Nghiên cứu chẩn đoán tình trạng kỹ thuật hệ thống truyền lực và hệ thống phanh xe toyota

ghiªn cøu cho tr­íc. Khi x¸c ®Þnh sè l­îng cÇn thiÕt c¸c phÇn tö thÝ nghiÖm cÇn tu©n theo c¸c b­íc sau: - X¸c ®Þnh c¸c ®¹i l­îng trung b×nh sè häc c¸c th«ng sè nghiªn cøu cña phÇn tö. - X¸c ®Þnh ®é lÖch b×nh ph­¬ng trung b×nh cña chØ tiªu tõ gi¸ trÞ trung b×nh sè häc cña nã. - TÝnh hÖ sè ph©n t¸n cña chØ tiªu. - X¸c ®Þnh quy luËt ph©n bè chØ tiªu cña phÇn tö. §èi víi c¸c ®¹i l­îng ngÉu nhiªn d­¬ng, liªn tôc nh­ lµ dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña phÇn tö, l­îng mßn cña chi tiÕt, chØ tiªu gÇn ®óng cña quy luËt ph©n bè cã thÓ sö dông hÖ sè ph©n t¸n. NÕu hÖ sè nµy dao ®éng trong kho¶ng tõ 0 ®Õn 0,33 th× chØ tiªu ®­îc nghiªn cøu th­êng ®­îc tÝnh theo quy luËt ph©n bè chuÈn. Khi gi¸ trÞ cña hÖ sè ph©n t¸n lín h¬n 0,33 ®¹i l­îng ngÉu nhiªn trong nhiÒu tr­êng hîp ®­îc tÝnh theo quy luËt ph©n bè V©ybun. Ph©n bè R¬le lµ mét d¹ng cña ph©n bè ®ã (hÖ sè ph©n t¸n 0,52). - ChÊp nhËn ®é chÝnh x¸c thùc nghiÖm t­¬ng ®èi vµ x¸c suÊt ®é tin cËy. Trong phÇn lín c¸c tr­êng hîp ®é chÝnh x¸c ®· cho khi thö nghiÖm ®Ó chÕ t¹o trong kho¶ng 0,05 ¸ 0,25. X¸c suÊt ®é tin cËy lÊy 0,9 hoÆc 0,95. - X¸c ®Þnh sè c¸c phÇn tö thÝ nghiÖm theo c«ng thøc hoÆc theo b¶ng (b¶ng 2.1). - HiÖu chØnh sè c¸c phÇn tö t×m ®­îc theo h­íng gi¶m trong sè c¸c phÇn tö chung ®· cho trong kho¶ng nhÊt ®Þnh. Tõ ®ã tiÕn hµnh chän kh«ng lÆp l¹i. Gi¸ trÞ trung b×nh sè häc vµ ph­¬ng sai cña chØ tiªu phÇn tö th­êng ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c th«ng tin ®· biÕt vµ sù lµm viÖc cña c¸c phÇn tö hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. NÕu c¸c th«ng sè ®ã kh«ng biÕt, cÇn ph¶i thÝ nghiÖm tr­íc vµ ®o c¸c ®¹i l­îng ®ã. NÕu khi thùc nghiÖm x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ trung b×nh sè häc kh¸c, th× tiÕn hµnh thay ®æi c¸c phÇn tö quan s¸t hoÆc chÊp nhËn víi ®é chÝnh x¸c hoÆc hay x¸c suÊt ®é tin cËy kh¸c. B¶ng 2.1: Sè c¸c phÇn tö thÝ nghiÖm ®èi víi quy luËt ph©n bè chuÈn. §é chÝnh x¸c t­¬ng ®èi HÖ sè ph©n t¸n 0,20 0,25 0,30 0,35 X¸c suÊt ®é tin cËy 0,95 0,05 61 96 140 190 0,10 18 26 34 47 0,15 11 13 18 23 0,20 6 8 11 14 0,25 5 6 8 10 X¸c suÊt ®é tin cËy 0,90 0,05 43 67 96 130 0,10 13 19 26 33 0,15 8 10 13 17 0,20 5 6 8 10 0,25 4 5 6 7 2.2.2 TÝnh to¸n ¶nh h­ëng cña sè c¸c ®èi t­îng chung. Sè c¸c ®èi t­îng quan s¸t lµ sè ®èi t­îng ®­îc lùa chän cã nghÜa lµ mét bé phËn chung ®­îc dïng ®Ó quan s¸t. ë vïng kh¸c nhau râ rµng sè l­îng c¸c lo¹i hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh ®­îc khai th¸c kh«ng nh­ nhau. V× vËy c¸c hÖ sè ph©n t¸n vµ quy luËt ph©n bè cã ®Æc tÝnh kh¸c nhau, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh sè l­îng c¸c ®èi t­îng quan s¸t ch­a biÕt. Nh­ ®· biÕt, sè l­îng c¸c ®èi t­îng cÇn t×m, tuú thuéc vµo sè c¸c ®èi t­îng chung, cÇn ®­îc hiÖu chØnh khi kh«ng ph¶i lùa chän l¹i, khi mµ gi¸ trÞ c¸c chØ tiªu ®­îc nghiªn cøu theo mçi lÇn quan s¸t trong thêi gian thÝ nghiÖm tham gia vµo viÖc lùa chän chØ tiªu mét lÇn. CÇn chó ý r»ng sè c¸c ®èi t­îng quan s¸t cã thÓ lín h¬n so víi b¶ng ®· cho dùa trªn nguyªn t¾c lùa chän lÆp l¹i. Trong thùc tÕ, ®iÒu kiÖn nh­ vËy cã ®­îc khi c¸c ®èi t­îng chung N > 10.000. Nãi chung cã thÓ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh sè ®èi t­îng quan s¸t nÕu sè c¸c ®èi t­îng chung lµm viÖc trong mét vïng nµo ®ã kh«ng lín, vÝ dô tõ 500 ®Õn 5000 chiÕc. ViÖc gi¶m bít sè c¸c ®èi t­îng quan s¸t khi lùa chän kh«ng lÆp l¹i víi sè l­îng kh«ng nhiÒu c¸c ®èi t­îng lµm viÖc chung cã thÓ thùc hiÖn ®­îc lµ do nguyªn nh©n sau: Trong kho¶ng tÝnh to¸n c¸c ®èi t­îng, sè c¸c ®èi t­îng chung râ rµng gi¶m vµ do ®ã khi lùa chän kh«ng lÆp l¹i yªu cÇu gi¶m ®¸ng kÓ sè c¸c ®èi t­îng quan s¸t. Nh­ vËy víi ®é chÝnh x¸c ë møc ®é cho tr­íc ®ã th× cã thÓ gi¶m sè ®èi t­îng quan s¸t. Sè ®èi t­îng quan s¸t khi lùa chän kh«ng lÆp l¹i cã ph©n bè chuÈn vµ t­¬ng øng sè ®èi t­îng chung N kh«ng lín th­êng ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: (2.21) Trong ®ã: N- Sè c¸c ®èi t­îng chung trong vïng. tP- §é lÖch tiªu chuÈn øng víi x¸c suÊt ®é tin cËy p. v- HÖ sè ph©n t¸n. e- §é chÝnh x¸c t­¬ng ®èi. Tuy nhiªn viÖc tÝnh to¸n nµy ®ßi hái víi mçi gi¸ trÞ míi N ph¶i tÝnh gi¸ trÞ phï hîp n*. Víi quy luËt ph©n bè bÊt kú cã thÓ tÝnh n theo c«ng thøc: (2.22) ë ®©y n* vµ n t­¬ng øng lµ sè ®èi t­îng quan s¸t khi lùa chän kh«ng lÆp l¹i vµ lÆp l¹i. 2.2.3 Xö lý thÝ nghiÖm khi nghiªn cøu * X¸c ®Þnh ®Æc tÝnh khi ®­êng cong thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i cña phÇn tö liªn tôc. Trªn c¬ së lý thuyÕt ®· tr×nh bµy, cã thÓ ¸p dông ®Ó x©y dùng quy tr×nh ®Ó x¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh cña phÇn tö víi hÖ sè ph©n t¸n cña nã trong ®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm. C¸c ®Æc tr­ng ®éng häc cña th«ng sè vµ dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña phÇn tö trong tr­êng hîp ®ã lµ: a- chØ sè mò. mV- gi¸ trÞ tèc ®é thay ®æi th«ng sè trung b×nh. vtd- hÖ sè ph©n t¸n cña tèc ®é thay ®æi th«ng sè Vc. Ttb- dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh cña phÇn tö. v- hÖ sè ph©n t¸n dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc. Víi t­ c¸ch lµ sè liÖu ®Çu vµo ®Ó x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i, vµ dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña c¸c phÇn tö cña mét hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh nµo ®ã sö dông ®¹i l­îng: Ui(t1)- lµ sè gia cña th«ng sè (vÝ dô l­îng mßn cña chi tiÕt....) Trong ®ã: i- lµ chØ sè cña th«ng sè (i = 1, 2,...,n) ti- lµ thêi gian lµm viÖc cña phÇn tö mµ trong thêi gian nµo ®ã gi¸ trÞ cña th«ng sè thay ®æi thªm mét sè gia. V× ®­êng cong biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè lµ ®­êng cong tr¬n, cho nªn khi x¸c ®Þnh c¸c hµm ®Æc tr­ng ph¶i lo¹i bá c¸c thµnh phÇn thø ba cña ph­¬ng tr×nh (1.3) hoÆc ®¹i l­îng Z trong ph­¬ng tr×nh (1.8), (1.22a). Khi c¸c phÇn tö quan s¸t cã sù thay ®æi th«ng sè ®Õn thêi ®iÓm kiÓm tra ë tÊt c¶ c¸c vïng ®¹t ®Õn gi¸ trÞ giíi h¹n lµ rÊt quan träng. H¬n n÷a c¸c phÇn tö mµ sù thay ®æi th«ng sè n»m trong kho¶ng tõ 70 ¸ 100% so víi gi¸ trÞ giíi h¹n chiÕm 10% hoÆc lín h¬n. Khi x¸c ®Þnh tÝnh mµi mßn cña chi tiÕt (cÆp l¾p ghÐp) cña mét lo¹i chi tiÕt nµo ®ã cÇn ­u tiªn cho viÖc ®o l­îng mßn cña c¸c chi tiÕt míi ®­îc ®­a vµo khi söa ch÷a vµ sau ®ã khai th¸c chóng trong kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh. Víi môc ®Ých x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh cña ®­êng cong biÓu diÔn sù thay ®æi cña th«ng sè, viÖc ®o th«ng sè tr¹ng th¸i cña chi tiÕt, c¸c cÆp l¾p ghÐp... mét sè lÇn lµ hîp lý. Khi ®ã cÇn ph¶i sö dông thiÕt bÞ chÈn ®o¸n kh«ng th¸o rêi ®Ó ®o tÕ vi c¸c chi tiÕt. Mét c¸ch hîp lý lµ chia sè l­îng lín c¸c chi tiÕt ra c¸c nhãm chi tiÕt b»ng ph­¬ng ph¸p sè ngÉu nhiªn vµ th«ng qua kho¶ng thêi gian lµm viÖc tiÕn hµnh ®o chÝnh x¸c c¸c th«ng sè ®ã. Thø tù viÖc x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh ®éng häc cña th«ng sè vµ dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña c¸c phÇn tö cïng tªn, khi ®ã c¸c tham sè cña chóng nh­ sau: - Ghi d·y thèng kª sù thay ®æi cña th«ng sè (sè gia) U1i(t) vµ kho¶ng lµm viÖc ti (i = 1, 2,....,n). ë ®©y n lµ phÇn tö thÝ nghiÖm theo thø tù t¨ng thêi gian lµm viÖc. Coi mçi gi¸ trÞ cña ®¹i l­îng U1i(t) lµ hiÖu tuyÖt ®èi cña gi¸ trÞ th«ng sè ®o ®­îc vµ gi¸ trÞ chuÈn cña phÇn tö. (2.23) Chia kho¶ng thêi gian lµm viÖc thµnh tõ 5 ¸ 8 kho¶ng. §èi víi mçi kho¶ng t×m sù thay ®æi trung b×nh cña th«ng sè U1j (j = 1, 2,...m; m lµ sè kho¶ng chia) vµ c¸c gi¸ trÞ trung b×nh cña kho¶ng thêi gian lµm viÖc trung b×nh cña phÇn tö theo kho¶ng tj ®­îc ®Æc tr­ng trªn biÓu ®å c¸c ®iÓm cña ®­êng cong thùc nghiÖm Utb(t). - Theo c¸c ®iÓm ®· t×m ®­îc vÏ ®­êng cong thùc nghiÖm biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè trung b×nh cña phÇn tö. Ph©n tÝch ®Æc tÝnh cña ®­êng cong vµ x¸c ®Þnh ®iÓm uèn lín nhÊt ®Æc tr­ng cho chu kú lµm viÖc chuÈn ban ®Çu cña c¸c chi tiÕt (sau ch¹y rµ). Trong mét sè tr­êng hîp ®iÓm nµy cã thÓ kh«ng cã. - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña th«ng sè ë giai ®o¹n lµm viÖc ban ®Çu U1. §Ó lµm viÖc ®ã, trªn biÓu ®å chän ba ®iÓm víi c¸c to¹ ®é (U’tc, tcv )– lµ ®iÓm uèn lín nhÊt); (tK; U’K) vµ (tc, U’c). To¹ ®é cña ®iÓm thø hai t×m nhê ®iÓm c¾t nhau cña ®­êng cong thùc nghiÖm biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè trung b×nh ®èi víi giíi h¹n trªn cña kho¶ng lµm viÖc thø ba, hay cña kho¶ng lµm viÖc tiÕp theo. C¸c ®iÓm ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn: . (2.24) §é thay ®æi th«ng sè t (thêi gian) U’(t)=mV.ta+u1 U’K Utc U1 tcr tK tgh Utb(t) H×nh 2.1. Hµm biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè. - Gi¸ trÞ to¹ ®é x¸c ®Þnh ®­êng cong thùc nghiÖm. TÝnh U1 theo c«ng thøc: (2.25) Tham sè U1 cho phÐp t×m b»ng ph­¬ng ph¸p ®å ho¹. - Theo c¸c ®iÓm víi to¹ ®é Uj = U1j – U1 vµ tj, tiÕn hµnh x¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng tèi thiÓu tham sè a vµ mV cña hµm sè biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè trung b×nh cña phÇn tö. Utb(t) = mV.ta + U1 §Ó tÝnh to¸n tiÕn hµnh n¾n s¬ bé: y = ln mV + a.x ë ®©y: Tham sè a vµ mV ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: (2.26) (2.27) (2.28) Trong tr­êng hîp khi U1 xÊp xØ 0, tæng ®­îc tÝnh b¾t ®Çu tõ j = 1 vµ t­¬ng øng c«ng thøc (2.28) kh«ng chia cho m –1 mµ cho m. - X¸c ®Þnh kho¶ng dù tr÷ lµm viÖc trung b×nh cña phÇn tö. Kho¶ng dù tr÷ lµm viÖc trung b×nh cña phÇn tö ®­îc tÝnh nh­ sau: (2.29) ë ®©y:Ti- kho¶ng dù tr÷ lµm viÖc cña phÇn tö thø i. (e - 1)- Sè phÇn tö mµ kho¶ng lµm viÖc cña nã nhá h¬n tcv, cã nghÜa lµ kho¶ng lµm viÖc n»m trong kho¶ng thø nhÊt. Dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña phÇn tö thø i cô thÓ khi dù b¸o theo thùc tÕ sù thay ®æi cña th«ng sè, tiÕn hµnh sö dông c«ng thøc thµnh phÇn t­¬ng øng (2.29). (2.30) Dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh cã thÓ x¸c ®Þnh nhê ®¹i l­îng mV: (2.31) ë ®©y: k- lµ hÖ sè tÝnh ®Õn viÖc chuyÓn tõ ®¹i l­îng ngÉu nhiªn biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè sang ®¹i l­îng ngÉu nhiªn biÓu diÔn dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña phÇn tö. TÝnh ®Õn c«ng thøc (1.26) khi ph©n bè sù thay ®æi th«ng sè theo quy luËt V©ybun th× hÖ sè k lµ: (2.32) HÖ sè ph©n t¸n tè ®é thay ®æi th«ng sè: (2.33) - X¸c ®Þnh hÖ sè ph©n t¸n dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña phÇn tö: (2.34) ë ®©y: si lµ ®é lÖch b×nh ph­¬ng trung b×nh cña dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc. ViÖc x¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh vµ hÖ sè ph©n t¸n cña nã theo c«ng thøc (2.29) vµ (2.34) lµ chÝnh x¸c vµ tèt h¬n c¶. C«ng thøc (2.33) vµ (2.31) cho phÐp sö dông víi môc ®Ých gi¶m khèi l­îng tÝnh to¸n. Khi ®ã ®Ó gi¶i mét bµi to¸n nµo ®ã tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh hÖ sè ph©n t¸n vu cña tèc ®é thay ®æi th«ng sè. Nh­ vËy trªn c¬ së sè ®èi t­îng quan s¸t ®· tÝnh to¸n, dùa vµo qu¸ t×nh thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i. §· x¸c ®Þnh ®­îc dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh cña phÇn tö bÊt kú víi ®é ph©n t¸n cña nã. Trong hai tr­êng hîp khi ®­êng cong biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i thay ®æi liªn tôc vµ kh«ng liªn tôc. KÕt luËn ch­¬ng 2 Qua c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ch­¬ng 2 cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc sè ®èi t­îng quan s¸t dùa vµo tæng sè hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh hiÖn cã, hoÆc dùa vµo nhiÖm vô ph¶i chÈn ®o¸n cho sè l­îng hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh xe Toyota cña qu©n khu, qu©n ®oµn, hay qu©n chñng hoÆc binh chñng... Còng dùa trªn qu¸ tr×nh thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i ®· ®­a ra ®­îc quy tr×nh x¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña mét phÇn tö bÊt kú cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh trong c¸c tr­êng hîp khi qu¸ tr×nh thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i lµ liªn tôc hoÆc kh«ng liªn tôc. Dùa trªn c¬ së lý thuyÕt th«ng tin, cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt, th«ng tin vÒ hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh lµ nhiÒu nhÊt. Víi viÖc x¸c ®Þnh ®­îc sè ®èi t­îng quan s¸t tèi ­u, x¸c ®Þnh th«ng sè cÇn chÈn ®o¸n vµ quy tr×nh x¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh, râ rµng ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh ®· ®­îc x¸c ®Þnh. CH¦¥NG 3 GI¶I BµI TO¸N CHÈN §O¸N T×NH TR¹NG Kü THUËT HÖ THèNG TRUYÒN LùC Vµ HÖ THèNG PHANH XE TOYOTA 3.1 ThÝ nghiÖm ®o ®¹c c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh xe Toyota §Ó chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh xe Toyota cÇn thùc hiÖn c¸c b­íc sau: - X¸c ®Þnh th«ng sè chÈn ®o¸n. - Chän sè ®èi t­îng quan s¸t. - Thùc nghiÖm ®o ®¹c lÊy sè liÖu. - TiÕn hµnh tÝnh to¸n chÈn ®o¸n. 3.1.1 X¸c ®Þnh th«ng sè chÈn ®o¸n. §Ó chän ®­îc th«ng sè chÈn ®o¸n, ph¶i c¨n cø vµo tiªu chuÈn cña th«ng sè chÈn ®o¸n. - Th«ng sè chÈn ®o¸n ph¶i cã tÝnh ®¬n trÞ, tøc lµ øng víi mçi tr¹ng th¸i chØ cã mét gi¸ trÞ duy nhÊt cña th«ng sè chÈn ®o¸n vµ ng­îc l¹i. - Th«ng sè ph¶i cã tÝnh æn ®Þnh, tøc lµ øng víi mçi tr¹ng th¸i bÊt kú, gi¸ trÞ th«ng sè chÈn ®o¸n chØ dao ®éng xung quanh gi¸ trÞ trung b×nh trong ph¹m vi nhÊt ®Þnh. - Th«ng sè ph¶i cã ®é nhËy cao, tøc lµ øng víi mçi biÕn ®æi tr¹ng th¸i th× kho¶ng gi¸ trÞ cña th«ng sè chÈn ®o¸n ë ph¹m vi cµng réng cµng tèt. - Th«ng sè ph¶i cã tÝnh kh¸ch quan vµ tÝnh c«ng nghÖ, tøc lµ kh«ng phô thuéc vµo c¶m tÝnh chñ quan cña ng­êi ®o vµ cã kh¶ n¨ng ®o ®­îc b»ng c¸c thiÕt bÞ hiÖn cã, hoÆc c¸c thiÕt bÞ sÏ ®­îc thiÕt kÕ, chÕ t¹o. - Th«ng sè ph¶i mang tÝnh th«ng tin vÒ tr¹ng th¸i cña hÖ thèng nhiÒu nhÊt. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy, ph¶i tÝnh ®­îc ®é kh«ng x¸c ®Þnh cña hÖ thèng. NÕu ®é kh«ng x¸c ®Þnh (Entropi) cña hÖ thèng nhá th× tr¹ng th¸i cña hÖ thèng x¸c ®Þnh, vµ nh­ vËy cã thÓ chän ®­îc th«ng sè ®ã lµ th«ng sè chÈn ®o¸n. Cã rÊt nhiÒu th«ng sè cã thÓ chän ®Ó chÈn ®o¸n, viÖc lùa chän th«ng sè chÈn ®o¸n nµo cÇn rÊt nhiÒu kiÕn thøc chuyªn gia, ph¶i hiÓu ®­îc ®Çy ®ñ qu¸ tr×nh vËt lý x¶y ra víi hÖ thèng vµ quy luËt lµm viÖc cña hÖ thèng nµy, tõ ®ã dùa vµo c¸c yªu cÇu cña th«ng sè chÈn ®o¸n sÏ quyÕt ®Þnh chän ®­îc th«ng sè chÈn ®o¸n cÇn thiÕt. §Ó chÈn ®o¸n ®­îc t×nh tr¹ng kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh, x¸c ®Þnh ®­îc c¸c gi¸ trÞ ban ®Çu vµ gi¸ trÞ giíi h¹n cho phÐp cña c¸c th«ng sè tr¹ng th¸i. C¸c gi¸ trÞ nµy rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®­a ra kÕt luËn cuèi cïng vÒ c¸c côm, c¸c hÖ thèng (hoÆc toµn xe) cã cßn kh¶ n¨ng khai th¸c tiÕp hay ph¶i ®i söa ch÷a. §Ó chÈn ®o¸n kh¶ n¨ng lµm viÖc cña xe th× ngoµi c¸c gi¸ trÞ giíi h¹n cña c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n, cßn cÇn ph¶i cã c¸c gi¸ trÞ cña c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n t¹i c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau ®Ó trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh ®­îc mèi quan hÖ gi÷a th«ng sè chÈn ®o¸n theo thêi gian hoÆc hµnh tr×nh mµ hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh ®· ch¹y ®­îc. KÕt cÊu c¸c côm truyÒn lùc bao gåm 2 lo¹i ®Æc tr­ng: c¸c phÇn tö ma s¸t vµ c¸c phÇn tö æ, b¸nh r¨ng, trôc, then....Trong sè ®ã, nh÷ng chi tiÕt cã tuæi thä nhá nhÊt lµ c¸c côm lµm trong ®iÒu kiÖn ma s¸t kh«. Trong qu¸ tr×nh khai th¸c ®Üa ma s¸t bÞ mµi mßn vµ cong vªnh. C¸c ®Üa mµi mßn sÏ lµm cho khe hë gi÷a vßng bi c¾t ly hîp vµ cÇn bÈy trong c¬ cÊu më gi¶m. Khi kh«ng cßn khe hë, ly hîp sÏ kh«ng thÓ ®ãng hoµn toµn, xuÊt hiÖn hiÖn t­îng quay tr­ît. Gi¸ trÞ khe hë nµy tû lÖ nghÞch víi hµnh tr×nh xe ch¹y vµ hµnh tr×nh bµn ®¹p ly hîp. Khi ®ã hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp sÏ kh«ng cßn n÷a vµ ly hîp kh«ng ®ãng hoµn toµn g©y nªn tr­ît ly hîp th­êng xuyªn. MÆt kh¸c, ®Üa ma s¸t cã thÓ bÞ cong vªnh, khi gi¸ trÞ ®é cong v­ît qu¸ giíi h¹n th× ly hîp sÏ kh«ng më hoµn toµn lµm cho viÖc vµo sè khã kh¨n. Cã thÓ x¸c ®Þnh hiÖn t­îng cong vªnh cña ®Üa ly hîp theo gi¸ trÞ m« men cÇn thiÕt ®Ó quay c¸c chi tiÕt phÇn chñ ®éng so víi phÇn bÞ ®éng cña ly hîp ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau cña ®Üa Ðp. Nh­ vËy trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña ly hîp lu«n x¶y ra mßn vµ lµm gi¶m hµnh tr×nh tù do cña bµn ®¹p ly hîp, cã thÓ dÉn tíi t¨ng cao nhiÖt ®é vµ cã mïi khÐt ®Æc tr­ng, gi¶m vËn tèc lín nhÊt cña «t« khi ®Çy t¶i. Víi c¸c côm b¸nh r¨ng, d¹ng háng chñ yÕu lµ bÞ mµi mßn. Kh¸c víi c¸c bé truyÒn kh¸c, ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña c¸c b¸nh r¨ng cña hÖ thèng truyÒn lùc rÊt nÆng nÒ. BÒ mÆt r¨ng trong c¸c bé truyÒn nµy ph¶i chÞu mét t¶i träng trung b×nh lµ 20000 KG/cm2. Khi bÞ mßn, khe hë cña c¸c cÆp b¸nh r¨ng t¨ng lªn, t­¬ng øng ®é mßn cña c¸c cÆp l¾p ghÐp kh¸c còng t¨ng lªn lµm tæng ®é r¬ cña c¸c côm t¨ng theo. Cïng víi viÖc t¨ng khe hë, vÞ trÝ t­¬ng hç cña c¸c chi tiÕt còng thay ®æi. Sù t¨ng khe hë cïng víi sù sai lÖch vÞ trÝ t­¬ng hç lµm cho c¸c chi tiÕt khi lµm viÖc sÏ bÞ va ®Ëp, g©y tiÕng ån bÊt b×nh th­êng, ®ång thêi t¨ng møc ®é rung ®éng cña c¸c côm m¸y. TÊt c¶ c¸c tÝn hiÖu nµy ®Òu t¨ng theo hµnh tr×nh sö dông. Theo c¸c sè liÖu thèng kª tõ thùc tÕ khai th¸c hÖ thèng truyÒn lùc th× c¸c b¸nh r¨ng cña c¸c khíp nèi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn thiÕu dÇu b«i tr¬n, bÞ mµi mßn nhiÒu nhÊt. Khe hë cña chóng t¨ng 6 – 7 lÇn so víi khe hë ban ®Çu, v× th­êng bÞ dÝnh kÑt ë vïng tiÕp xóc gi÷a c¸c r¨ng d­íi t¸c dông cña t¶i träng riªng lín. Hép sè cã ®é mßn b¸nh r¨ng Ýt nhÊt, ë ®©y khe hë g÷a c¸c r¨ng chØ t¨ng trung b×nh tõ 2 – 3 lÇn. C¸c h­ háng trong hÖ thèng phanh rÊt ®a d¹ng, chóng ta cã thÓ chia c¸c h­ háng theo kÕt cÊu cña c¬ cÊu phanh vµ h­ háng trong dÉn ®éng ®iÒu khiÓn phanh. C¬ cÊu phanh: * Mßn c¸c c¬ cÊu phanh: Qu¸ tr×nh phanh x¶y ra trong c¸c c¬ cÊu phanh ®­îc thùc hiÖn nhê ma s¸t gi÷a phÇn quay vµ phÇn kh«ng quay, v× vËy sù mµi mßn c¸c chi tiÕt cña m¸ phanh víi tang trèng hay ®Üa phanh lµ kh«ng tr¸nh khái. Sù mµi mßn nµy lµm t¨ng kÝch th­íc bÒ mÆt lµm viÖc cña tang trèng, gi¶m chiÒu dµy m¸ phanh, tøc lµm t¨ng khe hë m¸ phanh víi tang trèng khi phanh. Khi ®ã, muèn phanh hµnh tr×nh bµn ®¹p phanh ph¶i lín lªn. HËu qu¶ cña nã sÏ lµm t¨ng qu·ng ®­êng phanh, t¨ng thêi gian phanh, gi¶m gia tèc chËm dÇn trung b×nh cña «t«, chóng ta th­êng nãi lµ sù mßn c¬ cÊu phanh lµm gi¶m hiÖu qu¶ phanh cña «t«. NÕu hiÖn t­îng mßn x¶y ra cßn Ýt th× ¶nh h­ëng cña nã tíi hiÖu qu¶ phanh lµ kh«ng ®¸ng kÓ, nh­ng sù mµi mßn t¨ng lªn nhiÒu sÏ dÉn tíi gi¶m ®¸ng kÓ hiÖu qu¶ phanh, ®ång thêi lµm cho ng­êi l¸i ph¶i tËp trung cao ®é xö lý tr­íc c¸c t×nh huèng khi phanh vµ sÏ nhanh chãng mÖt mái. Sù mµi mßn qu¸ møc cña m¸ phanh cã thÓ dÉn tíi trãc liªn kÕt (®inh t¸n, hay keo d¸n) gi÷a m¸ phanh vµ guèc phanh, m¸ phanh cã thÓ r¬i vµo kh«ng gian n»m gi÷a guèc vµ tang trèng, g©y kÑt cøng c¬ cÊu phanh. Sù mµi mßn tang trèng cã thÓ x¶y ra theo c¸c d¹ng: bÞ cµo x­íc lín trªn bÒ mÆt ma s¸t cña tang trèng vµ lµm biÕn ®éng lín m« men phanh, g©y mÐo tang trèng khi phanh vµ cã thÓ nøt tang trèng do chÞu t¶i träng qu¸ lín. Sù mµi mßn c¸c c¬ cÊu phanh th­êng x¶y ra: - Mßn ®Òu gi÷a c¸c c¬ cÊu phanh, khi phanh, hiÖu qu¶ phanh sÏ gi¶m, hµnh tr×nh bµn ®¹p phanh t¨ng lªn (nÕu lµ hÖ thèng phanh thuû lùc). - Mßn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c c¬ cÊu phanh, hiÖu qu¶ phanh gi¶m m¹nh, «t« bÞ lÖch h­íng chuyÓn ®éng, nhiÒu khi sù gi÷ chÆt vµnh l¸i kh«ng thÓ duy tr× h­íng chuyÓn ®éng mong muèn. §iÒu nµy th­êng dÉn tíi c¸c tai n¹n giao th«ng khi phanh ngÆt. C¸c tr¹ng th¸i lÖch h­íng chuyÓn ®éng th­êng nguy hiÓm kÓ c¶ khi «t« chuyÓn ®éng th¼ng, vµ ®Æc biÖt nghiªm träng khi «t« quay vßng vµ phanh gÊp. * MÊt ma s¸t trong c¬ cÊu phanh: C¸c c¬ cÊu phanh ngµy nay th­êng dïng ma s¸t kh«, v× vËy nÕu bÒ mÆt ma s¸t bÞ dÝnh dÇu, mì, n­íc th× hÖ sè ma s¸t gi÷a m¸ phanh vµ tang trèng sÏ gi¶m, tøc lµ gi¶m m« men phanh sinh ra. Th«ng th­êng trong sö dông do mì tõ moay¬, dÇu tõ xy lanh b¸nh xe, n­íc tõ bªn ngoµi x©m nhËp vµo, bÒ mÆt m¸ phanh - tang trèng (®Üa phanh) bÞ chai cøng,…lµm mÊt ma s¸t trong c¬ cÊu phanh. Sù mÊt ma s¸t x¶y ra kh«ng ®ång thêi trªn c¸c c¬ cÊu phanh nªn sÏ lµm gi¶m hiÖu qu¶ phanh vµ g©y lÖch h­íng chuyÓn ®éng cña «t« khi phanh. Tr­êng hîp nµy hµnh tr×nh bµn ®¹p phanh kh«ng t¨ng, nh­ng lùc trªn bµn ®¹p dï cã t¨ng còng kh«ng t¨ng ®¸ng kÓ m« men phanh sinh ra. NÕu bÒ mÆt ma s¸t bÞ x­íc x©m nhËp th× cã thÓ sau mét sè lÇn phanh nhÊt ®Þnh, m« men phanh sinh ra sÏ håi phôc l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu. * Bã kÑt c¬ cÊu phanh: C¬ cÊu phanh cÇn thiÕt ph¶i t¹o cho b¸nh xe l¨n tr¬n khi kh«ng phanh. Trong mét sè tr­êng hîp c¬ cÊu phanh bÞ bã kÑt do: bong tÊm ma s¸t guèc phanh, h­ háng c¬ cÊu håi vÞ trong c¬ cÊu, do ®iÒu chØnh kh«ng ®óng, vËt l¹ r¬i vµo kh«ng gian lµm viÖc,…Sù bã kÑt c¬ cÊu phanh cßn cã thÓ xÈy ra trªn c¬ cÊu phanh cã phanh tay vµ phanh ch©n lµm viÖc chung trong cïng mét c¬ cÊu phanh. Sù bã kÑt c¬ cÊu phanh sÏ g©y mµi mßn kh«ng theo quy luËt, ph¸ háng c¸c chi tiÕt cña c¬ cÊu, vµ ®ång thêi lµm mÊt kh¶ n¨ng chuyÓn ®éng cña «t« ë tèc ®é cao. Sù bã phanh, khi kh«ng phanh, lµm t¨ng ma s¸t kh«ng cÇn thiÕt, nung nãng c¸c bÒ mÆt phanh do vËy hÖ sè ma s¸t gi¶m vµ gi¶m hiÖu qu¶ phanh khi cÇn phanh. Khi cã hiÖn t­îng nµy cã thÓ ph¸t hiÖn th«ng qua sù l¨n tr¬n cña «t« hay kÝch b¸nh xe quay tr¬n, qua tiÕng ch¹m ph¸t ra trong c¬ cÊu,… DÉn ®éng ®iÒu khiÓn phanh: C¸c h­ háng th­êng gÆp cña phÇn dÉn ®éng ®iÒu khiÓn lµ ®a d¹ng. Phøc t¹p h¬n c¶ lµ c¸c h­ háng phÇn dÉn ®éng ®iÒu khiÓn cña hÖ thèng thuû lùc. + Khu vùc xy lanh phanh chÝnh: - ThiÕu dÇu phanh - DÇu phanh lÉn n­íc - Rß rØ dÇu phanh ra ngoµi, rß rØ dÇu phanh qua c¸c do¨ng, phít bao kÝn bªn trong - DÇu phanh bÞ bÈn, nhiÒu cÆn lµm gi¶m kh¶ n¨ng cÊp dÇu hay t¾c lç cÊp dÇu tõ buång chøa dÇu tíi xy lanh phanh chÝnh - Sai lÖch vÞ trÝ c¸c pÝt t«ng dÇu do ®iÒu chØnh kh«ng ®óng hay do c¸c sù cè kh¸c - N¸t hay háng c¸c van dÇu - Cµo x­íc hay rç bÒ mÆt lµm viÖc cña xy lanh + §­êng èng dÉn dÇu b»ng kim lo¹i hay b»ng cao su: - T¾c bªn trong, bÑp bªn ngoµi ®­êng èng dÉn - Thñng hay nøt, rß rØ dÇu t¹i chç nèi + Khu vùc c¸c xy lanh b¸nh xe: - Rß rØ dÇu phanh ra ngoµi, rß rØ dÇu phanh qua c¸c do¨ng, phít bao kÝn bªn trong - X­íc hay rç bÒ mÆt lµm viÖc cña xy lanh + H­ háng trong côm trî lùc: - Nguån n¨ng l­îng trî lùc (tuú thuéc vµo d¹ng n¨ng l­îng truyÒn: ch©n kh«ng, thuû lùc, khÝ nÐn, hoÆc tæ hîp thuû lùc - khÝ nÐn, ®iÖn,…), vÝ dô: h­ háng cña b¬m ch©n kh«ng, m¸y nÐn khÝ, b¬m thuû lùc, nguån ®iÖn, ®­êng èng dÉn, l­íi läc, van ®iÒu ¸p,… - Van ®iÒu khiÓn trî lùc: mßn, Êt c¸c bÒ mÆt van, sai lÖch vÞ trÝ, kh«ng kÝn khÝt hay t¾c hoµn toµn c¸c lç van,… - C¸c xy lanh trî lùc: sai lÖch vÞ trÝ, kh«ng khÝn khÝt, rß rØ,…§Æc biÖt sù háng hãc do c¸c mµng cao su, c¸c vßng bao kÝn sÏ lµm cho xy lanh trî lùc mÊt t¸c dông, thËm chÝ cßn c¶n rë l¹i ho¹t ®éng cña hÖ thèng. - C¸c c¬ cÊu bé phËn liªn kÕt gi÷a phÇn trî lùc vµ phÇn dÉn ®éng ®iÒu khiÓn, g©y nªn sai lÖch hay ph¸ háng mèi t­¬ng quan cña c¸c bé phËn víi nhau. Khi xuÊt hiÖn c¸c h­ háng trong phÇn trî lùc cã thÓ dÉn tíi lµm t¨ng ®¸ng kÓ lùc bµn ®¹p, c¶m nhËn vÒ lùc bµn ®¹p thÊt th­êng, kh«ng chÝnh x¸c. Trªn c¸c «t« trî lùc phanh, khi cã sù cè trong phÇn trî lùc sÏ dÉn tíi lµm gi¶m hiÖu qu¶ phanh, hay g©y bã kÑt bÊt th­êng trong c¬ cÊu phanh. + H­ háng trong côm ®iÒu hoµ lùc phanh: mßn, n¸t c¸c bÒ mÆt van, sai lÖch vÞ trÝ, kh«ng kÝn khÝt hay t¾c hoµn toµn c¸c lç van,... Sù h­ háng hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh cßn cã c¸c ®Æc thï riªng. Trªn ®©y lµ c¸c h­ háng phæ biÕn vµ chung nhÊt, trªn c¬ së ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n. Khi qu·ng ®­êng xe ch¹y t¨ng lªn th× dï c¸c chi tiÕt bÞ mµi mßn ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, nh­ng nh×n chung ®é mßn ®Òu t¨ng theo hµnh tr×nh mµ xe ®· ch¹y. MÆt kh¸c, khi thiÕt kÕ hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh, c¸c nhµ thiÕt kÕ chÕ t¹o ®· tÝnh to¸n sao cho tuæi thä cña c¸c côm ph¶i t­¬ng ®­¬ng nhau hoÆc lµ béi sè cña nhau ®Ó thuËn tiÖn trong qu¸ tr×nh khai th¸c, söa ch÷a. V× vËy ®é mßn giíi h¹n cña c¸c b¸nh r¨ng cña mét côm nµy th­êng t­¬ng ®­¬ng víi ®é mßn giíi h¹n cña c¸c b¸nh r¨ng trong côm kh¸c øng víi cïng mét hµnh tr×nh mµ xe ®· ch¹y. §iÒu nµy cho phÐp viÖc dù b¸o t×nh tr¹ng kü thuËt cña xe kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i theo tÊt c¶ c¸c côm hoÆc c¸c b¸nh r¨ng khíp nèi mµ chØ cÇn dù b¸o theo mét vµi côm hoÆc mét vµi c¬ cÊu chÝnh. Theo [11] ®Ó chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh cã thÓ sö dông c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n sau : 3.1.1.1 §èi víi hÖ thèng truyÒn lùc: a, C¸c biÖn ph¸p chÈn ®o¸n æ, b¸nh r¨ng, then hay dïng. - B»ng ph­¬ng ph¸p ©m häc - X¸c ®Þnh gãc quay tù do biÓu thÞ khe hë bªn tæng céng - §o nhiÖt ®é b, C¸c th«ng sè chÈn ®o¸n côm ly hîp ma s¸t kh« Trong qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n th­êng sö dông c¸c th«ng sè chÝnh sau ®©y ®Ó t×m h­ háng vµ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña ly hîp: - Gi¶m hµnh tù do bµn ®¹p ly hîp. - Ly hîp bÞ tr­ît ë t¶i lín. - Ly hîp tr­ît th­êng xuyªn. - DÝnh ly hîp khi më. - NhiÖt ®é ly hîp gia t¨ng vµ cã mïi ®Æc tr­ng. - Gi¶m vËn tèc Vmax - Cã tiÕng kªu, gâ ån khi ®ãng më ly hîp. c, C¸c th«ng sè chÈn ®o¸n côm hép sè chÝnh th«ng th­êng - X¸c ®Þnh tiÕng ån: kªu, gâ - X¸c ®Þnh gãc quay t­ do trªn trôc ra - KiÓm tra nhiÖt vµ sù ch¶y dÇu - X¸c ®Þnh hiÖn t­îng tù nh¶y sè ë c¸c sè truyÒn - L­îng vµ thµnh phÇn m¹t kim lo¹i trong dÇu b«i tr¬n. d, C¸c th«ng sè chÈn ®o¸n côm cÇu xe Nh÷ng th«ng sè chung cã thÓ sö dông lµ x¸c ®Þnh: - TiÕng ån: kªu, gâ - T¨ng nhiÖt ®é cña cÇu - HiÖn t­îng ch¶y dÇu - L­îng vµ thµnh phÇn m¹t kim lo¹i trong dÇu b«i tr¬n - Gãc quay tù do trªn trôc ra - §é r¬ däc trôc cña trôc chñ ®éng cÇu xe - §é r¬ däc trôc cña b¸nh xe - Kh¶ n¨ng l¨n tr¬n cña æ bi moay ¬ e, C¸c th«ng sè chÈn ®o¸n côm c¸c ®¨ng - Cã tiÕng kªu, giËt trong hÖ thèng truyÒn lùc. - T¨ng gãc quay tù do. - Cã ch¶y dÇu, mì. f, C¸c th«ng sè chÈn ®o¸n hép sè tù ®éng (AT,EAT)) + Trong côm biÕn m« thuû lùc: - T¨ng nhiÖt ®é dÇu, - Kh«ng ph¾t huy hÕt tèc ®é (gi¶mVmax) - Cã tiÕng ån. - Cã hiÖn t­îng ch¶y dÇu. - L­îng h¹t mµi gia t¨ng ®ét biÕn. - ¸p suÊt trªn ®­êng dÇu chÝnh sôt m¹nh khi ë sè vßng quay ®éng c¬ thÊp. + Trong côm hép sè hµnh tinh: - T¨ng nhiÖt ®é dÇu. - Tèc ®é thay ®æi kh«ng ®Òu ®Æn (rung giËt) ë mét sè tay sè nhÊt ®Þnh. ®Æc biÖt khi chuyÓn sè. - Kh«ng ph¸t huy hÕt tèc ®é (gi¶m Vmax) - Cã tiÕng ån. - L­îng h¹t mµi gia t¨ng ®ét biÕn. - ChÊt l­îng dÇu biÕn ®æi nhanh. + Trong côm ®iÒu khiÓn thuû lùc ®iÖn tõ: - T¨ng nhiÖt ®é dÇu. - Kh«ng ph¸t huy tèc ®é (gi¶m Vmax) - Tèc ®é thay ®æi kh«ng ®Òu ®Æn (rung, giËt) ë mét sè tay sè nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt khi chuyÓn sè. - ¸p suÊt m¹ch dÇu chÝnh sôt m¹nh khi ë sè