Một số phương pháp sử dụng đồ dùng dạy học ở các lớp trung học cơ sở

MOÄT SOÁ PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNG ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC ÔÛ CAÙC LÔÙP TRUNG HOÏC CÔ SÔÛ *********** I. Đặt vấn đề Trong lòch söû cuûa loaøi ngöôøi, voán kieán thöùc laø kho taøng quyù baùu, cho neân con ngöôøi ñaõ khoâng ngöøng tìm toøi hoïc hoûi ñeå tieáp caän neàn vaên minh hieän ñaïi. Treân theá giôùi hieän nay, moät trong nhöõng ñoäng cô thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc laø vaán ñeà giaùo duïc. Vì vaäy vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc theo xu theá phaùt trieån chung cuûa ñaát nöôùc hieän ñang laø vaán ñeà ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm vôùi nhöõng phöông chaâm “Ngöôøi giaùo duïc ngöôøi”, “Kinh nghieäm truyeàn kinh nghieäm” qua nhöõng phöông tieän tieáp xuùc ñoà duøng daïy hoïc trong giaûng daïy moân sinh hoïc ôû tröôøng trung hoïc cô sôû, ngaøy nay ñöôïc haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu quan taâm trong ñoù coù nöôùc ta. Rieâng veà lónh vöïc sinh hoïc coù yù nghóa raát lôùn trong vaán ñeà khaûo saùt taøi nguyeân thieân nhieân, nghieân cöùu lai taïo gioáng môùi, nghieân cöùu veà moâi tröôøng thieân nhieân, giaùo duïc veà giôùi tính. Hôn nöõa nöôùc ta laø moät nöôùc coù nguoàn taøi nguyeân phong phuù ñöôïc thieân nhieân öu ñaõi “Röøng vaøng- bieån baïc” neân nöôùc ta ñang phaùt trieån maïnh veà lónh vöïc naøy. Do ñoù ngaønh sinh hoïc cuûa nöôùc ta cuõng phaùt trieån theo. Qua quaù trình coâng taùc giaûng daïy trong nhöõng naêm qua toâi nhaän thaáy raèng vieäc tröïc tieáp truyeàn thuï kieán thöùc thöïc cho hoïc sinh, nhöng truyeàn ñaït nhö theá naøo cho caùc em deã hieåu, deã nhôù vaø tieáp thu baøi moät caùch nhanh choùng vaø töï giaùc. Nhaát laø boä moân sinh hoïc ôû tröôøng trung hoïc cô sôû laø moân khoa hoïc thöïc nghieäm, cho neân trong vieäc giaûng daïy boä moân sinh hoïc thì nhaát thieát ñoøi hoûi giaùo vieân phaûi söû duïng ñoà duøng daïy hoïc ñeå minh hoaï cho hoïc sinh, töø ñoù hoïc sinh chuù yù laøm vieäc moät caùch cao ñoä, maïnh daïng ñöa ra nhieàu vaán ñeà ñeå tö duy, trao ñoåi, thaûo luaän veà moät khaùi nieäm naøo ñoù, laøm cho hoïc sinh linh hoaït hôn, khaéc saâu kieán thöùc hôn vaø coù thaùi ñoä tìm toøi saùng taïo. Ñoàng thôøi ñoà duøng daïy hoïc laø moät duïng cuï cöïc kyø quan troïng, giuùp cho hoïc sinh hình dung ñöôïc, nhìn thaáy ñöôïc caùc chi tieát nhoû maø maét thöôøng khoâng theå quan saùt ñöôïc nhö (Duøng tranh aûnh, kính hieåm vi, moâ hình … ñeå quan saùt veà teá baøo thöïc vaät, haït phaán…). Do ñoù laøm theá naøo ñeå cho caùc em