của những năm học trước; việc chuẩn bị đồ dùng dạy học như tranh vẽ, bản đồ, mô hình tốn rất nhiều thời gian và tiền bạc của giáo viên nhưng độ chính khác, tính khoa học và giáo dục không cao; các khái niệm trừu tượng học sinh chỉ học bằng cách tưởng tượng qua lời thuyết trình của giáo viên chứ không được trực quan bằng những hình ảnh cụ thể; giáo viên mất khá nhiều thời gian để viết bảng và tốn nhiều công sức trong việc truyền thụ kiến thức cho học sinh… Việc soạn và giảng bằng giáo án điện tử đã giúp khắc phục được rất nhiều những hạn chế kể trên và thực tế trong những năm gần đây giáo án điện tử đã được các thầy cô giáo trong huyện, trong tỉnh và trong cả nước đặc biệt chú trọng phát triển. Điều này được thể hiện rất rõ trong các tiết thao giảng, hội giảng các thầy cô giáo đã cố gắng biên soạn và giảng dạy bằng giáo án điện tử; trên các trang mạng chia sẻ dành cho giáo dục, số lượng các bài giảng điện tử ngày càng nhiều. Tuy nhiên, qua thực tế tham gia dự giờ nhiều thầy cô giáo đồng nghiệp cũng như tham khảo nhiều giáo án điện tử khác nhau trên mạng internet, bản thân tôi nhận thấy mấy điểm bất cập mà nhiều thầy cô giáo thường hay gặp phải trong quá trình soạn giáo án điện tử như sau: + Học sinh không ghi chép được nội dung bài học. + Nhiều em học sinh (kể cả học sinh trung bình) không nắm được nội dung bài học. + Thầy cô giáo than phiền vì tốn quá nhiều thời gian cho một tiết soạn giảng (thường chuẩn bị đến 1 tuần/1 bài học)…. Với những lí do như trên, tôi quyết định chọn đề tài: MỘT SỐ KINH NGHIỆM SOẠN GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ BẰNG PHẦN MỀM MICROSOFT POWERPOINT với mục đích tổng kết một vài kinh nghiệm nhỏ trong quá trình soạn giáo án điện tử nhằm giúp cho bản thân củng cố lại những kiến thức của mình, đồng thời giúp cho các đồng nghiệp có thêm những tư liệu tham khảo nho nhỏ cho quá trình biên soạn và giảng dạy bằng giáo án điện tử, nhằm phần nào đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục mà ngành đặt ra. II. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI: Nhiệm vụ mà đề tài đặt ra là: - Giúp các thầy cô giáo thấy được những ưu điểm của việc giảng dạy bằng giáo án điện tử so với cách dạy thông thường. - Tìm hiểu các bước soạn giáo án điện tử bằng phần mềm Microsoft Powerpoint nhằm giúp các thầy cô giáo chưa thành thạo phần mềm này có thể tự học và soạn được giáo án điện tử. - Tổng kết những kinh nghiệm bản thân và đề xuất một số ý kiến giúp các thầy cô giáo soạn giáo án điện tử bằng phần mềm Microsoft Powerpoint đơn giản, nhanh chóng, hiệu quả trong giảng dạy. III. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH: Phương pháp điều tra. Phương pháp tổng hợp tài liệu. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm. Phương pháp trò chuyện. Phương pháp quan sát. IV. CƠ SỞ VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU: 1. Cơ sở nghiên cứu: Trong nhiều năm giảng dạy tại trường THCS Nhơn Hậu, tham gia sinh chuyên môn (dự giờ, thao giảng cụm chuyên môn) cùng nhiều thầy cô giáo đồng nghiệp 2 bộ môn Hóa học và Sinh học kết hợp với tự tìm hiểu, nghiên cứu việc soạn giáo án điện tử trên một số trang website giáo dục như violet.vn; dayhoc.com; tailieu.vn… bản thân tôi nhận thấy: còn nhiều giáo viên không soạn được giáo án điện tử, lúng túng trong cách trình bày bài giảng, học sinh không chép được bài khi học với giáo án điện tử, khả năng tiếp thu của các em bị hạn chế so với học theo cách thông thường. Căn cứ vào tình hình thực tế trên, bản thân tôi mạnh dạn chọn đề tài Một số kinh nghiệm soạn giáo án điện tử bằng phần mềm Microsoft Powerpoint để làm cơ sở cho việc nghiên cứu của mình. 2. Thời gian tiến hành nghiên cứu đề tài: Trong quá trình giảng dạy tại Trường THCS Nhơn Hậu và tham gia sinh hoạt cụm chuyên môn Đập Đá – Nhơn Hậu – Nhơn Mỹ - Nhơn Thành theo sự phân công của Phòng GD-ĐT An Nhơn, bản thân tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài: Một số kinh nghiệm soạn giáo án điện tử bằng phần mềm Microsoft Powerpoint từ năm học 2007-2008 đến nay. PHẦN II: PHẦN KẾT QUẢ I. TÌNH TRẠNG SỰ VIỆC HIỆN TẠI: Qua việc dự giờ, thăm lớp kết hợp quan sát, trò chuyện với các thầy cô giáo đồng nghiệp, các em học sinh của Trường THCS Nhơn Hậu, Nhơn Mỹ, Nhơn Thành, Đập Đá bản thân tôi nhận thấy: Còn nhiều thầy cô giáo chưa soạn và giảng được giáo án điện tử, thầy cô giáo cho rằng việc này quá khó, bản thân mình không có năng lực thực hiện việc soạn giáo án điện tử. Một số thầy cô giáo soạn được giáo án điện tử nhưng chưa thành thạo, trình bày phần bài soạn chưa khoa học nên học sinh lúng túng không chép được bài, tiếp thu bài giảng không tốt. Thời gian chuẩn bị cho một việc soạn giáo án điện tử quá dài, có thầy cô giáo mất cả tuần hay ít nhất cũng 4-5 ngày cho việc soạn một giáo án điện tử khi thao giảng cụm. Từ đó có tâm lý e ngại, lười biếng dạy học bằng giáo án điện tử. Học sinh chưa quen với cách học mới nên chưa biết tập trung vào phần nội dung cốt lõi của bài học mà sa đà vào việc quan sát hình ảnh, videoclip, những phần trang trí ngộ nghĩnh, gây cười… Thầy cô giáo chưa khai thác triệt để các ưu điểm của phần mềm để phục vụ cho việc dạy học mà chủ yếu là thực hiện việc “chạy chữ trên màn hình” để đỡ mất công ghi bảng, đối phó khi có dự giờ, thao giảng dẫn tới việc học sinh nhàm chán, mất hứng thú. Với tình hình thực tế nêu trên, bản thân tôi mạnh dạn nêu ra một số kinh nghiệm của bản thân nhằm nâng cao khả năng soạn và giảng giáo án điện tử, góp phần đổi mới công nghệ thông tin trong giáo dục, nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. II. NỘI DUNG GIẢI PHÁP MỚI: A. TÌM HIỂU CÁC BƯỚC SOẠN GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ BẰNG PHẦN MỀM MICROSOFT POWERPOINT: I. CHUẨN BỊ: Đọc kĩ sách giáo khoa kết hợp với sách giáo viên cùng các tài liệu tham khảo khác để tìm hiểu nội dung của toàn bài cũng như của mỗi mục. Trên cơ sở