vßng quay ®éng c¬ thÊp, - ¸p suÊt m¹ch dÇu ®iÒu khiÓn sôt m¹nh khi ë sè vèng quay ®éng c¬ thÊp. - Tiªu hao dÇu nhanh - Cã hiÖn t­îng ch¶y dÇu - Xe tù l¨n b¸nh 3.1.1.2 §èi víi hÖ thèng phanh: a, X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ phanh - §o qu·ng ®­êng phanh Sp trªn ®­êng - §o gia tèc chËm dÇn, thêi gian phanh trªn ®­êng - §o lùc phanh hoÆc m« men phanh trªn bÖ thö - §o ¸p suÊt trong dÉn ®éng phanh - Hµnh tr×nh tù do cña bµn ®¹p phanh - §é mßn cña m¸ phanh vµ trèng phanh (®Üa phanh) hoÆc møc dÇu phanh b, ChÈn ®o¸n c¬ cÊu phanh - C¬ cÊu phanh thuû lùc cã bé liªn ®éng víi phanh tay - C¬ cÊu phanh ®Üa - C¬ cÊu phanh guèc c, ChÈn ®o¸n ®èi víi hÖ thèng phanh cã ABS HÖ thèng phanh cã ABS ®­îc chÈn ®o¸n b»ng c¸c ph­¬ng thøc sau ®©y: - Dïng bÖ chÈn ®o¸n hÖ thèng phanh th«ng qua c¸c th«ng sè hiÖu qu¶ ®· tr×nh bµy ë trªn. HÖ thèng ABS chØ lµm viÖc ë tèc ®é b¸nh xe t­¬ng øng víi tèc ®é «t« tõ 10 km/h trë lªn, v× vËy khi kiÓm tra trªn bÖ thö phanh vÉn x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè nh­ hÖ thèng kh«ng ABS. - Dïng tù chÈn ®o¸n cã s½n trªn xe. C¸c quy tr×nh chÈn ®o¸n phÇn ®iÒu khiÓn thuû lùc ®iÖn tõ tuú thuéc vµo kÕt cÊu cña c¸c nhµ s¶n xuÊt (theo c¸c tµi liÖu riªng). §Ó cã thÓ chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh dùa vµo c¸c th«ng sè ®é ån rung trªn c¸c côm, hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp, m« men quay ly hîp chÝnh, lùc bµn ®¹p ly hîp, chiÒu dµy m¸ phanh, chiÒu dµy ®Üa phanh, khe hë gi÷a c¸c phÇn tö truyÒn lùc, ®é kh«ng c©n b»ng cña trôc c¸c ®¨ng, ®é ®¶o cña trôc c¸c ®¨ng, ¸p suÊt trong dÉn ®éng phanh, lùc t¸c dông lªn bµn ®¹p phanh, lùc phanh t¹i c¸c b¸nh xe (m« men phanh). Trong ®ã, dïng th«ng sè ®o l­îng mßn cã thÓ ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng kü thuËt cña c¸c côm truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh, trªn c¬ së ®ã dù b¸o hµnh tr×nh cßn l¹i cña chóng. MÆt kh¸c, th«ng sè ®o ®é mßn cña ly hîp lÊy th«ng sè gi¸n tiÕp lµ hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng kü thuËt cña c¶ hÖ thèng truyÒn lùc. Th«ng sè ®o ®é mßn m¸ phanh vµ ®Üa phanh ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng kü thuËt cña c¶ hÖ thèng phanh. §Ó chÈn ®o¸n cã thÓ chän hai th«ng sè nµy. Theo [4] gi¸ trÞ chuÈn mét sè th«ng sè chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt ®Æc tr­ng hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh xe Toyota Vios nh­ sau : B¶ng 3.1 TT Tªn th«ng sè §¬n vÞ tÝnh Gi¸ trÞ Ghi chó Ban ®Çu Giíi h¹n 01 ChiÒu cao bµn ®¹p ly hîp mm 136¸144 134¸135 TÝnh tõ mÆt sµn 02 Hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp mm 5¸15 1¸4 03 ChiÒu cao bµn ®¹p phanh mm 126¸134 124¸125 TÝnh tõ mÆt sµn 04 Hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p phanh mm 3¸6 1¸2 05 ChiÒu dµy m¸ phanh tr­íc mm 11 1 06 ChiÒu dµy ®Üa phanh tr­íc mm 20 18 07 ChiÒu dµy m¸ phanh sau mm 10 1 08 ChiÒu dµy ®Üa phanh sau mm 9 7,5 Qua ph©n tÝch, cã thÓ chän c¸c th«ng sè sau lµm th«ng sè chÈn ®o¸n hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh: - Hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp - L­îng mßn cña m¸ phanh vµ ®Üa phanh C¸c th«ng sè trªn ®Òu tho¶ m·n c¸c yªu cÇu cña th«ng sè dù b¸o vÒ tÝnh ®¬n trÞ, tÝnh æn ®Þnh, ®é nhËy, tÝnh kh¸ch quan, tÝnh c«ng nghÖ vµ tÝnh th«ng tin. 3.1.2 Chän sè ®èi t­îng quan s¸t. Thùc chÊt lµ chän sè l­îng hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh ®Ó tiÕn hµnh ®o ®¹c. Tr­êng hîp bµi to¸n dù b¸o ®· x¸c ®Þnh, cã thÓ sö dông b¶ng 2.1 ®Ó chän sè ®èi t­îng quan s¸t. VÝ dô khi chän víi ®é chÝnh x¸c t­¬ng ®èi lµ 0.05, hÖ sè ph©n t¸n lµ 0.25, x¸c suÊt ®é tin cËy lµ 0.95 th× sè ®èi t­îng quan s¸t lµ 96. §Ó tÝnh cho xe Toyota Vios hiÖn cã, sè ®èi t­îng quan s¸t tÝnh ®­îc lµ 16. 3.1.3 Thùc nghiÖm ®o ®¹c lÊy sè liÖu. Sau khi ®· chän ®­îc th«ng sè chÈn ®o¸n vµ tÝnh ®­îc sè ®èi t­îng quan s¸t, tiÕn hµnh ®o ®¹c thùc nghiÖm ®Ó lÊy bé sè liÖu ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n. §Ó cã ®­îc bé sè liÖu, tr­íc hÕt ph¶i chän thiÕt bÞ ®o. Yªu cÇu ph¶i ®o ®­îc bé sè liÖu cho hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau, tõ khi b¾t ®Çu lµm viÖc ®Õn khi gi¸ trÞ cña th«ng sè ®¹t gi¸ trÞ giíi h¹n ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng quy luËt thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i. 3.1.4 TiÕn hµnh chÈn ®o¸n. Trªn c¬ së bé sè liÖu ®· ®o ®­îc, khi tÝnh to¸n chÈn ®o¸n ®Ó dù b¸o thùc hiÖn c¸c néi dung sau: - X¸c ®Þnh chØ sè luü thõa µ cña hµm biÓu diÔn qu¸ tr×nh thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i: c«ng thøc (2.25- 2.26). - X¸c ®Þnh tèc ®é thay ®æi th«ng sè trung b×nh: c«ng thøc (2.27, 2.28). - X¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh cña c¸c phÇn tö: c«ng thøc: (2.29, 2.30, 2.31). - TÝnh hÖ sè ph©n t¸n dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc: c«ng thøc: (2.32, 2.33, 2.34). - TÝnh chÝnh x¸c l¹i chØ sè luü thõa, tèc ®é thay ®æi th«ng sè trung b×nh, dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc vµ hÖ sè ph©n t¸n. 3.2 ChÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt (®o ®¹c vµ tÝnh to¸n dù b¸o) hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh xe Toyota. 3.2.1 Môc ®Ých vµ ®èi t­îng thÝ nghiÖm ®o ®¹c. Môc ®Ých cña thÝ nghiÖm lµ x¸c ®Þnh ®­îc Ýt nhÊt mét bé gi¸ trÞ cña c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh theo thêi gian. §ã lµ c¸c gi¸ trÞ cña th«ng sè tr¹ng th¸i hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh xe Toyota. Trªn c¬ së c¸c gi¸ trÞ ®ã x¸c ®Þnh ®­îc quy luËt thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. So s¸nh víi c¸c gi¸ trÞ giíi h¹n cña c¸c th«ng sè tr¹ng th¸i ®ã sÏ chÈn ®o¸n ®­îc t×nh tr¹ng kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh ®Ó dù b¸o ®­îc dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña chóng. §èi t­îng ®o trong luËn v¨n ®­îc x¸c ®Þnh lµ xe Toyota Vios 1.5. Môc tiªu cô thÓ: + §èi víi hÖ thèng truyÒn lùc lµ ®o hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp + §èi víi hÖ thèng phanh lµ ®o ®é mßn m¸ phanh - ®Üa phanh (hoÆc chiÒu dµy m¸ phanh vµ ®Üa phanh ®ang sö dông), ®o møc dÇu phanh cña xe Toyota Vios 1.5. 3.2.2 Ph­¬ng ph¸p vµ thiÕt bÞ ®o. 3.2.2.1 Lùa chän c¸c thiÕt bÞ. §Ó ®o c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n cho hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh cã rÊt nhiÒu c¸c thiÕt bÞ cã thÓ ®o ®­îc. HÖ truyÒn lùc lµ hÖ thèng thuÇn tuý c¬ khÝ nªn x¸c ®Þnh c¸c gi¸ trÞ cña c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n chÝnh lµ x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè h×nh häc ®Æc tr­ng cña hÖ thèng. V× vËy dông cô ®o chñ yÕu lµ pan me, th­íc l¸, th­íc cÆp,... 