yeâu thích moân hoïc naøy hôn, muoán vaäy theo phöông phaùp môùi, giaûng daïy boä moân sinh hoïc, ngöôøi giaùo vieân neân haïn cheá giaûi thích baèng lôøi, giaûng suoâng trong giaûng daïy, ngöôøi giaùo vieân phaûi taïo ra cô hoäi cho hoïc sinh tieáp caän, gaàn guõi vôùi ñoà duøng daïy hoïc trong moãi giôø hoïc vaø söû duïng nhö theá naøo, vaøo luùc naøo laø hôïp lyù. Ñoù laø vaán ñeà toâi muoán trình baøy Hieän nay caùc nöôùc tieân tieán treân theá giôùi ñaëc bieät laø ôû Nhaät Baûn, chöông trình giaùo duïc ñaøo taïo cuûa hoï laø söû duïng theo phöông höôùng ñoà duøng daïy hoïc trong phöông phaùp. Hoïc sinh ôû nöôùc hoï töï tìm toøi saùng taïo hay noùi caùch khaùc chuû yeáu chuù troïng vaøo thao taùc thöïc haønh, coøn ôû nöôùc ta hieän nay phöông phaùp söû duïng ñoà duøng daïy hoïc cuûng khaù phoå bieán nhöng trong quaù trình söû duïng coøn nhieàu luùng tuùng, chöa thaønh thaïo, ngöôøi thaày giaùo neáu söû duïng toát ñoà duøng ñeå giaûng daïy, moät maët giuùp hoïc sinh hieåu baøi nhanh choùng, moät maët giuùp cho hoïc sinh thaønh thaïo caùc thao taùc thöïc haønh ñoái vôùi boä moân sinh hoïc. Ngöôøi giaùo vieân söû duïng toát ñoà duøng daïy hoïc thì seõ coù taùc ñoäng raát lôùn ñoái vôùi caùc em trong quaù trình hoïc taäp vaø töï tìm toøi hoïc hoûi, khaéc saâu kieán thöùc, môû roäng hieåu bieát veà khoa hoïc, töø ñoù hình thaønh cho hoïc sinh quan ñieåm duy vaät bieän chöùng vaø ñeå theo kòp söï phaùt trieån giaùo duïc nhö hieän nay. II. Nội dung” Thực tế giaûng daïy boä moân sinh hoïc trong nhiều năm, toâi nhaän thaáy caùc em hoïc sinh ôû caùc khoái lôùp trung hoïc cô sôû hoïc moân sinh chöa toát laø do nhöõng nguyeân nhaân cô baûn sau: Giaùo vieân chöa khai thaùt heát taùc duïng cuûa ñoà duøng daïy hoïc vaø hoïc sinh chöa naém vöõng caùc phöông phaùp quan saùt, phaân tích, so saùnh töø caùc ñoà duøng daïy hoïc ñeå ruùt ra kieán thöùc. Ñeå daïy toát moân sinh Toâi coù vaøi yù kieán ñoùng goùp sau veà söû duïng ñoà duøng daïy hoïc. Söû duïng ñoà duøng daïy hoïc ñaït ñöôïc caùc giaù trò giaùo duïc sau: + Thuùc ñaåy söï giao tieáp, trao ñoåi thoâng tin, do ñoù giuùp hoïc sinh hoïc taäp coù hieäu quaû + Giuùp hoïc sinh taêng cöôøng trí nhôù, laøm cho vieäc hoïc taäp laâu beàn + Cung caáp theâm kieán thöùc, kinh nghieäm tröïc tieáp lieân quan ñeá thöïc tieãn xaõ hoäi vaø moâi tröôøng soáng + Giuùp khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa lôùp hoïc baèng caùch bieán caùi khoâng theå tieáp caän ñöôïc thaønh caùi coù theå tieáp caän ñöôïc. Khi söû duïng phim aûnh moâ phoûng vaø caùc phöông tieän töông töï + Cung caáp kieán thöùc chung, qua ñoù hoïc sinh coù theå phaùt trieån