Nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm hợp tác trong giải toán có lời văn ở lớp 5

MỤC LỤC I/ TÓM TẮT ĐỀ TÀI Trang 3 II/ GIỚI THIỆU Trang 5 1/ Hiện trạng Trang 5 2/ Giải pháp thay thế Trang 7 3/ Vấn đề nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu Trang 9 III/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: Trang 10 1/ Khách thể nghiên cứu Trang 10 2/ Thiết kế nghiên cứu Trang 10 3/ Quy trình nghiên cứu Trang 11 4/ Đo lường và thu thập dữ liệu Trang 13 IV/ PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ BÀN LUẬN KẾT QUẢ Trang 13 1/ Kết quả Trang 13 2/ Phân tích dữ liệu Trang 15 3/ Bàn luận Trang 16 V/ KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ Trang 18 VI/ TÀI LIỆU THAM KHẢO Trang 19 VII/ PHỤ LỤC Trang 20 1) Kế hoạch bài học môn Toán Trang 20 2) Đề và đáp án (biểu điểm chấm) kiểm tra Toán Trang 24 3) Thang đo thái độ với môn Toán Trang 27 4) Bảng điểm Trang 28 * Danh mục các từ viết tắt trong đề tài: Viết tắt Nội dung viết đầy đủ Ghi chú KNS Kĩ năng sống HS Học sinh GV Giáo viên BT Bài tập PPDH Phương pháp dạy học KT Kiểm tra TKB Thời khóa biểu STP Số thập phân HCN Hình chữ nhật DT Diện tích LTC Luyện tập chung PGD Phòng giáo dục SD Độ lệch chuẩn p Xác suất ngẫu nhiên trong phép kiểm chứng T-Test PPCT Phân phối chương trình SGV Sách giáo viên KHSP Khoa học Sư phạm ĐỀ TÀI “ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THÔNG QUA SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO NHÓM HỢP TÁC TRONG GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN Ở LỚP 5” I/ TÓM TẮT ĐỀ TÀI: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh - một yêu cầu khách quan và bức thiết. Điều đó ai cũng hiểu, song giáo dục như thế nào? Con đường tiến hành ra sao? Tôi thiết nghĩ các cấp lãnh đạo, các nhà giáo dục cần có cái nhìn khách quan hơn, thiết thực hơn về vấn đề này. Kĩ năng sống là nền tảng để hoàn thiện nhân cách con người, là chất lượng thực sự của ngành giáo dục nhằm đảm bảo cho mỗi cá nhân có thể tồn tại, phát triển và khẳng định giá trị của mình trong cộng đồng. Đây không chỉ là mục tiêu, công việc của riêng ngành giáo dục mà đòi hỏi phải có sự chung tay góp sức của cả xã hội, cộng đồng. Thông qua nội dung dạy học để giáo dục được kĩ năng sống của các em. Điều chỉnh phương pháp dạy học cho phù hợp với từng nội dung bài học, từng nhận thức của các em học sinh. Cần giáo dục để học sinh hiểu con người không thể chỉ hưởng thụ mà đòi hỏi phải có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội để trẻ dần hình thành ý thức trách nhiệm của mỗi cá nhân. Thông qua nội dung các bài học, rèn luyện cho học sinh kĩ năng đặt câu hỏi, trình bày, diễn đạt, phân tích và liên hệ rồi tổng hợp nội dung kiến thức, kĩ năng làm việc độc lập (hoạt động cá nhân) hay kĩ năng làm việc tập thể (hoạt động nhóm).....Trong đó, kĩ năng làm việc tập thể cần được đặc biệt quan tâm vì đây là KNS mang tính thời đại, thể hiện cách làm việc có cơ chế phân công hợp tác, tôn trọng quyền, lợi ích của từng cá nhân và cùng nhau phát triển. Khi tham gia hoạt động nhóm, tất cả các bạn học sinh đều được trình bày ý kiến, suy nghĩ của cá nhân, được bảo vệ, tranh luận dân chủ, được bạn bè lắng nghe và tôn trọng ý kiến.....để thống nhất chung một vấn đề. Quá trình này nhằm phát triển tư duy, rèn luyện khả năng làm việc cao hơn của học sinh. Trường Tiểu học Mỹ Lợi A cũng như các trường học khác rất cần quan tâm đến việc giáo dục kĩ năng sống cho các em học sinh không chỉ ở các môn như: Tiếng Việt, Đạo đức, Khoa học, Lịch sử & Địa lý.....mà môn Toán cũng rất cần, qua đó rèn cho các em kĩ năng thực hành giải toán vì môn Toán cũng gắn liền với thực tế hàng ngày của các em. Ví dụ như các bài về tính diện tích, thời gian, vận tốc, quãng đường, phần trăm mua bán.... Thông qua các bài toán giải có lời văn, các em học sinh được rèn kĩ năng tính toán (+, - , x , : ) với các số tự nhiên, số thập phân, phân số..., rèn kĩ năng giải toán trình bày câu văn trả lời; kĩ năng sống độc lập sáng tạo của mỗi học sinh. Qua đó phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh. Nhiều giáo viên tâm huyết cũng đã sử dụng những phương pháp, hình thức dạy học tích cực, sử dụng các phương tiện dạy học có hiệu quả. Giáo viên hướng dẫn cách khai thác nội dung bài tập, tăng khả năng liên hệ thực tế, tăng khả năng làm việc theo nhóm độc