Nét mảng trong tranh dân dan đông hồ

MỤC LỤC DANH SÁCH CÁC TRANH Tranh 1: Vinh hoa 18 Tranh 2: Phú quý 18 Tranh 3: Đánh ghen 18 Tranh 4: Hứng dừa 18 Tranh 5: Thầy đò cóc 19 Tranh 6: Gà đàn 19 Tranh 7: Rước trống 20 Tranh 8: Đám cưới chuột 20 Tranh 9: Lợn âm dương 21 Tranh 10: Đàn lợn âm dương 21 Tranh 11: Đấu vật 22 Tranh 12: Bịt mắt bắt dê 22 Tranh 13: Chép vốn cổ bằng nét 23 Tranh 14: Cách điệu cá bằng nét và mảng 23 Tranh 15: Uống rượu cần 24 Tranh 16: Cách điệu mảng nét 26 Tranh 17: Cách điệu mảng 26 Tranh 18: Cách điệu nét 26 Tranh 19: Mảng và nét 26 PHẦN MỞ ĐẦU Lý do chọn đề tài Như chúng ta đã biết, tranh khắc gỗ dân gian Việt Nam đã có từ lâu đời, nó gắn liền với phong tục tập quán, sinh hoạt đời sống của nhân dân. Vì thế tranh dân gian có một đặc điểm là thể hiện hình tượng mang tính chất phổ cập, dễ hiểu đối với đông đảo quần chúng, khiến cho họ yêu thích và hầu như không thể thiếu trong cuộc sống gia đình. Kho tàng tranh khắc gỗ dân gian Việt Nam rất phong phú và đa dạng. Để có cái nhìn khái quát, những nhà nghiên cứu thường gom chúng lại thành những loại chủ đề nhất định, tùy từng người mà có thể có những chủ đề khác nhau. Nhìn chung, việc phân chia là tùy quan niệm. Phần trình bày dưới đây chỉ là dựa vào nội dung và hình thức nghệ thuật đã được thể hiện rõ trong tranh, để nói lên đặc điểm tâm hồn, tình cảm cũng như cách nhìn thời cuộc, những ý tứ sâu xa mà tác giả – những nghệ nhân dân gian muốn gửi đến người xem. Nói đến tranh dân gian Việt Nam cũng chính là nói đến tranh Tết Tranh dân gian đông hồ là sản phẩm nghệ thuật dân tộc việt nam,nó được làm vào những lúc nông nhàn .và được sử dụng để trang trí vào dịp tết đến xuân về, nó đã ăn sâu vào tiềm thức và chở thành nhu cầu không thê thiếu trong món ăn tinh thần của người dân Theo phong tục cổ truyền Việt Nam, hàng năm cứ mỗi dịp Tết đến xuân về, hòa vào vạn vật tươi vui tràn đầy sức sống, người dân thường hay mua tranh về treo. Ngoài chức năng để trang trí nhà cửa, mỗi bức tranh Tết còn là niềm tin, nỗi ước mong và sự che chở cho những thành viên trong gia đình. Ngày Tết, nhân dân ta thường chúc nhau mạnh khỏe sống lâu, sung túc ấm no, sinh năm đẻ bảy, con cháu đầy đàn…. khi nhìn vào một bức tranh dân gian Đông Hồ, người xem không khỏi trầm trồ thú vị trước những màu sắc, tươi tắn, những hình khối đường nét tuy đơn giản nhưng sống động, thực mà hư, hư mà thực, gần gũi với đời sống con người nông dân đồng bằng Bắc Bộ.ở Mỗi bức tranh đều có mảng và nét vì đó là phương tiện tạo hình chủ yếu của nghệ thuật đồ họa nói chung và của tranh dân gian Đông Hồ nói riêng. Mảng ra đời là hệ quả của nét, khi có nét thì dường như có mảng và mảng được tạo lập bởi tập hợp các nét. Tranh dân gian Đông Hồ là thể loại tranh khắc gỗ và được in hoàn toàn thủ công, được xuất hiện hiện từ rất lâu và truyền từ đời này sang đời khác nét là phương tiện tạo hình, là biên giới của các mảng màu và nền tranh. Mảng được tạo bởi nét có hệ thống nhịp điệu. sự kết hợp mảng-nét tạo nên sự hài hòa, giúp tranh dân gian Đông Hồ có giá trị và sống mãi. Đến nay tranh dân gian Đông Hồ vẫn được yêu thích. Nghề làm tranh Đông Hồ có lúc đã bị mai một, nhưng nó đã được khôi phục và phát triển trở lại. làng tranh Đông Hồ đã và đang trở thành một điểm tham quan du lịch văn hóa có sức hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. Đó chính là lý do tôi đi vào nghiên cứu đề tài “Mảng-Nét trong tranh dân gian Đông Hồ”. Phạm vi nghiên cứu Một số trang dân gian Đông Hồ và một số tài liệu liên quan Đối tượng nghiên cứu Mảng nét trong tranh dân gian Đông Hồ Mục đích nghiên cứu Nhằm tìm hiểu nghiên cứu mảng nét trong tranh dân gian Đông Hồ Mảng nét trong hội họa Mảng nét trong tranh dân gian Đông Hồ Nhiệm vụ nghiên cứu Làm rõ khái niệm mảng nét và quan hệ giữa chúng trong tranh dân gian Đông Hồ Vận dụng mảng nét trong tranh dân gian Đông Hồ vào bài tập Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp đánh giá và rút ra những nhận định giá trị biểu đạt NỘI DUNG Những vấn đề chung Khái niệm mảng nét Mảng là gì Mảng trong hội họa được hiểu là các yếu tố trong tiết diện chiếm một khoảng bề mặt nhất định trong tranh, lớn hay nhỏ , đậm hay nhạt , tự tách ra với xung quanh bằng một đường biên khép khín. Đồng thời biến xung quanh thành nền của chúng , vì vậy mảng nào cũng nó hình thù nhất định.có khi rất đa dạng ,tưởng là những hình thể của người,vật,cây, cỏ ,cũng có khi là một nhóm hình kết hợp lại được gọi là : vết , diện , hình , nhóm hình … Tùy theo cấu tạo hoặc tính chất của mỗi mảng Qua đó cho thấy mảng là một hình cụ thể , có ý nghĩa toàn bộ hay cục bộ như một nhóm hình , một hình riêng rẽ,một bộ phận của hình hay một chi tiết của bộ phận Ví dụ : người đứng trong một không gian thì người được coi là một mảng và nền là không gian xung quanh ,và xét chi tiết hơn nữa thì trong mỗi người mỗi vật là các mảng trong các nền khác nhau . ngoài ra còn có những mảng vô thể có hình nhưng không thấy rõ là hình của vật gì .Tạm gọi là vô thể hay mảng hư toàn bộ các mảng thực hư đó kết hợp với nhau tạo thành một bố cục tranh . Cấu trúc của mảng không nhất thiết phải dày đặc hay thưa thoáng .một tranh mà chặt chẽ , phong phú ,được coi là đẹp,tranh đơn giản và thanh thoát cũng đẹp không kém , rất nhiều con đường dẫn đến cái đẹp vì vậy ,lối vẽ nào cũng phải đầu tư sức suy nghĩ và sáng tạo, cấu chúc hình mảng dầy hay thưa, lớn hay nhỏ,đạm hay nhạt,nạng hay nhẹ đều có thể mang lại hiệu quả kỳ diệu tùy theo chất liệu biểu đạt. trên cơ sở phát huy tính năng của chất liệu người nghệ sĩ có thể biến hóa theo nhiều cách khác nhau Nét là gì Nét là tập hợp của các yếu tố cho thấy chiều hướng chuyển động của hình thể, tạo nên sự tách biệt và liên kết giữa các điệu, các lớp, các hình, làm hiện lên bóng dáng của sự vật, bao gồm tổ chức nét thực và hư, đan xen và hòa quện với nhau. Nét là kết hợp của các điểm thành các đường hay các quỹ đạo của một điểm di động trong không gian. Bằng nhìn nhận của mình, con người đã thể hiện cách nhìn nhận lên mặt phẳng, bằng nét vừa có tính phân tích, vừa có tính khái quát. Nét là một quy ước, một dạng ghi ký hiệu của con người để phân định ranh giới giữa các hình thể, khối của sự vật và không gian xung quanh trên mặt phẳng. Nét có khả năng biểu đạt rất cao. Chỉ bằng nét có thể biểu đạt hết sức phong phú các tính chất của sự vật. Ví dụ: tạo hình khối, không gian, tạo chất, sự vận động hay tĩnh tại của sự vật. Hình thể của sự vật trên mặt phẳng là hình chiếu của sự vật trong không gian. Một hình vẽ được diễn đạt chỉ bằng một nét viền xung quanh đã gây ra cho ta một sự liên tưởng tới một hình thể trong không gian mà chưa cần một sự gia công nào thêm cho hình cũng đã gợi cho ta sự liên tưởng về khối. Hai hình giống nhau, có kích thước to nhỏ khác nhau, đặt cạnh nhau gợi cho ta khoảng cách không gian. Nét gồm những tổ chức nét thực và nét hư đan xen và hòa quện lẫn nhau. Nét thực là những đường nét nhìn thấy được, hay những đường phân chia ranh giới giữa các diện, đường bao quanh các hình, tạo nên sự khác biệt giữa các yếu tố trong tranh. Nét hư là nét không hiện rõ như nét thực, nhưng ta có thể cảm nhận qua sự tiếp nối uyển chuyển giữa các chi tiết nổi bật như dáng của nhân vật, kích thước và cấu tạo của những vật thể trong tranh, có thể là sự gợi hướng từ gần tới xa, từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, tùy việc sắp xếp trong phạm vi bố cục. Dù là thực hay hư, cấu trúc đường nét chỉ có ý nghĩa nếu nó gợi được hướng và sự chuyển động nhẹ nhàng, được xem như khung xương của bức vẽ, mà các công việc tiếp theo của họa sỹ như diễn màu, tả chất, tả ánh sáng, tạo khối… không thể phá vỡ được nó trừ khi tác giả muốn tạo nên sự thay đổi toàn cục. Quan hệ giữa mảng và nét Mảng và