caùc hoaït ñoäng hoïc taäp khaùc + Giuùp phaùt trieån moái quan taâm veà caùc lónh vöïc hoïc taäp khaùc vaø khuyeán khích hoïc sinh tham gia chuû ñoäng vaøo quaù trình hoïc taäp - Theá naøo laø ñoà duøng daïy hoïc ? Ñoà duøng daïy hoïc laø nhöõng hình aûnh, duïng cuï, ñoà vaät phuïc vuï cho vieäc daïy vaø hoïc maø hoïc sinh coù theå nhìn thaáy ñöôïc ñaëc bieät laø ñöôïc söû duïng trong coâng taùc giaûng daïy. Ñoà duøng daïy hoïc ñoái vôùi boä moân sinh hoïc ïôû tröôøng trung hoïc cô sôû: Đeå phaùt huy tính naêng ñoäng vaø hieáu kyø cuûa hoïc sinh, ngöôøi giaùo vieân ñöùng treân buïc giaûng phaûi theå hieän heát khaû naêng cuûa mình veà loái dieãn ñaït noäi dung baøi, coù ngheä thuaät thu huùt hoïc sinh ñaëc bieät laø phaûi taïo söï haáp daãn, loâi cuoán hoïc sinh baèng moät phöông phaùp thuû thuaät rieâng cuûa chuyeân moân trong giaûng daïy, chuùng ta khoâng theå giaû thuyeát ngay vaøo ñaàu hoïc sinh maø phaûi ñöa vaán ñeà vaøo tình huoáng, ñi töø gaàn ñeán xa, töø deã ñeán khoù, töø tröïc quan sinh ñoäng ñeán tö duy tröøu töôïng. Ñaây chính laø yeáu toá quan troïng coù lieân quan ñeán vieäc giaûng daïy boä moân sinh hoïc. Do ñoù ñoà duøng daïy hoïc khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøi thaày khi leân lôùp vaø ñoái vôùi hoïc sinh khi nghieân cöùu vaán ñeà. Vì theá ñoà duøng daïy hoïc chính laø ñieàu kieän, phöông tieän ñeå daïy vaø hoïc moân sinh hoïc ôû caùc lôùp trung hoïc cô sôû, theo thöïc teá ñoà duøng daïy hoïc coù nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Chaúng haïn nhö: Vaät theå soáng, loaïi hình töôïng naøy luoân mang nhöõng ñaëc ñieåm thaät söï, soáng ñoäng veà moïi hoaït ñoäng bình thöôøng, maøu saéc hình daùng, caùch vaän ñoäng rieâng cuûa noù, cho neân caùc hieän töôïng vaø söï vaät soáng coù giaù trò raát lôùn trong coâng taùc giaûng daïy, noùi chung laø raát sinh ñoäng laøm höùng thuù vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh, vì ôû löùa tuoåi hoïc sinh trung hoïc cô sôû nhaát laø ñoái vôùi caùc em ñaàu caáp raát thích thuù tìm toøi hoïc hoûi, khi caàn nhaän bieát vaán ñeà gì ñoù luùc naøo cuõng muoán raèng chính taän maét mình chöùng kieán söï vaät, hieän töôïng xaõy ra, hôn nöõa ñoái vôùi ñoái töôïng cuûa boä moân sinh hoïc thöôøng laø vaät theå soáng theå hieän roõ neùt moïi hoaït ñoäng cuûa chuùng, nhaát thieát trong giaûng daïy boä moân sinh hoïc caàn phaûi cho hoïc sinh tieán haønh quan saùt thöïc haønh nhaèm khaéc saâu kieán thöùc cho hoïc sinh, ngöôïc laïi giaùo vieân chæ moâ taû baøi giaûng baèng lôøi ñeå daïy moân sinh hoïc laø raát khoù, khoù lónh hoäi kieán thöùc duø hoïc sinh coù hieåu baøi nhöng cuõng raát