Nghiên cứu khảo sát đánh giá sự tác động của sản xuất đến môi trường tại công ty cổ phần Cao su - Nhựa Hải Phòng

Më ®Çu Con ng­êi hiÖn nay ®ang ®èi mÆt víi mét vÊn ®Ò lín liªn quan ®Õn ®êi sèng toµn cÇu lµ sù suy tho¸i mét c¸ch trÇm träng cña m«i tr­êng. NhËn thøc nh­ thÕ nµo vµ lµm g× tr­íc thùc tÕ ®ã lµ vÊn ®Ò quan t©m cña tÊt c¶ chóng ta. VÊn ®Ò m«i tr­êng lµ mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. HiÖn nay t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch mang tÝnh toµn cÇu. Sù gia t¨ng d©n sè mét c¸ch nhanh chãng, sù ph¸t triÓn kinh tÕ, sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ m«i tr­êng ®· g©y nªn mÊt c©n b»ng sinh th¸i, lµm suy gi¶m tÝnh ®a d¹ng sinh häc vµ suy kiÖt c¸c lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn. Bªn c¹nh ®ã, th¸i ®é thê ¬, v« tr¸ch nhiÖm vµ nh÷ng hµnh ®éng v« t×nh hay h÷u ý g©y tæn h¹i ®Õn m«i tr­êng ngµy cµng suy tho¸i nghiªm träng. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng lµ do ho¹t ®éng cña con ng­êi nh­ sinh ho¹t, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn th× nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i tr­êng nghiªm träng nhÊt lµ do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. N­íc ta thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ ®­¬ng nhiªn lµ kÐo theo ®« thÞ hãa. Theo kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc, t×nh h×nh « nhiÔm m«i tr­êng còng gia t¨ng nhanh chãng. C¸c lo¹i « nhiÔm m«i tr­êng th­êng thÊy t¹i c¸c ®« thÞ ViÖt Nam lµ « nhiÔm nguån n­íc, « nhiÔm c¸c khÝ SO2, CO2, NO2, « nhiªm ch× (Pd), chÊt th¶i r¾n ( trong sinh ho¹t, bÖnh viÖn). HiÖn nay viÖc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®ang g©y ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng mét c¸ch nghiªm träng, kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp thiÕt bÞ cò, l¹c hËu g©y « nhiÔm, phÇn lín c¸c khu c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i còng kh«ng cã hÖ thèng xö lÝ n­íc th¶i tËp trung vµ ®ang tiÕp tôc g©y « nhiÔm nghiªm träng. NhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò trªn, ®Ó thùc hiÖn nghiªm chØnh luËt b¶o vÖ m«i tr­êng do chñ tÝch n­íc Lª §øc Anh kÝ ngµy 10/1/1994, NghÞ ®Þnh 175/CP ngµy 18/10/1994 cña ChÝnh phñ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ “ H­íng dÉn thi hµnh luËt b¶o vÖ m«i tr­êng”, viÖc nghiªn cøu kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ t¸c ®éng do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹i c¸c xÝ nghiÖp, c¸c nhµ m¸y lµ vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt. V× vËy chóng t«i chän ®Ò tµi “ Nghiªn cøu kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ sù t¸c ®éng cña s¶n xuÊt ®Õn m«i tr­êng t¹i c«ng ty cæ phÇn Cao su - Nhùa H¶i Phßng”. Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ti tíi m«i tr­êng, cô thÓ lµ kh¶o s¸t m«i tr­êng ®Êt, m«i tr­êng n­íc, m«i tr­êng kh«ng khÝ, ®o ®é bôi, ®o tiÕng ån, chØ tiªu vi khÝ hËu t¹i c¬ së s¶n xuÊt cña c«ng ti cæ phÇn Cao su - Nhùa H¶i Phßng. §©y lµ xÝ nghiÖp quèc doanh thµnh lËp chÝnh thøc tõ n¨m 1993, lµ mét c¬ së gia c«ng c¸c vËt liÖu cao su - nhùa, t¹o ra mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ d©n dông. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhµ m¸y cã thÓ th¶i ra m«i tr­êng c¸c chÊt g©y « nhiÔm, c¸c chÊt nµy cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn m«i tr­êng, ®Õn ®êi sèng c¸n bé vµ c«ng nh©n trong c«ng nghiÖp, còng nh­ ®êi sèng cña nh©n d©n xung quanh khu vùc. V× vËy viÖc x¸c ®Þnh vµ ®Þnh l­îng c¸c yÕu tè g©y ®éc lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p thÝch hîp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c«ng ti kh«ng g©y ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng, ®Õn cuéc sèng cña céng ®ång n¬i ®©y. Ch­¬ng I m«I tr­êng, vÊn ®Ò « nhiÔm m«I tr­êng vµ ph­¬ng ph¸p xö lÝ 1.1. Tæng quan vÒ m«i tr­êng 1.1.1. Kh¸i niÖm m«i tr­êng M«i tr­êng cña mét vËt thÓ hoÆc mét sù kiÖn lµ tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh h­ëng tíi vËt thÓ vµ sù kiÖn ®ã. BÊt cø mét vËt thÓ, mét sù kiÖn nµo còng diÔn biÕn trong mét m«i tr­êng nhÊt ®Þnh [1]. 1.1.2. Sù « nhiÔm m«i tr­êng 1.1.2.1. ¤ nhiÔm m«i tr­êng n­íc N­íc lµ céi nguån chÝnh cña sù sèng vµ b¶n th©n nã còng lµ m«i tr­êng sèng cho mäi ®éng thùc vËt sinh tån. ¤ nhiÔm m«i tr­êng n­íc lµ sù lµm thay ®æi bÊt lîi cho m«i tr­êng n­íc, hoµn toµn hay t¹i bé phËn do c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau cña con ng­êi t¹o nªn. nh÷ng ho¹t ®éng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ c¸c mÆt n¨ng l­îng, møc ®é bøc x¹ mÆt trêi, thµnh phÇn vËt lý ho¸ häc cña n­íc, vµ sù phong phó c¸c loµi sinh vËt sèng trong n­íc. Nguån gèc g©y « nhiÔm n­íc cã thÓ lµ tù nhiªn hay nh©n t¹o. sù « nhiÔm n­íc tù nhiªn lµ do m­a, tuyÕt tan. Cßn nguån gèc g©y « nhiÔm nh©n t¹o chñ yÕu do ho¹t ®éng cña con ng­êi nh­ sinh ho¹t, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i. ®©y lµ nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt g©y nªn hiÖn t­îng « nhiÔm nguån n­íc hiÖn nay.