nét có quan hệ gắn bó với nhau, sự cân bằng có những yếu tố trong mảng, có mảng thực nét hư, khái niệm về mảng và nét luôn gắn với tương quan màu sắc, chất cảm, đậm nhạt. Mảng có tính khái quát cao, có khả năng diễn tả không gian, phản ánh hình thể, xây dựng bố cục, nhịp điệu… tạo ra bố cục cho bức tranh (Mảng rỗng, đặc). Tính biểu hiện của nét vô cùng phong phú. Đó là sự mô tả hình dáng, cấu trúc, trạng thái, khối của sự vật trong không gian. Sự vật vận động trong không gian thì vô cùng đa dạng, còn khả năng mô tả của nét thì khôn cùng. Paul Klee là một trong những nghệ sỹ có kỹ thuật sáng tạo nhất, bất ngờ nhất. Những quan hệ giữa mảng và nét trong sự phối hợp với ánh sáng và màu sắc. Ông viết: “nghệ thuật là sự bắt chước đầy sáng tạo và có chức năng vén bức màn sự thật đằng sau sự thật”. Mảng và nét là hai yếu tố vô cùng quan trọng, không thể thiếu được khi xây dựng tranh. Mỗi người họa sỹ có thể chọn lọc cho mình một cách biểu đạt riêng bằng màu sắc, hình khối, chất cảm hay đó là sự cân bằng tổng thể của các yếu tố. Nhưng sự tồn tại của nét cùng với sự phối hợp với mảng luôn giữ vị trí quan trọng hàng đầu trong xây dựng bố cục. Khi người họa sỹ sắp xếp một tác phẩm về nét thì không thể bỏ qua ý đồ bố cục về mảng cho dù đó chỉ là một khoảng trống để có thể biểu đạt được giá trị cao của nghệ thuật. Mảng nét trong tranh dân gian Đông Hồ Nét định hình cho mảng Nếu như nét trong tranh Hàng Trống ưa sự mảnh mai, chau chuốt, tinh tế, thì ngược lại, trong tranh dân gian Đông Hồ là nét thực, nét tạo nên hình mảng trong tranh. Nét khoanh lấy các mảng màu giữ cho màu đằm trên giấy. Nét đã tạo nên sự nhất quán giữa hình và mảng, diễn tả được tình cảm, tính cách nhân vật bằng những nét viền to nhỏ đậm đà, dứt khoát. Nét trong tranh dân gian Đông Hồ khỏe khoắn nhưng không thô cứng, chắc chắn nhưng mềm mại, uyển chuyển, thanh thoát, tạo nên vẻ riêng của tranh dân gian. Họa sỹ Tạ Thúc Bình đã nói: “nét trong tranh dân gian Đông Hồ như tiếng trống chèo trong đêm hội diễn.”. Dưới bàn tay của các nghệ nhân, nét rất được chú trọng. Nét và mảng trong tranh rất phong phú, không những nêu bật được nội dung, chủ đề, tư tưởng của tác phẩm, mà còn gợi khối, tả chất rất giỏi. Trong tranh “đám cưới chuột”(hình 8) nét vẽ ở con chuột là nét ổn định.định hình tạo mảng sáng tối, đậm nhạt, nét lẫn vào mảng ở hình tượng con mèo. Các nghệ nhân đã sử dụng hệ thống nét cong, ngắn, đứt đoạn, tả chất nhiều hơn là định hình, tạo mảng. Đúng như thế, đường nét trong tranh dân gian chẳng những tạo ra hình dáng, mà còn đặc tả được tính cách của nhân vật. Nét trong tranh dân gian Đông Hồ có tính chất phóng khoáng của người dân thuần hậu, nét to, chắc, khỏe, dứt khoát khiến cho người xem có những tình cảm gần gũi với cuộc sống ruộng đồng và đầy màu sắc quê hương. Xem bức tranh “Đấu vật” (hinh 11) với cách sử dụng nét rất tài tình, nghệ nhân đã tạo ra các mảng khác nhau, đây là bức tranh rất tiêu biểu về cách quy mảng. Hai cặp ở lớp trước có dạng hình thang và dạng nửa trên của hình tròn, cặp sau có dạng tam giác, 3 đôi nhân vật tạo thành mảng tam giác ở giữa tranh đã tạo nên một bố cục ,cho người xem cảm giác vững chắc, các mảng rất phong phú và ăn nhập với nhau và tạo nên thế cân bằng. Với cách sử dụng nét, nghệ nhân đã tạo nên hình cân xứng, khoáng đạt trong tranh. Hình ảnh đấu vật với vóc dáng lực lưỡng đang đấu trí, đấu sức, quyết tìm các thế vật khác để quật ngã đối phương, dành phần thắng về mình. Trên nền đỏ tươi thắm của nền tranh, chất óng ả của điệp. trên thân hình các đô vật được viền bằng những nét đen chắc, khỏe, làm tôn vẻ đẹp của tinh thần thượng võ và gợi nên được không gian trong ngày hội. Mảng chữ nhật hai bên với cách diễn tả nét đã cho thấy 2 đôi vật đang ngồi ôm đùi, thu chân trước ngực, gợi cho ta cảm giác tiết trời xuân se lạnh, với ánh mắt, nét mặt chăm chú theo dõi cuộc thi