haïn cheá. Do ñoù ñoà duøng daïy hoïc raát caàn cho ngöôøi giaùo vieân khi leân lôùp vaø laø moät duïng cuï giaûng daïy cöïc kì quan troïng, bôûi vì ñoà duøng daïy hoïc laø moät ngöôøi baïn hoã trôï ñaéc löïc giuùp giaùo vieân hoaøn thaønh baøi giaûng moät caùch khoa hoïc, hôïp logic. Boä moân sinh sinh hoïc laø moân khoa hoïc chöa tieán ñeán söï chính xaùc nhö: Toaùn hoïc, Lyù hoïc maø thöôøng laø nhöõng kieán thöùc sinh hoïc ñaõ ñöôïc caùc nhaø sinh hoïc traûi qua thôøi gian daøi ñeå nghieân cöùu vaø khaûo saùt, sau ñoù ñöa ra thöïc nghieäm, chöùng minh, ñeå töø ñoù ruùt ra ñöôïc moät vaán ñeà chung nhaát. Do ñoù khi giaûng daïy moân sinh hoïc ôû caùc lôùp trung hoïc cô sôû phaûi tieán haønh thöïc nghieäm môùi coù khaû naêng thuyeát phuïc ñöôïc tính töôûng töôïng cuûa hoïc sinh veà vaán ñeà ñoù, ñoàng thôøi coøn reøn luyeän cho hoïc sinh coù thaùi ñoä ñuùng ñaén veà thao taùc thöïc haønh, chính vì vaäy ñoái vôùi hoïc sinh ñoà duøng daïy hoïc laø moät hình töôïng soùng ñoäng giuùp caùc em coù tinh thaàn thoaûi maùi ñeå tieáp thu tri thöùc, ngoaøi ra ñoà duøng daïy hoïc laø ñoái töôïng tri giaùc thaät haáp daãn buoäc caùc em phaûi ñoäng naõo, suy nghó ñeå giaûi ñaùp thaéc maét maø baûn thaân caùc em ñaët ra, ñoà duøng daïy hoïc ñaõ daãn caùc em vaøo hoaït ñoäng hoïc taäp vôùi söï taäp chung cao ñoä, thaäm chí ñaàu oùc caùc em laøm vieäc lieân tuïc, caên thaúng maø caùc em khoâng heà hay bieát. Nhö vaäy caùc em ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa giaùo vieân ñoái vôùi vieäc tieáp thu baøi cuûa caùc em. Roõ raøng qua thöïc teá giaûng daïy, baûn thaân toâi ñaõ thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa ñoà duøng daïy, nhaát laø trong vieäc hình thaønh cho caùc em thao taùc thöïc haønh, ñem hình aûnh soùng ñoäng vaøo thöïc teá vaø coù theå noùi ñoà duøng daïy hoïc laø nhòp caàu baét qua ngoân ngöõ, giuùp hoïc sinh caùc lôùp trung hoïc cô sôû caûm thaáy gaàn guõi vaø yeâu thích boä moân hôn. Toùm laïi: Noäi dung kieán thöùc cuûa boä moân sinh hoïc bao giôø cuõng ñaët quan saùt, phaân tích vaø tieán haønh thí nghieäm leân haøng ñaàu, do ñoù ñoà duøng daïy hoïc laø moät duïng cuï khoâng theå thieáu ñoái vôùi hoaït ñoäng daïy vaø hoïc moân sinh hoïc. - Nhöõng khoù khaên trong vieäc tìm ñoà duøng daïy hoïc: Ñoà duøng daïy hoïc laø moät taäp hôïp nhöõng ñoái töôïng vaät chaát ñöôïc giaùo vieân söû duïng vôùi tö caùch laø nhöõng phöông tieän ñieàu khieån hoaït ñoäng nhaän thöùc cho hoïc sinh, ñoái vôùi hoïc sinh ñoù laø nguoàn tri thöùc phong phuù sinh ñoäng, laø caùc phöông tieän giuùp cho caùc em lónh hoäi tri thöùc vaø reøn luyeän caùc kó naêng, kó xaûo. Vì