lập suy nghĩ, sử dụng những câu văn trong bài giải cho phù hợp, tăng khả năng giải quyết các tình huống có vấn đề với mục đích giúp học sinh hiểu bài hơn. Tuy nhiên đối với những nội dung bài tập còn trừu tượng, đòi hỏi đưa về các dạng toán điển hình thì người giáo viên vẫn thường áp đặt cho HS mà chưa cho HS thấy được bản chất của vấn đề, của dạng toán thì HS sẽ thụ động, vận dụng một cách máy móc, chủ yếu là kĩ năng thực hiện các phép tính nhiều HS thuộc công thức quy tắc tính nhưng chưa hiểu sâu bản chất dạng toán; kĩ năng sống của các em chưa được giáo dục một cách có hệ thống. Giải pháp của tôi đưa ra là thông qua rèn kĩ năng giải các bài toán có lời văn để giáo dục kĩ năng sống, với các dạng toán phù hợp với từng đối tượng để qua đó phân loại và giáo dục các em một cách hợp lý. Nghiên cứu được tiến hành trên 2 nhóm tương đương: 2 lớp 5 Trường Tiểu học Mỹ Lợi A. Lớp 5/4 là lớp thực nghiệm, lớp 5/5 là lớp đối chứng. Lớp thực nghiệm được thực hiện giải pháp thay thế khi dạy các bài trong môn Toán 5 ở các tiết 28; 29; 58; 76; 97; 98; 101; 114 theo phân phối chương trình. Kết quả cho thấy tác động đã có ảnh hưởng rõ rệt đến kết quả học tập của học sinh: lớp thực nghiệm đã đạt kết quả học tập cao hơn so với lớp đối chứng. Điểm bài kiểm tra đầu ra của lớp thực nghiệm có giá trị trung bình là 8,97. Điểm bài kiểm tra đầu ra của lớp đối chứng là 7,25. Kết quả kiểm chứng T-Test cho thấy p < 0,05 (nghĩa là có sự khác biệt giữa điểm KT của 2 lớp). Qua đó thấy được việc nâng cao kĩ năng sống và rèn kĩ năng giải toán có lời văn của HS lớp 5 Trường Tiểu học Mỹ Lợi A là vô cùng quan trọng. II/ GIỚI THIỆU: Trong SGK toán 5, các bài toán giải có lời văn chiếm số lượng cũng tương đối, hầu như tiết học nào cũng có ít nhất là 1 bài toán giải có lời văn để HS rèn luyện. Các bài toán “khó” có cách giải phức tạp (mang tính chất đánh đố) hầu như không có. Thay vào đó, có 1 số bài (số lượng không nhiều) mang tính chất “phát triển”, đòi hỏi HS phải “suy nghĩ” độc lập để giải. Ở mỗi bài toán khi giải có không quá 4 bước tính. Tuy nhiên trong toán 5 khi giải mỗi bài toán cần tăng cường nội dung dạy học “phương pháp” giải toán, HS phải biết tìm hiểu, phân tích đề bài, biết “đặt vấn đề”, biết tìm ra cách giải bài tập (biết giải quyết vấn đề) và biết cách trình bày bài giải bài tập. Tăng cường khả năng diễn đạt của HS khi giải các BT có lời văn (diễn đạt bằng lời khi cần trao đổi, thảo luận, trình bày miệng bài giải tại lớp, hoặc diễn đạt bằng viết khi cần viết bài giải BT trên bảng. Trong một số bài tập, hầu như các em tìm ra kết quả, đáp số của bài toán nhưng khi trình bày lý luận, những câu trả lời của bài tập các em còn hạn chế trong cách trình bày, trong cách lý luận không chặt chẽ, đầy đủ dẫn đến kết quả của bài giải đó không đạt điểm tối đa. Chủ yếu các em vận dụng câu trả lời cho yêu cầu BT một cách máy móc: “hỏi gì thì trả lời nấy”, mà không có sự tư duy lô-gic, không có sự sáng tạo trong câu trả lời. 1) Hiện trạng: Tại trường Tiểu học Mỹ Lợi A, giáo viên khi lên lớp với tiết toán cũng đã đảm bảo được quy trình tiết dạy, cung cấp kiến thức có hệ thống, tuy nhiên việc vận dụng sáng tạo phương pháp trong dạy học của giáo viên vẫn là một vấn đề chuyên môn đưa ra để bàn bạc trao đổi; thường các tiết học người giáo viên vẫn áp dụng cách truyền thụ kiến thức cho HS làm việc trên cả lớp, hoạt động cá nhân mà chưa tăng cường dạy học theo nhóm, hoạt động tìm hiểu thực tế trong giải toán để các em cùng nhau được hợp tác trao đổi giải quyết một vấn đề. Giáo viên vẫn thường hạn chế trong sử dụng các phiếu bài tập để giao nhiệm vụ cho các nhóm hoạt động, sử dụng những câu hỏi, sơ đồ, mô hình gợi mở để các em học sinh cùng bàn bạc theo nhóm khám phá, để cùng nhận xét sửa sai cho bạn. GV chủ yếu lên lớp hình thành kiến thức cho HS, thực hành rèn luyện kĩ năng qua hoạt động cả lớp hoặc cá nhân mỗi HS, qua làm bảng, bảng phụ, bảng lớp...