3.2.2.2 Ph­¬ng ph¸p ®o mét sè th«ng sè chÈn ®o¸n. Néi dung bao gåm: - §o ®é mßn m¸ phanh vµ ®Üa phanh. - §o møc dÇu phanh trong b×nh chøa. - §o hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp. §Ó ®o ®­îc hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp, ®é mßn m¸ phanh- ®Üa phanh (hoÆc chiÒu dµy m¸ phanh vµ ®Üa phanh ®ang sö dông), ®o møc dÇu phanh, trong luËn v¨n sö dông dông cô lµ pan me, th­íc cÆp, th­íc l¸ dïng ®Ó ®o ®é dµy m¸ phanh - ®Üa phanh vµ møc dÇu phanh. H×nh 3.1. §o ®é dµy ®Üa phanh H×nh 3.2. §o ®é dµy m¸ phanh Max Min Max Min H×nh 3.3. §o møc dÇu phanh H×nh 3.4. §o hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp C¸c «t« ®­îc tiÕn hµnh ®o hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp, møc dÇu phanh, bÒ dµy m¸ phanh vµ ®Üa phanh lµ xe Toyota Vios 1.5 t¹i Tr­êng cao ®¼ng nghÒ c¬ khÝ n«ng nghiÖp – VÜnh Phóc, trung t©m b¶o d­ìng «t« cña h·ng xe Taxi Mai Linh ë Trung KÝnh – Hµ Néi, trung t©m b¶o d­ìng «t« cña h·ng xe Taxi cæ phÇn ë 105 L¸ng H¹ - Hµ néi vµ C«ng ty liªn doanh Toyota – TC ë 103 L¸ng H¹ - Hµ Néi. Trªn h×nh 31, h×nh 32, h×nh 33 vµ h×nh 34 lµ mét sè h×nh ¶nh khi tiÕn hµnh ®o hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp, møc dÇu phanh, bÒ dµy m¸ phanh vµ ®Üa phanh. KÕt qu¶ c¸c th«ng sè ®o hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp, m¸ phanh - ®Üa phanh tr­íc vµ sau, møc dÇu phanh. B¶ng 3.2 TT Hµnh tr×nh (km) Hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp (mm) Møc dÇu phanh (mm) §é dµy ®Üa phanh tr­íc (mm) §é dµy m¸ phanh tr­íc (mm) §é dµy ®Üa phanh sau (mm) §é dµy m¸ phanh sau (mm) 1 3349 14.9 0.3 20 10.8 8.99 9.7 2 29Y-4233 5000 14.7 0.35 19.95 10.5 8.99 9.55 3 29X-2303 10000 13.55 0.54 19.83 9.72 8.98 9.16 4 29Y-0252 22000 12.65 1.23 19.69 8.47 8.97 8.57 5 29V-9132 32000 11 1.99 19.69 7.91 8.96 8.3 6 29X-8896 50000 9 3.59 19.78 7.34 8.94 7.95 7 29X-3592 68132 6.7 5.24 19.71 6.3 8.93 7.11 8 29X-8919 72100 6 5.58 19.65 5.9 8.92 6.81 9 29X-8529 75100 5.6 5.85 19.61 5.57 8.92 6.6 10 29X-7010 91000 4.1 7.38 19.53 3.61 8.90 5.86 11 29Y-5509 1.04E+05 3 8.66 19.52 2.1 8.89 5.45 12 29X-4912 1.23E+05 1.9 10.3 19.41 0.8 8.87 4.72 13 29X-4908 1.51E+05 1 19.08 8.84 3.40 14 29X-2742 1.85E+05 18.58 8.81 1.82 15 29X-2630 2.05E+05 18.33 8.81 1.13 16 29X-1735 2.20E+05 18.19 8.82 0.8 Yªu cÇu kü thuËt: hÖ thèng phanh lµm viÖc b×nh th­êng kh«ng bÞ ch¶y dÇu phanh, vÞ trÝ ®o ®­îc lµm s¹ch vµ lÊy gi¸ trÞ ®o ë vÞ trÝ mßn nhiÒu nhÊt. 3.2.3. KÕt qu¶ ®o vµ tÝnh to¸n chÈn ®o¸n. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, môc ®Ých cuèi cïng cña chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh lµ ®­a ra c¸c chØ dÉn vÒ viÖc thay thÕ, ®iÒu chØnh c¸c côm, c¸c tæng thµnh vµ x¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cßn l¹i cña chóng. Trong phÇn nµy ®­a ra vÝ dô ¸p dông cho viÖc tÝnh to¸n mét sè chi tiÕt, cÆp l¾p ghÐp cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. VÒ nguyªn t¾c ph­¬ng ph¸p ®­a ra cã thÓ ¸p dông ®Ó tÝnh to¸n cho bÊt kú mét chi tiÕt, cÆp l¾p ghÐp nµo tïy theo yªu cÇu cô thÓ khi dù b¸o. NÕu coi c¸c chi tiÕt, cÆp l¾p ghÐp nµo lµ chÝnh sÏ quyÕt ®Þnh tuæi thä cña mét côm nµo ®ã th× cã thÓ dù b¸o dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cßn l¹i cña côm ®ã theo chi tiÕt hoÆc cÆp l¾p ghÐp chÝnh ®ã. §ã lµ ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n theo quy luËt thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i cña c¸c chi tiÕt chÝnh. Còng cã thÓ sö dông mét sè th«ng sè chÈn ®o¸n c¬ b¶n cña côm hoÆc hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh ®Ó dù b¸o kh¶ n¨ng lµm viÖc cña chóng. Nh­ vËy trªn c¬ së thay ®æi c¸c th«ng sè ®ã sÏ chÈn ®o¸n ®­îc t×nh tr¹ng kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. ViÖc lùa chän c¸c th«ng sè nµo phô thuéc vµo yªu cÇu kü thuËt, vµo yªu cÇu ®Æt ra khi chÈn ®o¸n vµ ®Æc ®iÓm kÕt cÊu cña c¸c lo¹i hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. Ph­¬ng ph¸p nµy lµ ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n theo sù thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i cña c¸c th«ng sè chÝnh. C¸c th«ng sè tr¹ng th¸i kü thuËt cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh cã thÓ lµ th«ng sè kÕt cÊu ®­îc ®Æc tr­ng bëi c¸c ®¹i l­îng vËt lý nh­ kÝch th­íc, ®é dµi, thÓ tÝch, c¸c ®¹i l­îng c¬ häc nh­ lùc, ¸p suÊt, tÇn sè, biªn ®é, c¸c ®¹i l­îng c¬ häc nh­ ®é ån, ®é dung, cã thÓ lµ nhiÖt ®é,.... c¸c th«ng sè cã thÓ ®o trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. Cã thÓ cã tr­êng hîp mét th«ng sè kÕt cÊu cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua nhiÒu th«ng sè gi¸n tiÕp, v× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ph©n tÝch, chän th«ng sè nµo ®ã ®Ó ®o gi¸n tiÕp mµ ph¶n ¸nh ®­îc ®Æc tÝnh cña th«ng sè kÕt cÊu. VÝ dô ®Ó x¸c ®Þnh nhãm chi tiÕt bÞ mµi mßn qua kÕt qu¶ thö nghiÖm, ®o ®¹c. ViÖc thu thËp c¸c sè liÖu Êy lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu. Nh­ côm ly hîp dïng th«ng sè qu·ng ®­êng xe ch¹y hoÆc hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp lµm th«ng sè gi¸n tiÕp; ®é mßn cña nhãm m¸ phanh - ®Üa phanh dïng th«ng sè qu·ng ®­êng xe ch¹y hoÆc møc dÇu phanh lµm th«ng sè gi¸n tiÕp. Th«ng sè nµy ®­îc ®o mét lÇn cho mçi xe ë sè kil«mÐt nhÊt ®Þnh. [6] KÕt qu¶ ®o ®é dµy ®Üa phanh tr­íc nh­ sau: b¶ng 3.3. TT Hµnh tr×nh (km) §é dµy ®Üa phanh tr­íc (mm) §é lÖch (mm) 1 3349 20 0 2 29Y-4233 5000 19.95 0.05 3 29X-2303 10000 19.83 0.17 4 29Y-0252 22000 19.69 0.31 5 29V-9132 32000 19.69 0.31 6 29X-8896 50000 19.78 0.22 7 29X-3592 68132 19.71 0.29 8 29X-8919 72100 19.65 0.35 9 29X-8529 75100 19.61 0.39 10 29X-7010 91000 19.53 0.47 11 29Y-5509 1.04E+05 19.52 0.48 12 29X-4912 1.23E+05 19.41 0.59 13 29X-4908 1.51E+05 19.08 0.92 14 29X-2742 1.85E+05 18.58 1.42 15 29X-2630 2.05E+05 18.33 1.67 16 29X-1735 2.20E+05 18.19 1.81 §Ó x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh ®éng häc cña th«ng sè nµy ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc chØ sè luü thõa a, tèc ®é thay ®æi th«ng sè trung b×nh mV. Tr­íc hÕt viÕt gi¸ trÞ cña th«ng sè G(t) theo sù t¨ng cña thêi gian lµm viÖc. §Æt d·y thèng kª sù thay ®æi th«ng sè lµ hiÖu sè cña gi¸ trÞ th«ng sè t¹i thêi ®iÓm ti vµ gi¸ trÞ chuÈn cña th«ng sè t¹i thêi ®iÓm ®Çu. U1(t) = G(t) - Gc C¸c gi¸ trÞ tÝnh ®­îc ghi trong b¶ng 3.3. Chia kho¶ng lµm viÖc thµnh 7 kho¶ng. Theo mçi kho¶ng tÝnh ®é thay ®æi trung b×nh U1j vµ qu·ng ®­êng xe ch¹y cña phÇn tö. KÕt qu¶ ghi trong b¶ng 3.4 Ph©n chia khoảng tÝnh to¸n <10000 10000-25000 25000-50000 50000-100000 100000-150000 150000-200000 200000-250000 0 0.17 0.31 0.22 0.48 0.92 1.67 0.05 0.31 0.29 0.59 1.42 1.81 0.35 0.39 0.47  n=2 n=2  n=1  n=5 n=2  n=2  n=2  tc = 4174.5 km; U’c = 0.025 tk = 212500 km; U’K = 1.7395 To¹ ®é cña ®iÓm thêi gian lµm viÖc trung b×nh tÝnh theo c«ng thøc: km. Tõ gi¸ trÞ ttb