vaäy muoán ñaøo taïo ñöôïc moät hoïc sinh coù ñaày ñuû kieán thöùc thì phaûi söû duïng ñaày ñuû, roõ raøng, chính xaùc caùc maãu vaät cuõng nhö ñoà duøng daïy hoïc, ôû ñaây vieäc saên, tìm nhöõng ñoà duøng daïy hoïc dieãn ra baèng moät quaù trình lieân tuïc vaø laâu daøi, cho neân ngöôøi giaùo vieân khoâng ñuû thôøi gian ñeå coù ñöôïc ñoà duøng ñoù, neân vieäc thöïc hieän ñoà duøng daïy hoïc ôû giôø leân lôùp coøn nhieàu haïn cheá: + Moät soá ñoà duøng daïy hoïc khoâng coù ôû ñòa phöông ñeå giaûng daïy, ñaây laø noãi boaên khoaên cuûa raát nhieàu giaùo vieân vì vieäc tìm kieám raát khoù khaên, phaûi maát moät thôøi gian daøi, cho neân khoâng phaûi nhaø giaùo naøo cuûng thöïc hieän ñöôïc, ñeå coù ñoà duøng thöïc hieän treân lôùp. Neáu khoâng coù tieát daïy seõ dieãn ra nhö theá naøo? + Cô sôû vaät chaát ôû tröôøng coøn haïn heïp neân vieäc baûo quaûn ñoà duøng daïy hoïc coøn khoù khaên, coù theå noùi ñaây laø noåi chaên trôû maø raát khoù khaéc phuïc ñöôïc, vì ñaát nöôùc ta coøn ngheøo neân thieát bò baûo quaûn loãi thôøi, chöa ñuû tieâu chuaån, daãn ñeán duïng cuï, ñoà duøng choùng hö, vì vaäy khi giaùo vieân leân lôùp chöa laøm phaùt huy ñöôïc heát tính tích cöïc veà nhaän thöùc cho hoïc sinh + Nguoàn kinh teá-Taøi chaùnh ôû caùc tröôøng cô sôû coøn thieáu thoán, neân vieäc mua saém ñoà duøng daïy hoïc phuïc vuï cho coâng taùc giaûng daïy vaø hoïc taäp haàu nhö raát ít. Töø nhöõng vaán ñeà khoù khaên neâu treân, toâi cuøng quyù ñoàng nghieäp ñi vaøo tìm hieåu moät soá ñoà duøng daïy hoïc coù theå khaéc phuïc ñöôïc moät soá baác caäp maø chuùng ta coøn vöôùn phaûi trong moät soá thôøi gian qua. - Caùc loaïi ñoà duøng daïy hoïc vaø taùc duïng cuûa noù: Moân sinh hoïc laø moät moân khoa hoïc thöïc nghieäm, neân ñoà duøng daïy hoïc laø nhöõng hình töôïng, duïng cuï maø hoïc sinh coù theå nhìn thaáy ñöôïc, vì vaäy noù raát ña daïng vôùi nghieàu hình thöùc khaùc nhau, ñoà duøng daïy hoïc coù theå ñöôïc duøng ôû nhieàu giai ñoaïn khaùc nhau trong tieát hoïc, chuû yeáu phaûi trình baøy hôïp lí noäi dung muoán truyeàn ñaït cho hoïc sinh vaø ñoøi hoûi söï thu huùt ñöôïc ñoái töôïng caàn truyeàn ñaït. Vì vaäy ñoà duøng daïy hoïc coù raát nhieàu loaïi ñöôïc theå hieän qua töøng loaïi ñoà duøng daïy hoïc nhö sau: + MAÃU VAÄT TÖÔI SOÁNG Loaïi ñoà duøng daïy hoïc naøy coù giaù trò sö phaïm cao nhaát, noù ñaûm baûo hình daïng, kích thöôùc, maøu saéc töï nhieân. Trong thöïc teá khoâng phaûi bao giôø cuûng coù saün caùc maãu vaät soáng, maãu vaät töôi maø trong tröôøng hôïp naøy ta phaûi thay theá maãu vaät thaät soáng, töôi baèng caùc maãu vaät ngaâm, eùp…Tuy caùc maãu vaät naøy khoâng coù giaù trò baèng