để HS được chiếm lĩnh kiến thức thông qua kiến thức GV cung cấp, tự thực hành làm các BT. GV cũng đã cố gắng đưa ra hệ thống những câu hỏi gợi mở dẫn dắt HS tìm hiểu vấn đề. HS tích cực suy nghĩ, trả lời câu hỏi giáo viên đưa ra, phát hiện giải quyết vấn đề, thực hành rèn kĩ năng giải toán và thực hành tính. Kết quả là HS cũng đã thuộc bài, biết tính toán nhưng hiểu chưa sâu sắc, kĩ năng trình bày lý luận chưa cao, kĩ năng vận dụng toán trong thực tế còn ít. Kĩ năng sống của các em chưa được hình thành cao. Ví dụ như: kĩ năng độc lập tính, kĩ năng trao đổi, đặt câu hỏi, trình bày diễn đạt, phân tích trong nhóm, kĩ năng làm việc tập thể, kĩ năng vận dụng vào thực tế cuộc sống hàng ngày....Qua đó, thấy được hoạt động dạy học chưa gắn chặt với hoạt động giáo dục, đặc biệt là giáo dục kĩ năng sống. Kĩ năng trình bày diễn đạt giải toán có lời văn của các em còn hạn chế. Ví dụ như: BT yêu cầu: Tính diện tích của thửa ruộng hình thang đó? Khi làm bài nhiều HS thường trả lời “Diện tích hình thang là.” . Hoặc BT2/76 một số HS trả lời “ Hết năm thôn Hòa An đã thực hiện được số phần trăm và vượt kế hoạch cả năm là” mà không tách ra thành 2 câu trả lời nên dẫn đến sai. Một số HS thì kĩ năng vận dụng các phép tính còn lúng túng, chậm chạp, sai khi thực hành bài giải. Để thay đổi được hiện trạng trên, đề tài nghiên cứu này đã sử dụng Phương pháp dạy học theo nhóm hợp tác với mảng kiến thức về giải các bài toán có lời văn để bổ sung kết hợp cùng các hình thức, PPDH khác như cá nhân, cả lớp, PP phát hiện và giải quyết vấn đề, PP kiến tạo....để mang lại hiệu quả trong quá trình dạy học và giáo dục HS. Quan sát quá trình học tập của HS trong lớp tôi nhận thấy: Đối tượng trong lớp thường bao gồm những HS có khả năng học tập khác nhau. Giáo viên không thể hỗ trợ mọi HS trong cùng một lúc. Mặt khác hầu hết các em rất phụ thuộc vào GV. Nếu các em không được quan tâm, chú ý thì thường ỷ lại khi thực hiện nhiệm vụ, không cố gắng để giải quyết vấn đề. Học sinh tỏ ra chán nản, mệt mỏi, thiếu tập trung, không tiếp tục thực hiện nhiệm vụ. Do đó, các em thường đạt kết quả thấp trong các bài KT, cuối cùng là mất đi hứng thú đối với môn học. 2) Giải pháp thay thế: Trong mỗi tiết học, GV thay đổi cách truyền đạt kiến thức, cho các em hoạt động nhóm dưới sự tác động trực tiếp của GV là hoàn thành các phiếu bài tập, tình huống, bài tập có vấn đề trong nội dung giải toán có lời văn để các em hợp tác theo nhóm cùng tháo gỡ, giúp nhau trong việc đưa ra bài giải. Có thể cho các em hoạt động nhóm cùng thực hành trong thực tế về kĩ năng giải toán; kĩ năng đặt câu hỏi cho nhau và cùng nhau giải quyết tìm ra kết quả. Giải pháp khả thi mà tôi đã nghiên cứu để tìm ra cách thu hút HS cùng tham gia vào hoạt động và chịu trách nhiệm cho việc học tập của chính mình, bắt đầu bằng việc liệt kê các cách làm có thể cải thiện hành vi thực hiện nhiệm vụ học tập. Trong giải toán nên cho các em vào cùng tham gia hoạt động trao đổi, tự đặt câu hỏi và trả lời, GV cần hình thành những phiếu BT, tình huống có vấn đề. Ví dụ như: Phân nhóm cho các em trao đổi tự đặt ra được 1 đề toán và tự giải (Dạng toán quan hệ tỷ lệ) 5 quyển vở: 22 000 đồng 12 quyển : đồng ? Hay tự đặt một bài toán giải có phép tính: (34,5 + 21,6) x 2 = 112,2 (m) hoặc trong dạng giải toán về tỷ số phần trăm, cho các em đặt một đề toán với bài giải có phép tính 45 : 60 = 0,75 0,75 = 75%. Hoặc đặt bài toán giải theo sơ đồ (dạng toán tìm 2 số khi biết Tổng và Tỷ số của 2 số): 120,5 tạ Số thóc kho 1: Số thóc kho 2: Qua những tình huống trên, các em cùng nhau trao đổi tự ra được bài toán và tự giải, trình bày bài giải, hỗ trợ cho nhau trong kĩ năng giải toán có lời văn. Đối với hoạt động theo nhóm HS được hỗ trợ lẫn nhau, mỗi HS được phân theo cặp với một bạn khác, trong nhóm không phân loại đối tượng, các em được cùng nhau tháo gỡ, học tập lẫn nhau. Các em học tập tốt hơn sẽ đóng vai người hỗ trợ, có nhiệm vụ giải thích và đặt câu hỏi cho bạn nhận hỗ trợ và đưa ra phản hồi trong thời điểm thích hợp. Đã có nhiều nhà nghiên cứu, nhiều giáo viên nghiên cứu quan tâm đến việc sử dụng PP học sinh hoạt động theo nhóm hợp tác nhưng chủ yếu ở các môn khác như Lịch sử - Địa lý, Khoa học, đạo đức....còn môn toán thì ít. 3) Vấn đề nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu: * Vấn đề nghiên cứu: Bản thân tôi muốn có một nghiên cứu cụ thể hơn và đánh giá được hiệu quả hơn việc đổi mới PPDH thông qua sử dụng PP dạy học nhóm, hỗ trợ cho mình khi dạy loại kiến thức trừu tượng như các bài toán giải có lời văn, những bài toán luôn gắn liền trong thực tế. Thông qua cách đó HS tự mình khám phá ra kiến thức cho mình, tự mình có thể đưa ra được các BT để các bạn trong nhóm cùng trao đổi, thực hành. Từ đó truyền cho các em lòng tin vào toán học, say mê