Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn để hình thành thị trường hàng hoá giao sau của Việt Nam

kinh doanh cña m×nh. - Chñng lo¹i hµng ho¸ cã thÓ tham gia vµo gia dÞch trªn thÞ tr­êng ch­a nhiÒu, ngoµi nhãm hµng ho¸ n«ng s¶n nh×n chung viÖc tham gia cña c¸c nhãm hµng ho¸ kh¸c nhau nh­ c«ng nghÖ phÈm, kim lo¹i vµ n¨ng l­îng.... ch­a nhiÒu, tuy nhiªn ®©y chØ lµ mét khã kh¨n t¹m thêi, khi thÞ tr­êng ®· ph¸t triÓn, th× viÖc quyÕt ®Þnh ®­a c¸c mÆt hµng míi vµo kinh doanh phÇn lín phô thuéc vµo ý chÝ cña c¸c nhµ qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ c¸c th­¬ng nh©n. Trªn ®©y chØ lµ mét sè khã kh¨n ban ®Çu cã thÓ nhËn thÊy ®­îc, tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng cã thÓ cßn nÈy sinh ra mét sè khã kh¨n kh¸c mµ chóng ta ph¶i s½n sµng ®èi phã. C¸c yÕu tè kh«ng thuËn lîi, khã kh¨n cña viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ë n­íc ta nh×n chung ®Òu cã nguån gèc b¶n chÊt trong viÖc chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ tËp trung bao cÊp- mét c¬ chÕ kinh tÕ ®· tån tån t¹i trªn ®Êt n­íc ta gÇn nöa thÕ kû, sang mét c¬ chÕ míi- c¬ chÕ thÞ tr­êng - mét c¬ chÕ míi h×nh thµnh trong kho¶ng gÇn 10 n¨m trë l¹i ®©y, vèn cßn rÊt míi mÎ ®èi víi chóng ta.V× vËy, cïng víi viÖc h×nh thµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ viÖc gi¶m dÇn c¸c yÕu tè kh«ng thuËn lîi, h¬n n÷a trong qu¸ tr×nh ®ã chóng ta sÏ cã kh«ng Ýt c¸c yÕu tè thuËn lîi kh¸c nh­ sau. 2. Nh÷ng yÕu tè thuËn lîi Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n ®· ®Ò cËp trªn ®©y viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ë ViÖt Nam sÏ cã rÊt nhiÒu thuËn lîi. ThuËn lîi lín nhÊt lµ ®­îc sù hç trî cña Nhµ n­íc vµ ChÝnh phñ. Nhµ n­íc vµ ChÝnh phñ kh«ng chØ sÏ hç trî vÒ mÆt chñ tr­¬ng, mµ cßn vÒ mÆt vËt chÊt cho viÖc h×nh thµnh vµ khi thÞ tr­êng ®i vµo ho¹t ®éng. §ã lµ viÖc h×nh thµnh khung khæ ph¸p lý, bé m¸y tæ chøc qu¶n lý, hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong qu¸ tr×nh trang bÞ nhËn thøc. Kinh phÝ cho viÖc x©y dùng c¸c trung t©m giao dÞch ban ®Çu vµ kinh phÝ cho c¸c c¸ nh©n ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng trong giai ®o¹n ®Çu tiªn. NÕu kh«ng cã sù hç trî nµy tr­íc m¾t thÞ tr­êng kh«ng thÓ ra ®êi ®­îc. - Mét thuËn lîi kh¸c lµ viÖc triÓn khai x©y dùng thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam tiÕn hµnh muén h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ muén h¬n rÊt nhiÒu so v¬Ý c¸c n­íc nh­: NhËt, Mü, ch©u ¢u nªn chóng ta cã thÓ häc hái ®­îc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc, tr¸nh ®­îc nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh thiÕt lËp thÞ tr­êng mµ c¸c n­íc ®i tr­íc ®· gÆp ph¶i, gi¶m ®­îc mét phÇn thêi gian vµ kinh phÝ, ®ång thêi cã thÓ cho thÞ tr­êng ®i vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ngay sau khi thiÕt lËp. - Mét thuËn lîi kh¸c cho viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ë ViÖt Nam lµ hiÖn nay ë n­íc ta ®· xuÊt hiÖn mét sè h×nh thøc giao dÞch, mua b¸n c¸c n«ng s¶n nh­: g¹o, cµ phª, rau qu¶.... Nh×n chung c¸c giao dÞch nµy thuéc lo¹i giao dÞch triÓn h¹n ngoµi së, phi tËp trung. ViÖc thiÕt lËp thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau sÏ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu thô n«ng s¶n cña nh©n d©n còng nh­ c¸c doanh nghiÖp vµ ®«ng ®¶o c¸c ®èi t­îng kh¸c, cho nªn sÏ nhËn ®­îc sù ®ång t×nh ñng hé. H¬n n÷a viÖc chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i nhanh chãng thiÕt lËp c¸c lo¹i h×nh thÞ tr­êng phï hîp gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh l­u th«ng, g¾n liÒn s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng. V× vËy ®©y lµ mét c¬ héi tèt cho viÖc h×nh thµnh thiÕt lËp thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. ViÖc tham gia vµo thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña c¸c th­¬ng nh©n kinh doanh rñi ro kh«ng phô thuéc nhiÒu vµo vèn vµ c«ng nghÖ, mµ phô thuéc chñ yÕu vµo tÝnh nhanh nh¹y vµ kh¶ n¨ng dù ®o¸n diÔn biÕn cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng vÒ mét mÆt hµng nµo ®ã trong t­¬ng lai. Do ®ã, khi thÞ tr­êng ®· ph¸t triÓn víi sù cã mÆt cña c¸c th­¬ng nh©n n­íc ngoµi, th× c¬ héi kiÕm lêi cña c¸c th­¬ng nh©n ViÖt Nam cã thÓ sÏ rÊt cao. §©y lµ mét m«i tr­êng rÊt tèt c¸c th­¬ng nh©n ViÖt Nam cã dÞp ®Ó thÓ hiÖn kh¶ n¨ng trÝ tuÖ vèn cã cña m×nh. HiÖn nay ë ViÖt Nam thÞ tr­êng chøng kho¸n, mét lo¹i h×nh thÞ tr­êng gÇn gièng thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ®· ®i vµo ho¹t ®éng, cho nªn th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n c¸c nhµ kinh doanh rñi ro cã thÓ tham kh¶o kinh nghiÖm vµ tiÕn hµnh viÖc kinh doanh rñi ro dùa trªn sù biÕn ®æi cña gi¸ n«ng s¶n. H¬n n÷a c¸c nhµ ®iÒu hµnh trung t©m giao dÞch sÏ häc hái ®­îc kinh nghiÖm ®Ó vËn dông vµo ®iÒu hµnh c¸c trung t©m giao dÞch. So víi thÞ tr­êng chøng kho¸n th× thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau sÏ cã mét sè thuËn lîi nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng. Tãm l¹i, cïng víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c yÕu tè cÊu thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ sÏ dÇn ®­îc h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn, ®ång thêi c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ cò tËp trung bao cÊp dÇn sÏ gi¶m bít vai trß cña nã. Qu¸ tr×nh nµy mét mÆt lµm gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n h¹n chÕ cña viÖc thiÕt lËp thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, mÆt kh¸c c¸c yÕu tè thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng ngµy cµng ph¸t triÓn, v× vËy viÖc thiÕt lËp thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam lµ mét viÖc lµm mang tÝnh kh¶ thi cao vµ sÏ gãp phÇn ®¾c lùc cho viÖc hoµn thiÖn mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. CH¦¥NG III Dù kiÕn m« h×nh, b­íc ®i, gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt nam §Ó tõng b­íc h×nh thµnh tõ b­íc v÷ng ch¾c thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam, ®iÒu quan träng ®Çu tiªn lµ ph¶i h×nh thµnh mét m« h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau mét c¸ch phï hîp. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ m« h×nh nµy mét mÆt ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c chung cña mét thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, tiÕp thu ®­îc mét c¸ch tèi ­u c¸c kinh nghiÖm quý b¸u cña c¸c n­íc ®i tr­íc vµ mÆt kh¸c lµ ph¶i phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn ®Æc thï vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam. M« h×nh ®ã ph¶i ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ l­u th«ng hµng ho¸ tr­íc m¾t ®Æc biÖt lµ viÖc tiªu thô c¸c n«ng s¶n cña ViÖt Nam hiÖn nay , ®ång thêi ph¶i t¹o ra mét tiÒn ®Ò thuËn lîi cho viÖc më mang ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tiÕp theo. §ã chÝnh lµ c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. Qua viÖc t×m hiÓu nghiªn cøu nh÷ng nguyªn t¾c chung còng nh­ nh÷ng kinh nghiÖm cña mét sè n­íc, ®ång thêi c¨n cø vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn mang tÝnh ®Æc thï vÒ mÆt vÒ kinh tÕ - x· héi, vÒ tr×nh ®é cña nÒn s¶n xuÊt ë n­íc ta hiÖn nay theo chóng t«i nh÷ng nguyªn t¾c quan ®iÓm ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam nh­ sau: Nh÷ng nguyªn t¾c, quan ®iÓm chØ ®¹o trong viÖc x©y dùng m« h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ë ViÖt Nam. 1. ThÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau lµ c«ng cô, ph­¬ng thøc h÷u hiÖu phôc vô ®¾c lùc cho viÖc l­u th«ng vµ tiªu thô hµng ho¸ phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 2. Nhµ n­íc gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc x©y dùng, qu¶n lý, khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn ®èi víi thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau trong giai ®o¹n ®Çu tiªn. 3. ThÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau mét mÆt gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi trong vÊn ®Ò l­u th«ng hµng ho¸ ë trong n­íc, mÆt kh¸c ph¶i gãp phÇn t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu nhÊt lµ c¸c yªu cÇu vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng n«ng s¶n cña ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn míi- ®iÒu kiÖn héi nhËp nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam vµo khu vùc vµ thÕ giíi. 4. ViÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh theo ph­¬ng ch©m tõ quy m« nhá ®Õn lín, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ th« s¬ ®Õn hiÖn ®¹i. Ban ®Çu cã thÓ h¹n chÕ vÒ sè l­îng vµ quy m« cña c¸c Trung t©m giao dÞch, sè thµnh viªn, chñng lo¹i hµng ho¸, sau ®ã më réng dÇn. ViÖc ph¸t triÓn tõng giai ®o¹n ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan. 5. Trong giai ®o¹n ®Çu cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, Nhµ n­íc gi÷ vai trß lµ “ bµ ®ì”, ®Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cã thÓ chuyÔn c¸c Së giao dÞch tõ së h÷u nhµ n­íc thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn, xãa bá nghÜa vô bao cÊp cña Nhµ n­íc. §Õn giai ®o¹n nµy, Nhµ n­íc chØ ®ãng vai trß qu¶n lý c¸c Së giao dÞch cña thÞ trõ¬ng hµng ho¸ giao sau gièng nh­ c¸c c«ng ty cæ phÇn kh¸c trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao ngay. I. Dù kiÕn m« h×nh cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. 1. VÒ tæ chøc qu¶n lý thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. Trong giai ®o¹n ®Çu tiªn, c¬ quan qu¶n lý cao nhÊt cã thÓ lµ mét Ban (hoÆc Vô- Côc) trùc thuéc Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam. §©y lµ c¬ quan thay mÆt Bé Th­¬ng m¹i theo dâi gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. C¬ quan nµy cßn cã nhiÖm vô lµ triÓn khai vµ phèi hîp víi c¸c c¬ quan kh¸c cã liªn quan, so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n ph¸p quy tr×nh Bé Th­¬ng m¹i vµ ChÝnh phñ ®Ó ®iÒu khiÓn vµ h­íng dÉn mäi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. VÒ hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý ban ®Çu cã thÓ d­íi d¹ng lµ mét nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ hîp ®ång hµng ho¸ giao sau vµ thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. Cïng víi viÖc ph¸t triÓn c¸c Trung t©m giao dÞch, tiÕp tôc x©y dùng ph¸p lÖnh vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. C¸c c¬ quan qu¶n lý vµ c¸ v¨n b¶n ph¸p lý tËp trung vµo nh÷ng néi dung cô thÓ nh­ sau: VÒ sè l­îng Trung t©m giao dÞch tr­íc m¾t cã thÓ tiÕn hµnh x©y dùng hai Trung t©m lµ Trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi sau mét thêi gian cã thÓ x©y dùng thªm mét Trung t©m n÷a thuéc miÒn trung. §ång thêi n©ng cÊp ba Trung t©m nµy thµnh c¸c Trung t©m giao dÞch lín (Së giao dÞch) ®¸p øng ®­îc c¸c phiªn giao dÞch cã sè thµnh viªn lªn ®Õn hµng tr¨m ng­êi. VÒ c¸c chñng lo¹i hµng ho¸ ®­a vµo giao dÞch trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau tr­íc m¾t cã thÓ chñ yÕu lµ hµng n«ng s¶n cô thÓ lµ: lóa, g¹o, cµ phª, h¹t ®iÒu, cao su... Sau mét thêi gian cã thÓ më ra cho c¸c nhãm mÆt hµng kh¸c nh­ kim lo¹i, n¨ng l­îng... VÒ quy m« cña hîp ®ång hµng ho¸ giao sau theo yªu cÇu chung còng nh­ c¨n cø vµo quy m« cña c¸c ®¬n vÞ cung øng hµng ho¸ sÏ ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch thÝch øng, tuy nhiªn nªn ®Ó ë møc ®é võa ph¶i - nghÜa lµ mét ®¬n vÞ, mét c¸ nh©n (chñ trang tr¹i) cã thÓ mua b¸n ®­îc Ýt nhÊt lµ mét ®¬n vÞ nhá nhÊt cña hîp ®ång. Quy m« cña mét hîp ®ång cã thÓ thay ®æi theo thêi gian cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ViÖt Nam, nh»m môc ®Ých thóc ®Èy khèi l­îng giao dÞch vÒ hµng ho¸. §¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ, lµm trßn chøc n¨ng b¶o hiÓm cho c¸c nhµ s¶n xuÊt, còng nh­ l­u th«ng vµ tiªu thô hµng ho¸ cña thÞ tr­êng. VÒ h×nh thøc cña thÞ tr­êng giao dÞch tr­íc m¾t cã thÓ lµ lai ghÐp tøc lµ cã thÓ tiÕn hµnh theo h×nh thøc giao dÞch kú h¹n hµng ho¸ ®ång thêi víi h×nh thøc giao dÞch tù chän t¹i trung t©m. NÕu chuÈn bÞ tèt ngay tõ ®Çu cã thÓ tiÕn hµnh ¸p dông c¶ hai h×nh thøc nµy. Trªn thÕ giíi cã nhiÒu n­íc ®· tiÕn hµnh theo ph­¬ng thøc nãi trªn. Ngoµi c¸c néi dung trªn cßn mét sè néi dung kh¸c nh­: quy ®Þnh vÒ qu¶n lý c¸c tæ chøc, c¸ nh©n m«i giíi, t­ vÊn. Sè l­îng hîp ®ång ®èi víi tõng lo¹i hµng ho¸ cô thÓ mµ c¸c nhµ bu«n n¾m gi÷. ViÖc h×nh thµnh quy chÕ vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau lµ mét néi dung quan träng ®èi víi viÖc h×nh thµnh m« h×nh cña thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, c¸c quy ®Þnh vµ c¬ quan qu¶n lý sÏ ®­îc hoµn thiÖn dÇn th«ng qua thùc tÕ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng trong giai ®o¹n thö nghiÖm. 2. VÒ c¸c thµnh phÇn tham gia vµo thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. * Ng­êi mua vµ ng­êi b¸n: * Ng­êi b¸n trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam trong thêi gian ®Çu bao gåm c¸c nhµ s¶n xuÊt n«ng s¶n nh­ c¸c hé n«ng d©n, c¸c chñ trang tr¹i, c¸c n«ng tr­êng quèc doanh... §©y lµ hÖ thèng nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp, cã nhu cÇu thùc sù vÒ tiªu thô c¸c s¶n phÈm cña m×nh sau khi thu ho¹ch nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ tiªu dïng vµ t¸i s¶n xuÊt, kh«ng v× môc ®Ých kinh doanh kiÕm lêi trªn thÞ tr­êng nµy. Nh­ vËy môc ®Ých chñ yÕu cña hä lµ tù b¶o hiÓm vÒ gi¸, ®Ò phßng nh÷ng diÔn biÕn bÊt lîi mµ thÞ tr­êng giao ngay mang l¹i rñi ro ®Õn víi hä. * Ng­êi mua trªn thÞ tr­êng nµy bao gåm c¸c nhµ s¶n xuÊt chÕ biÕn, c¸c nhµ kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu. §èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt chÕ biÕn , hä mua c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp lµm nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt, ®Ò phßng