caùc maãu vaät töôi soáng, khoâng giöõ ñöôïc caùc maøu saéc töï nhieân, song ñaây vaãn laø maãu vaät thaät. Thí duï: Khi daïy veà caáu taïo cuûa moät boâng hoa , neáu coù boâng hoa thaät thì chuùng ta thaáy roõ söï aûnh höôûng raát lôùn veà ñoà duøng ñoái vôùi vieäc tieáp thu baøi cuûa hoïc sinh nhö: Caùc em bieát ñöôïc caùc boä phaän cuûa boâng hoa( Ñaøi, traøng, nhò vaø nhuî. Ñaøi vaø traøng laøm thaønh bao hoa baûo veä nhò vaø nhuî. Traøng goàm nhieàu caùnh hoa, maøu saéc cuûa caùnh hoa khaùc nhau tuyø loaïi. Nhò coù nhieàu haït phaán. Nhuî coù baàu chöùa noaõn…). Khi daïy veà laù ñôn, laù keùp giaùo vieân cho hoïc sinh tìm hieåu treân vaät thaät caùc em hieåu vaø phaân bieät ngay töø ñoù giuùp hoïc sinh tinh töôûng vaøo kieán thöùc ñaõ nghieân cöùu… Khi daïy veà caáu taïo cuûa tim ngöôøi giaùo vieân duøng quaû tim lôïn ñeå gôùi thieäu caùc em seû nhaän ra ngay veà hình daùng, caùc ngaên tim, thaáy ñöôïc thaønh cuûa taâm naøo daøy, taâm naøo moûng, van tim ôû ñaâu, caùc ngaên tim thoâng vôùi töøng loaïi maïch naøo?... + MAÃU VAÄT TÖÏ NHIEÂN Ñoái vôùi maãu vaät quaù nhoû coù kích thöôùc hieån vi, ngoaøi vieäc toå chöùc cho hoïc sinh xem kính ta phaûi duøng maùy chieáu kính hieån vi ñeå taêng ñoä phoùng ñaïi, taïo ñieàu kieän cho caû lôùp coù theå quan saùt cuøng moät luùc. Thí duï: Quan saùt caáu taïo cuûa teá baøo thöïc vaät, quan saùt laùt caét hay quan saùt caùc nguyeân sinh vaät hoaëc caùc boä phaän cuûa coân truøng, quan saùt teá baøo, caùc loaïi moâ cuûa ñoäng vaät … + MOÂ HÌNH Duøng ñeå thay theá hay boå sung caùc maãu vaät töï nhieân ñoâi khi khoâng coù saün, hoaëc lôùn quaù, nhoû quaù khoù quan saùt, moâ hình coù taùc duïng phaûn aùnh ñöôïc caáu taïo, khaùi quaùt vaø hình dung ñöôïc roõ raøng caùc caáu truùc khoâng gian, so vôùi kích thöôùc cuûa maãu vaät thaät, seõ khaéc saâu ñöôïc kieán thöùc cho caùc em. Thí duï: Moâ hình caáu truùc cuûa “nhaø maùy” laù caây, caùc boä phaän cuûa hoa. Moâ hình caùc loaøi ñoäng vaät coù xöông soáng nhö: caù cheùp, toâm, eách nhaùi, gaø, thoû,… Moâ hình, cô theå ngöôøi, caùc giaùc quan,… Khi daïy veà caáu taïo cô theå ngöôøi ta duøng moâ hình nöõa cô theå ngöôøi ñeå höôùng daãn caùc em nghieân cöùu caùc heä cô quan vaø vò trí cuûa chuùng trong cô theå, giaùo vieân trình baøy ñeán heä cô quan naøo thì yeâu caàu hoïc sinh chæ ñeán heä cô quan ñoù vaø vò trí cuûa noù luùc ñoù hoïc sinh cuûng naém sô löôïc veà hình daùng, caáu taïo cuûa töøng cô quan nhö: phoåi, tim, daï daøy, thaän,… + TRANH VEÕ - HÌNH AÛNH - PHIM CHIEÁU ÔÛ ñaây moâ hình khoâng cho pheùp ñi saâu vaøo caáu taïo chi tieát, trong tröôøng hôïp naøy tranh veõ, hình veõ, phim