tìm tòi, khám phá, ứng dụng vào trong đời sống hàng ngày về tính toán. Trong nghiên cứu này, tôi tìm câu trả lời cho những câu hỏi: - Việc sử dụng PPDH theo nhóm trong các bài toán giải có lời văn có nâng cao được giáo dục kĩ năng sống và rèn kĩ năng giải toán có lời văn ở học sinh lớp 5 không? - Bằng cách nào để HS có thể hỗ trợ lẫn nhau trong việc hình thành kĩ năng kiến thức toán của các em? - Học sinh có cảm thấy việc hoạt động nhóm có đem lại kết quả tích cực trong việc nâng cao kĩ năng sống cho các em không? * Giả thuyết nghiên cứu: Sử dụng PP dạy học theo nhóm hợp tác trong dạy học các bài toán có lời văn sẽ nâng cao được giáo dục kĩ năng sống và rèn được kĩ năng giải toán cho các em học sinh lớp 5 ở Trường Tiểu học Mỹ Lợi A và học sinh sẽ cảm thấy hoạt động đó đem lại hiệu quả cao trong việc chiếm lĩnh tri thức và hình thành kĩ năng sống cho các em. II/ PHƯƠNG PHÁP: 1) Khách thể nghiên cứu: Tôi chọn HS Trường Tiểu học Mỹ Lợi A vì đây là trường tôi đang công tác nên có nhiều thuận lợi trong việc vận dụng nội dung giáo dục kĩ năng sống cho các em HS ở nhiều môn học. Tôi là người trực tiếp giảng dạy, trường Tiểu học Mỹ Lợi A tổ chức dạy theo hình thức nhóm môn nên cũng có nhiều thuận lợi trong việc theo sát HS. Tôi chọn HS ở hai lớp mà tôi trực tiếp giảng dạy (34 em/1lớp) là lớp 5/4 và lớp 5/5. Về ý thức học tập của các em: tất cả các em đều có ý thức học tập tốt, đều tích cực hăng say, chủ động trong học tập, tích cực tham gia vào hoạt động tập thể, hăng hái trao đổi và phát biểu ý kiến. Về chất lượng học tập: chất lượng năm học trước thì lớp 5/4: chất lượng Toán đạt 90-95% khá giỏi; lớp 5/5 chất lượng Toán đạt 70-80% khá giỏi. 2) Thiết kế nghiên cứu: Chọn 2 lớp nguyên vẹn: Lớp 5/4 là lớp thực nghiệm, lớp 5/5 là lớp đối chứng. Tôi dùng bài kiểm tra chất lượng học kì 1 làm bài kiểm tra trước tác động. Kết quả kiểm tra cho thấy điểm trung bình của 2 nhóm có sự khác nhau rõ rệt. Do đó, tôi đã dùng phép kiểm chứng T-Test để kiểm chứng sự chênh lệch giữa điểm số TB của 2 nhóm trước khi tác động. Sau khi có bảng kiểm chứng để xác định các nhóm. Nhóm đối chứng Nhóm thực nghiệm TBC 6,67 7,02 p 0,120 - P > 0,05 nên kết luận sự chênh lệch của 2 nhóm là không có ý nghĩa => 2 nhóm được coi là tương đương. - Tôi đã sử dụng thiết kế 2: KT trước và sau tác động đối với các nhóm tương đương. Thiết kế nghiên cứu: Nhóm KT trước tác động Tác động KT sau tác động Thực nghiệm O1 Dạy học theo nhóm hợp tác trong giải toán có lời văn ở lớp 5 O3 Đối chứng O2 Dạy học không theo nhóm hợp tác O4 Ở thiết kế này tôi đã sử dụng phép đối chứng T-Test độc lập. 3) Quy trình nghiên cứu: * Chuẩn bị của giáo viên: Lớp đối chứng: Tôi thiết kế bài học không sử dụng theo nhóm hợp tác, quy trình lên lớp như bình thường. Lớp thực nghiệm: Tôi thiết kế bài học có sử dụng PPDH theo nhóm hợp tác, đồng thời khai thác, lựa chọn, tìm kiếm thông tin thêm tại website baigiangdientubachkim.com; flash.violet.vn; tvtlbachkim.com; giaovien.net....và tham khảo các bài giảng của đồng nghiệp. Ngay từ đầu năm học, tôi đã giới thiệu về cách HS hỗ trợ hợp tác lẫn nhau, mỗi tháng đổi chỗ cho các em 1 lần. Hoạt động khảo sát trước tác động được thực hiện nhằm thu thập thông tin về nhận thức và hành vi của HS trong giờ toán. Sau đó, tôi thực hiện 10-12 giờ học. Sau mỗi bài học, tôi ghi lại quan sát của mình để tìm cách cải thiện cho bài sau. * Tiến hành dạy thực nghiệm: Thời gian tiến hành dạy thực nghiệm vẫn tuân thủ theo kế hoạch dạy học của nhà trường và theo TKB để đảm bảo được tính khách quan chính xác lượng kiến thức cho các Bảng: Thời gian tiến hành thực nghiệm. Thứ, ngày tháng Môn/lớp Tiết theo PPCT Tên bài dạy Thứ 4, 26/9/2012 Toán lớp 5 28 Luyện tập Thứ 5, 27/9/2012 Toán lớp 5 29 LTC trang 31 Thứ 4,07/11/2012 Toán lớp 5 58 Nhân 1 STP với 1STP Thứ 2, 03/12/2012 Toán lớp 5 76 Luyện tập Thứ 3, 01/01/2013 Toán lớp 5 97 DT hình tròn Thứ 4, 02/01/2013 Toán lớp 5 98 Luyện tập Thứ 2, 07/01/2013 Toán lớp 5 101 Luyện tập về tính diện tích Thứ 5, 09/02/2013 Toán lớp 5 114 Thể tích hình hộp CN 4) Đo lường và thu thập dữ liệu: Trong quá trình nghiên cứu, trước tác động tôi đã sử dụng bài KT học kì 1 do PGD Cái Bè ra đề chung cho các trường. Còn bài KT sau tác động tôi sử dụng sau khi học kĩ các bài về diện tích các (phần phụ lục). Bài KT này gồm 4 câu trắc nghiệm và 3 bài tự luận là 