nh÷ng biÕn ®éng bÊt lîi vÒ gi¸. Môc ®Ých cña hä lµ b¶o hiÓm vÒ gi¸ cho nguyªn liÖu ®Çu vµo, lÊy ®ã lµm c¬ së ®Ó h¹ch to¸n cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh. T­¬ng tù nh­ c¸c nhµ s¶n xuÊt chÕ biÕn, c¸c nhµ xuÊt khÈu còng muèn cã mét ®Çu vµo x¸c ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh ký kÕt c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu. Hä chñ ®éng t×m ®èi t¸c vµ ký kÕt hîp ®ång mµ kh«ng hÒ lo sî vÒ nghÜa vô thùc hiÖn cña m×nh khi ®· cã mét hîp ®ång trong tay víi c¸c ®iÒu kho¶n cô thÓ. Bëi v× tÊt c¶ c¸c hîp ®ång ®Òu kÕt thóc b»ng viÖc giao hµng thùc sù, cho nªn buéc c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ph¶i tham gia vµo thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, víi môc ®Ých chÝnh lµ tù b¶o hiÓm vµ lµ c¬ së cho viÖc h¹ch to¸n s¶n xuÊt vµ kinh doanh...Ng­êi b¸n vµ ng­êi mua kh«ng phô thuéc vµo thµnh phÇn kinh tÕ, cã nghÜa lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc, tËp thÓ vµ t­ nh©n ®Òu cã thÓ tham gia trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. * HÖ thèng m«i giíi trung gian: §©y lµ c¸c nhµ kinh doanh chuyªn nghiÖp, nh÷ng ng­êi kiÕm lêi trªn sù rñi ro vµ m¹o hiÓm, cô thÓ nh­ c¸c c«ng ty, tæng c«ng ty, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. Ngoµi ra, nh÷ng ng­êi cã ®Èy ®ñ ph¸p nh©n vµ cã tiÒn ký quÜ th× sÏ tham gia vµo thµnh phÇn nh÷ng ng­êi giao dÞch t¹i khung tr­êng hoÆc ë møc thÊp h¬n lµ nh÷ng ng­êi m«i giíi, t­ vÊn cho ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. VÒ h×nh thøc së h÷u: nh÷ng ng­êi m«i giíi trung gian, th­¬ng gia hoa hång cã thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc, tËp thÓ hoÆc t­ nh©n. Nh÷ng ng­êi lµm viÖc t¹i Së giao dÞch lµ nh÷ng ng­êi cã nhiÖm vô cung cÊp ph­¬ng tiÖn vËt chÊt vµ tæ chøc c¸c phiªn giao dÞch, cßn ng­êi giao ho¸n cã nhiÖm vô ghÐp nèi, qu¶n lý tiÒn b¶o chøng. H×nh thøc së h÷u ë giai ®o¹n ban ®Çu cña Së giao dÞch vµ H·ng giao ho¸n nªn lµ së h÷u nhµ n­íc. Toµn bé c¸c thµnh phÇn trªn ®©y liªn kÕt víi nhau t¹o thµnh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. Quan hÖ mua b¸n chÝnh trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ n«ng s¶n giao sau ë n­íc ta ban ®Çu cã thÓ nh­ sau: 1. Ng­êi s¶n xuÊt (chñ trang tr¹i, n«ng tr­êng, hîp t¸c x·...) ng­êi kinh doanh (b¸n bu«n, xuÊt khÈu...) 2. Ng­êi kinh doanh (thu gom, b¸n bu«n) - ng­êi xuÊt khÈu (trong n­íc, ngoµi n­íc) 3. Ng­êi kinh doanh (thu gom, b¸n bu«n nhá, ng­êi xuÊt khÈu trong n­íc) - ng­êi kinh doanh (b¸n bu«n lín, ng­êi mua hµng n­íc ngoµi) 4. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng cµ phª ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc mua b¸n trùc tiÕp ng­êi s¶n xuÊt - ng­êi mua hµng n­íc ngoµi (cã thÓ th«ng qua trung gian). Nh­ vËy ng­êi tham gia giao dÞch trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cã thÓ lµ mét trong nh÷ng nhãm trªn hoÆc sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn, hiÖp héi,... Cã thÓ h×nh dung c¸c thµnh phÇn cña thÞ tr­êng cã tæ chøc liªn kÕt víi nhau theo s¬ ®å giao dÞch sau ®©y: S¬ ®å 3.1 §­êng ®i cña mét giao dÞch t¹i Së Giao dÞch. Së giao dÞch hµng ho¸ giao sau (3) Trung gian cña ng­êi mua Ng­êimua Trung gian hoa hång cña trung gian ng. mua Trung gian cña ng­êi b¸n Ng­êi b¸n Trung gian hoa hång cña trung gian ng­êi b¸n 1a 2a 2b 1b 6a 5a 5b 6b 7a 7b (4) Së giao ho¸n hµng ho¸ giao sau H·ng giao ho¸n trung gian cña ng­êi b¸n H·ng giao ho¸n trung gian cña ng­êi mua 8a 9a 9b 3. VÒ trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. C¸c trung t©m giao dÞch (Së giao dÞch) lµ yÕu tè quan träng nhÊt trong thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. Trong giai ®o¹n ®Çu ®Ó hç trî cho viÖc h×nh thµnh mét thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau mét c¸ch chÝnh quy hiÖn ®¹i, cÇn thµnh lËp thö nghiÖm d­íi d¹ng c¸c trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau. ViÖc thö nghiªm thµnh lËp c¸c trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau khi ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh lËp c¸c Së.giao dÞch chÝnh quy lµ mét b­íc ®i cÇn thiÕt. V× r»ng, ®©y lµ mét h×nh thøc ®Ó rót ng¾n thêi gian chuÈn bÞ. Trªn c¬ së c¸c trung t©m giao dÞch sau mét thêi gian cã thÓ h×nh thµnh nªn c¸c së giao dÞch mét c¸ch chÝnh quy hiÖn ®¹i. H¬n n÷a, viÖc h×nh thµnh c¸c trung t©m thö nghiÖm ban ®Çu nh­ vËy sÏ ®¸p øng ®­îc c¸c ®ßi hái bøc xóc vÒ tiªu thô c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ë n­íc ta, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Mét ý nghÜa kh¸c v« cïng quan träng lµ h×nh thøc giao dÞch hµng ho¸ giao sau nh×n chung ®èi víi ViÖt Nam lµ cßn míi mÎ, cho nªn viÖc h×nh thµnh c¸c trung t©m thö nghiÖm sÏ t¹o ra mét giai ®o¹n tËp d­ît tr­íc khi ph¸t triÓn lªn thµnh mét Së giao dÞch hµng ho¸ chÝnh quy cho ®Êt n­íc. Nh­ vËy vÒ h×nh thøc, Trung t©m giao dÞch lµ mét Së giao dÞch cã quy m« vµ h×nh thøc thÝch hîp víi giai ®o¹n s¬ khai ban ®Çu. Trong giai ®o¹n nµy hÖ thèng giao dÞch còng ch­a cÇn hiÖn ®¹i, cã thÓ võa giao dÞch b»ng ®iÖn tö kÕt hîp víi giao dÞch b»ng tay, h« ho¸n. VÒ sè l­îng cña c¸c c«ng ty m«i giíi còng ch­a cÇn nhiÒu, theo kinh nghiÖm cña mét sè n­íc chØ kho¶ng 20 - 30 lµ võa. HiÖn nay ë ViÖt Nam c¸c c«ng ty nµy cã thÓ theo h×nh thøc võa lµm m«i giíi võa lµm t­ vÊn cho nh÷ng ai cã nhu cÇu giao dÞch trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. C¸c chñ vùa lµ ng­êi gom hµng n«ng s¶n cña ng­êi d©n sau ®ã liªn hÖ víi c¸c c«ng ty m«i giíi ®Ó ®em b¸n trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. VÒ c¸c thµnh viªn giao dÞch t¹i sµn (th­¬ng gia hoa hång) ®©y lµ nh÷ng ng­êi ph¶i cã tiÒn ký quü hay cã chç ë c¸c trung t©m giao dÞch, hä cã thÓ lµ c¸c thµnh viªn cña c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu, giao dÞch cho c¸c c«ng ty hoÆc còng cã thÓ giao dÞch cho c¸c c¸ nh©n, v× vËy sè l­îng cã thÓ ®ñ ®Ó tiÕn hµnh c¸c phiªn giao dÞch. VÒ biªn chÕ nh©n sù cña trung t©m giao dÞch trong thêi gian ®Çu trung t©m giao dÞch nh×n chung cã quy m« nhá vµ thuéc së h÷u cña nhµ n­íc nªn biªn chÕ cña mét trung t©m kho¶ng 50- 60 ng­êi. VÒ m« h×nh c¬ cÊu tæ chøc cô thÓ v­ît qu¸ khu«n khá cña ®Ò tµi nµy vµ sÏ ®­îc tr×nh bµy chi tiÕt khi thùc hiÖn ®Ò ¸n vÒ x©y dùng m« h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. VÒ c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña mét trung t©m giao dÞch. Trung t©m giao dÞch do Bé th­¬ng m¹i ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp. Trung t©m giao cã t­ c¸ch ph¸p nh©n lµ së h÷u nhµ n­íc, trùc thuéc ban qu¶n lý thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña Bé Th­¬ng m¹i, kinh phÝ ho¹t ®éng do nhµ n­íc cÊp. §iÒu hµnh trung t©m lµ gi¸m ®èc vµ mét sè phã gi¸m ®èc gióp viÖc cho gi¸m ®èc. Gi¸m ®èc lµ ng­êi ®¹i diÖn ph¸p lý cña trung t©m giao dÞch. gi¸m ®èc vµ c¸c phã gi¸m ®èc do ban qu¶n lý thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau trùc tiÕp bæ nhiÖm. Sau giai ®o¹n ho¹t ®éng thö nghiÖm, chuyÓn c¸c Trung t©m giao dÞch thµnh c¸c Së giao dÞch ®ång thêi chuyÓn h×nh thøc thøc së h÷u tõ nhµ n­íc thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn, nhµ n­íc chØ gi÷ vai trß qu¶n lý. VÒ c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn thuéc trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau cã thÓ dù kiÕn nh­ sau: Phßng ®¨ng ký vµ l­u gi÷ c¸c phiÕu lÖnh, hîp ®ång C¸c ®¬n ®Æt hµng do ng­êi mua hoÆc ng­êi b¸n th­êng lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt th«ng qua c¸c tæ chøc m«i giíi trung gian ®­îc ®­a vµo phßng nµy. Phßng nµy cã nhiÖm vô lµ x¸c nhËn tÝnh kh¶ thi, hîp ph¸p cña c¸c ®¬n hµng, sau ®ã chuyÔn thµnh c¸c hîp ®ång vµ thµnh c¸c lÖnh giao dÞch theo mÉu. Khi lÖnh ®­îc thùc hiÖn t¹i sµn giao dÞch th× tiÕn hµnh qu¶n lý vµ theo dâi c¸c hîp ®ång. Mét nhiÖm vô kh«ng kÕm phÇn quan träng kh¸c lµ th­êng xuyªn liªn hÖ vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ lªn ban qu¶n lý vµ h·ng giao ho¸n. Phßng giao dÞch: C¸c phiÕu lÖnh sau khi ®­îc phßng ®¨ng ký vµ ®­îc x¸c nhËn lµ thÝch hîp sÏ ®­îc chuyÓn thµnh c¸c lÖnh ®­a vµo giao dÞch t¹i khung tr­êng. Phßng giao dÞch cã nhiÖm vô tæ chøc ®iÒu hµnh c¸c phiªn dÞch giao dÞch ®ång thêi cã nhiÖm vô qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh hÖ thèng thiÕt bÞ giao dÞch, ®¶m b¶o duy tr× vµ xö lý c¸c hiÖn t­îng bÊt tr¾c trong phiªn giao dÞch. Phßng gi¸m s¸t: Thùc hiÖn viÖc theo dâi vµ gi¸m s¸t th­êng xuyªn c¸c ho¹t ®éng giao dÞch t¹i khung tr­êng. Theo dâi c¸c hµnh vi cña c¸c thµnh viªn giao dÞch (c¸c th­¬ng gia hoa hång). NÕu ph¸t hiÖn thÊy nghi vÊn cã thÓ tiÕp tôc theo dâi ®iÒu tra hoÆc tiÕn hµnh xö lý. Phßng nghiªn cøu ph¸p chÕ vµ th«ng tin thÞ tr­êng. NhiÖm vô cña phßng nµy lµ nghiªn cøu vµ ban hµnh c¸c qui chÕ ho¹t ®éng cña trung t©m giao dÞch. Thu thËp vµ nghiªn cøu c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng gi¸ c¶, ph©n tÝch dù b¸o vµ nghiªn cøu söa ®æi qui m« cña c¸c ®¬n vÞ hîp ®ång hµng ho¸ giao sau, ®Ò xuÊt c¸c mÆt hµng míi cã kh¶ n¨ng tham gia vµo giao dÞch, xuÊt b¶n c¸c Ên phÈm c«ng bè th«ng tin vÒ thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶. Phßng tæng hîp (v¨n phßng): Trong giai ®o¹n ®Çu c¸c bé phËn nh­: Qu¶n trÞ, nh©n sù, hµnh chÝnh vµ kÕ to¸n tµi vô, cã chøc n¨ng b¶o ®¶m c¬ së vËt chÊt, hµnh chÝnh cho c¸c ho¹t ®éng cña trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau, phßng tæng hîp cña mét trung t©m giao dÞch kh«ng kh¸c g× nhiÒu so víi bé phËn v¨n phßng cña c¸c c«ng ty hiÖn nay ë ViÖt Nam. Trªn c¬ së c¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña mét trung t©m giao dÞch nh­ ®· tr×nh bµy sau mét thêi gian ng¾n (1-2 n¨m) cã thÓ n©ng cÊp thµnh mét së giao dÞch víi viÖc më réng chøc n¨ng vµ s¾p xÕp l¹i c¬ cÊu tæ chøc ®Ó phï hîp víi c¸c yªu cÇu giao dÞch chÝnh qui vµ hiÖn ®¹i. S¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc cña mét Trung t©m giao dÞch cã thÓ h×nh dung nh­ sau. S¬ ®å 3.2 C¬ cÊu tæ chøc cña mét trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau Ban gi¸m ®èc ®iÒu hµnh Phßng ®¨ng ký, vµ l­u gi÷ c¸c phiÕu lÖnh, hîp ®ång Phßng giao dÞch Phßng gi¸m s¸t Phßng nghiªn cøu, ph¸p chÕ vµ th«ng tin thÞ tr­êng V¨n phßng Ban gi¸m ®èc ®iÒu hµnh II. Dù kiÕn c¸c b­íc ®i ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ Giao sau cña ViÖt Nam. Trªn c¬ së m« h×nh trªn ®©y, chóng t«i dù kiÕn c¸c giai ®o¹n ®Ó x©y dùng thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam nh­ sau: Giai ®o¹n 1: Lµ giai ®o¹n chuÈn bÞ c¸c c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh m« h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖ Nam. Giai ®o¹n nµy cã thÓ thùc hiÖn th«ng qua mét dù ¸n c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ n«ng s¶n giao sau cña ViÖt Nam víi néi dung cô thÓ nh­ sau: Nghiªn cøu c¬ së lý luËn, lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc giao dÞch trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, nªu râ b¶n chÊt, néi dung cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau vµ vai trß ý nghÜa cña nã ®èi víi c¸c n­íc nãi chung vµ ViÖt Nam hiÖn nay nãi riªng. Tham quan, kh¶o s¸t nghiªn cøu kinh nghiÖm cña n­íc ngoµi nhÊt lµ nh÷ng n­íc cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam. Nh÷ng néi dung cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. §iÒu tra kh¶o s¸t thùc tÕ t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chÝnh cña ViÖt Nam. Chän mét sè mÆt hµng cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tham gia vµo giao dÞch trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. Nghiªn cøu vµ h×nh thµnh v¨n b¶n ph¸p lý nh»m h­íng dÉn mäi ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. Nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt m« h×nh tæ chøc qu¶n lý c¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. Nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c n­íc vµ hoµn c¶nh thùc tÕ cña ViÖt Nam ®Ò xuÊt sè c¸c trung t©m giao dÞch ban ®Çu, tæ chøc biªn chÕ, quy m« vµ h×nh thøc giao dÞch, quy m« cña hîp ®ång vµ ®èi víi mét sè s¶n phÈm chÝnh. §iÒu tra, kh¶o s¸t hoµn c¶nh thùc tÕ cña ViÖt Nam chän ra sè nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n cã kh¶ n¨ng t­ vÊn, m«i giíi vµ tham gia trùc tiÕp vµo giao dÞch trªn thÞ tr­êng. Thu thËp, dÞch vµ biªn so¹n c¸c tµi liÖu ®Ó h×nh thµnh gi¸o tr×nh cho c¸c líp ®µo t¹o ®èi víi c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau nh­ c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ ®iÒu hµnh së giao dÞch, c¸c nhµ giao dÞch vµ cho c¸c ®èi t­îng kh¸c. Thu thËp dÞch vµ biªn so¹n c¸c tµi liÖu ®Ó tiÕn hµnh xuÊt b¶n c¸c Ên phÈm vµ tuyªn truyÒn réng r·i qua c¸c ph­¬ng tiªn th«ng tin ®¹i chóng. TiÕn hµnh c¸c héi nghÞ, héi th¶o khoa häc trong n­íc vµ quèc tÕ tham kh¶o ý kiÕn nh»m ®Ò xuÊt mét m« h×nh vµ c¸c b­íc ®Ó thÝch hîp ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam mét c¸ch tèi ­u. KÕt qu¶ cña dù ¸n (cña giai ®o¹n 1) lµ h×nh thµnh mét m« h×nh cã quy m« hîp lý, cã c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn, tiÕn tíi triÓn khai x©y dùng thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. So¹n th¶o ®­îc c¸c tµi liÖu, Ên phÈm ®Ó n©ng cao nhËn thøc cho mäi tÇng líp trong x· héi, ®µo t¹o ®­îc mét ®éi ngò bao gåm c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ chuyªn m«n vµ c¸c ®èi t­îng kh¸c. H×nh thµnh ®­îc mét khu«n khæ ph¸p lý ®Ó h­íng dÉn c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ë ViÖt Nam. Thêi gian dù kiÕn tõ 2000 - 2001. Giai ®o¹n 2: Theo m« h×nh ®· cã cña giai ®o¹n 1 tiÕn hµnh x©y dùng, vËn hµnh thö vµ tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c trung t©m giao dÞch, chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó chuyÓn trung t©m giao dÞch thµnh Së giao dÞch hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam (Së giao