H×nh1: N­íc sinh ho¹t cña ng­êi d©n bÞ « nhiÔm do c¸c nhµ m¸y th¶i ra Nguån gèc g©y « nhiÔm nguån n­íc cã thÓ lµ tù nhiªn hay nh©n t¹o. N­íc lµ m«i tr­êng lan truyÒn chÊt « nhiÔm mét c¸ch nhanh chãng vµ réng kh¾p. Do ®ã, nÕu n­íc bÞ « nhiÔm th× con ng­êi vµ sinh vËt sÏ ph¶i chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ. Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO) ®· nhÊn m¹nh: ®Æc ®iÓm « nhiÔm n­íc do ho¸ chÊt dï víi c­êng ®é nhá nh­ng g©y t¸c ®éng chËm, kh«ng thÊy râ vµ mang tÝnh m·n tÝnh, réng kh¾p. chÝnh v× thÕ vÊn ®Ò « nhiÔm nguån n­íc - n­íc ngÇm hay n­íc mÆt - ®ang lµ vÊn ®Ò rÊt ®­îc quan t©m. HiÖn nay ë ViÖt Nam vÊn ®Ò « nhiÔm n­íc mÆt, n­íc d­íi ®Êt ®ang ngµy cµng trë nªn nghiªm träng, ®Æc biÖt t¹i c¸c l­u vùc s«ng lín, s«ng nhá, kªnh r¹ch trong néi thµnh, néi thÞ. HiÖn t­îng « nhiÔm chñ yÕu do c¸c nguån n­íc th¶i ®« thÞ, c«ng nghiÖp, n­íc th¶i tõ ho¹t ®éng n«ng nghiÖp vµ n­íc th¶i tõ c¸c nguån kh¸c t¹i khu vùc n«ng th«n. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2005 h»ng ngµy cã kho¶ng 3.110.000 m3 n­íc th¶i sinh ho¹t ®« thÞ, bÖnh viÖn vµ n­íc th¶i s¶n xuÊt tõ c¸c khu c«ng nghiÖp x¶ trùc tiÕp vµo nguån n­íc mÆt, g©y « nhiÔm m«i tr­êng, ¶nh h­ëng tíi søc khoÎ còng nh­ mÜ quan cña c¸c khu d©n c­. B¶ng 1: Tæng l­îng n­íc th¶i sinh ho¹t ®« thÞ, bÖnh viÖn vµ n­íc th¶i s¶n xuÊt tõ c¸c khu c«ng nghiÖp x¶ trùc tiÕp vµo nguån n­íc mÆt – n¨m 2005 [2] Nguån  L­îng n­íc th¶i ( m3 )  Tû lÖ (%)   N­íc th¶i s¶n xuÊt  980.000 m3  32%   N­íc th¶i bÖnh viÖn  120.000 m3  4%   N­íc th¶i sinh ho¹t  2.010.000 m3  64%   N­íc th¶i c«ng nghiÖp, n­íc th¶i sinh ho¹t, n­íc rØ tõ c¸c b·i ch«n lÊp r¸c th¶i ngÇm xuèng ®Êt vµ x©m nhËp g©y « nhiÔm c¸c tÇng chøa n­íc d­íi ®Êt, ®©y lµ nguy c¬ chÝnh g©y « nhiÔm kim lo¹i nÆng, nit¬ vµ asen… trong n­íc ngÇm. Tuy nhiªn hiÖn nay viÖc xö lý n­íc th¶i ®ang cßn lµ vÊn ®Ò bøc xóc cho toµn x· héi. Theo thèng kª s¬ bé chØ kho¶ng 4,26% l­îng n­íc th¶i c«ng nghiÖp ®­îc xö lý ®¶m b¶o theo tiªu chuÈn m«i tr­êng, cßn n­íc rß rØ tõ c¸c b·i r¸c th¶i th× chØ cã mét vµi b·i ch«n lÊp r¸c cã hÖ thèng xö lý n­íc th¶i ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ ®¶m b¶o tiªu chuÈn m«i tr­êng [2]. Do ¶nh h­ëng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, c¸c ho¹t ®éng ë ®« thÞ dÉn ®Õn møc ®é « nhiÔm ë tÇng h¹ l­u cña c¸c con s«ng lín ë ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng. Trong khu vùc néi thµnh cña c¸c thµnh phè lín nh­: Hµ Néi, H¶i Phßng, TP Hå ChÝ Minh, hÖ thèng c¸c ao hå, kªnh r¹ch vµ c¸c s«ng nhá ®Òu ë t×nh tr¹ng « nhiÔm nghiªm träng v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp 5-10 lÇn (®èi víi tiªu chuÈn n­íc mÆt lo¹i B theo TCVN 5942-1995). ®Æc biÖt lµ s«ng T« LÞch, s«ng Kim Ng­u ®ang ë t×nh tr¹ng « nhiÔm nghiªm träng chØ sè DO rÊt thÊp cßn chØ sè BOD5 qu¸ cao (H×nh 1).
H×nh 1: DiÔn biÕn nång ®é BOD5 , DO t¹i mét sè s«ng, hå vµ kªnh néi thµnh 1.1.2.2. ¤ nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ
H×nh 2: ¤ nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ Kh«ng khÝ, cã ý nghÜa sèng cßn ®Ó duy tr× sù sèng trªn tr¸i ®Êt, trong ®ã cã sù sèng cña con ng­êi. Nh­ng m«i tr­êng kh«ng khÝ cã ®Æc ®iÓm lµ kh«ng thÓ chia c¾t, kh«ng cã biªn giíi, kh«ng thÓ së h÷u riªng, m«i tr­êng kh«ng khÝ kh«ng thÓ chë thµnh hµng ho¸, do ®ã cã nhiÒu ng­êi kh«ng biÕt gi¸ trÞ v« cïng to lín cña m«i tr­êng kh«ng khÝ vµ ch­a tÝch cùc tham gia b¶o vÖ m«i tr­êng kh«ng khÝ. ¤ nhiÔm m«i tr­êng khÝ quyÓn lµ hiÖn t­îng lµm kh«ng khÝ s¹ch thay ®æi thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt do bÊt cø nguyªn nh©n nµo, cã nguy c¬ g©y t¸c h¹i ®Õn thùc vËt hay ®éng vËt, ®Õn c¸c m«i tr­êng xung quanh, ®Õn søc khoÎ con ng­êi [1]. M«i tr­êng kh«ng khÝ hiÖn nay ®ang ë t×nh tr¹ng « nhiÔm nÆng. C¸c nguån g©y « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ: ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, x©y dùng ®« thÞ, h¹ tÇng kÜ thuËt, sinh ho¹t cña nh©n d©n. Ngoµi ra cßn do nguån « nhiÔm kh¸c nh­ ch¸y rõng. C¸c chÊt « nhiÔm trong kh«ng khÝ chÝnh lµ: khÝ SO2, NO2, CO, H2S, bôi