3 bài toán giải trong thời gian là 60 phút. Ngoài ra để nghiên cứu về kĩ năng sống của các em, tôi còn xây dựng bảng kiểm quan sát để thu thập dữ liệu về hành vi kĩ năng cũng như thang đo thái độ để thu thập. * Tiến hành KT, chấm, đánh giá, phân tích: Sau khi thực hiện dạy xong các bài học, tôi tiến hành KT 1 tiết, dùng bảng kiểm quan sát, thang đo thái độ để lấy thông tin. Sau đó tiến hành chấm bài theo đáp án, phân tích và đánh giá chất lượng giáo dục kĩ năng sống của HS. IV/ PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ BÀN LUẬN KẾT QUẢ: Kết quả: Bảng: So sánh điểm trung bình bài KT sau tác động: KT ngôn ngữ KT trước tác động KT sau tác động Nhóm thực nghiệm (a) 7,8 7.02 8.20 Nhóm đối chứng (b) 7,45 6.67 7.23 Giá trị chênh lệch (c = a – b) 0,35 0.35 0.97 Giá trị p 0,562 0.120 0.00010 Có ý nghĩa (p < 0,05) Không có ý nghĩa Không có ý nghĩa Có ý nghĩa Bảng: Thái độ hành vi với môn học. Trong giải toán có lời văn Lớp 5/4 Lớp 5/5 Trước tác động Sau tác động Trước tác động Sau tác động Tôi luôn chăm chú 67,7% 73,4% 65,6% 72,2% Tôi thích tham gia hoạt động nhóm 54,6% 65,5% 53,4% 64% Tiết học sôi nổi hơn 67,8% 73,5% 66,4% 73% Tinh thần hợp tác cùng 45,5% 54% 44,2% 53,4% Kĩ năng giải toán tốt và trình bày chặt chẽ 68,3% 75,4% 67% 73,6% Tôi thường không lơ mơ hoặc ngủ gật 43,5% 44,7% 42% 44% Trong giờ học thảo luận nhóm tôi thường đặt ra câu hỏi cho bạn. 75,6% 78% 72,3% 76,7% Tôi không tin mình có thể giải toán có lời văn thành thạo 34,2% 36,6% 32,1% 35,5% Giải toán có lời văn không quan trọng lắm. 45,6% 54,6% 44,2% 53,5% Giải toán có lời văn nên thảo luận nhóm. 64,6% 68,7% 45,5% 54% Bảng: Biểu đồ so sánh điểm trung bình các bài KT trước tác động và sau tác động của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng: Tr­íc t¸c ®éng Sau t¸c ®éng 2) Phân tích dữ liệu: Trong bảng trên cho ta thấy điểm trung bình các bài kiểm tra sau tác động của nhóm thực nghiệm là 8.20 (SD = 0,91) và nhóm đối chứng là 7,23 (SD = 1.01). Thực hiện phép kiểm chứng T-Test độc lập với các kết quả trên tính được giá trị p = 0,00010). Điều này cho thấy kết quả chênh lệch giữa các nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng là rất có ý nghĩa, tức là chênh lệch kết quả điểm trung bình nhóm thực nghiệm cao hơn điểm trung bình nhóm đối chứng là không ngẫu nhiên mà do kết quả của tác động. Bảng: Biểu đồ so sánh điểm trung bình các bài KT trước tác động và sau tác động của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng: Giả thuyết của đề tài “Nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm hợp tác trong giải toán có lời văn ở lớp 5 trường Tiểu Mỹ Lợi A” đã được kiểm chứng. Qua bảng kiểm quan sát: nhận thấy việc hoạt động nhóm hợp tác là một cách làm hiệu quả đảm bảo cho các em tích cực tham gia vào nhiệm vụ giờ học. Trong nghiên cứu đo hành vi của học sinh bằng một hệ thống câu hỏi và so sánh kết quả trước và sau tác động bằng tỷ lệ % (số học sinh lựa chọn câu trả lời “đồng ý” ) để xác định sự tiến bộ của học sinh. 3/ Bàn luận: Với các kết quả thu được ta thấy giá trị p cả phép kiểm chứng T-Test độc lập cho thấy chênh lệch giá trị trung bình giữa các bài kiểm tra ngôn ngữ và bài KT trước tác động của 2 nhóm là 0,120. Điều này coi chênh lệch là không có ý nghĩa nhưng giá trị p cho biết chênh lệch giữa giá trị trung bình của các bài KT sau tác động của 2 nhóm là 0,00010. Có nghĩa là chênh lệch không có khả năng xảy ra ngẫu nhiên => coi chênh lệch là có ý nghĩa. Bài kiểm tra sau tác động của nhóm thực nghiệm với kết quả = 8,20; bài kiểm tra tương ứng của nhóm đối chứng điểm trung bình = 7,23. Độ chênh lệch của 2 nhóm là 0,97. Qua đó thấy được điểm trung bình của 2 lớp đối chứng và thực nghiệm đã khác biệt, lớp được tác động có điểm trung bình cao hơn. Có thể kết luận tác động đã có kết quả và giả thuyết đặt ra là đúng. Qua bảng thái độ hành vi với môn học cho thấy, kết quả tác động được thể hiện ở số % của câu trả lời của HS. Trước tác động số % thấp hơn kết quả % sau tác động. Sau khi thực hiện hoạt động HS hỗ trợ hợp tác lẫn nhau, nhiều HS đã chú tâm hơn trong giờ học toán, kĩ năng trình bày bài giải của các em tốt hơn, các kết quả trong nghiên cứu cho thấy việc HS hỗ trợ lẫn nhau là 1 hoạt động hữu ích, đảm bảo cho HS thực hiện tốt nhiệm vụ trong các giờ học toán. Chúng tôi đã quan sát thấy hầu hết các em đã thích được