dÞch hoµn chØnh). Néi dung cña giai ®o¹n nµy nh­ sau: X©y dùng thö nghiÖm trung t©m giao dÞch ban ®Çu. TiÕn hµnh giao dÞch víi sè c¸c mÆt hµng vµ thµnh viªn h¹n chÕ. Rót kinh nghiÖm vµ tiÕp tôc hoµn chØnh c¬ së ph¸p lý. N©ng cÊp c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ kü thuËt, n©ng cao kh¶ n¨ng vËn hµnh vµ tr×nh ®é vÒ mäi mÆt cña nh÷ng ng­êi lµm viÖc t¹i c¸c trung t©m giao dÞch. TiÕn hµnh më c¸c kho¸ ®µo t¹o nh»m n©ng cao tr×nh ®é cho c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau nh­ qu¶n lý, chuyªn m«n vµ cho toµn thÓ d©n chóng (cho thÞ tr­êng). Më réng diÖn c¸c mÆt hµng vµ c¸c th­¬ng gia giao dÞch trªn thÞ tr­êng. N©ng cÊp vµ hoµn thiÖn c¶ c¬ së vËt chÊt lÉn tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é qu¶n lý, khung khæ ph¸p lý, b¾t ®Çu cho phÐp c¸c th­¬ng gia n­íc ngoµi tham gia giao dÞch. ChuyÓn c¸c trung t©m giao dÞch thµnh c¸c së giao dÞch. KÕt qu¶ cña giai ®o¹n nµy lµ ë ViÖt Nam sÏ cã mét thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau víi c¸c Së giao dÞch vµ c¸c sµn giao dÞch t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i, mét ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ chuyªn m«n cã tr×nh ®é cao cã thÓ tham gia giao dÞch b»ng ®iÖn tö víi c¸c trung t©m giao dÞch kh¸c cña khu vùc vµ thÕ giíi. Thêi gian dù kiÕn 2001 - 2003 Giai ®o¹n 3: TiÕp tôc n©ng cao vµ hoµn thiÖn vÒ mäi mÆt. N©ng cao hÖ thèng c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ giao dÞch. TiÕp tôc më réng c¸c chñng lo¹i hµng ho¸ vµ thµnh phÇn cho c¸c th­¬ng nh©n n­íc ngoµi tham gia giao dÞch. ChuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó chuyÔn c¸c së giao dÞch tõ së h÷u Nhµ n­íc thµnh c¸c së giao dÞch cæ phÇn. Thêi gian dù kiÕn tõ 2003 - 2005. S¬ ®å 3.3 C¬ cÊu tæ chøc cña mét së giao dÞch Héi ®ång qu¶n trÞ Khèi giao dÞch Khèi hµnh chÝnh qu¶n trÞ Khèi phô trî bAN GI¸M §èC Phßng ®iÒu hµnh hÖ thèng m¸y tÝnh Phßng tæ chøc c¸n bé vµ ®µo t¹o Phßng th­ ký vµ quan hÖ quèc tÕ Phßng hµnh chÝnh qu¶n trÞ Phßng thanh tra, ph¸p chÕ, nghiªn cøu tæng hîp Phßng giao dÞch Phßng qu¶n lý vµ l­u gi÷ Phßng qu¶n lý c¸c thµnh viªn Nh­ vËy kÕt thóc giai ®o¹n nµy lµ ViÖt Nam ®· cã mét thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau víi 2 - 3 Së giao dÞch ®ñ tÇm ho¹t ®éng cho c¸c th­¬ng nh©n cña ViÖt Nam, khu vùc vµ quèc tÕ. §ång thêi nhµ n­íc còng xo¸ bá nghÜa vô bao cÊp cña m×nh ®èi víi mét sèc Së giao dÞch. Tuy nhiªn ®Ó cho thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam sím ®­îc h×nh thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng, chóng t«i xin nªu lªn mét sè kiÕn nghÞ nh­ sau: III. Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p 1. VÒ viÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý: ë n­íc ta ®· h×nh thµnh mét sè Bé luËt c¬ b¶n ®Ó ®iÒu khiÓn sù ho¹t ®éng cña c¸c th­¬ng nh©n, doanh nh©n trong viÖc kinh doanh trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ ®Þch vô nh­ luËt doanh nghiÖp, luËt c«ng ty, luËt th­¬ng m¹i.... §iÒu ®ã ®· t¹o ra mét c¬ së thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kinh doanh trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau khi ch­a cã ph¸p lÖnh ®Ó ®iÒu khiÓn lo¹i h×nh kinh doanh nµy. Tuy nhiªn mét sè luËt ®· ban hµnh nh­ng cßn thiÕu ch­a ®Ò cËp ®Õn nh÷ng cÊn ®Ò liªn quan ®Õn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, hoÆc cã thÓ ®· ®Ò cËp nh­ng ch­a phï hîp...ThËm chÝ cã chç cßn m©u thuÉn lÉn nhau gi÷a c¸c Bé luËt. V× vËy, cïng víi viÖc hoµn thiÖn söa ®æi c¸c luËt ®· cã cÇn nghiªn cøu, so¹n th¶o vµ ban hµnh tr­íc m¾t cã thÓ lµ nghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ qui ®Þnh vÒ viÖc kinh doanh trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam, ®ång thêi chuÈn bÞ nghiªn cøu vµ so¹n th¶o ph¸p lÖnh kinh doanh trªn thÞ tr­êng nµy. Yªu cÇu cña viÖc h×nh thµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, mét mÆt nh»m duy tr× sù æn ®Þnh vµ khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña lo¹i h×nh thÞ tr­êng nµy, mÆt kh¸c ph¶i phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ vÒ kinh tÕ, x· héi cña ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý vµ xö lý theo ph¸p luËt. 2 . VÒ ph­¬ng thøc tæ chøc thùc hiÖn Thµnh lËp mét ban chuyªn tr¸ch trùc thuéc Bé Th­¬ng m¹i, Ban nµy cã chøc n¨ng triÓn khai thùc hiÖn mäi c«ng viÖc ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau vña ViÖt Nam mµ b­íc1lµ thùc hiÖn mét dù ¸n vÒ h×nh thµnh m« h×nh ThÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy tr­íc m¾t Bé Th­¬ng m¹i nªn tr×nh ChÝnh phñ thùc hiÖn mét dù ¸n cÊp Nhµ n­íc hoÆc cÊp Bé lµ “ C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam”, néi dung vµ kÕt qu¶ cña dù ¸n nµy nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn. V× vËy viÖc thµnh lËp mét tiÓu ban chuyªn tr¸ch vµ tiÕn hµnh thùc hiÖn dù ¸n h×nh thµnh m« h×nh cña thÞ tr­êng lµ ph­¬ng thøc phï hîp nhÊt ®Ó x©y dùng mét c¸ch nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ nhÊt thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. Ban chuyªn tr¸ch nµy cã chøc n¨ng gióp Bé th­¬ng m¹i thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng trong giai ®o¹n ®Çu tiªn. 3 . VÒ ®µo t¹o ViÖc ®µo t¹o c¸n bé cã mét ý nghÜa rÊt quan träng vµ ph¶i ®i tr­íc mét b­íc, râ rµng kh«ng thÓ cã mét thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau mét c¸ch hoµn h¶o nÕu nh­ kh«ng cã mét ®éi ngò c¸n bé cã chuyªn m«n cao. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ph¶i: Thèng nhÊt ch­¬ng tr×nh, néi dung, ®µo t¹o vµo mét mèi , x©y dùng gi¸o tr×nh, tiªu chuÈn, néi dung ®µo t¹o thèng nhÊt trong c¶ n­íc. TiÕn hµnh ®µo t¹o ®ång thêi c¸c lo¹i c¸n bé sau: C¸n bé qu¶n lý cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. C¸n bé vËn hµnh t¹i Së giao dÞch thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau vµ c¸c tæ chøc phô trî. C¸n bé kinh doanh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. Trong ®ã ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý vµ gi¸o viªn cho trung t©m ®µo t¹o kh¸c cÇn ®i tr­íc mét b­íc. Néi dung ®µo t¹o Tæ chøc ®µo t¹o c¬ b¶n chung, sau ®ã chuyÓn sang ®µo t¹o chuyªn s©u cho tõng c¸n bé. Trªn c¬ së ®ã tiÕn hµnh Tæ chøc ®µo t¹o thùc hµnh cho c¸c ®èi t­îng ®· qua lo¹i h×nh ®µo t¹o c¬ b¶n vµ chuyªn s©u. KÕt hîp ®µo t¹o trong n­íc (do gi¸o viªn trong n­íc vµ mêi mét sè gi¸o viªn cña n­íc ngoµi ®¶m nhËn) vµ ®µo t¹o thùc hµnh ë n­íc ngoµi.. Bªn c¹nh ®µo t¹o chuyªn m«n, sÏ tiÕn hµnh ®µo t¹o qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ qua ch­¬ng tr×nh häc cña c¸c tr­êng ®¹i häc, tr­êng phæ th«ng ®Ó phæ cËp cho ng­êi d©n hiÓu vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. TÊt c¶ c¸c c¸ nh©n muèn lµm viÖc trong c¸c bé phËn liªn quan ®Õn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ph¶i qua ®µo t¹o, thi tuyÓn vµ ®­îc Bé Th­¬ng m¹i hoÆc ban ban qu¶n lý thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cÊp