l¬ löng, bôi ch× (PB) vµ c¸c chÊt h÷u c¬ bay h¬i (h¬i x¨ng dÇu). T×nh tr¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ ë ViÖt Nam hiÖn nay ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc cho toµn x· héi: + Ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i lµ nguån chñ yÕu g©y ra « nhiÔm c¸c chÊt ®éc h¹i: bôi h« hÊp, oxit cacbon (CO), h¬i x¨ng dÇu (CmHn) vµ bôi ch× (PB) trong m«i tr­êng kh«ng khÝ ®« thÞ. Trong ®« thÞ lín cña n­íc ta, l­îng th¶i khÝ CO, CmHn do giao th«ng vËn t¶i th¶i ra chiÕm tû lÖ tõ 70%-90% tæng l­îng th¶i ë ®« thÞ, cßn l­îng th¶i c¸c chÊt « nhiÔm nµy tõ ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ sinh ho¹t ®« thÞ chØ chiÕm tû lÖ 10%-30% [2]. + HÇu hÕt c¸c ®« thÞ n­íc ta ®Òu « nhiÔm bôi, nhiÒu n¬i bÞ « nhiÔm trÇm träng tíi møc b¸o ®éng. Nång ®é bôi trong kh«ng khÝ ë c¸c thµnh phè lín nh­ Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, §µ N½ng trung b×nh cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp tõ 2 (3 lÇn; nót giao th«ng cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp tõ 2 (5 lÇn; c¸c khu x©y dùng cao h¬n tiªu chuÈn cho tiªu chuÈn cho phÐp tõ 10 ( 20 lÇn. Nång ®é bôi trong kh«ng khÝ ®­êng phè chñ yÕu lµ do bôi ®­êng (kho¶ng trªn 80%) [2]. + Tæng l­îng th¶i khÝ SO2 ë ®« thÞ hiÖn nay do c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp g©y ra lµ chÝnh vµ chiÕm tíi trªn 95%, do b¶n th©n èng x¶ cña xe cé g©y ra kh«ng ®¸ng kÓ, chØ chiÕm kho¶ng 1%-2% vµ tõ sinh ho¹t ®« thÞ chØ chiÕm d­íi 1% [2]. + ¤ nhiÔm c¸c khÝ CO, NO2 vµ ch×. Mét sè nót giao th«ng lín trong ®« thÞ, nång ®é khÝ CO, NO2 vÉn cßn v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp. ¤ nhiÔm ch× th× tõ sau khi kh«ng sö dông x¨ng kh«ng pha ch×, kh«ng khÝ ë c¸c ®« thÞ cña n­íc ta kh«ng cßn bÞ « nhiÔm ch× [2]. + M«i tr­êng kh«ng khÝ ë n«ng th«n n­íc ta cßn tèt, trõ mét sè lµng nghÒ. Kh«ng khÝ lµng nghÒ bÞ « nhiÔm chñ yÕu do khãi tõ lß nÊu thñ c«ng ë c¸c lµng nghÒ sö dông than, cñi to¶ ra nhiÒu bôi vµ c¸c khÝ ®éc h¹i nh­ CO, CO2 vµ SO2 [2]. ¤ nhiÔm kh«ng khÝ cã t¸c ®éng xÊu ®Õn søc khoÎ con ng­êi, nhiÒu bÖnh h« hÊp do m«i tr­êng kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm bëi bôi, h¬i khÝ ®éc CO, CO2, NO, ch×. C¸c t¸c nh©n nµy g©y ra c¸c bÖnh: viªm nhiÔm do vi khuÈn, virut, hen, lao, dÞ øng, viªm phÕ qu¶n m·n tÝnh, ung th­,…. 1.1.2.3. ¤ nhiÔm m«i tr­êng ®Êt ¤ nhiÔm m«i tr­êng ®Êt lµ tÊt c¶ c¸c hiÖn t­îng, c¸c qu¸ tr×nh lµm « nhiÔm bÈn ®Êt, thay ®æi c¸c tÝnh chÊt vËt lý ho¸ häc tù nhiªn cña ®Êt do c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm dÉn ®Õn lµm gi¶m ®é ph× cña ®Êt. §Êt lµ mét m«i tr­êng sinh th¸i rÊt ®a d¹ng, trong ®ã lu«n x¶y ra mèi quan hÖ lÉn nhau giòa c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o phøc t¹p [1]. Nguån gèc g©y « nhiÔm ®Êt chñ yÕu do ho¹t ®éng cña con ng­êi: sö dông ph©n bãn ho¸ häc, thuèc trõ s©u, thuèc diÖt cá, ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i… ë ViÖt Nam hiÖn nay, do ho¹t ®éng cña con ng­êi cïng víi thiªn tai ®· lµm cho m«i tr­êng ®Êt ngµy cµng « nhiÔm vµ suy tho¸i. * Nguyªn nh©n cña sù « nhiÔm ®Êt lµ: + Do sö dông ph©n bãn ho¸ häc kh«ng ®óng kÜ thuËt trong canh t¸c n«ng nghiÖp nªn hiÖu lùc ph©n bãn thÊp, cã trªn 50% l­îng ®¹m, 50% l­îng kali vµ xÊp xØ 80% l­îng l©n d­ thõa trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp g©y « nhiÔm m«i tr­êng ®Êt. C¸c lo¹i ph©n v« c¬ thuéc nhãm ch­a sinh lý K2SO4, (NH4)2SO4, KCl, supe ph«tphat cßn tån d­ lµm chua ®Êt, nghÌo kiÖt c¸c cation kiÒm vµ xuÊt hiÖn ®éc tè nh­ Al3+, Fe3+, Mn2+, gi¶m ho¹t tÝnh sinh häc cña ®Êt vµ c©y trång [2]. + Do sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt: Thuèc b¶o vÖ thùc vËt cã ®Æc ®iÓm rÊt ®éc ®èi víi mäi sinh vËt, tån d­ l©u dµi trong m«i tr­êng ®Êt - n­íc, t¸c dông g©y ®éc kh«ng ph©n biÖt, tøc lµ g©y chÕt tÊt c¶ nh÷ng sinh vËt cã h¹i vµ cã lîi trong m«i tr­êng ®Êt. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu, hiÖn nay mÆc dï khèi l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®ang ®­îc sö dông ë ViÖt Nam cßn Ýt, trung b×nh tõ 0,5 – 1,0kg/ha/n¨m, tuy nhiªn ë nhiÒu n¬i ®· ph¸t hiÖn d­ l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt trong ®Êt [2]. + Do ho¹t ®éng c«ng nghiÖp: KÕt qu¶ cña mét sè kh¶o s¸t cho thÊy hµm l­îng kim lo¹i nÆng trong ®Êt gÇn c¸c khu c«ng nghiÖp ®· t¨ng lªn trong c¸c n¨m gÇn ®©y. Nh­ t¹i côm c«ng nghiÖp Ph­íc Long hµm l­îng Cr cao gÊp 15 lÇn so víi tiªu chuÈn, Cd cao tõ 1,5(5 lÇn, As cao h¬n tiªu chuÈn 1,3 lÇn [2]. *¶nh h­ëng cña suy th¸i vµ « nhiÔm ®Êt: Sù suy th¸i ®Êt sÏ dÉn ®Õn gi¶m n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i, lµm nghÌo th¶m thùc vËt, suy gi¶m ®a d¹ng sinh häc. §ång thêi chóng cã t¸c ®éng ng­îc l¹i cµng lµm cho qu¸ tr×nh xãi mßn, tho¸i ho¸ ®Êt diÔn ra nhanh h¬n. Sù tÝch tô cao c¸c chÊt ®éc h¹i, c¸c kim lo¹i nÆng trong ®Êt sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng hÊp thô c¸c nguyªn tè cã h¹i trong c©y trång, vËt nu«i vµ gi¸n tiÕp g©y ¶nh h­ëng tíi søc khoÎ con ng­êi. Do sö dông nhiÒu ho¸ chÊt trong c«ng nghiÖp, hiÖn nay t×nh tr¹ng ngé ®éc thùc phÈm do c¸c ho¸ chÊt ®éc, trong ®ã cã thuèc b¶o vÖ thùc vËt vÉn diÔn ra phøc t¹p vµ cã chiÒu h­íng gia t¨ng. Tõ m«i tr­êng ®Êt, n­íc vµ n«ng s¶n, thuèc b¶o vÖ thùc vËt sÏ x©m nhËp vµo c¬ thÓ con ng­êi vµ tÝch tô l©u dµi, g©y ra c¸c bÖnh ung th­, tæn th­¬ng vÒ di truyÒn. TrÎ em nh¹y c¶m víi thuèc b¶o vÖ thùc vËt cao h¬n ng­êi lín tíi 10 lÇn. §Æc biÖt thuèc b¶o vÖ thùc vËt lµm cho trÎ thiÕu oxy trong m¸u, suy dinh d­ìng, gi¶m trÝ th«ng minh, chËm biÕt ®äc biÕt viÕt. Theo thèng kª cña Côc an toµn vÖ sinh thùc phÈm n¨m 2004 cã 145 vô ngé ®éc (trong ®ã thùc phÈm chiÕm 23%, ho¸ chÊt chiÕm 13%) víi 3.580 ng­êi m¾c, cã 41 ng­êi tö vong [2]. 1.1.2.4. Sù suy gi¶m tÇng ozon Sù suy gi¶m tÇng ozon lµ hiÖn t­îng gi¶m l­îng ozon trong tÇng b×nh l­u. Tõ n¨m 1979 cho ®Õn n¨m 1990 l­îng ozon trong tÇng b×nh l­u ®· suy gi¶m vµo kho¶ng 5%. V× líp ozon ng¨n c¶n phÇn lín c¸c tia cùc tÝm cã h¹i kh«ng xuyªn qua bÇu khÝ quyÓn Tr¸i ®Êt, sù suy gi¶m ozon ®ang ®­îc quan s¸t thÊy vµ c¸c dù ®o¸n suy gi¶m trong t­¬ng lai ®· trë thµnh mèi quan t©m toµn cÇu. C¸c nhµ khoa häc thuéc c¬ quan khÝ quyÓn vµ §¹i d­¬ng (NOAA) c«ng bè kÕt qu¶ c¶nh b¸o lç thñng tÇng ozon vÉn ®ang më réng ë hai cùc cña tr¸i ®Êt nh­ng ë Nam Cùc nghiªm träng h¬n ë B¾c cùc.
H×nh 3: ¤ nhiÔm m«i tr­êng do « nhiªm tÇng ozon Th¸ng 10/2006, c¸c nhµ khoa häc thuéc c¬ quan hµng kh«ng vò trô Mü (NASA) ®· c¶nh b¸o møc ®é suy gi¶m tÇng ozon ë Nam cùc ë ®é cao nhÊt ®Þnh th­êng xuyªn v­ît qu¸ 90% kÓ tõ sau n¨m 1980 so víi nh÷ng thËp kØ tr­íc ®ã vµ diÖn tÝch lç hæng tÇng ozon ë Nam cùc ®· më réng tíi 17,6 triÖu km2, møc lín nhÊt ghi nhËn ®­îc tõ tr­íc tíi nay. Trong khi ®ã, t×nh tr¹ng suy gi¶m tÇng ozon t¹i B¾c cùc khi ®¹t ®Ønh ®iÓm còng chØ v­ît 70% khi nhiÖt ®é gi¶m xuèng rÊt thÊp. Nguyªn nh©n cña sù suy gi¶m tÇng ozon lµ do viÖc sö dông vµ s¶n xuÊt c¸c hîp chÊt cacbon cña clo vµ flo (CFCs – chlorofluorocacbons) còng nh­ c¸c ho¸ chÊt ho¸ häc g©y suy gi¶m tÇng ozon kh¸c nh­: tetraclorit cacbon, c¸c hîp chÊt cña brom (halon), metylcloroform vµ oxit cña nit¬ (NO, NO2, NOx). C¸c CFCs ®­îc dïng trong c¸c m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é, c¸c m¸y lµm l¹nh tr­íc thËp kû 1980, trong c¸c qu¸ tr×nh lµm s¹ch c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö vµ lµ s¶n phÈm phô cña mét sè qu¸ tr×nh ho¸ häc. Ozon cã thÓ bÞ ph¸ huû bëi c¸c nguyªn tö clo, flo hay brom trong bÇu khÝ quyÓn. C¸c nguyªn tè nµy cã trong mét sè hîp chÊt bÒn nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt lµ CFCs, ®i vµo tÇng b×nh l­u vµ ®­îc gi¶i phãng bëi tia cùc tÝm. ChÝnh v× vËy n¨m 1987, thÕ giíi ®· ®­a ra nghÞ ®Þnh th­ Montreal vÒ c¸c chÊt g©y suy gi¶m tÇng «z«n nh»m h¹n chÕ vµ cuèi cïng chÊm døt hoµn toµn viÖc sö dông vµ s¶n xuÊt c¸c hîp chÊt cacbon cña clo vµ flo ( CFCs) còng nh­ c¸c chÊt ho¸ häc g©y suy gi¶m tÇng «z«n kh¸c nh­ tetraclorit cacbon, c¸c häp chÊt cña brom (halon) vµ methylcloroform. HËu qu¶ cña gi¶m sót «z«n do tÇng «z«n hÊp thô tia cùc tÝm tõ mÆt trêi, gi¶m sót tÇng «z«n dù ®o¸n sÏ t¨ng c­êng ®é tia cùc tÝm ë bÒ mÆt tr¸i ®Êt, cã