tạo cơ hội liên kết và hợp tác với nhau. Hành vi trong lớp học của các em được cải thiện, các em trở thành những người học tập độc lập hơn. Qua đó kĩ năng sống của các em được hình thành, các em có được kĩ năng diễn đạt tốt, kĩ năng trình bày, hoạt động nhóm có hiệu quả. * Hạn chế: Nghiên cứu này đòi hỏi người GV cần phải có cách vận dụng một cách linh hoạt PPDH theo nhóm hợp tác trong giờ học toán vì phần BT giải có lời văn thường là BT để trình bày vở nên thời gian dành cho các em thảo luận thường là ít. Vì vậy khi vận dụng cần chọn những tiết có từ 2 bài giải có lời văn trở lên. Mặt khác trong nghiên cứu GV là người cần phải thường xuyên nắm bắt được tình hình đặc điểm tâm lý của các em trong lớp mình dạy thì mới có thể phân nhóm một cách hợp lý phù hợp để tạo thuận lợi cho việc giáo dục kĩ năng sống. Các tiết học ngoài lớp nhằm giúp các em áp dụng vào tính thực tế trong giải toán thường là rất ít. V/ KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ: 1. Kết luận: Có thể nói rằng việc học sinh tham gia nhóm hợp tác đã thu hút được các em vào hoạt động một cách tích cực và có hiệu quả. Qua đó không chỉ hình thành ở các em kĩ năng giải toán có lời văn mà còn rèn kĩ năng vận dụng kiến thức toán vào thực tế. Việc sử dụng PPDH theo nhóm hợp tác trong giải toán có lời văn đối với HS lớp 5 Trường Tiểu học Mỹ Lợi A đã nâng cao được giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. 2. Khuyến nghị: Đối với các cấp lãnh đạo, BGH nhà trường: Cần nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn, tạo điều kiện cho giáo viên về cơ sở vật chất: không gian phòng học, bàn ghế, để thuận lợi cho công tác giảng dạy theo phương pháp nhóm hợp tác. Đối với GV: Phải không ngừng học tập, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ để hiểu biết về các PPDH, biết khai thác thông tin trên mạng internet, biết nắm bắt và tìm hiểu đặc điểm tâm lý của từng em HS. Thường xuyên vận dụng phương pháp dạy học theo nhóm hợp tác không chỉ riêng môn Toán mà còn ở những môn khác để nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập cũng như kĩ năng sống cho HS. Với kết quả của đề tài này, tôi mong muốn được quý thầy cô đi trước, các bạn đồng nghiệp quan tâm, chia sẻ đóng góp những ý kiến để bổ sung cho đề tài được tốt hơn; đặc biệt đối với GV cấp Tiểu học có thể ứng dụng đề tài vào việc vận dụng dạy học không chỉ môn toán mà còn ở các môn khác nhằm tạo hứng thú trong dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho HS. TÀI LIỆU THAM KHẢO: - SGK Toán 5, tác giả Đỗ Đình Hoan (chủ biên), NXB Giáo dục 2006. - SGV Toán 5, Nhà xuất bản giáo dục. - Tạp chí KH giáo dục, Viện chiến lược và chương trình Giáo dục. - Giáo dục học, tác giả Nguyễn Sinh Huy, Nguyễn Hữu Dũng, NXB giáo dục 2002. - Đổi mới PP dạy học ở Tiểu học, Dự án phát triển giáo viên Tiểu học, NXB Giáo dục 2006. - Dạy lớp 5 theo chương trình tiểu học mới, Dự án phát triển giáo viên Tiểu học, NXB Đại học Sư phạm 2006. - Nghiên cứu KHSP ứng dụng, NXB giáo dục. - Mạng internet: thuvientailieu.bachkim.com; thuvienbaigiangdientu.bachkim.com; giaovien.net; PHỤ LỤC: Một số bài soạn phục vụ cho quá trình nghiên cứu: 1) KẾ HOẠCH BÀI DẠY Tiết 58 TOÁN NHÂN MỘT SỐ THẬP PHÂN VỚI SỐ THẬP PHÂN 1/ MỤC TIÊU: Giúp HS: - Nắm được quy tắc nhân một số thập phân với một số thập phân. - Bước đầu nắm bắt được tính chất giao hoán của phép nhân hai số thập phân. 2/ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC: Bảng phụ kẻ bảng ví dụ SGK/58. 3/ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: Hoạt động của giáo viên Hoạt động của HS 1/ KTBC: ( 2 – 3’) Đặt tính rồi tính: 12,34 x 7 và 34,7 x 50 2/ Bài mới; a/ Giới thiệu bài: 1-2’ b/ Hình thành kiến thức: 10-12’ * GV đưa ví dụ 1(SGK) trên bảng phụ - Cho HS đọc yêu nội dung ví dụ, tóm tắt - Muốn tính diện tích mảnh vườn ta phải thực hiện phép tính gì ? - Yêu cầu HS dựa vào kiến thức chuyển đổi đơn vị và tính. ( Đặt tính 64 x 48 = 3072 dm2 = 30,72 m2) - GV nêu cách đặt tính thông thường, hướng dẫn như SGK/58 * GV đưa ví dụ 2: 4,75 x 1,3 = ? - Yêu cầu HS dựa vào đặt tính và tính - Cho HS nêu cách nhân một số thập phân với 1 STP - Co HS đọc ghi nhớ SGK c/ Luyện tập ( 20-22’) * Bài 1 ( 59 ): B - Yêu cầu HS làm bảng con. - Cho HS trình bày bài và nhận xét. Kiến thức: Cách đặt tính rồi tính nhân số thập phân với số thập phân. * Bài 2: (N) - Cho HS đọc yêu cầu và làm bài . - GV nhận xét và chấm chữa. Kiến thức: Cách tính nhân 1 STP với 1 STP, tính chất giao hoán của phép nhân. * Bài 3: V - Cho HS đọc nội dung bài. - Cho HS trao đổi nhóm và đưa ra lời giải. - Yêu cầu HS làm bài vào vở. - GV nhận xét và chấm chữa Kiến thức: Giải toán có lời văn liên quan đến nhân hai số thập phân, tính chu vi diện tích của hình chữ nhật. 3/ Củng cố-dặn dò: (2-3’) - Nêu cách nhân số thập phân với số thập phân. - Nhận xét tiết học và giao bài. * Dự kiến sai lầm: - HS tính sai kết quả ở BT 1 và 3. - HS làm bảng con - trình bày cách làm và nhận xét. HS đọc ví dụ, tóm tắt Tính 6,4 x 4,8 = ? 