đó xác định đích cần đạt tới của toàn bài học về kiến thức, kĩ năng, thái độ. Đó chính là mục tiêu của bài học. Trong dạy học hướng tập trung vào học sinh, mục tiêu phải chỉ rõ học xong bài học, học sinh đạt được kiến thức gì. Mục tiêu ở đây là mục tiêu học tập chứ không phải là mục tiêu giảng dạy, tức là chỉ ra sản phẩm mà học sinh có được sau bài học. Sau đó, lựa chọn những kiến thức cơ bản, bám sát vào chương trình dạy học và sách giáo khoa bộ môn xác định đúng những nội dung trọng tâm của bài học. Việc xác định kiến thức cơ bản của bài dạy có thể gắn với việc sắp xếp lại cấu trúc của bài để làm nổi bật các mối quan hệ giữa các hợp phần kiến thức của bài, từ đó làm rõ thêm trọng tâm, trọng điểm của bài. Tiếp theo, trên cơ sở nội dung, mục tiêu của bài học ta tiến hành lựa chọn phương pháp giảng dạy cho phù hợp: trực quan, thảo luận, dạy theo góc, thuyết trình…. hay phối hợp nhiều phương pháp với nhau sao cho bài giảng sinh động, không trùng lặp để tránh gây nhàm chán cho học sinh. Khâu cuối cùng nhưng vô cùng quan trọng trong bước chuẩn bị đó là sưu tầm tư liệu, hình ảnh, bản đồ, video clip, những phần mềm có liên quan đến nội dung bài học… Tốt nhất là chúng ta nên có kế hoạch lâu dài: sưu tầm và xây dựng thành một thư viện tư liệu riêng cho bộ môn mình giảng dạy bằng cách sưu tầm trên mạng internet, chụp bằng máy ảnh kỉ thuật số, tự viết chương trình bằng Flash, mua đĩa DVD, CD từ các trung tâm cung cấp thiết bị dạy học… Sau khi có được đầy đủ các tư liệu cần dùng cho bài giảng điện tử, phải tiến hành sắp xếp, tổ chức lại thành thư viện tư liệu, tức là tạo được cây thư mục hợp lý. Nếu việc này được thực hiện một cách thường xuyên và khoa học, chúng ta sẽ có một thư viện tư liệu phong phú mà khi cần soạn giảng một bài nào đó, chúng ta chỉ việc lấy chúng ra từ thư viện tư liệu mà không phải mất công tìm kiếm và do vậy tiết kiệm rất nhiều thời gian cho việc soạn giảng. II. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY: Trước khi soạn giáo án điện tử trên Powerpoint, tốt nhất các thầy cô giáo nên có bộ giáo án vi tính trên Microsolf Word. Điều này cũng rất dễ dàng vì gần như một điều tất yếu là thầy cô giáo nào muốn soạn giáo án điện tử thì cũng đều đã từng soạn qua giáo án vi tính trên Microsolf Word cả. Bộ giáo án vi tính word này càng cụ thể càng tốt, nhất là phần nội dung bài học cũng như các câu hỏi thảo luận, phiếu học tập… Tốt nhất là bộ giáo án vi tính này được soạn bằng font chữ Times New Roman, vì như thế chúng ta sẽ sử dụng chức năng copy từ bộ giáo án vi tính này đưa sang giáo án điện tử Powerpoint mà không cần phải mất thời gian đánh lại phần văn bản. Còn vì sao chúng ta phải chọn font chữ Times New Roman? Điều này tôi xin được đề cập ở phần sau. III. TIẾN HÀNH SOẠN GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ BẰNG POWERPOINT: 1. Khởi động Powerpoint: - Cách 1: Start => All program => Microsoft Office => Microsoft PowerPoint. - Cách 2: Nhấp phải chuột trong thư mục mà ta chọn để chứa bài giảng điện tử => New => Microsolf PowerPoint. Cách 1: Cách 2: 2. Tiến hành soạn giáo án điện tử: - Sau khi khởi động, màn hình Powerpoint có dạng như sau: - Nhấp chuột vào màn hình trên, ta được giao diện như sau: - Tiếp theo ta chọn mẫu thiết kế: Giáo án điện tử không có mẫu, kiểu cách quy định sẵn như giáo án thông thường, hình dáng của nó tùy vào khả năng và sở thích của người soạn.Vì vậy trước khi thiết kế ta phải chọn mẫu thiết kế: Format => Slide Layout => chọn mẫu ở các ô bên phải như tranh vẽ sau: -> - Đánh nội dung văn bản vào mẫu đã chọn: Đánh nội dung văn bản vào đây. Đánh nội dung văn bản vào đây. - Tạo thêm khung văn bản(text box) để thiết kế bảng phụ, tạo những phần phụ có hiệu ứng riêng: Nhấp chuột vào đây rồi kéo thả để tạo thêm khung văn bản - Chèn kí tự đặc biệt: Insert -> Symbol…-> Chọn kí tự cần chèn trong bảng -> Insert. Chọn màu cho chữ ở đây. - Tô màu cho chữ: Để tô màu chữ ta bôi đen phần chữ cần tô màu và kích vào biểu tượng chữ A ở trên thanh Formatting hoặc thanh Draw rồi chọn màu thích ứng: - Tô màu nền cho chữ: Để tô màu nền ta kích vào khung cần bôi nền sau đó kích vào biểu tượng cái xô ở trên thanh Formatting hoặc thanh Draw rồi chọn màu thích ứng: Chọn màu cho nền ở đây. - Tạo hiệu ứng cho đối tượng: Trên thanh menu, chọn Slide Show à Custom Animation hoặc trên khung tác vụ Getting Started, chọn Custom Animation. hoặc + Click chọn đối tượng cần áp dụng hiệu ứng hoạt hình. Trong khung tác vụ Custom Animation, click Add Effect + Khi click các nhóm hiệu ứng, sẽ xuất hiện lần lượt các menu hiệu ứng, ta chọn các hiệu ứng cho phù hợp với từng đối tượng. Lưu ý: để thêm nhiều sự lựa chọn về hiệu ứng, click vào More Effects…; để gỡ bỏ hiệu ứng ta chọn Remove. * Các hiệu ứng trong nhóm Entrance (xuất hiện đối tượng): -> * Các hiệu ứng trong nhóm Emphasis (hiệu ứng tại chỗ): -> * Các hiệu ứng trong nhóm Exit (hiệu ứng thoát): -> * Các hiệu ứng trong nhóm Motion Paths (hiệu ứng di chuyển): -> * Hiệu chỉnh thời điểm bắt đầu hiệu ứng: Trong khung Custom Animation, phần Modify Wipe (hiệu ứng được chọn làm ví dụ kiểu Wipe), trong phần Start, click vào mũi tên rồi click các tùy chọn trong danh sách sổ xuống. * Hiệu chỉnh hướng chuyển động của hiệu ứng: Trong khung Custom Animation, phần Modify Wipe (hiệu ứng được chọn làm ví dụ kiểu Wipe), trong phần Direction, click vào mũi tên rồi click các tùy chọn trong danh sách sổ xuống. * Hiệu chỉnh tốc độ chuyển động hiệu ứng của đối tượng: Trong khung Custom Animation, phần Modify Wipe (hiệu ứng được chọn làm ví dụ kiểu Wipe), trong phần Speed, click vào mũi tên rồi click các tùy chọn trong danh sách sổ xuống. * Các chức năng khác của hiệu ứng mới quý thầy cô giáo tự tìm hiểu và khám phá thêm trong hộp thoại Effect Options và Timing…để làm phong phú thêm giáo án điện tử của mình. * Đổi thứ tự hiệu ứng: đơn giản nhất là nhắp chuột vào hiệu ứng cần thay