thÓ dÉn ®Õn nhiÒu thiÖt h¹i bao gåm; gia t¨ng bÖnh ung th­ da, ¶nh h­ëng ®Õn mïa mµng v× vi khuÈn lam rÊt nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ng cùc tÝm vµ cã thÓ bÞ chÕt khi hµm l­îng tia cùc tÝm gia t¨ng dÉn ®Õn gi¶m n¨ng suÊt cña c©y trång, bªn c¹nh c¸c ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña bøc x¹ cùc tÝm ®èi víi sinh vËt, gia t¨ng tia cùc tÝm sÏ lµm gia t¨ng l­îng «z«n ë tÇng ®èi l­u v× qua t¸c dông bøc x¹ cùc tÝm ®èi víi c¸c khÝ kh¶i tõ xe cé t¹o ra «z«n. ë mÆt ®Êt ozon th­êng ®­îc c«ng nhËn lµ mét yÕu tè g©y nguy hiÓm ®Õn søc khoÎ v× ozon cã tÝnh chÊt oxy ho¸ m¹nh [3,4,5]. 1.1.2.5.HiÖu øng nhµ kÝnh
H×nh 4: KhÝ th¶i g©y hiÖu øng nhµ kÝnh KhÝ nhµ kÝnh: khÝ nhµ kÝnh bao gåm cacbon dioxit, metan, h¬i n­íc, nit¬ oxit. Nh÷ng lo¹i khÝ nµy xuÊt hiÖn mét c¸ch tù nhiªn trong m«i tr­êng, nh­ng còng do c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¹o nªn. KhÝ CFCs lµ d¹ng khÝ kh¸c cña khÝ nhµ kÝnh, lo¹i khÝ nµy còng do qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp t¹o nªn. HiÖu øng nhµ kÝnh: C¸c khÝ nhµ kÝnh cho phÐp c¸c tia bøc x¹ tõ mÆt trêi chuyÓn ®éng xuyªn qua bÇu khÝ quyÓn cña tr¸i ®Êt. Tr¸i ®Êt hÊp thô c¸c tia bøc x¹ nµy sau ®ã ph¶n chiÕu l¹i. Trong qu¸ tr×nh nµy ®é dµi cña sãng bøc x¹ sÏ thay ®æi, khi c¸c bøc x¹ ph¸t ra ngoµi sÏ gÆp nh÷ng ph©n tö nhµ kÝnh vµ nh÷ng ph©n tö khÝ nµy sÏ hÊp thô c¸c tia bøc x¹, khiÕn c¸c khÝ nhµ kÝnh trë nªn nãng dÇn. Do vËy, trªn diÖn réng, tÊt c¶ c¸c khÝ nhµ kÝnh xung quanh tr¸i ®Êt sÏ trë thµnh tÊm ch¨n Êm bao bäc lÊy hµnh tinh lµm cho khÝ hËu toµn cÇu nãng lªn, qu¸ tr×nh nµy gäi lµ hiÖu øng nhµ kÝnh. Nh÷ng khÝ nhµ kÝnh sÏ hÊp thô n¨ng l­îng mÆt trêi, lµm Êm lªn bÇu khÝ quyÓn gÇn bÒ mÆt tr¸i ®Êt, gi÷ tr¸i ®Êt lu«n ®ñ Êm ®Ó hç trî cuéc sèng mu«n loµi. Nh­ng c¸c nhµ khoa häc kÕt luËn r»ng sù ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh ngµy cµng t¨ng lªn sÏ tÝch tô qu¸ nhiÒu n¨ng l­îng khiÕn nhiÖt ®é toµn cÇu ra t¨ng. C¸c khÝ nh­, metan, CFCs sÏ cã kh¶ n¨ng tÝch tô n¨ng l­îng lín h¬n khÝ CO2 lµ lo¹i khÝ chiÕm lÜnh mét phÇn lín bÇu khÝ quyÓn. Qu¸ tr×nh ®èt c¸c nhiªn liÖu ho¸ th¹ch (than, dÇu, khÝ tù nhiªn) lµ nguyªn nh©n chÝnh t¹o ra sù ph¸t th¶i cacbon dioxit. HiÖu øng nhµ kÝnh ®· lµm cho tr¸i ®Êt ngµy cµng nãng lªn, g©y nhiÒu biÕn ®éng vÒ khÝ hËu vµ hËu qu¶ cña nã ®èi víi cuéc sèng sinh vËt lµ khã cã thÓ dù ®o¸n ®­îc. Nã cßn t¸c ®éng ®Õn tÇng ozon, g©y ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn hÖ sinh th¸i vµ m«i tr­êng sèng cña mäi loµi sinh vËt [6]. 1.1.2.6.§a d¹ng sinh häc N­íc ta lµ mét n­íc nhiÖt ®íi giã mïa, ®a d¹ng vÒ ®Þa h×nh, khÝ hËu, do ®ã cã tÝnh chÊt ®a d¹ng rÊt cao, ®Æc biÖt trong hÖ sinh th¸i rõng, ®Êt ngËp n­íc vµ biÓn. Tuy nhiªn, ®a d¹ng sinh häc cña n­íc ta hiÖn ®ang ®èi mÆt víi nguy c¬ suy tho¸i. Nguyªn nh©n lµ do chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt thiÕu quy ho¹ch, khai th¸c vµ sö dông kh«ng bÒn v÷ng tµi nguyªn sinh häc, qu¶n lý nhiÒu bÊt cËp, c¸c loµi sinh vËt ngo¹i lai x©m h¹i, « nhiÔm m«i tr­êng, ch¸y rõng vµ thiªn tai. Trong ®ã « nhiÔm m«i tr­êng do c¸c nguån th¶i kh¸c nhau lµ nguyªn nh©n quan träng ®ang ®e däa ®a d¹ng sinh häc: G©y chÕt, lµm gi¶m sè l­îng c¸ thÓ, ph¸ vì cÊu tróc quÇn thÓ, huû ho¹i n¬i c­ tró cña c¸c loµi sinh vËt. 1.2.¶nh h­ëng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®Õn m«i tr­êng vµ ph­¬ng ph¸p xö lý 1.2.1.C¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i tr­êng D©n sè t¨ng vµ sù tiÕn bé cña khoa häc lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®« thÞ ho¸ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng còng gia t¨ng nhanh chãng. ThËt vËy, c«ng nghiÖp ®· tiªu thô mét l­îng phãng x¹, nhiªn liÖu vµ nguyªn liÖu mét c¸ch v­ît bËc lµm c¹n kiÖt nguån dù tr÷ cho t­¬ng lai. MÆt kh¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· lµm suy tho¸i m«i tr­êng: « nhiÔm kh«ng khÝ, « nhiÔm nguån n­íc vµ « nhiÔm ®Êt do c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt th¶i ra m«i tr­êng: khÝ th¶i, n­íc th¶i vµ r¸c th¶i. HiÖn nay n­íc ta lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn do tr×nh ®é kÜ thuËt cßn kÐm ph¸t triÓn dÉn ®Õn mét sè c¬ së s¶n xuÊt thiÕt bÞ cò, l¹c hËu ®· g©y t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng nghiªm träng. Bªn c¹nh ®ã cßn mét sè c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i nh­ng vÉn ch­a cã hÖ thèng xö lý n­íc th¶i tËp trung vµ ®ang tiÕp tôc g©y « nhiÔm trÇm träng. Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ trung t©m c«ng nghiÖp lín nhÊt n­íc ta, víi 25 khu c«ng nghiÖp tËp trung ho¹t ®éng víi tæng sè 611 nhµ m¸y trªn diÖn tÝch 2298 ha ®Êt. Theo kÕt qu¶ tÝnh to¸n, ho¹t ®éng cña c¸c khu c«ng nghiÖp nµy cïng víi 195 c¬ së träng ®iÓm bªn ngoµi khu c«ng nghiÖp, th× mçi ngµy th¶i vµo hÖ thèng s«ng Sµi Gßn - §ång Nai tæng céng 1.130 tÊn BOD5 (lµm gi¶m nhu cÇu oxy sinh ho¸), 1.789 tÊn COD (lµm gi¶m nhu cÇu oxy ho¸ häc),104 tÊn Nit¬, 15 tÊn photpho vµ kim lo¹i nÆng. L­îng chÊt th¶i nµy g©y « nhiÔm cho m«i tr­êng n­íc cña c¸c con s«ng vèn lµ nguån cung cÊp n­íc sinh ho¹t cho mét ®Þa bµn d©n c­ réng lín, lµm ¶nh h­ëng ®Õn c¸c vi sinh vËt vµ hÖ sinh th¸i vèn lµ t¸c nh©n thùc hiÖn qu¸ tr×nh ph©n huû vµ lµm s¹ch c¸c dßng s«ng. Theo thèng kª, hiÖn nay t¹i c¸c KCN ë Tp Hå ChÝ Minh c¸c nhµ m¸y cã hÖ thèng xö lý n­íc th¶i rÊt Ýt, do ®ã t×nh tr¹ng « nhiÔm vÉn ë møc ®¸ng lo ng¹i. C¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i tr­êng do s¶n xuÊt c«ng nghiÖp g©y nªn chñ yÕu lµ c¸c hîp chÊt chøa l­u huúnh (H2S, SO2, SO3), c¸c hîp chÊt chøa cacbon (CO,CO2), chøa Nit¬ (NO,NO2), c¸c lo¹i bôi, chÊt th¶i vµ chÊt r¾n l¬ löng… 1.2.1.1.C¸c hîp chÊt cña l­u huúnh C¸c hîp chÊt chøa l­u huúnh chñ yÕu trong khÝ quyÓn lµ SO2, SO3, H2S, H2SO4 vµ c¸c muèi sunfat. Trong ®ã H2S, SO2, SO3 lµ nh÷ng t¸c nh©n chÝnh g©y « nhiÔm [1,9]. Hidro sunfua (H2S) KhÝ H2S lµ mét lo¹i khÝ rÊt ®éc, nã lµ chÊt khÝ kh«ng mµu cã mïi trøng thèi, tan trong n­íc t¹o dung dÞch axit. Trong kh«ng khÝ hµm l­îng H2S chØ 0,1% ®· g©y ®éc nÆng. KhÝ H2S lµm rông l¸ c©y, lµm gi¶m sù sinh tr­ëng cña c©y trång, H2S g©y nhøc ®Çu mÖt mái, lµm gi¶m trÝ nhí, ë nång ®é cao g©y h«n mª, cã thÓ lµm chÕt ng­êi (ë nång ®é 700-900ppm). Trong khÝ quyÓn H2S ®­îc h×nh thµnh do qu¸ tr×nh ph©n huû c¸c chÊt h÷u c¬, x¸c ®éng vËt vµ thùc vËt. Nã cßn ®­îc sinh ra ë nh÷ng vïng nói löa, ë n¬i khai th¸c c¸c má than. Ngoµi ra H2S cßn ®­îc sinh ra trong khÝ th¶i cña c¸c nhµ m¸y, c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng, vËn t¶i, tõ c«ng nghÖ chÕ biÕn dÇu má, qu¸ tr×nh gia c«ng cao su vµ khÝ tù nhiªn. L­u huúnh (IV) oxit (SO2) vµ l­u huúnh (VI) oxit (SO3) L­u huúnh (IV) oxit hay cßn gäi lµ l­u huúnh dioxit lµ t¸c nh©n g©y h¹i ®øng thø 2 sau CO vµ chiÕm kho¶ng 20% tÊt c¶ c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm kh«ng khÝ. KhÝ SO2 lµ khÝ kh«ng mµu, cã vÞ cay vµ mïi khã chÞu, g©y ®au ®Çu nhøc m¾t vµ c¶m gi¸c nãng trong cæ häng. Khi nång ®é cña SO2 trong khÝ quyÓn kh«ng qu¸ 1ppm th× g©y cay m¾t, khi nång ®é kho¶ng 3ppm cã mïi vÞ g©y kÝch thÝch ph¸t c¸u. §èi víi thùc vËt SO2 g©y tæn h¹i tÕ bµo biÓu b× dÉn ®Õn hiÖn t­îng b¹c l¸, lµm rông l¸, gi¶m n¨ng suÊt chÊt l­îng c©y trång. KhÝ SO2 ®­îc sinh ra tõ c¸c hîp chÊt chøa S, tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt axit sunfuric, qu¸ tr×nh l­u ho¸ cao su, ho¹t ®éng cña nói löa, c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i. Trong khÝ quyÓn khÝ SO2 bÞ oxi ho¸ thµnh SO3 theo qu¸ tr×nh oxi ho¸ xóc t¸c hay oxi ho¸ quang ho¸. Mét t¸c ®éng rÊt quan träng cña « nhiÔm SO2, SO3 lµ ph¶n øng cña nã víi h¬i n­íc trong khÝ quyÓn ®Ó t¹o c¸c d¹ng axit ®Æc biÖt lµ SO3. Khi chóng r¬i xuèng mÆt ®Êt cïng víi m­a g©y nªn hiÖn t­îng m­a axit, pH cña n­íc m­a h¹ thÊp tíi 5,4 vµ thËm chÝ tíi 2,5. M­a axit cã t¸c h¹i lín ®èi víi sinh vËt sèng trong ®Êt vµ trong c¸c ao hå. ë pH nhá h¬n 4 tÊt c¶ c¸c ®éng vËt cã x­¬ng sèng, ®a sè ®éng vËt kh«ng cã x­¬ng sèng ®Òu chÕt. M­a axit g©y hao mßn c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, hoµ tan vµo trong ®Êt nh÷ng kho¸ng chÊt ®éc vµ ®­a vµo n­íc nh÷ng ion kim lo¹i cã h¹i cho sinh vËt nh­ Al3+, Na+, Hg2+… 