tài. Phía trên là 2 mảng hình chữ nhật, nhìn vào ta có cảm giác như 2 xâu tiền thưởng hay hai xâu bánh pháo đang được treo nơi sân đình. Mảng nét với giá trị cân bằng Tranh dân gian Việt Nam, tiêu biểu là dòng tranh Đông Hồ, với bề dày truyền thống rất lâu đời và đã trở thành sản phẩm nghệ thuật độc đáo của dân tộc. Về tranh dân gian, có nhiều ý kiến đánh giá trái ngược nhau. Có người cho rằng tranh dân gian có nhiều chỗ ngô nghê, vụng về, thô kệch, quê mùa. Ngược lại, cũng có những ý kiến cho rằng chính những chỗ ngây thơ, vụng về đó lại chính là cái đáng yêu, đem lại sức truyền cảm tới người xem. Tranh dân gian Đông Hồ, ngoài giá trị tư tưởng còn mang trong mình giá trị thẩm mĩ ở vẻ đẹp hài hòa, cân bằng. Nét luôn đạt giá trị cân bằng cần thiết trong tranh. Đó là sự cân bằng về lượng và chất, là hậu thuẫn cho mảng và nét tồn tại một cách vững chắc. Cái đẹp của tranh dân gian Đông Hồ là cái đẹp tổng thể của đường nét, của hình mảng, của màu sắc và chính bản thân chất liệu tạo ra nó. Khi xem bức “Vinh hoa”(hình 1) ta bắt gặp gà trống trong tranh Vinh hoa. Đây là lời chúc cho các gia đình sinh được những bé trai bụ bẫm, lớn lên sẽ mang vinh hoa về cho gia đình. Để thể hiện sự vinh hoa, các nghệ nhân sử dụng hình ảnh một bé trai bụ bẫm ôm gà trống,lớn lên sẽ vinh danh với đức tính tốt đẹp của chú gà trống như văn,võ, dũng ,nhân ,tín,hình tương gà thường đi theo vói hoa cúc tượng trưng cho kẻ cao sĩ, quân tử. Còn khi xem bức “Phú quý”(hinh 2), ta lại bắt gặp bé gái ôm vịt, bức tranh này gắn với câu chúc “bách tử phú quý” con vịt trong tranh là con vật thể hiện đức tinh nữ giới về sự phong lưu hiền dịu ,hinh ảnh vịt thường đi đôi với hoa sen, biểu tượng cho sự hiền dịu, trong trắng, thanh cao. Trong tranh, mảng hình tròn biến dạng thành hình ovan nằm ở trọng tâm của bức tranh, mà ở đó em bé và con vịt được thể hiện. Trên mảng hình tròn lớn, hình em bé và con vật được cụ thể hóa hơn bằng các mảng nhỏ như: mặt, thân, người, chân, tay. Hình vịt, gà, hoa sen, hoa cúc, các mảng to nhỏ, dài ngắn khác nhau tạo nên sự phong phú về mảng nhưng vẫn đảm bảo sự cân bằng và hài hòa. Hai bức tranh “Vinh hoa” – “Phú quý” 2 bức của một cặp tranh, ở đó, cách sử dụng nét và mảng rất tài tình, tạo nên sự cân bằng, mảng to mảng nhỏ đặt khéo léo. Nét to, nhỏ hợp lý, chắc khỏe, có chỗ lại dùng nét đứt tạo chất, tạo chu vi hình thể trên con vật. Có chỗ thì mảng nhỏ nhưng dùng nét để vẽ (vòng yếm), vừa tạo hình, vừa có tính trang trí. Điểm đặc biệt và cũng là linh hồn của bức tranh chính là nét. Nét trong tranh dân gian Đông Hồ có sức dẻo dai, sống mãi với thời gian. Thưởng thức bức tranh “Đàn lợn âm dương”(hình 10) nhìn một cách tổng thể, đây là một hình chữ nhật đặt trong khung hình chữ nhật để chừa lại đường viền chạy xung quanh. Bức tranh diễn tả lợn mẹ và lợn con trông thật sinh động, các nét cong của mông, lưng và đầu lợn con nhìn mềm mại và nhịp nhàng song không làm mất đi hình mảng cơ bản của nó. Để tăng thêm sự hài hòa, cân bằng của đường nét, trên mình lợn được điểm xuyết bởi các vòng xoáy âm dương, vừa khiến các mảng đỡ đặc, vừa thể hiện tính hài hòa trong trang trí. Những con lợn trong tranh không giống lợn thực, những đặc điểm của nó (mắt, mũi, miệng, tai, lưng) được nghệ nhân khai thác triệt để và cường điệu hóa trong cách nhìn trang trí. Mảng, nét và tính chuyển động Một trong những đặc trưng tiêu biểu của tranh dân gian Đông Hồ là cách sử dụng nét, đã tạo nên nhịp chuyển của mảng và làm nên tính chất động trong tranh. “Rước trống”(hình 7) là một bức tranh tiêu biểu cho nhận xét này. Các nhân vật được dàn trải trên tranh, không hình nào bị che khuất, tất cả các mảng người, dáng điệu và chi tiết được chọn lọc tối đa. Mảng, nét đã tạo nên nhịp điệu của các bước chân. Mảng những người rước trống được lặp đi lặp lại, nét tạo những khoảng hở, thay đổi gây cảm giác nhộn nhịp, đông