đổi rồi kéo thả vào vị trí muốn thay đổi thích hợp. - Thêm slide: Muốn thêm Slide mới thì ta vào Insert => New Slide hoặc ấn vào nút có biểu tượng New Slide (Ctrl+M) ở trên thanh công cụ để thêm Slide hoặc nhắp phải vào vị trí muốn thêm slide rồi chọn New Slide. - Xóa slide: Chọn slide cần xóa rồi nhấn phím delete hoặc nhắp phải chuột vào slide cần xóa rồi chọn Delete slide. - Chuyển vị trí slide: Nhắp chuột vào slide cần thay đổi rồi kéo thả vào vị trí muốn thay đổi thích hợp. - Chèn hình ảnh: Muốn chèn hình vào các Slide ta vào: Insert => picture => From file => chọn đường dẫn có ảnh cần chèn => chọn ảnh cần chèn => insert => sau đó điều chỉnh ảnh theo ý mình. Đơn giản hơn, ta cũng có thể dùng chức năng copy một ảnh rồi paste vào slide cần chèn. - Chèn âm thanh: Muốn chèn âm thanh ta vào Insert => Movies and Sounds => Sound from file => Chọn đường dẫn đến bài nhạc cần chèn => Chọn bài nhạc cần chèn => Insert. * Lưu ý : Power Point ưu tiên cho một số bài nhạc có đuôi avi, wav, cda, ... Power Point mặc định khi mở đến slide có chèn nhạc thì bài hát tự động bật và nó sẽ tắt khi mình chuyển sang slide khác. Nhưng nếu muốn cho bài hát hát tiếp trong các slide khác, hoặc muốn ẩn biểu tượng đi thì mình click chuột vào nốt nhạc đó và chọn : Slide Show => Custom_Animation => Rồi kích chuột vào mũi tên phía bên phải màn hình chọn Effect Option => After : chọn số Slide cần phát bài hát đó hoặc chọn Hide …. để ẩn biểu tượng nốt nhạc đi. - Chèn phim: Muốn chèn một đoạn film vào slide ta thực hiện các bước sau : Vào : Insert => Movies and Sounds => Movie from file => Chọn đường dẫn đến đoạn phim cần chèn => Chọn đoạn phim cần chèn => Insert. * Lưu ý: Power Point chỉ hỗ trợ cho các đoạn phim có đuôi là : *.avi; *.mpg; … Mà các đoạn phim, hoặc các bài hát nhạc hình thông thường lại có đuôi là *.dat vì vậy để chèn được những bài nhạc như thế ta cần phải đổi đuôi các bài nhạc đó. Hiện nay có rất nhiều phần mềm chuyển đổi đuôi nhạc. Ở đây tôi chỉ giới thiệu phần mềm thuận tiện nhất có trong chương trình Heroshop. Ví dụ tôi muốn chèn bài hát “ Cung đàn mùa xuân” ở ổ đĩa D với đuôi .Dat thì tôi phải đổi đuôi như sau : Vào : C:\ => HEROSOFT => HERO2001. Sau đó mở bài hát Cung đàn mùa xuân ở ổ D ra và đặt tên cho nó với đuôi là *.mpg và kích vào nút Play để đổi đuôi. Bài hát mới này có đuôi là *.mpg và nằm trong thư mục C:\HEROSOFT\HERO2001\. - Tạo liên kết với tập tin khác: + Tạo liên kết: Chọn đối tượng cần mở liên kết trong slide -> Click phải chuột, xuất hiện menu như dưới đây -> Chọn open hyperlink. + Gỡ bỏ liên kết: Chọn đối tượng cần gỡ bỏ liên kết trong slide -> Click phải chuột, xuất hiện menu như hình vẽ -> Chọn Remove hyperlink. Tạo liên kết Gỡ bỏ liên kết - Tạo bảng: Vào menu Insert/Table... xuất hiện hộp thoại: Gõ số cột vào Number of columns và số hàng vào Number of rows -> OK. Các thao tác khác với bảng tương tự như Word. - Chèn đồ thị vào slide: Vào menu Insert/Chart... Một đồ thị mặc định hiện ra cùng với bảng dữ liệu. Sửa bảng dữ liệu để có đồ thị mong muốn. * Lưu ý: Có thể vẽ đồ thị trong Excel rồi copy và dán vào slide - Thao tác với quan hệ giữa các đối tượng: + Nhóm các đối tượng thành 1 khối: Chọn các đối tượng (Shift + Left click) Nháy chuột phải trên chúng, chọn Grouping/Group + Đưa 1 đối tượng hiện xuống phía sau các đối tượng khác: Nháy chuột phải trên đối tượng, chọn Order/Send to back IV. TRÌNH CHIẾU: Để trình chiếu ta ấn phím F5; Hoặc click vào biểu tượng màn hình ở góc dưới bên trái màn hình; hoặc vào Slide Show => View Show (F5) B. MỘT SỐ KINH NGHIỆM RIÊNG: 1. Chọn nội dung để soạn - giảng: Xác định bài giảng hay phần bài giảng nào thích hợp cho việc soạn giáo án điện tử tùy thuộc đặc trưng của mỗi môn học và từng bài học cụ thể. Ví dụ, trong môn Hóa học, khi gặp những bài mà phòng thí nghiệm có đầy đủ dụng cụ và hóa chất thì chúng ta nên chọn từng phần để soạn giảng, vẫn nên tiến hành thí nghiệm như thường mà không nên thay bằng hình ảnh hay videoclip trên Powerpoint vì như thế sẽ làm mất đi tính đặc thù của bộ môn. Có hai phương án để chúng ta sử dụng giáo án điện tử: Phương án thứ nhất là soạn và dạy nguyên cả bài bằng giáo án điện tử mà không cần sử dụng các phương tiện hỗ trợ khác. Phương án thứ hai là có thể dùng Powerpoint như một công cụ hỗ trợ trực quan cho 1 phần bài học cụ thể, làm cho học sinh hào hứng hơn trong tiết học. Thông thường ta sẽ chọn phương án dạy nguyên cả bài bằng giáo án điện tử khi bài học dài mà chúng ta lại muốn mở rộng nội dung bài học; phương tiện để tiến hành các thí nghiệm thật không đầy đủ trong khi nguồn tư liệu liên quan đến bài dạy phong phú: hình ảnh, bản đồ, thí nghiệm ảo; nội dung bài học trừu tượng không thể dùng phương pháp giảng giải hay thảo luận nhóm mà phải vận dụng kết hợp giữa trực quan và lời nói. Phương án dạy bằng giáo án điện tử trong một phần nội dung bài học được sử dụng khi ta có đủ dụng cụ thực hành, thí nghiệm hoặc các phương pháp dùng lời khác hiệu quả hơn, khai thác được vốn hiểu biết của học sinh. Nghĩa là không nhất thiết phần nào cũng trình diễn bằng giáo án điện tử. Chúng ta có thể chỉ sử dụng nó để minh họa một phần bài học cụ thể nào đó như một phương tiện trực quan: một thí nghiệm khó, một phần cấu tạo không quan sát được bằng mắt thường, một hình ảnh xa lạ có tính đặc trưng, một đoạn chèo cổ mà học sinh chưa được xem bao giờ... Sự thay đổi đó cũng đem lại hiệu quả rất cao, nó tạo ra sự mới lạ, hào hứng không gây nhàm chán cho học sinh khi chỉ thấy “chữ chạy” suốt cả tiết học trên màn hình. 2. Một số nguyên tắc về hình thức: Thứ nhất, màu sắc sử dụng cần hài hoà, phù hợp tâm lý học sinh và nội dung bài giảng. Màu sắc của hình nền và chữ viết cần tuân thủ nguyên tắc tương phản (contrast), chỉ nên sử dụng chữ màu sậm (đen, xanh đậm, đỏ đậm…) trên nền trắng hay nền màu sáng. Ngược lại, khi dùng màu nền sậm thì chỉ nên sử dụng chữ có màu sáng hay