1.2.1.2.C¸c hîp chÊt cña cacbon Trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp viÖc dïng cacbon lµm nhiªn liÖu vµ nguyªn liÖu víi mét l­îng lín ®· sinh ra mét l­îng ®¸ng kÓ c¸c khÝ CO, CO2 th¶i ra m«i tr­êng, chóng lµ nh÷ng t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i tr­êng lín [1,9]. Cacbon monoxit (CO) CO lµ mét chÊt khÝ kh«ng mµu, kh«ng mïi, kh«ng vÞ. Nã ho¸ láng ë nhiÖt ®é -1920C vµ kh«ng tan trong n­íc. CO lµ chÊt g©y « nhiÔm phæ biÕn trong phÇn d­íi cña tÇng khÝ quyÓn, nguån CO nh©n t¹o chñ yÕu ®­îc sinh ra tõ qu¸ tr×nh ch¸y kh«ng hoµn toµn c¸c nhiªn liÖu ho¸ th¹ch nh­ than, dÇu, vµ mét sè chÊt h÷u c¬ kh¸c. KhÝ th¶i tõ c¸c ®éng c¬ xe m¸y lµ nguån g©y « nhiÔm CO chñ yÕu ë c¸c ®« thÞ lín. §éc tÝnh cña CO ph¸t huy ®èi víi con ng­êi khi nã kÕt hîp víi hemoglobin trong hång cÇu lµm mÊt chøc n¨ng vËn chuyÓn O2 cña m¸u: Hb.O2 + CO (> Hb.CO + O2 NhiÔm ®éc bëi CO c¬ thÓ th­êng bÞ ®au ®Çu chãng mÆt, ï tai, buån n«n, mÖt mái, co giËt vµ thËm chÝ bÞ h«n mª. Trong kh«ng khÝ cã nång ®é CO kho¶ng 250ppm con ng­êi bÞ ®Çu ®éc tö vong. KhÝ CO kh«ng ®éc víi thùc vËt v× c©y xanh cã thÓ chuyÓn ho¸ CO thµnh CO2 vµ sö dông cho qu¸ tr×nh quang hîp. V× thÕ th¶m thùc vËt ®­îc xem lµ t¸c nh©n tù nhiªn cã t¸c dông lµm gi¶m « nhiÔm CO. Cacbon dioxit (CO2) CO2 lµ lo¹i khÝ phæ biÕn trong tù nhiªn cã tªn lµ cacbonic, lµ chÊt khÝ kh«ng mµu, dÔ ho¸ láng vµ dÔ ho¸ r¾n, ë ¸p suÊt 6atm vµ ngay ë nhiÖt ®é b×nh th­êng nã biÕn thµnh chÊt láng kh«ng mµu vµ linh ®éng, khi ®­îc lµm l¹nh ®ét ngét chÊt láng nµy biÕn thµnh khèi mµu tr¾ng gièng nh­ tuyÕt gäi lµ tuyÕt cacbonic cã t¸c dông khö trïng, dïng b¶o qu¶n vµ chuyªn chë ®å chãng háng. CO2 kh«ng cã t¸c dông ®éc nh­ng kh«ng duy tr× sù sèng, víi nång ®é lín h¬n 3% trong kh«ng khÝ trung ­¬ng thÇn kinh ng­êi ®· bÞ rèi lo¹n, ®Õn 10% cã thÓ mÊt trÝ nhí vµ tö vong. Bªn c¹nh ®ã CO2 cßn lµ khÝ chñ yÕu g©y nªn hiÖu øng nhµ kÝnh, gãp phÇn æn ®Þnh nhiÖt cho tr¸i ®Êt vµ lµm cho bÇu khÝ quyÓn nãng dÇn lªn khi hµm l­îng khÝ nµy t¨ng lªn. Víi hµm l­îng 0,03% trong khÝ quyÓn, CO2 lµ nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh quang hîp tæng hîp sinh khèi ë thùc vËt: CO2 + 2H2O (> CH2O + O2 + H2O Cïng víi l­îng CO2 hoµ tan trong n­íc biÓn ®©y chÝnh lµ c¸ch thøc tù nhiªn duy tr× sù c©n b»ng CO2 trong khÝ quyÓn. HiÖn nay, do sù gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi mµ chñ yÕu lµ ®èt nguyªn liÖu ho¸ th¹ch vµ ph¸ rõng ®· lµm t¨ng l­îng khÝ cacbonic cao h¬n víi møc tiªu thô g©y nªn t×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng vµ ¶nh h­ëng xÊu ®Õn khÝ hËu toµn cÇu. Hidrocacbon Hidrocacbon lµ nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ chøa cacbon vµ hidro. Trong khÝ quyÓn hidrocacbon sinh ra tõ qu¸ tr×nh ®èt ch¸y c¸c nhiªn liÖu nh­ than ®¸, dÇu mì, gç…hoÆc tõ qu¸ tr×nh ph©n huû hîp chÊt h÷u c¬ trong tù nhiªn. Møc ®é « nhiÔm do hidrocacbon ®­îc ®¸nh gi¸ phô thuéc s¶n phÈm t¹o ra tõ c¸c ph¶n øng cña chóng. Do vËy nång ®é hidrocacbon tæng céng kh«ng chØ lµ mét chØ thÞ chÝnh x¸c vÒ kh¶ n¨ng « nhiÔm. 1.2.1.3.C¸c hîp chÊt cña Nit¬ C¸c hîp chÊt cña nit¬ cã ¶nh h­ëng tíi m«i tr­êng chñ yÕu lµ NO, NO2 vµ NH3 [1,9]. Nit¬ oxit (NO) Nit¬ oxit lµ chÊt khÝ kh«ng mµu, rÊt ®éc, khã ho¸ r¾n, khã ho¸ láng vµ Ýt tan trong n­íc. Trong khÝ quyÓn, NO ®­îc sinh ra tõ nguån tù nhiªn vµ ®èt ch¸y nhiªn liÖu ho¸ th¹ch ë nhiÖt ®é cao vµ sÊm sÐt. Bëi vËy trong khÝ th¶i cña «t«, nhµ m¸y läc dÇu vµ c¸c nhµ m¸y nhiÖt lu«n lu«n cã khÝ NO. T¸c ®éng ®éc h¹i cña NO víi m«i tr­êng thÓ hiÖn khi nã kÕt hîp víi oxi vµ n­íc trong kh«ng khÝ gãp phÇn g©y ra hiÖn t­îng m­a axit. MÆt kh¸c, khÝ NO cïng víi nh÷ng hidrocacbon ch­a ch¸y hÕt cña nhiªn liÖu d­íi t¸c dông cña tia tö ngo¹i cña ¸nh s¸ng mÆt trêi g©y nªn hiÖn t­îng “khãi quang ho¸” t¸c ®éng tíi søc khoÎ con ng­êi vµ chÊt l­îng cña c«ng tr×nh. Còng gièng nh­ CO, NO còng cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi hemoglobin trong m¸u lµm mÊt chøc n¨ng chuyÓn O2 cña m¸u, nh­ng t¸c ®éng cña NO m¹nh gÊp 1500 lÇn so víi CO. Nit¬dioxit (NO2) NO2 ®­îc t¹o ra víi l­îng nhá cïng víi