ta x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ cña U’c » 0.28748. Theo c«ng thøc (2.25) x¸c ®Þnh ®­îc U1. X¸c ®Þnh tham sè a vµ mV: X¸c ®Þnh gi¸ trÞ trung b×nh sè häc cña xj vµ yj. Theo c«ng thøc (2.28) ta cã: X¸c ®Þnh a vµ mV theo c«ng thøc (2.26) vµ (2.27). X¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh theo c«ng thøc: TÝnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh víi e=1: km. X¸c ®Þnh hÖ sè ph©n t¸n dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh theo c«ng thøc: Sau khi tÝnh to¸n c¸c kÕt qu¶ nh­ sau: - Gi¸ trÞ c¸c tham sè cña hµm biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè trung b×nh cña phÇn tö: + ChØ sè luü thõa a = 2.5778 + Gi¸ trÞ tèc ®é thay ®æi th«ng sè mV = 3.4873e-012 + Kho¶ng dù tr÷ lµm viÖc trung b×nh TTB = 217000 km + HÖ sè ph©n t¸n VCX = 0.52779. §å thÞ biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè U = f(t) nh­ h×nh 3.5. H×nh 3.5. §å thÞ biÓu diÔn sù thay ®æi ®é lÖch do mßn ®Üa phanh tr­íc theo hµnh tr×nh KÕt qu¶ ®o ®é dµy m¸ phanh tr­íc nh­ sau: b¶ng 3.5. TT Hành trình xe chạy (km) Độ dày má phanh trước (mm) Độ lệch so với giá trị tiêu chuẩn (mm) 1 3349 10.8 0.2 2 29Y-4233 5000 10.5 0.5 3 29X-2303 10000 9.72 1.28 4 29Y-0252 22000 8.47 2.53 5 29V-9132 32000 7.91 3.09 6 29X-8896 50000 7.34 3.66 7 29X-3592 68132 6.3 4.7 8 29X-8919 72100 5.9 5.1 9 29X-8529 7.51E+04 5.57 5.43 10 29X-7010 9.10E+04 3.61 7.39 11 29Y-5509 1.04E+05 2.1 8.9 12 29X-4912 1.23E+05 0.8 10.2 §Ó x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh ®éng häc cña th«ng sè nµy ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc chØ sè luü thõa a, tèc ®é thay ®æi th«ng sè trung b×nh mV. Tr­íc hÕt viÕt gi¸ trÞ cña th«ng sè G(t) theo sù t¨ng cña thêi gian lµm viÖc. §Æt d·y thèng kª sù thay ®æi th«ng sè lµ hiÖu sè cña gi¸ trÞ th«ng sè t¹i thêi ®iÓm ti vµ gi¸ trÞ chuÈn cña th«ng sè t¹i thêi ®iÓm ®Çu. U1(t) = G(t) - Gc C¸c gi¸ trÞ tÝnh ®­îc ghi trong b¶ng 3.5. Chia kho¶ng lµm viÖc thµnh 5 kho¶ng. Theo mçi kho¶ng tÝnh ®é thay ®æi trung b×nh U1j vµ qu·ng ®­êng xe ch¹y cña phÇn tö. KÕt qu¶ ghi trong b¶ng 3.6. Ph©n chia kho¶ng tÝnh to¸n <25000 25000-50000 50000-75000 75000-100000 100000-125000 0.2 3.09 3.66 5.43 8.9 0.5 4.7 7.39 10.2 1.28 5.1 2.53 n=4 n=1 n=3 n=2 n=2 tc = 10087 km; U’c = 11.288 tk = 1.135e5 km; U’K = 95.5 To¹ ®é cña ®iÓm thêi gian lµm viÖc trung b×nh tÝnh theo c«ng thøc: km. Tõ gi¸ trÞ ttb ta x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ cña U’c » 31.682 . Theo c«ng thøc (2.25) x¸c ®Þnh ®­îc U1. X¸c ®Þnh tham sè a vµ mV: X¸c ®Þnh gi¸ trÞ trung b×nh sè häc cña xj vµ yj. Theo c«ng thøc (2.28) ta cã: X¸c ®Þnh a vµ mV theo c«ng thøc (2.26) vµ (2.27). X¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh theo c«ng thøc: TÝnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh víi e=4: km. X¸c ®Þnh hÖ sè ph©n t¸n dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh theo c«ng thøc: Sau khi tÝnh to¸n c¸c kÕt qu¶ nh­ sau: - Gi¸ trÞ c¸c tham sè cña hµm biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè trung b×nh cña phÇn tö: + ChØ sè luü thõa a = 1.1265 + Gi¸ trÞ tèc ®é thay ®æi th«ng sè mV = 0.00021064 + Kho¶ng dù tr÷ lµm viÖc trung b×nh TTB = 107000 km + HÖ sè ph©n t¸n VCX = 0.26788. §å thÞ biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè U = f(t) nh­ h×nh 3.6. H×nh 3.6. §å thÞ biÓu diÔn sù thay ®æi do mßn m¸ phanh tr­íc theo hµnh tr×nh KÕt qu¶ ®o møc dÇu phanh nh­ sau: b¶ng 3.7. TT Hành trình làm việc (km) Giá trị đo mức dầu phanh (mm) Độ lệch so với giá trị tiêu chuẩn (mm) 1 3349 0.3 0.3 2 29Y-4233 5000 0.35 0.35 3 29X-2303 10000 0.54 0.54 4 29Y-0252 22000 1.23 1.23 5 29V-9132 32000 1.99 1.99 6 29X-8896 50000 3.59 3.59 7 29X-3592 68132 5.24 5.24 8 29X-8919 72100 5.58 5.58 9 29X-8529 75100 5.85 5.85 10 29X-7010 91000 7.38 7.38 11 29Y-5509 1.04E+05 8.66 8.66 12 29X-4912 1.23E+05 10.3 10.3 §Ó x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh ®éng häc cña th«ng sè nµy ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc chØ sè luü thõa a, tèc ®é thay ®æi th«ng sè trung b×nh mV. Tr­íc hÕt viÕt gi¸ trÞ cña th«ng sè G(t) theo sù t¨ng cña thêi gian lµm viÖc. §Æt d·y thèng kª sù thay ®æi th«ng sè lµ hiÖu sè cña gi¸ trÞ th«ng sè t¹i thêi ®iÓm ti vµ gi¸ trÞ chuÈn cña th«ng sè t¹i thêi ®iÓm ®Çu. U1(t) = G(t) - Gc C¸c gi¸ trÞ tÝnh ®­îc ghi trong b¶ng 3.7. Chia kho¶ng lµm viÖc thµnh 5 kho¶ng. Theo mçi kho¶ng tÝnh ®é thay ®æi trung b×nh U1j vµ qu·ng ®­êng xe ch¹y cña phÇn tö. KÕt qu¶ ghi trong b¶ng 3.8. phân chia khoảng tính toán <25000 25000-50000 50000-75000 75000-100000 100000-125000 0.3 1.99 3.59 5.85 8.66 0.35 5.24 7.38 10.3 0.54 5.58 1.23 n=4 n=1 n=3 n=2 n=2 tc = 10087 km; U’c = 6.0571 tk = 113500 km; U’K = 94.8 To¹ ®é cña ®iÓm thêi gian lµm viÖc trung b×nh tÝnh theo c«ng thøc: km. Tõ gi¸ trÞ ttb ta x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ cña U’c » 21.513 . Theo c«ng thøc (2.25) x¸c ®Þnh ®­îc U1. X¸c ®Þnh tham sè a vµ mV: X¸c ®Þnh gi¸ trÞ trung b×nh sè häc cña xj vµ yj. Theo c«ng thøc (2.28) ta cã: X¸c ®Þnh a vµ mV theo c«ng thøc (2.26) vµ (2.27). X¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh theo c«ng thøc: TÝnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh víi e=3: km. X¸c ®Þnh hÖ sè ph©n t¸n dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh theo c«ng thøc: Sau khi tÝnh to¸n c¸c kÕt qu¶ nh­ sau: - Gi¸ trÞ c¸c tham sè cña hµm biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè trung b×nh cña phÇn tö: + ChØ sè luü thõa a = 1.2971 + Gi¸ trÞ tèc ®é thay ®æi th«ng sè mV = 2.6356e-005 + Kho¶ng dù tr÷ lµm viÖc trung b×nh TTB = 116000 km + HÖ sè ph©n t¸n VCX = 0.079045. §å thÞ biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè U = f(t) nh­ h×nh 3.7. H×nh 3.7. §å thÞ biÓu diÔn sù thay ®æi møc dÇu phanh theo hµnh tr×nh KÕt qu¶ ®o hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp nh­ sau: b¶ng 3.9. TT Hµnh tr×nh xe ch¹y (km) H×nh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp (mm) §é lÖch so víi gi¸ trÞ tiªu chuÈn (mm) 1 3349 14.9 0.1 2 29Y-4233 5000 14.7 0.3 3 29X-2303 10000 14.09 0.91 4 29Y-0252 22000 12.63 2.37 5 29V-9132 32000 11.44 3.56 6 29X-8896 50000 9.45 5.55 7 29X-3592 68132 7.8 7.2 8 29X-8919 72100 7.5 7.5 9 29X-8529 75100 7.28 7.72 10 29X-7010 91000 6.17 8.83 11 29Y-5509 1.04E+05 5.2 9.8 12 29X-4912 1.23E+05 3.5 11.5 13 29X-4908 1.51E+05 1 14 §Ó x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh ®éng häc cña th«ng sè nµy ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc chØ sè luü thõa a, tèc ®é thay ®æi th«ng sè trung b×nh mV. Tr­íc hÕt viÕt gi¸ trÞ cña th«ng sè G(t) theo sù t¨ng cña thêi gian lµm viÖc. §Æt d·y thèng kª sù thay ®æi th«ng sè lµ hiÖu sè cña gi¸ trÞ th«ng sè t¹i thêi ®iÓm ti vµ gi¸ trÞ chuÈn cña th«ng