trắng. Bản thân tôi thì thích dùng kiểu nền sậm (xanh dương hay xanh lá cây đậm) và chữ màu trắng vì kiểu này nó quen thuộc với hình ảnh “bảng xanh, phấn trắng” mà học sinh thường được thấy theo kiểu dạy truyền thống. Thứ hai, về cỡ chữ khi trình chiếu: Giáo viên thường muốn chứa thật nhiều thông tin trên một slide nên hay có khuynh hướng dùng cỡ chữ nhỏ. Thực tế, dùng máy chiếu Projector chiếu lên màn cho khoảng 50 người xem trong một phòng học thông thường thì size chữ thích hợp phải từ cỡ 20 trở lên. Đối với học sinh thì trong một phòng học như thế những em cuối lớp vẫn có thể đọc tốt cỡ chữ 18 nhưng các giáo viên lớn tuổi dự giờ thì chỉ thấy “mờ mờ”. Do vậy khi muốn lưu giữ lại nội dung bài giảng hay chứa đựng nhiều thông tin, chúng ta có thể giảm size chữ xuống đến 18 ở những nội dung đã giảng xong. Thứ ba, về cách trình bày: bản thân tôi thường chỉ chọn kiểu trình bày title and 2 – column text vì cách trình bày như thế này rất giống với trình bày bảng truyền thống, nó giúp chúng ta giữ được nội dung bài giảng và giúp HS ghi bài. Trong đó những nội dung học sinh ghi bài được viết ở nửa phần bên trái còn nửa phần bên phải được sử dụng để giảng bài: trình bày hình ảnh, bản đồ, video clip, đặt câu hỏi khi đàm thoại, đưa bảng phụ khi yêu cầu hoạt động nhóm… Bên cạnh đó, khi giáo viên trình chiếu PowerPoint, để học sinh có thể ghi chép kịp thì nội dung trong mỗi slide không nên xuất hiện dày đặc cùng lúc. Ta nên phân dòng hay phân đoạn thích hợp, cho xuất hiện theo hiệu ứng thời gian tương ứng (giảng phần nào cho học sinh ghi phần đó). Trường hợp có nội dung dài mà nhất thiết phải xuất hiện trọn vẹn cùng lúc, ta trích xuất từng phần thích hợp để giảng, sau đó đưa về lại trang có nội dung tổng thể, học sinh sẽ dễ hiểu và dễ chép hơn. Cũng như khi viết bảng, tên bài học, các đề mục và các ý trọng tâm phải được giữ lại ở tất cả các slide. Tuy nhiên, ở những slide trình bày các câu hỏi thảo luận, các ví dụ, bài tập ... giáo viên có thể linh hoạt bỏ qua phần đó. Cách trình bày khoa học (gạch đầu hàng, các đề mục, gạch chân – tô đậm những ý cần nhấn mạnh) giúp học sinh dễ hiểu bài, các em sẽ hình dung được mình đang “ở đâu” trong bài học. Nhiều giáo viên khi soạn thường chỉ soạn theo từng phần ở mỗi slide, thậm chí có khi còn không có cả đề bài làm cho học sinh (có khi cả với giáo viên dự giờ) không biết là mình đang học bài nào, đang ở phần nào của bài học. Một điều cần lưu ý khác là giáo viên không nên trình bày nội dung tràn lấp đầy nền hình từ trên xuống dưới, từ trái qua phải mà cần chừa ra khoảng trống đều hai bên và trên dưới theo tỷ lệ thích hợp (thường là 1/5), để đảm bảo tính mỹ thuật, sự sắc nét và không mất chi tiết khi chiếu lên màn hình. Thứ tư là về font chữ: Chỉ nên dùng các font chữ đậm, rõ và gọn (Times New Roman, Arial, Tahoma, VNI-Helve…) hạn chế dùng các font chữ có đuôi (VNI-times…) vì dễ mất nét khi trình chiếu. Tôi thích nhất sử dụng fon chữ Times New Roman vì kiểu chữ này chuẩn, đẹp, không bị mất nét khi chúng ta sao chép từ word sang Power point nên có thể sử dụng chức năng sao chép từ Word sang để giảm thiểu thời gian soạn. Đương nhiên, khi chúng ta muốn làm nổi bật một nội dung nào đó, chúng ta có thể chọn kiểu font chữ kiểu cách một chút như thư pháp chẳng hạn như cần tránh lạm dụng vì học sinh đọc không được lại phản tác dụng giáo dục. Thứ năm là cách xử lí hình ảnh: Các tranh vẽ SGK không phải bao giờ chúng ta cũng sử dụng hết mà có khi chỉ sử dụng một phần, có khi ta lại muốn sử dụng như tranh câm (không có chú thích). Muốn xử lí tranh theo những chủ ý như thế thì có rất nhiều cách nhưng theo tôi cách đơn giản nhất là xử lí theo phần mềm Paint. Nhắp chuột phải vào tranh muốn xử lí rồi chọn Open with paint, sau đó ta chọn chức năng cắt, xóa hay vẽ để xử lí thêm. Mở ảnh bằng phần mềm Paint để xử lí. Sử dụng nút xóa để bỏ phần chú thích, tạo tranh câm. Sử dụng nút cắt để bỏ bớt những phần tranh vẽ không cần thiết, chưa sử dụng. Thứ sáu, chọn hiệu ứng Whip hay Color Typewriter với tốc độ vừa phải (medium) ở phần nội dung ghi bảng để học sinh dễ ghi bài. Loại hiệu ứng này khi trình chiếu thì phần chữ chạy giống như ta viết bảng nên phù hợp với tâm lý học sinh. Cũng nên qui ước riêng với học sinh khi thấy nền xanh, chữ trắng và hiệu ứng Whip tức là nội dung các em cần ghi chép. Phần nội dung ghi bảng nên chọn hiệu ứng Whip phù hợp với tâm lí học sinh. Chọn hiệu ứng. Cuối cùng là phần trang trí: Không quá lạm dụng phần trang trí lòe loẹt, hình ảnh động ngộ nghĩnh, gây cười làm học sinh phân tán, mất tập trung vào bài giảng. Hình ảnh, video hỗ trợ mang tính khoa học thì phải thật chính xác, rõ ràng, có tính sư phạm cao. Những tranh, ảnh hay đoạn phim minh họa dù rất hay nhưng mờ nhạt, mất nét không rõ ràng thì cũng không nên sử dụng vì không có tác dụng cung cấp thông tin xác định như ta mong muốn. Những tranh không rõ ràng về nguồn gốc thì không nên sử dụng: ví dụ các tranh đã qua sử lí photoshop không phản ánh đúng thực tế thì không nên sử dụng vì như thế tức là giáo viên đã nói dối với học sinh. Những hình ảnh không rõ nguồn gốc, không phản ánh đúng bản chất khoa học thì không nên sử dụng. Tránh trang trí lòe loẹt, quá nhiều hình ảnh động làm phân tán sự chú ý của học sinh. 3. Cách soạn các đơn vị kiến thức: Có rất nhiều cách soạn khác nhau nhưng riêng kinh nghiệm bản thân tôi thường chọn cách trình bày kiểu title and 2 – column text như trên rồi soạn thẳng nội dung vào nền mà không dùng text box. Sau đó, để chuyển sang nội dung tiếp theo ta chỉ cần copy slide trước rồi bỏ đi phần hiệu ứng (remove) để soạn slide sau: soạn mới nội dung, bỏ đi hình ảnh và câu hỏi không sử dụng nữa và tạo ra hiệu ứng khác. Cách soạn như vậy giúp ta giữ được nguyên vẹn phần bài giảng trước mà không sợ bị xê dịch khi chuyển sang slide mới. Khi bảng nhiều thông tin, ta mới chọn thêm phần text box để đặt câu hỏi phụ hoặc những