chøng chØ, giÊy hµnh nghÒ. Kinh phÝ ®µo t¹o: C¬ së ®µo t¹o trong n­íc do ban qu¶n lý thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau phèi hîp víi c¸c c¬ së ®µo t¹o kh¸c cña Bé Th­¬ng m¹i bè trÝ, thêi gian ®Çu nhµ n­íc hç trî ®Çu t­ kinh phÝ cho qu¸ tr×nh ®µo t¹o (c¬ së, gi¸o tr×nh, gi¶ng viªn...), kÕt hîp tËn dông triÖt ®Ó nguån kinh phÝ viÖn trî gióp ®ì cña c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, ®ång thêi thu thªm phÝ ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc cã ng­êi cö ®i häc ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn l©u dµi cña c¸c tæ chøc ®µo t¹o. Nh­ vËy viÖc tæ chøc biªn so¹n gi¸o tr×nh vµ tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o kÕt hîp víi viÖc tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt nh»m t¹o ra nh÷ng ng­êi cã kh¶ n¨ng qu¶n lý, vËn hµnh vµ tham gia giao dÞch cho thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. Cïng víi viÖc ®µo t¹o lµ tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ qua xuÊt b¶n c¸c Ên phÈm tham kh¶o nh»m trang bÞ vµ n©ng cao nhËn thøc cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau. 4 . VÒ c¸c vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan CÇn nhanh chãng triÓn khai x©y dùng m« h×nh thÞ tr­êng mµ cô thÓ lµ h×nh thµnh nªn c¸c trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau nh»m gi¶i quyÕt viÖc tiªu thô n«ng s¶n cho n«ng d©n, h×nh thøc së h÷u c¸c trung t©m nµy ban ®Çu lµ nhµ n­íc. Sau mét thêi gian sÏ h×nh thµnh c¸c së giao dÞch chÝnh quy hiÖn ®¹i cÇn triÓn khai nghiªn cøu vÒ c¸c mÆt hµng ®­a vµo giao dÞch C¸c mÆt hµng tham gia vµo giao dÞch ban ®Çu kho¶ng 2-3 mÆt hµng cã kh¶ n¨ng nhÊt lµ g¹o, cµ phª, nh©n ®iÒu, sau mét thêi gian cã thÓ më réng sang c¸c mÆt hµng kh¸c nh­ cao su, chÌ, rau qu¶, than ®¸.. Thµnh phÇn nh÷ng ng­êi tham gia giao dÞch (th­¬ng gia hoa hång) lµ nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, lµ nh÷ng ng­êi cã ®ñ kh¶ n¨ng vÒ chuyªn m«n vµ tµi chÝnh. Ban ®Çucã thÓ ch­a cho phÐp th­¬ng nh©n n­íc ngoµi tham gia, nh­ng mét thêi gian sau sÏ më cña cho hä vµo giao dÞch trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. ChuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó khi c¸c Së giao dÞch ®· ph¸t triÓn, h¬n n÷a vµo thêi gian ®ã nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo dÞnh h­íng x· héi chñ nghÜa, th× cã thÓ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c së giao dÞch, nh­ c¸c n­íc kh¸c trªn khu vùc vµ thÕ giíi . CÇn ph¶i tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n cña n­íc ngoµi còng nh­ cña quèc tÕ vÒ c¶ kinh nghiÖm, kiÕn thøc chuyªn m«n lÉn tµi chÝnh ®Ó nhanh chãng h×nh thµnh ®­îc thÞ tr­êng vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ngay tõ ®Çu. Cuèi cïng, ®Ó biÕn c¸c ý t­ëng trªn ®©y thµnh hiÖn thùc ®Ò nghÞ ChÝnh Phñ giao cho Bé Th­¬ng m¹i phèi hîp víi c¸c Bé, Ngµnh liªn quan thùc hiÖn mét dù ¸n cÊp Nhµ n­íc lµ nghiªn cøu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. Môc tiªu cña dù ¸n lµ h×nh thµnh mét m« h×nh thÞ tr­êng phï hîp cho ViÖt Nam; theo m« h×nh ®· chän tiÕn hµnh x©y dùng c¸c trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau, n©ng cÊp c¸c trung t©m thµnh c¸c Së... vµ nh­ vËy trong mét t­¬ng lai kh«ng xa c¸c Së giao dÞch hµng ho¸ cña ViÖt Nam sÏ ®­îc h×nh thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng. KÕt luËn XuÊt ph¸t tõ viÖc nªu vµ ph©n tÝch c¸c h×nh thøc giao dÞch cô thÓ nh­ triÓn h¹n, kú h¹n vµ tù chän, ®Ò tµi ®· h×nh thµnh mét bøc tranh tæng thÓ vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. Kh«ng dõng l¹i ë møc ®é tæng quan kh¸i qu¸t, ®Ò tµi ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c h×nh thøc giao dÞch cã tæ chøc ®ã lµ giao dÞch kú h¹n vµ tù chän. Qua viÖc nghiªn cøu vµ t×m hiÓu c¸c tµi liÖu, ®Ò tµi còng nªu lªn mét sè kinh nghiÖm cña n­íc ngoµi vÒ qu¶n lý, tæ chøc vµ vËn hµnh c¸c trung t©m giao dÞch hµng ho¸ giao sau cô thÓ, bæ Ých cho viÖc x©y dùng m« h×nh mét thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. §Ó nãi lªn vai trß vµ ý nghÜa cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ®Ò tµi ®· tËp trung ph©n tÝch vÒ vai trß tù b¶o hiÓm, ph­¬ng tiÖn th«ng tin ph¸t hiÖn gi¸ c¶ vµ nhiÒu ý nghÜa kinh tÕ x· héi kh¸c cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau. ThÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau râ rµng lµ ph­¬ng tiÖn thÇn kú ®Ó ®Ó chia sÏ rñi ro do thÞ tr­¬ng g©y ra mµ nÕu kh«ng cã nã th× n«ng d©n th­êng lµ ng­êi ph¶i g¸nh chÞu. Tõ viÖc nªu lªn vai trß, ý nghÜa kinh tÕ nãi chung ®Ò tµi còng ®· ®Ò cËp mét c¸ch cô thÓ ®Õn vai trß cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay trªn c¸c cÊp ®é nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi n«ng d©n. MÆc dÇu ë n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau ng­êi ta tiÕn hµnh giao dÞch c¸c lo¹i h×nh hµng ho¸ kh¸c nhau, nh­ng trong ®Ò tµi chóng t«i ®· giµnh sù chó träng ®Æc biÖt ®Õn nhãm c¸c n«ng s¶n hµng ho¸. §iÒu ®ã ®­îc xuÊt ph¸t tõ mét thùc tÕ lµ hiÖn nay vÊn ®Ò tiªu thô n«ng s¶n sau thu ho¹ch cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò bøc xóc, h¬n n÷a trong lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng nµy nhãm n«ng s¶n hµng ho¸ lu«n gi÷ mét vÞ trÝ quan träng nhÊt. V× vËy, bªn c¹nh nªu nªn nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt chung vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, ®Ò tµi ®· ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tham gia cña mét sè mÆt hµng n«ng s¶n ViÖt nam trong thêi gian tíi. TÊt c¶ c¸c néi dung võa nªu nªn víi mét môc ®Ých chÝnh cña ®Ò tµi lµ ®Ò ra nh÷ng c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn ®Ó h×nh thµnh m« h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. C¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ ®Ò tµi còng ®· h×nh thµnh c¸c b­íc ®i ®Ó thiÕt lËp thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam. §ã lµ mét qóa tr×nh tõ viÖc h×nh thµnh c¸c Trung t©m giao dÞch (tiÒn ®Ò cña c¸c së giao dÞch), ®Õn viÖc chuyÓn c¸c trung t©m thµnh c¸c Së giao dÞch hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam, ®ång thêi kh«ng ngõng n©ng cÊp vµ hoµn thÞªn chóng trong c¸c giai ®o¹n tiÕp theo. Cuèi cïng lµ kÕt luËn vµ c¸c kiÕn nghÞ, ®Ò tµi ®· nªu nªn mét sè c¸c kiÕn nghÞ cô thÓ ®Ó viÖc triÓn khai, x©y dùng thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam sím trë thµnh hiÖn thùc. ViÖc ®Ò xuÊt lªn ChÝnh Phñ cho phÐp Bé Th­¬ng m¹i thùc hiÖn dù ¸n vÒ x©y dùng m« h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau cña ViÖt Nam lµ mét ph­¬ng thøc tèi ­u nh»m thùc hiÖn môc tiªu, ý t­ëng mµ ®Ò tµi ®· nªu ra. §Ò tµi ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c Bé, Ngµnh vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan nh­; Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, Uû Ban kinh tÕ Trung ­¬ng, V¨n phßng ChÝnh phñ...