6,4 m = 64dm và 4,8 m = 48dm - HS nêu cách làm HS quan sát cách đặt tính HS đặt tính và tính Nêu cách nhân 1 STP với một STP Đọc ghi nhớ/59 HS đọc yêu cầu và làm bảng con Trình bày, nhận xét Nêu cách nhân 1 STP với 1 STP - HS đọc yêu cầu BT - Làm bài vào Nháp: tính rồi so sánh giá trị của a x b và b x a - HS nêu tính chất giao hoán của phép nhân. - HS nêu và nhận xét HS đọc nội dung bài và xác định yêu cầu. HS trao đổi nhóm, thảo luận. làm vở Trình bày, nhận xét Nêu cách tính chu vi và diện tích của hình chữ nhật. HS nêu HS làm bảng con Tiết 98: TOÁN LUYỆN TẬP I.MỤC TIÊU : Giúp HS Rèn luyện kĩ năng vận dụng công thức tính diện tích hình thang (cả hình thang vuông) trong các tình huống khác nhau. II. ĐỒ DÙNG DH: - HS: Bảng con. - GV: Bảng phụ. III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: Hoạt động của GV Hoạt động của HS HĐ1: Kiểm tra BC: (3-4’) - Bảng con: Viết công thức tính diện tích hình thang. - Nêu quy tắc tính diện tích hình thang? HĐ2: Luyện tập (30-32’) * Bài 1/94 (6-8’): B - Cho HS đọc yêu cầu và làm bài. - KT: Củng cố công thức tính diện tích hình thang (đối với các trường hợp số đo dưới dạng STN, STP, phân số) - DKSL: HS tính sai đối với STP và phân số. - Chốt: Muốn tính diện tích hình thang em làm thế nào ? * Bài 2/94 (5-6’): V - Yêu cầu đọc bài và trao đổi theo nhóm. - Cho HS làm vở - Yêu cầu HS trình bày cách làm bài, diễn đạt lời giải. - KT: Giải toán có lời văn liên quan đến tính diện tích hình thang và dạng toán quan hệ tỷ lệ - GV nhận xét, chấm chữa. - Chốt: Nêu cách tính diện tích hình thang. * Bài 3/94 (4-5’): N - Yêu cầu HS đọc thầm và làm bài. - KT: So sánh diện tích của các hình thang ( so sánh 2 đáy và chiều cao), so sánh DT hình thang với diện tích HCN, cách tính diện tích hình thang vuông. HĐ3: Củng cố: ( 3- 4’) - Hệ thống KT: + Viết công thức tính diện tích của hình thang. + Phát biểu quy tắc tính diện tích của hình tam giác, hình thang. - Nhận xét tiết học. - HS viết công thức vào bảng con và nêu, nhận xét. HS đọc yêu cầu BT và làm Bảng con Trình bày, nhận xét. Nêu cách tính diện tích hình thang. - HS đọc nội dung, xác định yêu cầu. - Trao đổi theo nhóm. - HS làm vở: tính đáy bé, chiều cao, diện tích hình thang, tìm số kg thóc thu hoạch được. - HS trình bày bài, nhận xét. - HS đọc yêu cầu và làm bài nháp điền vào SGK ( điền Đ, S) - Trình bày miệng và nêu cách làm - Nêu cách so sánh diện tích. - HS viết và nêu. ĐỀ VÀ ĐÁP ÁN KIỂM TRA SAU TÁC ĐỘNG 1. ĐỀ KIỂM TRA SAU TÁC ĐỘNG: Họ và tên.Lớp ( Thời gian làm bài là 60 phút) Phần 1: Trắc nghiệm: Khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng: 1/ Các số tự nhiên X thỏa mãn 2,34 < X < 5,03 là: A. 2; 3; 4 B. 3; 4; 5 C. 3; 4; 5; 6 D. 3; 5; 6 2/ Mua 4 hộp sữa hết 14 000 đồng. Vậy mua 9 hộp thì hết số tiền là: A. 30 000 đồng B. 32 000 đồng C. 31 500 đồng D. 32 500 đồng 3/ Một tam giác có diện tích là 13,5 cm2. Biết chiều cao của tam giác là 4,5 cm. Độ dài cạnh đáy của tam giác đó là: A. 5 cm B. 5,5cm C. 6 cm D. 6,5 cm 4/ Số dư trong phép chia 345,65 : 12,3 ( phần thập phân của thương có 2 chữ số) là: A. 0,02 B. 0,002 C. 0,2 D. 0,12 Phần 2: Tự luận: Bài 1: Một thửa ruộng hình chữ nhật có chu vi 145 m. Biết chiều dài hơn chiều rộng là 12,5 m. Trên thửa ruộng đó người ta trồng ngô, biết cứ 10m2 thu hoạch được 21 kg ngô. Hỏi trên cả thửa ruộng đó thu hoạch được bao nhiêu tạ ngô ? Bài 2: Một người mua một quạt điện hết số tiền 420 000 đồng. Sau đó người ấy bán ra được 525 000 đồng. Hỏi: Tiền bán quạt điện bằng bao nhiêu phần trăm tiền vốn ? Người đó đã lãi bao nhiêu phần trăm ? Bài 3:Trên bản đồ tỷ lệ 1 : 1000 một mảnh đất hình thang có độ dài đáy bé là 2,5 cm; độ dài đáy lớn gấp rưỡi đáy bé. Chiều cao là 3 cm. Hỏi diện tích của mảnh đất đó ngoài thực tế là bao nhiêu mét vuông ? 