phần cần có hiệu ứng riêng. Mặt khác, kiểu trình bày title and 2 – column text không những quen thuộc với học sinh, giúp các em ghi bài mà còn giúp chúng ta tiết kiệm thời gian trên lớp rất nhiều. Do chúng ta vẫn giữ lại được các phần nội dung bài học nên những học sinh ghi chậm vẫn có thể tranh thủ chép bài bất kì lúc nào mà ta không phải đợi cho học sinh chép bài xong rồi mới sang slide tiếp theo hay ngược lại vì ta sợ không kịp thời gian tiết học nên vội vã chuyển sang slide tiếp theo, bỏ mặc còn rất nhiều em chưa chép được nội dung bài học. Cách trình bày giáo án điện tử theo kiểu title and 2 – column text khắc phục được tình trạng học sinh không chép được bài khi học bằng giáo án điện tử. 4. Tùy chọn hiệu ứng cho phù hợp. Việc tùy chọn hiệu ứng phù hợp không những làm cho giáo án chúng ta đẹp, thể hiện sự khoa học trong trình bày mà còn thể hiện cả nghiệp vụ sư phạm của chúng ta nữa. Việc xuất hiện câu hỏi nào trước câu nào sau, khi nào bản đồ xuất hiện hay mất đi khi không sử dụng nữa nếu được sắp xếp khoa học, có chủ đích sẽ tăng tác dụng lên rất nhiều. Ví dụ, những tranh vẽ không sử dụng nữa ta nên cho hiệu ứng mất đi (exit) để học sinh tập trung ghi bài chứ không phải “thảo luận” những vấn đề ngoài rìa của tranh vẽ đó. Hơn nữa, nếu ta biết phối hợp tốt việc lựa chọn các hiệu ứng có thể sẽ làm giảm đi số lượng slide rất nhiều từ đó giảm dung lượng cho tập tin. Những người mới soạn thường không biết phối hợp việc này nên số lượng slide rất nhiều, có khi lên đến trên 30 slide cho một giáo án điện tử, nhưng với những người soạn thành thạo, biết phối hợp tốt các hiệu ứng mỗi bài giảng thường sẽ không quá 15 slide. 5. Trình chiếu và giảng bài: Nhiều giáo viên chưa thật nhuần nhuyễn về vi tính nên thường nhờ đồng nghiệp soạn giúp khi hội giảng, thao giảng. Giáo án được soạn thật hay, công phu tỉ mỉ nhưng khi trình chiếu và giảng dạy thì xảy ra hiện tượng thật buồn cười: lời giảng của giáo viên thuyết trình, giới thiệu đi một đàng còn hình ảnh, nội dung trình chiếu đi một nẻo không ăn khớp gì với nhau. Lý do là giáo viên không thuộc giáo án khi trình bày, không hề biết nội dung tiếp theo, hiệu ứng tiếp theo sẽ là gì nên nội dung và lời giảng không ăn khớp. Do vậy, muốn giảng thật hay bài giảng điện tử ngoài nghiệp vụ sư phạm ra còn đòi hỏi giáo viên phải thuộc giáo án mà mình chuẩn bị trình chiếu. Nếu không chúng ta sẽ bị động, lúng túng và bài giảng thất bại. Ngược lại, nếu chúng ta nắm vững bài giảng thì không những trình bày hợp lý, logic mà còn có thể thoải mái sáng tạo nhưng không sợ vượt quá giới hạn vì bài học đã được ‘đóng khung” sẵn. 6. Xây dựng thư viện và chia sẻ tư liệu cá nhân: Để tiết kiệm thời gian soạn giáo án điện tử, một trong những yếu tố quan trọng là chuẩn bị đủ tư liệu cho bài giảng: tranh ảnh, phim khoa học, bản đồ, …. trong thời gian ngắn nhất. Mà muốn làm được như vậy, không gì khác hơn là chúng ta sử dụng nguồn tư liệu có sẵn mà không phải chạy đôn, chạy đáo tìm kiếm mỗi khi soạn giáo án điện tử. Vậy làm thế nào để có nguồn tư liệu phong phú về nội dung, hấp dẫn về hình thức, chính xác, khoa học? Câu trả lời là mỗi chúng ta nên xây dựng một thư viện tư liệu riêng cho mình. Cách làm cũng khá đơn giản: Chúng ta lập một thư mục riêng trên ổ D rồi đặt tên là “Thư viện tư liệu” chẳng hạn, trong thư mục đó chúng ta lại lập những thư mục con nhỏ hơn rồi chứa các tư liệu có sẵn hay sưu tầm được vào đó, khi muốn sử dụng ta chỉ việc vào đúng thư mục đó mở ra là xong, khỏi phải mất công tìm kiếm. Ví dụ đối với bản thân tôi, tôi đã lập một thư mục như sau: Bên trong thư mục “Thư viện tư liệu” sẽ là 2 thư mục con “Hóa học” và “Sinh học”, bên trong từng môn như vậy sẽ là các thư mục “lớp 9”, “lớp 8”…và thư mục “tham khảo”, bên trong mỗi lớp như vậy sẽ là các thư mục “bài 1”, “bài 2”… khi muốn soạn giáo án điện tử Bài 1, môn Hóa học lớp 9, tôi chỉ việc mở thư mục Bài 1 theo đường dẫn: Thư viện tư liệu -> Hóa học -> Lớp 9 -> Bài 1 mà không phải tìm kiếm vất vả. Để thư viện tư liệu của chúng ta ngày càng phong phú, bên cạnh việc mày mò tự làm, tìm kiếm thì việc trao đổi, chia sẻ tư liệu là hết sức cần thiết. Chúng ta có thể chia sẻ với các đồng nghiệp cùng chuyên môn ở cùng trường hoặc khác trường, chia sẻ với nhau trên mạng Internet. Hiện nay trên mạng internet có rất nhiều trang website chia sẻ về giáo dục (tôi xin giới thiệu ở phần sau), tốt nhất chúng ta nên đăng kí làm thành viên để có thể chia sẻ cùng nhau những nguồn tư liệu mà mình có. Chúng ta có thể hình dung, 10 người mỗi người có 1 quyển sách, nếu như ai cũng bo bo giữ riêng quyển sách của mình thì mỗi người chỉ đọc được 1 quyển, còn nếu cùng nhau chia sẻ thì cả 10 người đều được đọc 10 quyển sách. So sánh như thế để chúng ta thấy rằng, việc chia sẻ tư liệu cá nhân không những làm mất đi nguồn tư liệu mình hiện có mà ngược lại còn làm phong phú thêm rất nhiều lần thư viện tư liệu của mỗi cá nhân chúng ta. 7. Một số trang website hỗ trợ giáo dục: Chúng ta đang sống trong thời đại công nghệ thông tin, có thể nói chính xác một điều là hiện nay công nghệ thông tin đã thâm nhập vào tất cả các lĩnh vực, các nghành nghề và giáo dục cũng không phải là một ngoại lệ. Công nghệ thông tin càng phát triển khi mạng máy tính internet ra đời giúp mọi người kết nối, chia sẻ thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn. Và để khai thác nguồn thông tin khổng lồ và bổ ích đó nhằm phục vụ tốt hơn cho việc giảng dạy của mình, bản thân tôi đã tìm tòi, sưu tầm nhiều địa chỉ các trang website liên quan đến giáo dục. Tuy nhiên, trong khuôn khổ có hạn của đề tài này, tôi chỉ xin giới thiệu một số trang website tiêu biểu liên quan đến bộ môn mà mình đang giảng dạy là Hóa học và Sinh học: - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - * Một số trang website hỗ trợ tìm kiếm: - - - - - 8. Chịu khó học tập và sự tự tin: Như phần A đã trình bày, chúng ta thấy rằng