vui. Đặc biệt, nghệ nhân chỉ vẽ đoạn đám rước với số người không nhiều, đi nối tiếp nhau, không có điểm bắt đầu cũng như kết thúc đã gợi cho người xem về một đám rước rất đông, chuyển động và không biết bao giờ dứt. Mảng người đi đầu và đi cuối tranh bị cắt một phần, thúc đẩy người xem tự tưởng tượng nốt phần còn lại của mảng, điều này vô hình chung làm họ có cảm giác đám rước vẫn còn kéo dài mãi. Tranh “Đánh ghen” (hình 3)được khắc họa một cách chắt lọc về đường nét; tỉ lệ hình ước lệ theo một sự hợp lý của bản năng nghệ thuật và cảm thức trong sáng, hồn hậu, dí dỏm…Những quan niệm, mĩ cảm của người nghệ sĩ- nghệ nhân được thoát thai từ hiện thực cuộc sống được đưa vào tranh một cách tài tình và sâu sắc qua bố cục, đường nét của hình thể được khái quát và điển hình hóa nên cái không gian hiện thực trên tranh. Sự bình phẩm hay sự “đưa ra” những cảnh huống trớ trêu xảy ra khá phổ biến trong đời sống xã hội xưa.các nghệ nhân đông hồ đã dùng nét để nói lên cuộc sống của một gia đình nông thôn, nghệ nhân đã dùng nét ở hình các nhân vật đều có những đường cong nhưng chiều hướng khác nhau đê miêu tả sụ mạnh mẽ quyết liệt của người vợ cả trong cơn gen tuông ,nét còn thể hiện sự đầy đặn ,tròn trịa.các mảng được xếp hướng vòng cung và các nét la những nét cong tạo cho nhân vật trong tranh có tính chuyển động mạnh Bà vợ cả rất mạnh mẽ đang hướng về phía chồng và vợ lẽ ,bà vợ lẽ được chồng chiều anh ta chỉ muốn bảo vệ người vơ lẽ mà thôi “Thôi thôi bớt giận làm lành Chi điều sinh sự hổ mình hổ ta” Trong tranh cây ngô đồng đã gợi ra cảnh và tình cả vợ chồng cùng với bức bình phong, tường hoa, lan can, đã chia không gian thành 3 lớp: trên nhà, dưới sân và ngoài đường Khi so sánh tranh đánh ghen của chúng ta với những bức tranh của Trung Quốc, có thể thấy Trung Quốc cũng có những loại tranh dân gian, nhưng họ vẽ tỉ mỉ, công phu, gợi cho người xem cảm nhận được sự tinh tế của bức tranh. Nhưng ở tranh dân gian Đông Hồ, ta thấy nét phóng khoáng, giản dị, giữa mảng và nét luôn có sự uyển chuyển. Mảng nét trong sự phối màu Cái đẹp trong tranh dân gian đông hồ trước hết phai nói đến màu nền,chỉ nguyên sự óng ả của nền điệp cũng đủ sự hấp dẫn,nếu điệp lại được lướt thêm một nước hòe,màu in lại được thay đổi màu một lần nữa ,ngả sang màu óng ánh như màu tơ tằm các màu hòa quện với nhau tạo thành các màu kỳ diệu.nghệ thuật in tranh cũng tạo ra hiệu quả bất ngờ về chất của các mảng màu ,về chất của nét. Cách sử dụng mảng nét và màu sắc tạo nên vẻ đẹp của tranh dân gian ,nét xác định hình màu,nét xác địch hình,xác định màu nét giữ cho mảng màu đằm trên giấy ,tăng thêm vẻ đẹp của bức tranh ,nét còn tạo sự nhất quán của hình,và các mảng màu,diễn tả được tình cảm, tính cách nhân vật băng những nét ,to nhỏ ,đậm nhạt, mạnh mẽ khác nhau,nhưng không làm cho bức tranh khô cứng chắc nhưng uyển chuyển thanh thoát.có thể nói mảng neeet trong sự phối hợp với màu sắc đã đạt đến một tầm cao của nghệ thuật Tranh dân dan việt nam khác với tranh của nhật bản bởi lối dùng mảng màu nguyên mang tính đối lập ,trên thớ điệp, giấy in tranh, đồng thời là màu nền của tranh,với những màu tươi vui rực rỡ làm làm nên bảng màu trong tranh dân gian đông hồ vừa đằm thắm vừa có được cái hồn của dân tộc một nhà văn đã miêu tả như sau “tranh gà, tranh lợn đỏ như xôi gấu, vàng như màu lúa chín xanh như lá mạ hay vàng như nghệ kho cá,xanh như cốm non ,đỏ như ngô già, nâu như đất cày ,toàn những màu sắc thân mến từ bao đời rồi nhưng màu sắc ấy đã in vào tâm chí người nông dân, từ thế hệ này đến thế hệ khác thanh những màu sắc dân tộc” Có người cho rằng nhược điểm trong tranh dân gian đông hồ là sự tùy tiện trong cách dùng màu vớ cùng một bảng màu,hôm nay dung màu mày mai dùng màu khác, thậm chí không tạo được một hòa sắc thích hợp, bảo đó là nhược điểm thì e là có điểm sai lầm để giải thích câu hỏi này ta phai hiểu sơ qua một số đặc tính của màu sắc , nói về màu sắc là nói về một nhóm màu đặt gần nhau mà không gây sự nhức mắt ,nó gợi cho ta cảm giác dễ chịu hoặc cảm giác hài hòa muốn cho màu không loạn cần chú ý ba điểm Phân bô sao cho các mảng màu lớn nhỏ không bị dàn đều,phải có ý thức về màu trọng tâm và những màu phụ Các mảng mầu tươi cần được ngăn cách bằng một hay hai màu trung hòa,đậm hơn hay nhạt hơn Nêu không dùng đường viền thì các màu tươi phải có màu trung hòa ở giữa hai mảng Ví dụ:giữa hai mảng màu đỏ ,vàng ta cho một màu đen hoặc trắng làm trung gian Mọi màu sắc trong tranh có thể hài hòa với nhau thì ta cần sử lý mảng và nét hợp lý năm được ưu thê đó người nghệ nhân in tranh không cần băn khoăn nhiều về việc chọn màu,họ chỉ cân để tâm đến việc làm thế nào để tranh mầu tươi ,giá thanh hợp lý để phục vụ cho tầng lớp nhân dân lao động Trong tranh “hứng đừa”(hình 4) ta thấy phong cách điển hình nét viền trang trí mảng tươi ,tranh miêu tả không khí ,vui vẻ, hóm hỉnh nét uyển chuyển hài hòa của người tung người hứng đều thể hiện sư thân mật. những con người trẻ tuổi hăng hái nhiệt tình làm cho cảnh thêm sinh động “khen ai khéo dựng nên dừa Đây chèo đây hứng cho vừa một đôi” Hình ảnh và lời thơ hòa quện với nhau về tính cảm lứa đôi .vị trí của nét chữ đã tạo nên một bố cục chặt chẽ với mảng màu đơn giản sắc thái ấm áp,ý nhị đã bật lên được tình cảm sôi nổi chân thực của tuổi trẻ không muốn bị gò bó.trói buộc mình sống trong khuân khổ phong kiến So sánh bức tranh” đánh ghen” với bức tranh “hứng dừa” chúng ta đều thấy hai bức tranh đều giống nhau về cách tạo hình,không gian ,màu sắc ,mang yếu tố hài hước dí dỏm nghịch ngomj. Các nghệ nhân đông hồ luôn chú ý đến sự hài hòa giữa dường nét ,mảng và màu sắc .cũng như sự hài hòa về hình thể và khoảng trống sao cho giữa chúng có một tỉ lệ hợp lý .các mảng mầu tươi được đặt cạnh nhau,được làm dịu bởi nét đen thông qua tác dụng tương phản và bổ túc Tất cả những mầu sắc ,giấy gió, và bàn tay tài hoa của người nghệ nhân đã tạo nên những tác phẩm có giá trị lớn mang tính nghệ thuật Mảng nét với việc tả chất Trong hội họa mảng, nét.tả chất và hình thành khối rất cần thiết. trong tranh dân dan đông hồ mảng nét góp phần hình thành khối .trong bức tranh “thầy đồ cóc”(hình 5) với cách sử dụng nét kết hợp với mảng đã diễn tả thành công hình khối nhân vật Thầy đồ cóc nhân vật chính được diễn tả bằng mảng hình to nhất, thầy đồ cóc ngồi chễm chệ trên sập. nét vẽ thầy đồ cóc là những nét cong tả khối, bụng ,lưng, cổ. và các nét chấm diễn tả chất xù xì của da cóc ,nhìn kỹ ta thấy thầy đồ to nhất thể hiện đầy tính hách dịch,phía dưới là những học trò vói những hình to nhỏ khác nhau,tất cả các nhân vật học trò được diên tả với những hoạt động khác nhau ,nét, mảng, màu sắc. được thay đổi liên tục .những hình khối hoc trò cóc được diễn tả nhỏ hơn rất nhiều so với thây đồ cóc nhìn vào tranh ta thấy một lớp học lộn xộn chỗ thì học trò đọc sách, chỗ thì học trò đang chịu hình phạt, chỗ thì đang lo điếu đóm, nét và mảng đã tạo nên hình khối các nhân vật thay đổi Hay bức tranh “đàn gà mẹ con” (hình 6)với cách sử dụng mảng nét không những nêu được đặc điểm mà còn gợi được khối và cảm giác về chất. những con gà con trong tranh được diễn tả bằng những nét th ẳng nét cong hợp lý. Nhìn vào gà mẹ ta thấy hình khối của gà mẹ vừa nhịp nhàng vừa uyển chuyển ,mảng và nét đậm ,nhạt hình khối đã diễn tả từng chú gà con một cách tỉ mỉ .hình ảnh gà mẹ cắp mồi cho đàn gà con đã diễn tả bằng nét ,hoàn toan khác so với đàn gà con, mảng và khối của gà mẹ to hơn nhiều so vơi gà con ,bằng cách dung mảng nét để tả khối hình,các nghệ nhân đã tạo nen bức tranh co sức hút đặc biệt với người xem tranh, hình ảnh mộc mạc gần gũi với người dân lao động, mỗi chú gà trong tranh đều có những dáng chuyên động khác nhau có con trèo len lưng mẹ ,có con quay đi quay lại ,tạo nên sự