chieáu taïo ra öu theá hôn, maø laïi coù tranh phaân tích cho pheùp ñi saâu vaøo caùc chi tieát caàn thieát, giuùp cho hoïc sinh coù theå hieåu saâu saéc hôn veà caáu taïo beân trong cuûa ñoái töôïng ñang nghieân cöùu, ngoaøi ra noù coøn thay theá maãu vaät thaät maø khoâng tìm kieám ñöôïc. Thí duï: Ñoái vôùi caáu taïo vaø kích thöôùc cuûa teá baøo, söï lôùn leân vaø phaân chia cuûa teá baøo, caáu taïo mieàn huùt cuûa reã, caùc daïng cuûa reã, caùc daïng thaân. Ñoái vôùi caùc loaïi moâ cuûa ñoäng vaät, caùc cô quan, caùc heä cô quan… Muoán hoïc sinh hieåu baøi ñöôïc toát thì giaùo vieân phaûi söû duïng hình aûnh, tranh veõ hoaëc phim chieáu cho hoïc sinh quan saùt, ñoàng thôøi reøn luyeän cho hoïc sinh kó naêng veõ maãu vaät thaät hoaëc tranh veõ gioáng thaät thì raát toát, ñoâi khi cuõng coù nhieàu phöùc taïp, coù nhöõng chi tieát khoâng caàn thieát hay baøi giaûng khoâng ñeà caëp ñeán, caàn ñöôïc löôùt boû, maø chæ taäp trung vaøo caáu truùc vaø daáu hieäu cô baûn thì luùc naøy ta coù theå söû duïng caùc duïng cuï khaùc ñeå keát hôïp, ñoù laø sô ñoá. + SÔ ÑOÀ Sô ñoà ñöôïc söû duïng khi trình baøy caùc moái quan heä giöõa caùc hình töôïng trong quaù trình sinh hoïc. Ngoaøi ra sô ñoà coøn giuùp cho hoïc sinh coù caùi nhìn khaùi quaùt, tö duy tröøu töôïng cuûa hoïc sinh phaùt trieån hôn. Thi1 duï: Sô ñoà moái quan heä qua laïi giöõa caùc heä cô quan trong cô theå Hoïc sinh chæ caàn nhìn vaøo sô ñoà do giaùo vieân boá trí ñuùng luùc, luùc ñoù hoïc sinh seõ hình dung ñöôïc ngay moái quan heä giöõa caùc heä cô quan vôùi nhau, nhö caùc heä cô quan muoán hoaït ñoäng ñöôïc thì phaûi thoâng qua söï ñieàu khieån heä thaàn kinh vaø theå dòch. Ngöôïc laïi ñeå heä thaàn kinh vaø theå dòch hoaït ñoäng thì phaûi nhôø caùc caùc heä cô quan phoái hôïp cung caáp caùc chaát Heä thaàn kinh vaø keä noäi tieát Heä baøi tieát Heä tieâu hoaù Heä tuaàn hoaøn Heä hoâ haáp Heä vaän ñoäng Thí duï: Sô ñoà phaùt trieån cuûa giôùi thöïc vaät Khi nhìn vaøo sô ñoà hoïc sinh thaáy ngay höôùng tieán hoaù cuûa caùc loaøi thöïc vaät do hoaøn caûnh töï nhieân vaø söï phaân loaïi thöïc vaät. Töø ñaây hoïc sinh cuûng bieát ñöôïc nguoàn goác cuûa caùc loaøi thöïc vaät Caùc cô theå soáng ñaàu tieân Taûo nguyeân thuyû Caùc thöïc vaät ôû caïn ñaàu tieân (Quyeát traàn) Döông xæ coå Haït traàn Haït kín Döông xæ x Reâu Taûo Caùc ñaïi döông chieám phaàn lôùn dieän tích Traùi Ñaát Caùc luïc ñòa xuaát hieän dieän tích ñaát lieàn môû roäng Khí haäu noùng vaø raát aåm Khí haäu trôû neân khoâ vaø laïnh hôn Tieáp tuïc khoâ hôn do Maêt Trôøi chieáu saùng lieân tuïc III II I +HÌNH VEÕ CUÛA GIAÙO VIEÂN TREÂN BAÛNG Hình veõ cuûa giaùo vieân