việc soạn giáo án điện tử bằng Powerpoint rất đơn giản, nhẹ nhàng. Nếu chúng ta có 1 máy vi tính, chịu khó học tập thì tôi tin chắc rằng trong thời gian 1 buổi, mọi người ai cũng có thể tự soạn cho mình 1 giáo án điện tử đơn giản. Trên thực tế, khi hướng dẫn cho nhiều thầy cô giáo soạn giáo án điện tử, tôi vừa hướng dẫn vừa làm mẫu một bài cụ thể thì các thầy cô cũng không mất quá một buổi để tự mình soạn được một giáo án điện tử đơn giản. Nếu như chúng ta có tinh thần cầu tiến, không ngừng học hỏi thêm thì một điều đương nhiên là trình độ, kỉ năng, kỉ xảo về soạn giáo án điện tử sẽ được nâng lên theo thời gian. Không ai có thể tự nhiên biết được mọi điều, phần lớn đều phải qua học tập mà có được. Bản thân tôi trước năm 2007 gần như mù tịt về giáo án điện tử, về Powerpoint nhưng với quyết tâm học cho bằng được tôi đã lặn lội ra tận Phù Mỹ, xuống tới Qui Nhơn tìm bạn để học. Rồi thì tự mình lên mạng internet tải giáo án điện tử về “phá” một vài giáo án ra để tự tìm hiểu. Kết quả thì giờ tôi đã có thể soạn và soạn thành thạo giáo án điện tử bằng phần mềm Powerpoint và một số phần mềm khác nữa. Một điều quan trọng khác không thể không đề cập đến đó là sự tự tin. Nếu chúng ta tin tưởng rằng mình hoàn toàn có thể soạn được giáo án điện tử và quyết tâm thực hiện nó đến cùng thì một điều chắc chắn là chúng ta sẽ thành công. Tôi rất tâm huyết với một câu ngạn ngữ là: Điều tôi làm chưa chắc đã thành công nhưng điều tôi không làm chắc chắn là thất bại. Vậy nên nếu chúng ta tự tin đối mặt với sự thật là khoa học hiện nay phát triển như vũ bão, thì có thể xem giáo án điện tử như một phát triển tất yếu trong vận dụng dạy học. Còn nếu chúng ta cứ bảo thủ khư khư ôm giữ cái cũ thì chẳng phải chúng ta sẽ trở nên lạc hậu, không theo kịp thời đại ư? 9. Kinh nghiệm để rút ngắn thời gian soạn bài: Một trong những “khuyết điểm” của giáo án điện tử là thời gian chuẩn bị lâu hơn so với cách dạy bình thường. Đó là nhận xét khi chúng ta chưa quen, chưa thật sự thành thạo với giáo án điện tử, còn khi đã thành thạo tôi nghĩ điều ngược lại mới là đúng. Các thầy cô giáo thử nghĩ, việc đi vẽ 1 vài tranh trên giấy roki hay giấy A0 rồi chuẩn bị 4, 5 bảng phụ cùng đồ dùng thí nghiệm, mô hình trực quan so với việc chuẩn bị một giáo án điện tử việc nào sẽ tốn nhiều thời gian hơn? Chắc chắn là soạn giáo án điện tử nhanh hơn rồi. Bên cạnh đó, việc lỉnh kỉnh đồ dùng dạy học phải mang từ lớp này sang lớp kia, bảng phụ thì sang dạy lớp mới phải xóa đi, dán lại băng keo khác… rất vất vả và tốn thời gian, đó là chưa kể đến việc tranh mình tự vẽ chưa chắc đã đẹp và chính xác. Với bản thân tôi hiện nay, việc chuẩn bị một giáo án điện tử hoàn chỉnh mất không quá 120 phút. Đó là bởi tôi có một số kinh nghiệm sau: Xây dựng thư viện tư liệu hoàn chỉnh như tôi đã đề cập ở phần 6. Khi chúng ta có sẵn kho tư liệu như thế rồi thì khi soạn chỉ việc vào đó lấy ra mà không phải mất thời gian tìm kiếm. Đây là một yếu tố cực kì quan trọng, nếu làm tốt điều này, các thầy cô giáo sẽ đỡ đi khoảng 1/3 thời gian. Biết cách tìm kiếm thông tin trên mạng: Có người ví von “thế giới ảo (mạng internet) còn rộng hơn cả thế giới thật mình đang sống”. So sánh như thế cũng có nhiều điều chính xác, nhất là lượng thông tin khổng lồ mà internet mang lại. Trong một thế giới thông tin bao la và phong phú như thế, mình phải biết tư liệu mình đang cần nằm ở đâu thì việc tìm kiếm mới đỡ tốn thời gian, cũng như lấy một vật mà mình biết chính xác nó đang ở chỗ nào thì ít tốn thời gian và công sức hơn là lục tung tất cả. Hiện nay có rất nhiều trang web hỗ trợ tìm kiếm nhưng quen thuộc, dễ sử dụng hơn cả, nhất là với các thầy cô giáo chưa rành lắm về mạng máy tính thì Google là trang thích hợp nhất. Khi tìm kiếm, các thầy cô giáo phải biết chọn lọc thông tin, mình đang tìm cái gì: tài liệu, hình ảnh, video… sau đó đánh từ khóa để tìm kiếm. Từ khóa càng cụ thể, kết quả cho ta càng chính xác với ý tưởng. Từ khóa quá bao quát, việc chọn lọc trở lại sẽ mất nhiều thời gian. Ví dụ, chúng ta muốn tìm hình ảnh của ống nghiệm thì ta chọn thư mục hình ảnh trong Google rồi gõ từ khóa “ống nghiệm” để tìm kiếm, còn nếu như ta gõ từ khóa là “dụng cụ thí nghiệm hóa học” hay “dụng cụ thí nghiệm” thì Google sẽ cung cấp cho ta cả tài liệu lẫn hình ảnh, video…liên quan đến không những là ống nghiệm mà cả bình cầu, kính hiển vi, ampe kế… nghĩa là đủ tư liệu của đủ các môn, khi đó mình lại phải tìm kiếm lại rất mất thời gian. Một yếu tố khác rất quan trọng khi tìm kiếm thông tin trên mạng là phải biết địa chỉ một số trang web liên quan đến giáo dục nói chung và bộ môn mình giảng dạy nói riêng. Cũng như khi biết địa chỉ nhà ai đó thì ta đi thẳng đến nơi mà không phải tìm kiếm lòng vòng, hỏi thăm nhiều nơi. Khi ta biết địa chỉ một trang web nào đó đang chứa những tư liệu ta cần thì vào thẳng trang đó mà không phải mày mò tìm kiếm từ Google.Về hình ảnh sách giáo khoa và phim khoa học dùng cho trường phổ thông thì có thể nói trang gần như cung cấp đầy đủ ở tất cả các môn học. Thường xuyên rèn luyện kỉ năng: Soạn giáo án điện tử cũng như bao hoạt động khác của con người, đó là những phản xạ. Mà khi phản xạ đó được lặp đi lặp lại nhiều lần thì trở thành kỉ năng, kỉ xảo. Ban đầu chúng ta chưa quen, chưa nhớ thao tác thì soạn lâu nhưng nếu thường xuyên soạn giáo án điện tử thì thời gian sẽ rút ngắn đáng kể vì gần như tiến trình soạn giáo án điện tử đã được “lập trình” sẵn trong bộ nhớ chúng ta, chỉ cần mở lên là soạn mà không phải phân vân, suy nghĩ gì nhiều. Biết kế thừa những cái đã có sẵn: Một trong những lợi thế rất lớn của giáo án điện tử là giúp chúng ta xóa, sửa, copy rất nhanh so với chép tay và chúng ta nên tận dụng lợi thế này khi soạn giáo án điện tử, tức là nên kế thừa những cái đã có sẵn mà không phải làm lại tất cả mọi thứ từ đầu. Ví dụ như phần nội dung kiến thức, câu hỏi đàm thoại, phần dự kiến trả lời của học sinh…đã