liên kết giữa gà mẹ và gà con Vận dụng mảng nét trong tranh dân gian đông hồ vào dạy mĩ thuật Vận dụng mảng nét trong tranh dân gian đông hồ vào những bài tập của sinh viên Nhiều sinh viên đã vận dụng thành công mảng nét trong tranh dân gian đông hồ vào bài tập vẽ bố cục của mình.ví dụ:với các bài trang trí bố cục hoặc trang trí tĩnh vật các sinh viên đã biết dưa mảng và nét vào rất hợp lý, thể hiện rõ cái nhìn chủ quan rõ nét với hệ thống tuyến nhân vật , đồ vật được sắp xếp chủ động theo ý tưởng mà vẫn thấy tự nhiên ,mảng nét rõ ràng mạch lạc chiều hướng thay đổi liên tục ,nhưng nét đen được thay đổi bằng những mầu khác nhau.các sinh viên đã vận dụng mảng nét vào bài tập của mình một cách có hiệu quả trong từng bài học cụ thể,sinh viên đã tìm tòi, sáng tạo và thể nghiệm trên con đường học tập và tích lũy kiến thức của mình Vd: bài trang trí bố cục “thả diều” (hình 20 )của một sinh viên khóa 2 của trường đã thể hiện cái nhìn chủ quan rõ nét với hệ thống tuyến nhân vật , đồ vật được sắp xếp chủ động theo ý tưởng mà vẫn cảm thấy tự nhiên Bố cục được cách điệu, các dáng nhân vật thay đổi liên tục, mỗi dáng được nhìn nhận và thể hiện một cách khác nhau đã tạo được nhịp điệu cho bố cục .đường nét giữ vai trò làm đệm cho hình ,nét được thay đổi bằng nhiều mau khác nhau lúc chìm lúc nổi uyển chuyển linh hoạt Những bài tập sinh viên vận dụng trong tranh Đối với nhưng bài tập trang trí cơ bản như chép và cách điệu hoa lá, động vật chỉ dùng nguyên mảng và nét làm phương tiện Quy họa tiết vào hình cơ bản ( vd: tròn vuông) và áp dụng nguyên tắc cân đối tạo sự hoàn chỉnh ổn định cho họa tiết cách điệu . Những bài tập cách điệu có thể cho thêm bối cảnh phụ để làm cho bức tranh thêm sinh động , nhiều màu sắc . Dung nền màu tạo chất chuyển sắc độ tạo giả nền điệp gợi không gian nhằm nâng cao chất lượng bài học. 1số bài tập sinh viên ứng dụng hiệu quả Chép vốn cổ bằng nét (hình13) Cách điệu cá bằng nét và mảng (hình 14) Họa tiết hoa lá cách điệu : Cách điệu bằng mảng : (hình 16,17) Cách điệu bằng nét : (hình 18,19 ) Vận dụng mảng nét trong tranh dân gian Đặc trung ngôn ngữ của tranh dân gian Đông Hồ là giản dị chân thực dễ hiểu nhưng bao hàm một vẻ đẹp đầy ấn tượng dễ đi vào lòng người nhất là các em học sinh đang học tập .Xem tranh dân gian Đông Hồ các em nhìn thấy tiếng nói chung mang tính cội nguồn, tìm thấy sự gần gũi giản dị dễ tiếp cận với mong ước được vẽ và vẽ đẹp .Trong tranh “Lợn ăn lá dáy”(hình 9) thì thân nằm ngang, đầu nghiêng mũi hếch theo hướng của thân Với cách vẽ này đã diễn tả được đặc điểm ,đặc trưng của con lợn ,dù là vô tình hay hữu ý chắc chắn nghệ nhân tranh dân gian Đông Hồ đã có cân nhắc và suy nghĩ kỹ trong khi tạo hình Còn với tranh thiếu nhi thì các em cũng có cách nghĩ tương tự như thế ,ví dụ : vẽ người phải đủ đầu,mắt , mũi , miệng , dù vẽ khuân mặt ở hướng nghiêng thì mắt ,mũi,miệng cũng được vẽ theo hướng đường thẳng.Các em vẽ theo cách hiểu của mình , vẽ theo cái mình nhìn thấy và cảm nhận.Khi vẽ bàn ghế phải vẽ đầy đủ bốn chân ,khi vẽ ấm dù đặt nghiêng không nhìn thấy vòi nhưng vẫn vẽ cả vòi ấm .Đó là vẽ theo cái các em nhìn thấy và hiểu Xem bức tranh “Uống rượu cần”(hình 15) với những nét vẽ liền mạch và linh hoạt khéo léo ,các nhân vật trong tranh tạo thành bố cụ tròn mang tính chất trang trí .Mỗi người một tư thế,một động tác , hình được phân bố đều từ trung tâm bức tranh tạo cảm giác chuyển động,như một vũ điệu,hình và vật trong tranh trông thật ngộ nghĩnh và vui mắt .Bức tranh thật hồn nhiên có sức truyền cảm thu hút người xem tranh .Không hẳn các em đều vẽ bo lấy hình mảng mà nhiều khi chỉ là những mảng màu đặt cạnh nhau ,song phần nhiều các em đã biết sử dụng nét để khẳng định lại hình .Khi tiếp cận đường nét trong tranh dân gian giáo viên giúp cho các em học được phong cách sử dụng nét trong tranh để ứng dụng vào bài học.Nét trong tranh