§Æc biÖt lµ c¸c c¬ quan thuéc Bé Th­¬ng m¹i nh­ Vô qu¶n lý khoa häc, Vô KÕ ho¹ch vµ thèng kª...Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì quý b¸u mµ tÊt c¶ ®· dµnh cho nhãm nghiªn cøu ®Ò tµi. Víi viÖc t×m hiÓu mét khèi l­îng lín c¸c t­ liÖu h¬n n÷a hÇu hÕt lµ tµi liÖu cña n­íc ngoµi trong mét thêi gian ng¾n, ®Õn nay ®Ò tµi ®· ®­îc hoµn thµnh. Chóng t«i hy väng r»ng nh÷ng ®Ò xuÊt cña ®Ò tµi sím ®­îc trë thµnh hiÖn thùc, gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ bøc xóc ë n­íc ta hiÖn nay. PhÇn phô lôc Phô lôc 1: Mét vÝ dô vÒ tÝnh to¸n vµ thanh to¸n tiÒn b¶o chøng VÝ dô nµy sö dông cho ho¹t ®éng mua b¸n cña mét kh¸ch hµng ®Ó chøng minh viÖc thanh to¸n tiÒn b¶o chøng hµng ngµy x¶y ra cã tÝnh ®iÓn h×nh trong viÖc mua b¸n kú h¹n. Mét phÇn trong vÝ dô nµy cã c¶ c¸ch tÝnh to¸n lç l·i hµng ngµy, vèn tån d­ tµi kho¶n hµng ngµy, lç l·i rßng luü tÝch do mua b¸n ®em l¹i. ViÖc mua b¸n gi¶ ®Þnh lµ kú h¹n x¨ng kh«ng ch× trong th¸ng 4/1989, cßn gi¸ kú h¹n sö dông ®Ó tÝnh to¸n trong c¸c b¶ng 1 vµ 2 ®Òu lµ nh÷ng gi¸ thùc x¶y ra th¸ng 4/1989. ViÖc mua b¸n diÔn ra nh­ sau: 1. 3/4: Mua hîp ®ång 2-5-89 víi gi¸ 67,85 xen/ gal«ng. 2. 12/4: B¸n hîp ®ång 2-5-89 víi gi¸ 70,11 xen/ gal«ng. 3. 18/4: B¸n hîp ®ång 4-6-89 víi gi¸ 69,33 xen/ gal«ng. 5. 21/4: Mua hîp ®ång 4-6-89 víi gi¸ 71,18 xen/ gal«ng. §Ó cho ®¬n gi¶n, toµn bé mua b¸n trªn diÔn ra theo gi¸ thanh to¸n trong ngµy giao dÞch. (gi¸ thanh to¸n do Së giao dÞch quy ®Þnh dùa trªn mét lo¹t gi¸ gÇn lóc chãt mua b¸n, kh«ng nhÊt thiÕt lµ gi¸ mua b¸n cuèi cïng). B¶ng 1 Lç l·i hµng ngµy vµ lç l·i mua b¸n luü tÝch- x¨ng kh«ng ch× 3-4-1989 ®Õn 28-4-1989 Hîp ®ång th¸ng n¨m (th¸ng giao ngay) Hîp ®ång th¸ng s¸u (th¸ng kh«ng giao ngay) Gi¸ giao dÞch Gi¸ thanh to¸n Gi¸ giao dÞch Gi¸ thanh to¸n §¸nh dÊu theo chu chuyÓn tiÒn mÆt ë thÞ tr­êng Lç l·i luü tÝch Ch­a thùc hiÖn Thùc hiÖn xen/gal«ng xen/gal«ng xen/gal«ng xen/gal«ng $ $ $ 3. 67.85 67.85 65.00 - - - 4. 69.46 65.93 -1.352.40 +1.352.40 - 5. 66.43 63.93 -2.545.20 -1.192.80 - 6. 64.55 62.46 -1.579.20 -2.772.00 - 7. 64.95 62.89 +336.00 -2.436.00 - 10. 67.29 64.41 -1.965.60 -470.40 - 11. 69.00 65.91 +1.436.40 +966.00 - 12. 70.11 66.84 +932.40 - +1.898.40 13. 68.81 65.81 - - +1.898.40 14. 70.02 66.54 - - +1.898.40 17. 72.08 68.21 - - +1.898.40 18 73.86 69.33 69.33 - - +1.898.40 19. 74.62 70.23 -1.512.00 -1.512.00 +1.898.40 20. 74.65 71.36 -1.898.40 -3.410.40 +1.898.40 21. 74.16 71.18 71.18 +302.40 - -1.209.60 24. 72.23 69.18 - - -1.209.60 25 76.16 71.38 - - -1.209.60 26. 78.12 72.33 - - -1.209.60 27. 78.12 72.27 - - -1.209.60 28. 74.12 71.22 - - -1.209.60 Nguån: HiÖp héi c«ng nghiÖp kú h¹n Hoa Kú B¶ng 2 Tµi kho¶n tiÒn b¶o chøng vµ vèn trong tµi kho¶n- x¨ng kh«ng ch× tõ 3-4-1989 ®Õn 24-4-1989 Vèn Tµi kho¶n sai biÖt gi¸ Th¸ng Giao dÞch B¾t ®Çu Chu chuyÓn tiÒn * KÕt thóc Yªu cÇu sai biÖt ThiÕu Thõa $ $ $ $ $ $ Göi 5.000$ 0 +5.000 5.000,00 - - 5.000 3 Mua 2/5 5.000,00 - 5.000,00 1.000,00 1.000 - 4 Göi 1.000$ 6.000,00 +1.352,40 7.352,40 - - 1.352,40 5 7.352,40 -2.545,20 4.807,20 - - - 6 4.807,20 -1.579,20 3.228,00 2.772,00 2.772,00 - 7 Göi 2.772$ 6.000,00 +336,00 6.336,00 - - 336,00 10 6.336,00 +1.965,60 8.301,60 - - 2.301,60 11 Rót 2.301,60$ 6.000,00 +1.436,40 7.436,40 - - 1.436,40 12 B¸n 2/5 7.436,40 +932,40 8.268,80 - - 8.368,80 13 Rót 3.368,80$ 5.000,00 - 5.000,00 - - 5.000,00 14 5.000,00 - 5.000,00 - - 5.000,00 17 5.000,00 - 5.000,00 - - 5.000,00 18 B¸n 4/6 5.000,00 - 5.000,00 3.000,00 3.000,00 - 19 Göi 3.000$ 8.000,00 -1.512,00 6.488,00 - - - 20 6.488,00 -1.898,40 4.589,60 - 3.410,40 - 21 Mua 4/6 4.589,60 +302,40 4.892,00 - - 4.892,00 24 Rót 4.892$ 0 - 0 - - - * §¸nh dÊu theo chu chuyÓn tiÒn mÆt ë thÞ tr­êng. Nguån: HiÖp héi c«ng nghiÖp kú h¹n Hoa Kú Yªu cÇu vÒ b¶o chøng ban ®Çu lµ duy tr× theo hîp ®ång nh­ sau: Th¸ng giao ngay Th¸ng kh«ng giao ngay Khëi ®Çu 3.000$ 2.000$ Duy tr× 2.100$ 1.400$ B¶ng 1 cho thÊy gi¸ thanh to¸n hµng ngµy cho nh÷ng hîp ®ång kú h¹n th¸ng 5 vµ 6, ®­a vµo m¸y tÝnh sè lç l·i hµng ngµy cña c¸c vÞ thÕ kú h¹n thuéc kh¸ch hµng. C¸c kho¶n lç l·i nµy ®Òu cã thÓ thùc hiÖn vµ ch­a thùc hiÖn. Lç l·i thùc hiÖn lµ nh÷ng kho¶n n¶y sinh tõ mua b¸n thùc sù. Lç l·i ch­a thùc hiÖn lµ do tµi kho¶n ®­îc ®Þnh gi¸ l¹i hµng ngµy hoÆc ghi chÐp theo gi¸ thÞ tr­êng hµng ngµy. (§éc gi¶ cã thÓ tù tÝnh to¸n c¸c kho¶n lç l·i nµy. Gîi ý: Mçi hîp ®ång kú h¹n ®ßi hái giao 42.000 gal«ng x¨ng). B¶ng 2 tr×nh bµy tµi kho¶n b¶o chøng hµng ngµy cña kh¸ch. Nã kh¼ng ®Þnh r»ng tµi kho¶n ®­îc më ngµy 3/4 víi sè tiÒn göi lµ 5.000$ øng tr­íc cho viÖc mua b¸n kú h¹n; b¶ng cßn cung cÊp giao dÞch hµng ngµy thùc hiÖn ë tµi kho¶n b¶o chøng tõ ngµy 3/4 ®Õn 24/4 do nh÷ng giao dÞch sau ®©y: - 3/4 Kh¸ch mua hîp ®ång ngµy 2/5 dÉn ®Õn b¶o chøng ban ®Çu lµ 1.000$ lµ hiÖu sè gi÷a tiÒn göi cña kh¸ch 5.000$ ngµy h«m tr­íc víi yªu cÇu b¶o chøng ban ®Çu lµ 6.000$ (3.000$ x 2 = 6.000$). - 4/4 Kh¸ch ®¸p øng kho¶n b¶o chøng vµ göi 1.000$. Tµi kho¶n cña kh¸ch chøng kiÕn mét kho¶n l·i 1.352,40$ trong ngµy, vèn tån d­ lªn ®Õn 7.352,40$. Do vèn tån ë trªn møc yªu cÇu b¶o chøng, nªn kh¸ch ®­îc quyÒn rót tiÒn mÆt nÕu cÇn, nh­ng kh¸ch kh«ng rót. - 5/4 Gi¸ x¨ng sôt xuèng nhiÒu dÉn ®Õn kho¶n lç ch­a thùc hiÖn 2.545,20$, vèn gi¶m cßn 4.807,20$. Do tæng vèn vÉn trªn møc 4.200$ (2.100 x 2) cña b¶o chøng duy tr×, nªn kh«ng cã yªu cÇu b¶o chøng. - 6/4 Gi¸ x¨ng tiÕp tôc gi¶m, dÉn ®Õn lç thªm 1.579,20$, gi¶m vèn cßn 3.228,00$. B©y giê vèn xuèng d­íi møc b¶o chøng duy tr× lµ 4.200$, nªn yªu cÇu b¶o chøng biÕn ®æi lµ 2.772$ (6.000$ - 3.228= 2.772$), ®­a sè vèn trong tµi kho¶n trë vÒ møc b¶o chøng yªu cÇu ban ®Çu 6.000$. -7/4 Kh¸ch ®¸p øng yªu cÇu b¶o chøng b»ng viÖc göi 2.772$. Gi¸ x¨ng cã nhÝch lªn. Vèn lªn 6.336$. -10/4 Gi¸ x¨ng tiÕp tôc t¨ng. Vèn cña kh¸ch t¨ng lªn 8.301,60$. Kh¸ch yªu cÇu m«i giíi tr¶ sè tiÒn d­ trong tµi kho¶n lµ 2301,60$ (hiÖu sè gi÷a b¶o chøng yªu cÇu ban ®Çu cña 6.000$ vµ vèn hiÖn thêi 8.301,60$). - 11/4 Gi¸ x¨ng t¨ng lªn. Kh¸ch cã kho¶n l·i kh«ng thùc hiÖn 1.436,40$ ®­a sè vèn trong tµi kho¶n lªn 7.436,00$. - 12/4 Kh¸ch kÕt thóc vÞ thÕ b»ng viÖc b¸n hîp ®ång 2/5 víi gi¸ 70,11 xen/gal«ng, thùc hiÖn kho¶n l·i ngµy h«m ®ã 932,40$. Vèn cña kh¸ch t¨ng lªn 8.368,00$. Cét bªn c¹nh phÝa ph¶i cña b¶ng 2.8 cho thÊy sè thùc hiÖn luü tÝch cho ®Õn ngµy nµy: kh¸ch cã kho¶n l·i rßng 1.898,40$. - 13/4 Kh¸ch rót 3.368,00$ trong tµi kho¶n, chØ ®Ó l¹i 5.000$ nh­ lóc më tµi kho¶n. - 18/4 Kh¸ch b¸n hîp ®ång 4/6, yªu cÇu tiÒn b¶o chøng ban ®Çu 8.000$ (2.000$ x 4), do ®ã n¶y sinh yªu cÇu b¶o chøng 3000$ (8.000$ - 5.000$ = 3.000$). - 19/4 Kh¸ch ®¸p øng yªu cÇu b¶o chøng b»ng c¸ch göi 3.000$. Gi¸ x¨ng lªn t¹o ra kho¶n lç kh«ng thùc hiÖn 1.512,00$. Vèn tµi kho¶n vÉn cßn trªn møc yªu cÇu 5.600$ (1.400$ x 4) cña møc duy tr×, cho nªn kh«ng cã yªu cÇu b¶o chøng ®­îc ®­a ra. - 20/4 Gi¸ x¨ng tiÕp tôc t¨ng, lµm lç thªm 1.898,40$. Vèn gi¶m cßn 4.589,60$ khiÕn m«i giíi ®­a ra yªu cÇu b¶o chøng lµ 3.410,40 $ ®Ó phôc håi vèn vÒ møc b¶o chøng yªu cÇu ban ®Çu 8.000$ (8.000$ - 4.589,60$ = 3.410,40$). - 21/4 Kh¸ch kh«ng thÓ ®¸p øng yªu cÇu trªn vµ quyÕt ®Þnh bï trõ vÞ thÕ cña m×nh b»ng viÖc mua hîp ®ång 4/6 víi gi¸ 71,18 xen/ gal«ng ®Ó cã kho¶n l·i 302,40$. Vèn cßn l¹i lµ 4.892$, kh¸ch yªu cÇu ®­îc tr¶ l¹i tiÒn. Toµn bé c¶ th¸ng, ho¹t ®éng mua b¸n cña kh¸ch ph¸t sinh kho¶n lç rßng lµ 1.209,60$. Phô lôc 2 Tù b¶o hiÓm b»ng thÞ tr­êng kú h¹n hµng ho¸ 1 Tù b¶o hiÓm gi¸ lªn (mua) ViÖc tù b¶o hiÓm gi¸ lªn ®­îc c¸c nhµ chÕ biÕn, nhµ xuÊt khÈu hay ng­êi thùc sù cÇn hµng ho¸ sö dông. Môc tiªu lµ ®Ó "cè ®Þnh" gi¸ mua hµng ho¸ gi÷a ngµy c©n nh¾c vµ ngµy mua thùc sù hµng ho¸. Mét nhµ chÕ biÕn ngò cèc dù ®Þnh cÇn 40.000 thïng lóa m× trong th¸ng 4/1983 anh ta cã thÓ mua hµng vµo ngµy h«m nay vµ b¶o qu¶n hµng ho¸ cho ®Õn th¸ng T­, hay mét c¸ch kh¸c lµ anh ta ®îi ®Õn th¸ng 4 vµ mua hµng trªn thÞ tr­êng giao ngay. Ph­¬ng ¸n thø hai cã thÓ ®Æt nhµ s¶n xuÊt vµo t×nh tr¹ng rñi ro vÒ gi¸. Vµo th¸ng t­, gi¸ lóa m× cã thÓ cao h¬n, ®Ó ®¹t ®­îc sù b¶o vÖ chèng l¹i t¨ng gi¸, nhµ s¶n xuÊt sÏ tù b¶o hiÓm trªn thÞ tr­êng kú h¹n. Qu¸ tr×nh ®ã nh­ sau: ThÞ tr­êng giao ngay ThÞ tr­êng kú h¹n 17/1/1983 17/1/1983 CÇn 40.000 thïng lóa m× vµo th¸ng 4/1983. Gi¸ hiÖn hµnh lµ 3,4150$/thïng Mua t¸m hîp ®ång kú h¹n th¸ng 5 (CBT) víi gi¸ 3,5275$/thïng. 15/4/1983 15/4/1983 Mua 40.000 thïng, gi¸ thÞ tr­êng giao ngay (gi¶ thiÕt) lµ 3,5000$. B¸n (®Ó bï l¹i) 8 hîp ®ång kú h¹n th¸ng 5 víi gi¸ 3,675$. KÕt qu¶ ThiÖt h¹i cã thÓ mÊt : = 3,5000$ - 3,4150$ = 0,085$ Lîi nhuËn thùc tÕ: = 3,675$ - 3,5275$ = 0,1475$ Lîi nhuËn mçi thïng = 0,1475 - 0,0850 = 0,0625 $ NÕu thiÖt h¹i cã thÓ mÊt b»ng víi lîi nhuËn thùc tÕ, tù b¶o hiÓm sÏ lµ mét tù b¶o hiÓm "hoµn h¶o". Lîi nhuËn rßng thu ®­îc vÒ kÕt qu¶ tù b¶o hiÓm xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ c¬ së ®· bÞ yÕu ®i; tøc lµ, sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ kú h¹n vµ gi¸ giao ngay ®· ë møc rÊt lín. NÕu c¬ së vÉn gi÷ nguyªn, th× lîi nhuËn rßng lµ b»ng 0. NÕu c¬ së m¹nh lªn th× lîi nhuËn rßng sÏ ©m, vµ tù b¶o hiÓm sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶ nh­ nhµ s¶n xuÊt mong ®îi. Chóng h·y xem xÐt nh÷ng t¸c ®éng cña mét c¬ së m¹nh h¬n: ThÞ tr­êng giao ngay ThÞ tr­êng kú h¹n 15/4/1983 15/4/1983 Gi¸ giao ngay = 3,55 $ Gi¸ kú h¹n = 3,62 $ KÕt qu¶ ThiÖt h¹i cã thÓ : = 3,55 $ - 3,415 $ = 0,135 $ Lîi nhuËn thùc tÕ = 3,62 $ - 3,5275 $ = 0,0925 $ ThiÖt h¹i thùc tÕ lµ 0,0925 - 0,1350 = - 0,0425 $ Nh­ vËy, trong tr­êng hîp nµy, sù t¨ng c­êng c¬ së ®· ®­a ®Õn tæn thÊt rßng. Tù b¶o hiÓm kh«ng ph¶i lµ mét ho¹t ®éng tù b¶o hiÓm cã hiÖu qu¶. 2 Tù b¶o hiÓm gi¸ xuèng (b¸n) Mét n«ng d©n ®ang chê ®îi thu ho¹ch vµ b¸n lóa m× cña m×nh vµo th¸ng 7 n¨m 1983 râ rµng ng­êi Êy rÊt quan t©m ®Õn viÖc gi¸ lóa m× gi¶m xuèng so víi møc gi¸ hiÖn nay. NÕu tho¶ m·n víi nh÷ng møc gi¸ hiÖn nay vµ mong muèn Ýt nhÊt lµ ®¹t ®­îc gi¸ ®ã, n«ng d©n trång lóa m× sÏ tù b¶o hiÓm trªn thÞ tr­êng kú h¹n b»ng c¸ch b¸n hîp ®ång kú h¹n ®Ó bï l¹i vÞ thÕ giao ngay dù kiÕn t¨ng. Quy tr×nh ®ã nh­ sau: ThÞ tr­êng giao ngay ThÞ tr­êng kú h¹n 17/1/1983 Dù kiÕn thu ho¹ch vµ b¸n 10.000 thïng lóa m× 17/1/1983 B¸n hai hîp ®ång kú h¹n (CBT) víi gi¸ 3,5825 $/thïng Kh«ng cã vÞ thÕ thùc tÕ nµo trªn thÞ tr­êng giao ngay Gi¸ giao ngay hiÖn hµnh cña lóa m× = 3,415$ Th¸ng 7/1983 Th¸ng 7/1983 B¸n 10.000 thïng víi gi¸ 3,35 $ Mua (®Ó bï l¹i) hai hîp ®ång kú h¹n th¸ng 7 víi gi¸ 3,40$ KÕt qu¶ ThiÖt h¹i c¬ héi = 0,065 $ Lîi nhuËn rßng = 0,1825 - 0,065 = 0,1175$ Lîi nhuËn thùc sù = 0,1825 $ Lîi nhuËn thùc sù trong tù b¶o hiÓm gi¸ xuèng nµy ph¸t sinh tõ sù t¨ng c­êng cña c¬ së. §iÒu nµy hoµn toµn chÝnh x¸c ®èi víi kÕt qu¶ ng­îc l¹i ®· thu ®­îc trong tù b¶o hiÓm gi¸ lªn. T­¬ng tù, mét c¬ së yÕu ®i sÏ lµm gi¶m, nÕu kh«ng lo¹i trõ, tÝnh hiÖu qu¶ cña tù b¶o hiÓm gi¸ xuèng. NÕu c¬ së yÕu ®i, n«ng d©n cã thÓ quyÕt ®Þnh kÐo tù b¶o hiÓm gÇn l¹i, tøc lµ kÕt thóc tù b¶o hiÓm trong hîp ®ång th¸ng 7 vµ thiÕt lËp mét vÞ thÕ b¸n míi trong mét hîp ®ång kh¸c trong ®ã c¬ së dù kiÕn sÏ t¨ng c­êng. Trong khi ®ã, anh ta n¾m gi÷ lóa m× l©u h¬n céng víi chi phÝ b¶o qu¶n. Nh­ vËy chóng ta cho ®Õn nay vÉn tËp trung vµo tù b¶o hiÓm trªn thÞ tr­êng lóa m×. C¸c ho¹t ®éng tù b¶o hiÓm trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c vÒ c¬ b¶n còng ho¹t ®éng theo cïng mét c¸ch. Cïng víi nh÷ng ­u ®iÓm cña tù b¶o hiÓm ®èi víi mét n«ng d©n, viÖc gi¶m rñi ro vÒ gi¸, cßn cã nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n kh¸c cô thÓ nh­ sau: - C¶i thiÖn nh÷ng c¬ héi ®èi víi mét ng©n hµng cho vay nÕu kh«ng ph¶i v× mét l·i suÊt thÊp h¬n. Mét hoa mµu ®­îc tù b¶o hiÓm sÏ lµ mét hoa mµu "an toµn" trong con m¾t cña nhµ ng©n hµng. - §Æt ra mét møc gi¸ trÇn ®èi víi chi phÝ s¶n xuÊt. Mét vÝ dô lµ chi phÝ thøc ¨n ch¨n nu«i ®èi víi n«ng d©n nu«i lîn. - Cho phÐp cã mét kÕ ho¹ch s¶n xuÊt tèt h¬n khi gi¸ c¶ biÕn ®éng vµ nhu cÇu vÒ s¶n phÈm biÕn ®éng. - æn ®Þnh biªn lîi lîi nhuËn th«ng qua tù b¶o hiÓm chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ b¸n cña s¶n phÈm cuèi cïng. - Bëi v× thÞ tr­êng kú h¹n lµ mét c«ng cô kh«ng tèn kÐm ®Ó kh¸m ph¸ vÒ gi¸ giao ngay dù ®o¸n, ®iÒu nµy sÏ gióp n«ng d©n ®Æt kÕ ho¹ch b¸n hµng cña m×nh (b¸n h«m nay hay b¸n ngµy mai). - KÐo dµi thêi vô b¸n hµng th«ng qua viÖc b¸n mét s¶n phÈm ch­a thu ho¹ch trªn thÞ tr­êng kú h¹n. Gi¶m møc tån kho. C¸c hîp ®ång kú h¹n lµ mét c«ng cô tuyÖt vêi ®èi víi c¸c n«ng d©n cã c«ng suÊt l­u kho kh«ng ®ñ vµ cã mong muèn gi¶m tíi møc tèi thiÓu viÖc n¾m gi÷ tån kho trong khi duy tr× sù th©m nhËp (mét cam kÕt) ®èi víi hµng ho¸. tµi liÖu tham kh¶o 1. Futures and Option-Franklin R. Edwards- Coloumbia University; Clindy W. Ma- Metallgesehalf; McGraw-Hill, Inc. 2. Futures markets- Darrell Duffie- University of Wollongong library- Prectice Hall, Englewood Cliffs; 3. Futures Stock- Stephen Calder- Patrick Lindsay- David Koch- University of Wollongong library- australia, Maryborough, Victoria; 4. Speculative Markets- Sarkis J. Khoury- University ß Notre Dame- Macmillan Publishing Company- New york- Collier Macmillan Publishers- London; 5. Understanding Futures Markets- Robert W. Kolb- New York institute of Finace; 6. Primary commodity prices: economic models and policy- L. Alan Winters and David Sapsford- University of Wollongong library- Cambridge University Press; 7. World primary comodity trade: experience of the 1980s and prospects for the 1990s- Graeme Tie and Brian S. Fisher; 8. An introduction to derivatives- Don M. Chance- Virginia Polytechnic institute and State University- The Dryden Press- Harcourt Brace College Publishers; 9. Futures and Options markets, Trading in Commoditites and Financials- Steven C. Blank- University of Califoria, Davis- Colin A. Carter- University of Califoria, Davis- Brian H. Schmiesing - South Dakota State University - Prentice Hall, Inc 1991.