có sẵn trong giáo án Word thì ta chỉ việc copy sang Powerpoint rồi cho chạy hiệu ứng là xong chứ không nên ngồi đánh lại từng chữ, từng câu. Hoặc ta đã có một vài giáo án điện tử thật chuẩn, thật vừa ý rồi thì ta coppy giáo án đó lại, thay đổi tiêu đề, nội dung bài học mới cho phù hợp mà không phải chọn lại cách trình bày rồi tô chữ, tô nền…như giáo án đầu tiên. Ví dụ khác là khi ta tìm kiếm trên mạng internet được một trò chơi ô chữ, hay một thí nghiệm Flash phù hợp với ý đồ sử dụng của ta thì ta có thể copy lại ô chữ hay download thí nghiệm này để sử dụng mà không phải mày mò thiết kế ô chữ trong khi thời gian gấp rút mà những thao tác về thiết kế ô chữ của chúng ta lại chưa rành. Nói như thế không có nghĩa là khuyến khích chúng ta đi sử dụng giáo án của người khác mà là phải biết vận dụng những cái hay, cái tốt của người ta trong những trường hợp và hoàn cảnh cụ thể. C. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC: Sau một thời gian thực hiện việc soạn giáo án điện tử trên Powerpoint, bản thân tôi nhận thấy những kinh nghiệm trên đã giúp cho mình rất nhiều lợi ích: 1. Kết quả học tập của học sinh: Qua theo dõi việc ứng dụng những kinh nghiệm trên vào thực tế giảng dạy, kiểm tra 1 tiết, 15 phút thu được kết quả như sau: * Năm học 2008-2009: Chương I, Chương II – Sinh 9: Lớp Hình thức dạy Khảo sát đầu năm Bài kiểm tra 15 phút Bài kiểm tra 1 tiết G K Tb Đạt y/c G K Tb Đạt y/c G K Tb Đạt y/c 9A1 Giáo án điện tử 5 8 12 25 8 11 15 34 12 14 12 38 9A2 Dạy thường 4 9 14 27 6 10 15 31 8 12 15 35 * Năm học 2009-2010: Chương I, Chương II – Sinh 9: Lớp Hình thức dạy Khảo sát đầu năm Bài kiểm tra 15 phút Bài kiểm tra 1 tiết G K Tb Đạt y/c G K Tb Đạt y/c G K Tb Đạt y/c 9A4 Giáo án điện tử 4 7 10 21 8 12 15 35 13 16 11 40 9A5 Dạy thường 6 9 11 26 8 12 14 34 10 13 12 36 9A6 Dạy thường 5 8 10 23 10 11 14 35 11 11 16 38 * Năm học 2009-2010: Chương I, Chương II – Sinh 9: Lớp Hình thức dạy Khảo sát đầu năm Bài kiểm tra 15 phút Bài kiểm tra 1 tiết G K Tb Đạt y/c G K Tb Đạt y/c G K Tb Đạt y/c 9A2 Giáo án điện tử 3 6 10 19 6 10 14 30 11 14 13 38 9A3 Dạy thường 4 7 15 26 7 10 16 33 10 13 13 36 9A6 Dạy thường 3 6 12 21 5 8 13 26 8 10 16 34 * Năm học 2010 – 2011: Chương I, Hóa 9: Lớp Hình thức dạy Khảo sát đầu năm Bài kiểm tra 15 phút Bài kiểm tra 1 tiết G K Tb Đạt y/c G K Tb Đạt y/c G K Tb Đạt y/c 9A1 Giáo án điện tử 3 5 10 18 6 8 13 27 10 12 16 38 9A4 Dạy thường 3 6 12 21 5 8 13 26 8 10 15 33 Với kết quả thống kê như bảng trên, ta dễ dàng nhận thấy học với giáo án điện tử không những giúp các em học sinh hứng thú trong tiết học mà còn nâng cao khả năng tiếp thu bài, khả năng vận dụng của các em. 2. Qua trò chuyện, tham khảo ý kiến của các thầy cô giáo ở các Trường THCS Nhơn Hậu, Nhơn Mỹ, Nhơn Thành, Đập Đá đa số các ý kiến đều cho rằng với cách soạn theo những kinh nghiệm của tôi học sinh có thể dễ dàng chép bài, nắm vững nội dung và tỏ ra hào hứng trong học tập. Bên cạnh đó, khi tôi upload các giáo án này lên mạng, các thầy cô giáo khác cũng tỏ ý kiến đồng tình theo cách soạn trên và số lượt tải các giáo án này khá cao (so sánh với các giáo án khác được đưa lên cùng nội dung bài dạy và thời điểm). 3. Nhiều thầy cô giáo khi nhờ tôi hướng dẫn cách soạn giáo án điện tử theo những kinh nghiệm này đã soạn được và tiến hành thực hiện nhiều tiết lên lớp bằng giáo án điện tử. 4. Thời gian: Việc chuẩn bị cho một giáo án điện tử trước đây khá vất vả và tốn nhiều thời gian, giáo án đầu tiên tôi soạn cho thao giảng cụm phải mất 1 tuần để hoàn thành xong nhưng hiện nay bất kỳ lúc nào, bài nào tôi cũng có thể soạn và dạy bằng giáo án điện tử được nhờ thư viện dữ liệu đã có sẵn, chỉ cần bổ sung những hình ảnh, bản đồ, bài hát, đoạn phim hoặc một vài chi tiết khác cho phù hợp với giáo án mới. Thời gian để soạn một giáo án điện tử cho môn dạy của mình không mất quá 120 phút cho mỗi giáo án. Bằng chứng là trong thời gian khoảng 2 tháng hè, tôi tranh thủ soạn gần như xong cơ bản bộ giáo án điện tử Hóa học 8 và học kì 1 Hóa học 9 (có thể kiểm tra tại Blog riêng: giờ mỗi bài dạy tôi chỉ cần thêm bớt, sửa chữa chút ít cho phù hợp với từng đối tượng học sinh ở mỗi lớp là xong. 5. Giáo án điện tử giúp cho giáo viên bớt thời gian làm đồ dùng dạy học (mà môn Hóa học và Sinh học thì cần rất nhiều) để tập trung vào công tác chuyên môn đồng thời cũng giúp cho học sinh hứng thú nhiều hơn trong việc học tập, đạt kết quả cao. 6. Qua kiểm tra vở ghi bài của các em học sinh Trường THCS Nhơn Hậu, tôi nhận thấy ở các lớp tôi dạy bằng giáo án điện tử thì tất cả học sinh đều ghi chép được bài đầy đủ, không có tình trạng không chép kịp bài hay bỏ sót nội dung. Hơn thế nữa, trong mỗi tiết học bằng giáo án điện tử, các em đều tỏ ra rất hứng thú với cách học này. Qua điều tra bằng cách trò chuyện với học sinh các lớp mình giảng dạy, tôi nhận thấy 100% các em được hỏi đều trả lời thích học bằng giáo án điện tử hơn cách dạy thông thường vì hình ảnh minh họa phong phú và đẹp, thí nghiệm và phương tiện trực quan đầy đủ, chữ viết chuẩn dễ chép bài, đặc biệt là có thời gian mở rộng nội dung bài học, tăng thêm thời gian luyện tập củng cố. 7. Phát huy những kết quả đã đạt được, từ năm học 2010 – 2011, tôi tiếp tục đưa giáo án điện tử vào giảng dạy bồi dưỡng học sinh giỏi. Kết quả năm học đó, môn Sinh học (do tôi bồi dưỡng) có ¾ học sinh đạt học sinh giỏi cấp huyện, môn Hóa (do tôi và cô Hoa cùng bồi dưỡng) có ¼ học sinh đạt học sinh giỏi cấp huyện, 2 học sinh được chọn dự thi đều đạt học sinh giỏi cấp tỉnh. Trên đây chỉ là một số kết quả khả quan trong quá trình tôi vận dụng những kinh nghiệm của mình về việc soạn - giảng giáo án điện tử bằng phần mềm Powerpoint vào thực tế. PHẦN III. KẾT LUẬN: Việc thực hiện các bài giảng bằng Powerpoint cho thấy sự cần thiết bởi nó đáp ứng được yêu cầu giáo dục như tạo sự hứng thú học tập cho học sinh; tiết kiệm thời gian và chi phí trong giảng