treân baûng coù giaù trò raát lôùn, nhaát laø hình aûnh veõ ñeïp vaø nhanh, noù giuùp cho hoïc sinh theo doõi moät caùch deã daøng noäi dung cuûa baøi giaûng, khi maø giaùo vieân vöøa noùi vöøa veõ daàn moät caáu truùc, moät sô ñoà naøo ñoù. * Ngoaøi nhöõng loaïi ñoà duøng daïy hoïc noùi treân coøn raát nhieàu loaïi maø chuùng ta coù theå chöa tìm ra heát, hy voïng raèng vôùi chöông trình hoïc ngaøy caøng caûi tieán, caùc giaùo sö vaø giaùo vieân seõ nghieân cöùu ñeå ñöa vaøo giaûng daïy nhaèm naâng cao chaát löôïng daïy vaø hoïc ñaëc bieät laø ñoái vôùi boä moân sinh hoïc. Tuy nhieân caùc loaïi ñoà duøng daïy hoïc keå treân coù taùc duïng khaùc nhau, mong raèng giaùo vieân boá trí thôøi gian vaø löïa choïn sao cho phuø hôïp vôùi noäi dung cuûa baøi ñeå baøi giaûng hôïp logic vaø khoa hoïc hôn. III. Kêt thúc vấn đề Qua thöïc teá toâi nhaän thaáy caùc loaïi ñoà duøng daïy hoïc coù yù nghóa to lôùn trong quaù trình daïy hoïc, giuùp cho hoïc sinh deã hieåu baøi, hieåu baøi saâu saéc hôn vaø nhôù baøi laâu hôn, ñoà duøng daïy hoïc taïo ñieàu kieän thuaän lôïi nhaát cho söï nghieân cöùu hình daïng beân ngoaøi, caáu taïo beân trong cuûa ñoái töôïng vaø caùc tính chaát, chöùc naêng cuûa chuùng. Chuùng coù theå tri giaùc tröïc tieáp baèng caùc giaùc quan. Ñoà duøng daïy hoïc giuùp cuï theå hoaù nhöõng caùi quaù tröøu töôïng, giuùp tröøu töôïng hoùa vaø ñôn giaûn hoùa nhöõng vaán ñeà caàn nghieân cöùu, töø ñoù giuùp hoïc sinh thu nhaän thoâng tin veà caùc söï vaät, hieän töôïng moät caùch sinh ñoäng, ñaày ñuû, chính xaùc. Trong moät tieát hoïc coù söû duïng ñaày ñuû ñoà duøng daïy hoïc thì tieát hoïc ñoù raát sinh ñoäng nhaát laø caùc hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh daãn ñeán noäi dung hoïc taäp phong phuù, naâng cao höùng thuù hoïc taäp moân hoïc, naâng cao loøng tin cuûa hoïc sinh vaøo khoa hoïc, giuùp hoïc sinh yeâu quyù thieân nhieân vaø baûo veä thieân nhieân, nhaát laø ñoái vôùi giôùi thöïc vaät. Ñoà duøng daïy hoïc coøn giuùp phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc cuûa hoïc sinh, ñaëc bieät laø naêng löïc quan saùt, naêng löïc tö duy (phaân tích, toång hôïp caùc hieän töôïng, ruùt ra nhöõng keát luaän coù ñoä tin caäy…), giuùp giaùo vieân tieát kieäm ñöôïc thôøi gian treân lôùp trong moãi tieát hoïc, giuùp giaùo vieân ñieàu khieån ñöôïc hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh, kieåm tra ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa caùc em, ñöôïc thuaän lôïi vaø coù hieäu quaû cao hôn. Do ñoù ñoà duøng daïy hoïc goùp phaàn naâng cao hieäu suaát lao ñoäng cuûa thaày vaø troø trong söï phaùt trieån giaùo duïc nhö hieän nay.