dân gian phóng khoáng không gò bó , không lệ thuộc .Thưởng thức tranh dân gian Đông Hồ các em được mở rộng tầm mắt vế thế giới tự nhiên muôn hình muôn vẻ ,được khuyến khích các em vẽ tốt hơn .Với phong cách hôn nhiên giống tranh dân gian học sinh được tự do sáng tác về chủ để đã được nghe được thấy .Các em vẽ theo cảm xúc tự nhiên vốn có của đường nét trong tranh của các em rất ngộ nghĩnh ngây thơ hồn nhiên , trong sáng như chính tâm hồn các em . Mắc dù nét trong tranh Đông Hồ và nét trong tranh các em thiếu nhi có tiếng nói và những đặc trưng riêng, song về một khía cạnh nào đó có những đặc điểm chung cái chung ở đây là đường ,nét , khẳng định lại mảng hình tạo nên những nhân vật ngộ nghĩnh hồn nhiên ngây thơ trong sáng .Các nhân vật trong tranh luôn ở thế động tạo cho tranh luôn có tính nhịp điệu không bị gò ép .Với phương pháp dạy học của mình ,giáo viên giúp cho các em vận dụng đường nét linh hoạt vào trong tranh làm cho tranh các em mang nhịp điệu và có tính trang trí . Qua cách sử dụng mảng màu trong tranh thiếu nhi ,ta thấy như có sự gần gũi ảnh hưởng lẫn nhau ,các nghệ nhân cũng như các em thường sử dụng các màu sắc tươi sáng ,rực rỡ , các mảng màu đặt cạnh nhau thoải mái không do dự , và thường là những màu nguyên chất và ít pha trộn.Đường nét hình mảng trong tranh dân gian Đông Hồ đã có những tác động tích cực đến sáng tác nghệ thuật vào bài học của các em .Đường nét hình mảng đã có tác động khích lệ lòng đam mê về mỹ thuật mong muốn được vẽ được học môn mỹ thuật Tranh dân gian Đông Hồ định hướng cho các em một cách vẽ mới đơn giản thoải mái tạo nguồn cảm hứng và giúp các em có lòng say mê với môn học . Bản thân tôi trong quá trình học tập dựa vào nguyên liệu vào các tài liệu tranh dân gian , tôi sẽ thực hành nhiều để áp dụng vào những bài tập của mình,sáng tạo ra những tác phẩm có giá trị . KẾT LUẬN Tranh dân gian Việt Nam là bằng chứng của sự sáng tạo hài hòa trong tranh .Nó phản ánh tính nhạy cảm về tinh thần thi vị của dân tộc Việt Nam .Người ta tìm thấy trong tranh cái đẹp ,bố cục mảng nét hài hòa có nhịp điệu. Như chúng ta đã biết cái đẹp của tranh dân gian Đông Hồ là cảm giác hài hòa do tư thế cân bằng của các yếu tố nét hình mảng màu sắc và bố cục .Khi nghiên cứu về tranh dân gian Đông Hồ ta rút ra bài học xây dựng cách nhìn mới theo phong cách dân tộc .Chúng ta không ngừng phát huy và chọn lọc những tinh hoa từ đó kế thừa và sáng tạo ra những bức tranh theo phong cách của riêng mình .Khi xây dựng tranh ta quy hình vẽ vào những mảng lớn ,mảng nhỏ , phân bố hai hòa trên mặt tranh tạo nhịp điệu , cấu trúc , hình thể ,biểu đạt tư duy tả chất.Kết hợp giữa truyền thống và hiện đại nhiều họa sỹ đã thành công trên con đường sáng tác của mình như khắc gỗ, tranh lụa , tranh sơn mài . Trải qua hàng nghìn năm tranh dân gian Đông Hồ vãn chiếm một vị trí quan trọng trong tâm hồn người dân Việt Nam .Không những thế nó còn góp phần vào việc giáo dục thẩm mỹ cho học sinh . TÀI LIỆU THAM KHẢO Lịch sử mỹ thuật Việt Nam (Nhà xuất bản Đại học Sư Phạm) Khả năng diễn tả nét trong tranh dân gian Đông Hồ (Khóa luận tốt nghiệp : Trần Thị Cải ) Giáo trình mỹ thuật học (Nhà xuất bản : Đại Học Sư Phạm) Tranh dân gian Đông hồ (Mỹ thuật thời nay số 25 trang 33) Tranh dân gian việt nam (Việt Nam khoa học xã hội số 4 trang 46-49 ) Tìm tài liệu trên mạng Tư liệu một số đặc điểm của tranh dân gian (Nhà xuất bản Mỹ Thuật trang 22 ) hình 1: Vinh hoa hình 2: Phú quý hình 3: Đánh ghen hình 4: Hứng dừa hình 5: Thầy đò cóc hình 6: đàn gà mẹ con hình 7: Rước trống hình 8: Đám cưới chuột hình 9: Lợn ăn lá dáy hình 10: Đàn lợn âm dương hình 11: Đấu vật hình 12: Bịt mắt bắt dê hình 13:chép vốn cổ bằng nét hình 14:cách điệu cá bằng nét và mảng hình 15:uống rượu cần hình 20:bố cục thả diều hình 16: Cách điệu mảng mảng hình 17: Cách điệu mảng hình 18: Cách điệu nét hình 19: Mảng và nét