dạy; tiện lợi khi cần tăng thêm lượng kiến thức, đưa thêm những nội dung mới hay mở rộng trong tiết giảng; phát huy được tính tích cực của học sinh; giảm thiểu sự vất vả của giáo viên trong giờ lên lớp; dễ dàng sửa đổi giáo án khi cần thiết; phù hợp với nhiều đối tượng học sinh (giỏi, khá, trung bình, yếu) ... Với những ưu điểm trên, mỗi giáo viên chúng ta cần thiết phải học tập và soạn giảng bằng giáo án điện tử để không những đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của ngành mà còn là để hoàn thiện, nâng mình lên một tầm cao mới. Điều đó cũng thể hiện phần nào cái “Tâm” của chúng ta với nghề. Bản thân tôi thiết nghĩ, việc soạn giáo án điện tử không phải là khó khăn không thể vượt qua và những hạn chế, khuyết điểm của nó chúng ta hoàn toàn có thể khắc phục được. Với những kinh nghiệm ít ỏi của bản thân được trình bày trong khuôn khổ đề tài nhỏ bé này, tôi hi vọng nhiều thầy cô giáo có thể áp dụng cho bản thân mình nhằm soạn được một giáo án điện tử nhanh chóng nhưng mang lại hiệu quả cao trong dạy học. Tóm tại, trong khuôn khổ đề tài này tôi chỉ khái quát một vài bước để soạn một giáo án điện tử đơn giản, nêu một vài kinh nghiệm ít ỏi mà bản thân tự rút ra được trong quá trình soạn giảng thực tế nhằm giúp các thầy cô giáo có cái nhìn thấu đáo hơn về giáo án điện tử, nhất là những lợi ích thiết thực mà nó mang lại. Việc vận dụng những kinh nghiệm này chắc cũng không có gì trở ngại, mỗi giáo viên chúng ta chỉ cần có một bộ máy vi tính để soạn giáo án vi tính thì cũng dùng chính nó để soạn giáo án điện tử, do thế mỗi giáo viên chỉ cần có tâm huyết với nghề, mong muốn tìm ra những cách dạy mới hiệu quả, mang lại hứng thú cho học sinh đều có thể áp dụng thành công. Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm cá nhân mà tôi đã áp dụng thành công trong quá trình ứng dụng soạn giáo án điện tử vào dạy học. Chắc chắn với nhiều người, những kinh nghiệm của tôi là không thật sự cần thiết nhưng với mong muốn được chia sẻ cùng quý thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp gần xa, nhất là các thầy cô giáo quan tâm đến giáo án điện tử, nên tôi cũng mạnh dạn viết ra để mọi người tham khảo, góp ý. Cuối cùng, bản thân tôi rất mong sự góp ý chân thành và đánh giá thẳng thắn của hội đồng thẩm định để tôi có thể sửa chữa, bổ sung nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, đó là nguồn động viên và kinh nghiệm quý báu giúp tôi hoàn thiện mình để kết quả công tác ngày càng tốt hơn. Xin chân thành cảm ơn! * Đề xuất -kiến nghị: - Phòng GD – ĐT và nhà trường trang bị thêm máy tính có nối mạng internet, máy chiếu đa năng hoặc màn hình tinh thể lỏng loại lớn (52 inch), máy Scanner, máy in LaserJet giúp giáo viên có điều kiện sử dụng. - Tạo mọi điều kiện thuận lợi và khuyến khích giáo viên trong trường sử dụng giáo án điện tử rộng rãi trong dạy học. - Trường, Phòng giáo dục, Sở giáo dục hằng năm nên tổ chức cuộc thi soạn giáo án trên máy tính và giáo án điện tử để phong trào ngày càng phát triển và có chất lượng cao. - Phòng giáo dục nên tìm ra phương án tối ưu và thống nhất hình thức soạn giáo án điện tử trong giáo viên. Nhơn Hậu, ngày 20/08/2011 Người viết Trương Thế Thảo NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG THẨM ĐỊNH ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. TÀI LIỆU THAM KHẢO Hướng dẫn thực hành từng bước với Microsolf Powerpoint 2007. Dương Minh Hoàng Nhân – Đức Hùng. NXB Hải phòng, 2007. 101 thủ thuật cao cấp với Power Point 2003&2007. Công Thọ - Công Bình. NXB văn hóa thông tin, 2007. Cùng nhau viết phần mềm môn Sinh học tập 5. Nguyễn Hạnh – Nguyễn Duy Linh. NXB Trẻ, 2003. Tài Liệu tập huấn Powerpoint. Nguyễn Văn Thưởng. Tài liệu tập huấn chu kì hè 2008: Rèn luyện kỉ năng thiết kế giáo án điện tử. Sử dụng Powerpoint cho mục đích dạy học. Giáo trình ĐHSP Hà Nội. Phương pháp dạy học Hóa học ở trường phổ thông và đại học. Nguyễn Cương. NXB Giáo dục, 2007. Phương pháp dạy học hóa học – tập 3. Nguyễn Cương – Nguyễn Mạnh Dung. NXB Giáo dục, 2001. Dạy học sinh học 9. Ngô Văn Hưng. NXB Giáo dục, 2005. Phương pháp và kỉ thuật lên lớp trong trường phổ thông – tập 1. N.M.IACÔPLEP. NXB giáo dục, 1978. Giáo trình Phương pháp dạy học Hóa học trong nhà trường phổ thông. Lê Văn Dũng – Nguyễn Thị Kim Cúc. Giáo trình đào tạo đại học từ xa, Đại học Huế, 2002. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học cơ sở môn Vật lý, Hóa học, Sinh học, Công nghệ. Nguyễn Phương Hồng – Trịnh Hải Yến… tài liệu lưu hành nội bộ, Bộ Giáo dục và đào tạo, 2004. Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục Trung học cơ sở môn Hóa học.Nguyễn Hải Châu – Nguyễn Cương – Vũ Anh Tuấn. NXB Giáo dục, 2007. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kỉ năng môn Hóa học. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kỉ năng môn Sinh học. Presentation with Microsoft PowerPoint 2000, Phạm Quang Dũng, Đại học nông nghiệp I – Hà Nội. Tạp chí Hóa học và Ứng dụng. Một số tài liệu khác có liên quan đến đề tài. MỤC LỤC Phần nội dung Trang PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU …………………………………………………………...1 I. Lý do chọn đề tài……………………………………………………………….......1 II. Nhiệm vụ của đề tài …………………………………………………………….....2 III. Phương pháp tiến hành ……………………………………………………….......2 IV. Cơ sở và thời gian nghiên cứu đề tài …………………………………………......2 PHẦN II: PHẦN KẾT QUẢ………………………………………………………......3 I. Tình trạng sự việc hiện tại ……………………………………………………….....3 II. Nội dung giải pháp mới …………………………………………………………....3 A. Tìm hiểu các bước soạn giáo án điện tử bằng phần mềm Microsoft Powerpoint.....3 B. Một số kinh nghiệm riêng ………………………………………………………..16 C. Kết quả đạt được …………………………………………………………………25 PHẦN III: PHẦN KẾT LUẬN ……………………………………………………..26 Đề xuất, kiến nghị …………………………………………………………………...26 TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………………..28 MỤC LỤC…………………………………………………………………………...29