2. ĐÁP ÁN BÀI KIỂM TRA SAU TÁC ĐỘNG: Phần 1: Trắc nghiệm (4 điểm) Khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng ( mỗi câu khoanh đúng cho 1 điểm) 1/ Các số tự nhiên X thỏa mãn 2,34 < X < 5,03 là: B A. 2; 3; 4 3; 4; 5 C. 3; 4; 5; 6 D. 3; 5; 6 2/ Mua 4 hộp sữa hết 14 000 đồng. Vậy mua 9 hộp thì hết số tiền là: C A. 30 000 đồng B. 32 000 đồng 31 500 đồng D. 32 500 đồng 3/ Một tam giác có diện tích là 13,5 cm2. Biết chiều cao của tam giác là 4,5 cm. Độ dài cạnh đáy của tam giác đó là: C A. 5 cm B. 5,5cm 6 cm D. 6,5 cm 4/ Số dư trong phép chia 345,65 : 12,3 ( phần thập phân của thương có 2 chữ số) là: A 0,02 B. 0,002 C. 0,2 D. 0,12 Phần 2: Tự luận: Bài 1: ( 3 điểm) Bài giải Nửa chu vi thửa ruộng hình chữ nhật là: 145 : 2 = 72,5 (m) 0,5 điểm Chiều rộng thửa ruộng hình chữ nhật là: (72,5 – 12,5) : 2 = 30 (m) 0,5 điểm Chiều dài thửa ruộng hình chữ nhật là: 30 + 12,5 = 42,5 (m) 0,5 điểm Diện tích thửa ruộng hình chữ nhật là: 42,5 x 30 = 1275 (m2) 0,5 điểm Số lượng ngô thu hoạch được trên cả thửa ruộng đó là: 21 x ( 1275 : 10 ) = 2677,5 (kg). 0,75 điểm Đổi 2677,5 kg = 26,775 tạ Đáp số: 26,775 tạ ngô. 0,25 điểm Bài 2: ( 1 điểm) Bài giải Tiền bán quạt điện bằng số phần trăm tiền vốn là: 525 000 : 420 000 = 125 % ( tiền vốn) 0,5 điểm Người đó đã lãi số phần trăm là: 125 % - 100 % = 25 % ( tiền vốn) 0,25 điểm Đáp số: a/ 125 % tiền vốn 0,25 điểm b/ 25 % tiền vốn. Bài 3: ( 2 điểm) Bài giải Độ dài của đáy bé mảnh đất hình thang ngoài thực tế là: 2,5 x 1000 = 2500 (cm) = 25 (m) 0,5 điểm Độ dài của đáy lớn mảnh đất hình thang ngoài thực tế là: 25 x 1,5 = 37,5 (m) 0,25 điểm Độ dài của chiều cao mảnh đất hình thang ngoài thực tế là: 3 x 1000 = 3000 (cm) = 30 (m) 0,5 điểm Diện tích mảnh đất hình thang ngoài thực tế là: (37,5 + 25 ) x 30 : 2 = 937,5 (m2) 0,5 điểm Đáp số: 937,5 m2 0,25 điểm THANG ĐO THÁI ĐỘ VỚI MÔN TOÁN (giải toán có lời văn): STT Nội dung thông tin Không đồng ý Bình thường Đồng ý 1 Tôi luôn chăm chú 2 Tôi thích tham gia hoạt động nhóm 3 Tiết học sôi nổi hơn 4 Tinh thần hợp tác cùng 5 Kĩ năng giải toán và trình bày chặt chẽ 6 Tôi thường không lơ mơ hoặc ngủ gật 7 Trong giờ học thảo luận nhóm tôi thường đặt ra câu hỏi cho bạn. 8 Tôi không tin mình có thể giải toán có lời văn thành thạo 9 Giải toán có lời văn không quan trọng lắm 10 Giải toán có lời văn nên thảo luận nhóm. BẢNG ĐIỂM LỚP THỰC NGHIỆM (LỚP 5/4) STT HỌ VÀ TÊN Điểm KT trước tác động Điểm KT sau tác động 1 Bùi Thanh Diễm 8 9 2 Nguyễn Khánh Duy 7 8 3 Nguyễn Thị Điểm 6 7 4 Nguyễn Thị Gấm 8 9 5 Nguyễn Thị Cẩm Giang 6 8 6 Nguyễn Thị Ngọc Hân 7 8 7 Lê Nhật Hào 6 8 8 Lê Hoàng Anh Huy 8 9 9 Nguyễn T Diễm Hương 7 8 10 Lê Thị Thu Hường 7 9 11 Trần Minh Kha 8 10 12 V õ Thị Mộng Kha 6 7 13 Lê Ngô Mộng Khoa 7 8 14 Nguyễn Tú Kiệt 7 8 15 Nguyễn Công Lợi 7 8 16 Âu Thị Huỳnh Như 5 7 17 Lê Nguyễn Minh Phát 6 7 18 Lê Vũ Phương 8 8 19 Nguyễn Văn Qui 7 9 20 Nguyễn Ngọc Sang 7 8 21 Lê Hồng Sơn 8 9 22 Nguyễn Trường Thịnh 7 9 23 Nguyễn Hữu Thọ 8 10 24 Bùi Thị Kiều Tiên 7 8 25 Nguyễn Minh Tiền 8 10 26 Huỳnh T Huyền Trân 7 9 27 Phan T Thùy Trang 7 8 28 Ngô T Diễm Trinh 5 7 29 Trần Thành Trung 8 8 30 Nguyễn T Thanh Tuyền 7 7 31 Nguyễn T Thanh Tuyền 8 8 32 Nguyễn Phước Vinh 7 7 33 Nguyễn Quang Vinh 6 7 34 Nguyễn Thị yến 8 9 Giá trị trung bình 7,02 8,20 Độ lệch chuẩn 0,86 0,91 BẢNG ĐIỂM LỚP ĐỐI CHỨNG (LỚP 5/5) STT HỌ VÀ TÊN Điểm KT trước tác động Điểm KT sau tác động 1 Nguyễn Thanh Diệu 7 8 2 Nguyễn Ngọc Duyên 8 7 3 Lê Thị Nguyệt Hương 6 7 4 Cao Đình Khoan 7 7 5 Nguyễn Thị Tuyết Nhi 7 8 6 Nguyễn Hữu Nghĩa 6 5 7 Nguyễn Thị Anh Thư 7 7 8 Nguyễn Thị Thúy Vy 7 7 9 Nguyễn Thị Tứ Quí 6 7 10 Lê Ngọc Diễm Quỳnh 5 8 11 Phạm Thị Thúy Kiều 6 6 12 Nguyễn Thị Thúy An 7 8 13 Nguyễn Thị Ánh Tuyết 7 7 14 Bùi Thị Diễm Em 7 9 15 Tô Thị Tuyết Vân 6 6 16 Bùi Quốc Khánh 8 7 17 Bùi Thành Đạt 7 7 18 Nguyễn Ngọc Hân 6 8 19 Nguyễn Thị Bé Hiền 8 8 20 Nguyễn Văn Hoài Linh 5 6 21 Nguyễn Trí Nguyên 6 7 22 Nguyễn Quốc Tiến 5 5 23 Lê Hoàng Sơn 7 8 24 Lê Thị Ngọc Tú 5 6 25 Ngô Kim Phượng 7 8 26 Nguyễn Thanh Bảo 8 9 27 Nguyễn Anh Khoa 7 7 28 Phạm Lê Ngọc Quí 8 8 29 Nguyễn Hữu Giàu 5 6 30 Lê Phát Huy Trường 8 8 31 HuỳnhNgọcYến Phương 7 7 32 Trần Xuân Thái 7 7 33 Nguyễn Thị Oanh 6 9 34 Lê Thị Phương Uyên 8 8 Giá trị trung bình 6,67 7,23 Độ lệch chuẩn 0,98 1,01