sè t¹i thêi ®iÓm ®Çu. U1(t) = G(t) - Gc C¸c gi¸ trÞ tÝnh ®­îc ghi trong b¶ng 3.9. Chia kho¶ng lµm viÖc thµnh 6 kho¶ng. Theo mçi kho¶ng tÝnh ®é thay ®æi trung b×nh U1j vµ qu·ng ®­êng xe ch¹y cña phÇn tö. KÕt qu¶ ghi trong b¶ng 3.10. phân chia khoảng tính toán <25000 25000-50000 50000-75000 75000-100000 100000-125000 125000-160000 0.1 3.56 5.55 7.72 9.8 14 0.3 7.2 8.83 11.5 0.91 7.5 2.37 n=4 n=1 n=3 n=2 n=2 n=1 tc = 10087 km; U’c = 9.2 tk = 151000 km; U’K = 140 To¹ ®é cña ®iÓm thêi gian lµm viÖc trung b×nh tÝnh theo c«ng thøc: km. Tõ gi¸ trÞ ttb ta x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ cña U’c » 42.73 . Theo c«ng thøc (2.25) x¸c ®Þnh ®­îc U1. X¸c ®Þnh tham sè a vµ mV: X¸c ®Þnh gi¸ trÞ trung b×nh sè häc cña xj vµ yj. Theo c«ng thøc (2.28) ta cã: X¸c ®Þnh a vµ mV theo c«ng thøc (2.26) vµ (2.27). X¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh theo c«ng thøc: TÝnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh víi e=3: km. X¸c ®Þnh hÖ sè ph©n t¸n dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc trung b×nh theo c«ng thøc: Sau khi tÝnh to¸n c¸c kÕt qu¶ nh­ sau: - Gi¸ trÞ c¸c tham sè cña hµm biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè trung b×nh cña phÇn tö: + ChØ sè luü thõa a = 1.0294 + Gi¸ trÞ tèc ®é thay ®æi th«ng sè mV = 0.87903e-3 + Kho¶ng dù tr÷ lµm viÖc trung b×nh TTB = 127000 km + HÖ sè ph©n t¸n VCX = 0.16718. §å thÞ biÓu diÔn sù thay ®æi th«ng sè U = f(t) nh­ h×nh 3.8. H×nh 3.8. §å thÞ biÓu diÔn sù thay ®æi hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp KÕt luËn ch­¬ng 3 Nh­ vËy víi bé sè liÖu ®o ®¹c cho mét th«ng sè lµ ®o hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp, ®o ®é dµy m¸ phanh - ®Üa phanh vµ møc dÇu phanh, viÖc øng dông ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n ®· ®­a ra ®­îc quy tr×nh tÝnh to¸n vµ dù b¸o dù tr÷ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña cÆp c¸c phÇn tö trªn. Trªn c¬ së ®ã viÖc thÝ nghiÖm cho xe Toyota ®· ®­îc tiÕn hµnh, thu thËp ®­îc bé sè liÖu trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c th«ng sè chÈn ®o¸n vµ chän mét th«ng sè chÈn ®o¸n cho hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh, lµ hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp, ®é mßn cña m¸ phanh, ®Üa phanh vµ møc dÇu phanh ®Ó dù b¸o kh¶ n¨ng lµm viÖc cña chóng. Tõ ®ã dù b¸o kh¶ n¨ng lµm viÖc cña c¶ xe «t«. DÜ nhiªn ph­¬ng ph¸p nµy cã thÓ ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c phÇn tö cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. Víi hÖ sè ph©n t¸n nhá, kÕt qu¶ thÝ nghiÖm lµ t­¬ng ®èi chÝnh x¸c. KÕt luËn VÊn ®Ò nghiªn cøu chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh cã ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn nh»m duy tr× t×nh tr¹ng kü thuËt tèt trong qu¸ tr×nh khai th¸c. Nh÷ng kÕt qu¶ vµ ®ãng gãp cña luËn v¨n cã thÓ tãm t¾t ë nh÷ng ®iÓm chÝnh sau: 1. §· tæng hîp vµ ph©n tÝch mét c¸ch hÖ thèng c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i cña hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. Trªn c¬ së ¸p dông lý thuyÕt x¸c suÊt, thèng kª, lý thuyÕt vÒ ®é tin cËy, lý thuyÕt th«ng tin vµ c¸c c«ng cô to¸n häc kh¸c, ®· x¸c lËp ®­îc mét sè c«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè tr¹ng th¸i cña c¸c phÇn tö, x¸c ®Þnh ®­îc ®é bÒn l©u cña chi tiÕt (côm chi tiÕt) vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña chóng. 2. Trªn c¬ së x¸c ®Þnh sè ®èi t­îng vµ sè ®èi t­îng quan s¸t tèi ­u, quy luËt thay ®æi th«ng sè tr¹ng th¸i, luËn v¨n x¸c ®Þnh ®­îc sè l­îng c¸c phÐp ®o cho c¸c th«ng sè ®· chän. 3. §· ®­a ra ®­îc quy tr×nh x¸c ®Þnh dù tr÷ kho¶ng lµm viÖc cña phÇn tö bÊt kú hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. §· tiÕn hµnh ®o ®¹c cho th«ng sè chÈn ®o¸n hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh lµ hµnh tr×nh tù do bµn ®¹p ly hîp, ®é mßn cña m¸ phanh, ®Üa phanh vµ møc dÇu phanh trªn c¬ së quy tr×nh ®· x¸c lËp, tiÕn hµnh chÈn ®o¸n cho hä xe Toyota. 4. X©y dùng ®­îc thuËt to¸n vµ ch­¬ng tr×nh tÝnh to¸n chÈn ®o¸n hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh. LuËn v¨n ®· sö dông thµnh c«ng c¸c c«ng cô to¸n häc ®Ó m« h×nh ho¸ qu¸ tr×nh thay ®æi c¸c th«ng sè tr¹ng th¸i hÖ thèng truyÒn lùc vµ hÖ thèng phanh, lµm c¬ së cho qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt cña chóng. Gãp phÇn gióp c«ng t¸c tham m­u, kü thuËt (mua s¾m thiÕt bÞ, lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a, chÕ t¹o phô tïng thay thÕ). NhËn xÐt VÒ mÆt ý nghÜa khoa häc: §©y lµ mét ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n mµ hiÖu qu¶. VÒ ý nghÜa thùc tiÔn: Lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng kü thuËt cña c¸c trang bÞ hiÖn cã trong ngµnh «t«, ®Ó x¸c ®Þnh chu kú b¶o d­ìng, söa ch÷a, mua s¾m thiÕt bÞ vµ s¶n suÊt phô tïng. Tõ ®ã gióp c¸c nhµ chiÕn l­îc cã ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vÒ mÆt x©y dùng lùc l­îng trong t­¬ng lai. V× luËn v¨n ®­îc nghiªn cøu víi sè l­îng xe cßn thÊp nªn kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cßn h¹n chÕ. §Ó lµm chÝnh x¸c ho¸ h¬n n÷a cÇn x¸c ®Þnh cho mét hä xe víi sè l­îng lín nh»m t×m ra bé sè liÖu thÝch hîp, ®Ó phôc vô cho viÖc chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng kü thuËt cã ®­îc kÕt qu¶ tèt h¬n. tµi liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt 1. Ng« Thµnh B¾c, NguyÔn §øc Phó (1994), ChÈn ®o¸n tr¹ng th¸i kü thuËt « t«, Nxb Giao th«ng vËn t¶i. 2. Bïi C«ng C­êng (1999), C¬ së to¸n häc cña c¸c hÖ mê, Nxb §¹i häc b¸ch khoa Hµ Néi. 3. Bïi C«ng C­êng, NguyÔn Do·n Ph­íc (2001), HÖ mê m¹ng n¬ ron vµ øng dông, Nxb Khoa häc vµ kü thuËt. 4. CÈm nang söa ch÷a Toyota Vios (tËp 2), Toyota motor ViÖt Nam. 5. NguyÔn T¨ng C­êng, Lª Chung, Huúnh L­¬ng NghÜa (2001), Matlab, Nxb Qu©n ®éi nh©n d©n. 6. Phan V¨n Kh«i (1987, 2001), C¬ së ®¸nh gi¸ ®é tin cËy, Nxb Khoa häc vµ kü thuËt, Hµ Néi. 7. Phan Xu©n Minh, NguyÔn Do·n Ph­íc (2000), Lý thuyÕt ®iÒu khiÓn mê, Nxb Khoa häc vµ kü thuËt. 8. NguyÔn N«ng, Hoµng Ngäc Vinh (2000), §é tin cËy trong söa ch÷a « t« m¸y kÐo, Nxb Gi¸o dôc. 9. NguyÔn Hoµng Ph­¬ng, NguyÔn Do·n Ph­íc, Bïi C«ng C­êng, Phan Xu©n Minh, Chu V¨n Hû (1998), HÖ mê vµ øng dông, Nxb Khoa häc vµ kü thuËt. 10. NguyÔn Träng ThuÇn (2000), §iÒu khiÓn l«gÝc vµ øng dông, Nxb Khoa häc vµ kü thuËt. 11. NguyÔn Kh¾c Trai (2004), Kü thuËt chÈn ®o¸n « t«, Nxb Giao th«ng vËn t¶i. TiÕng Anh 12. Martin w. stockel, Martin t. stockel (1992), Auto Service and repair, Suoth Holand Ilinois. 13. Prof. ing. Marcel. Kredl. Csc (1997), Diagnosticke systemy, Vydavatelstvi CVUT. 14. William H. Crouse, Donald anglin (1993), Automotive Mechanics, Edition Glecoe. TiÕng Nga 15. Пустыльник Е И (1968), Статические методы анализа и обработки наблюдений, Москва.