NO vµ còng t¹o ra trong khÝ quyÓn bëi sù oxi ho¸ NO b»ng oxi trong kh«ng khÝ: 2NO + O2 (> 2NO2 Còng nh­ NO, NO2 còng lµ chÊt g©y « nhiÔm kh«ng khÝ. Tuú theo nång ®é NO2 trong kh«ng khÝ mµ nã ¶nh h­ëng ®éc h¹i ®Õn søc khoÎ con ng­êi. KhÝ NO2 víi nång ®é 100ppm cã thÓ g©y chÕt ng­êi vµ ®éng vËt sau vµi phót tiÕp xóc, víi nång ®é 15-50ppm g©y nguy hiÓm cho tim, phæi, gan sau vµi giê tiÕp xóc, víi nång ®é 0,06ppm cã thÓ g©y bÖnh phæi cho ng­êi tiÕp xóc l©u dµi. Amoniac (NH3) Amoniac chñ yÕu ®­îc t¹o ra tõ nguån tù nhiªn trong qu¸ tr×nh ph©n huû x¸c ®éng thùc vËt vµ sù ph©n huû urª trong c¸c chÊt bµi tiÕt cña sinh vËt. NH3 lµ chÊt khÝ ë ®iÒu kiÖn th­êng, mïi khai, sèc, nhÑ h¬n kh«ng khÝ vµ tan tèt trong n­íc. NH3 ®­îc coi lµ mét chÊt g©y « nhiÔm sinh ra víi l­îng ®ñ ®Ó t¹o ra nh÷ng nång ®é côc bé lín h¬n nång ®é kh¸c xung quanh. Ngoµi NO, NO2, NH3 c¸c hîp chÊt chøa nit¬ trong tù nhiªn cßn cã c¸c lo¹i oxit, c¸c muèi nitrat, nitrit vµ amoni. Tuy nhiªn, ë c¸c d¹ng nµy th­êng kh«ng lo ng¹i vÒ nguy c¬ « nhiÔm. 1.2.1.4. C¸c lo¹i bôi Bôi lµ mét tËp hîp chÊt v« c¬ hoÆc h÷u c¬ cã kÝch th­íc nhá bÐ tån t¹i trong kh«ng khÝ ë d¹ng bôi bay, bôi l¾ng vµ c¸c hÖ khÝ gåm h¬i, khãi, mï. Cã nhiÒu c¸ch ®Ó ph©n biÖt lo¹i bôi: theo nguån gèc bao gåm bôi h÷u c¬ nh­ bôi thùc vËt, bôi ®éng vËt; bôi v« c¬ nh­ kho¸ng chÊt th¹ch anh, bôi kim lo¹i. C¨n cø vµo t¸c h¹i cña bôi ng­êi ta chia lµm 5 lo¹i: + Bôi g©y nhiÔm ®éc chung: Pb, Hg, As,… + Bôi g©y dÞ øng viªm mòi, hen, næi ban: bôi b«ng gai, phÊn hoa… + Bôi g©y ung th­: bôi quÆng, tãc… + Bôi g©y nhiÔm trïng: l«ng, tãc… + Bôi g©y x¬ phæi: Bôi ami¨ng, bôi th¹ch anh… 1.2.1.5 .ChÊt th¶i r¾n Thµnh phÇn chÊt th¶i r¾n bao gåm: chÊt h÷u c¬, cao su, nhùa hay giÊy b×a…Tû lÖ phÇn tr¨m c¸c chÊt cã trong r¸c th¶i kh«ng æn ®Þnh, rÊt biÕn ®éng theo mçi ®Þa ®iÓm thu gom r¸c, khu vùc sinh sèng vµ s¶n xuÊt. Tû lÖ thµnh phÇn c¸c chÊt h÷u c¬ chiÕm 40%-65% tæng l­îng chÊt th¶i. ChÊt th¶i r¾n khu c«ng nghiÖp hÇu hÕt tËp trung chñ yÕu khu c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ. B¶ng 2: Tæng hîp vÒ khèi l­îng chÊt l­îng chÊt th¶i r¾n c«ng nghiÖp ph¸t sinh trong c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm n¨m 2003 [2] §Þa ph­¬ng  Tæng (tÊn/n¨m)  §Þa ph­¬ng  Tæng (tÊn/n¨m)   Hµ Néi  97.030  Tp. Hå ChÝ Minh  130.380   H¶i Phßng  28.470  §ång Nai  24.935   Qu¶ng Ninh  20.471  B×nh D­¬ng  23.400   H¶i D­¬ng  11.855  Bµ RÞa-Vòng Tµu  29.700   Tæng toµn vïng  157.773  Tæng toµn vïng  208.415   Trong ®ã vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam lµ nguån ph¸t sinh chÊt th¶i r¾n nguy h¹i chñ yÕu. §iÓn h×nh lµ ë c¸c tØnh §ång Nai, Tp Hå ChÝ Minh, Bµ RÞa - Vòng Tµu. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, ho¸ chÊt vµ c¬ khÝ luyÖn kim lµ ngµnh ph¸t sinh nhiÒu chÊt th¶i nguy h¹i nhÊt. 1.2.2.C¸c ph­¬ng ph¸p xö lý chÊt th¶i Nh­ c¸c phÇn trªn ®· tr×nh bµy, thùc tr¹ng m«i tr­êng hiÖn nay ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m kiÓm so¸t mét c¸ch cã hÖ thèng. Nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt l­îng m«i tr­êng vµ « nhiÔm m«i tr­êng ®ång thêi ®Ó ®Ò nh÷ng ph­¬ng thøc xö lý chÊt th¶i g©y « nhiÔm ®Õn møc cÇn thiÕt tr­íc khi th¶i vµo m«i tr­êng [1,7,8,17]. 1.2.2.1.Xö lý khÝ th¶i Tuú theo ho¹t ®éng cña mçi nhµ m¸y, xÝ nghiÖp mµ khÝ th¶i c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau, d­íi ®©y chØ ®Ò cËp ®Õn xö lý bôi, chÊt « nhiÔm d¹ng khÝ vµ xö lý cã lÉn h¬i kim lo¹i nÆng. * Xö lý bôi: Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p xö lý bôi. + Víi ph­¬ng ph¸p träng lùc, c¸c h¹t bôi l¬ löng ®­íc t¸ch ra bëi lùc träng tr­êng b»ng thiÕt bÞ vµ phßng l¾ng bôi. + L¾ng bôi b»ng li t©m lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc xö dông réng r·i cã hiÖu suÊt lín. H¹t bôi chÞu t¸c ®éng cña 3 lùc: Lùc li t©m, lùc c¶n m«i tr­êng, träng lùc cña h¹t. + Ph­¬ng ph¸p läc ®iÖn dïng t¸ch nh÷ng h¹t bôi cã kÝch th­íc nhá (0,2-0.5mm). H¹t bôi bÞ nhiÔm ®iÖn b¸m vµo c¸c ®iÖn cùc tr¸i dÊu vµ ®­îc gâ r¬i xuèng. + Ph­¬ng ph¸p hÊp bôi: ph­¬ng ph¸p nµy xö lý khÝ th¶i b»ng c¸ch cho dßng cã chøa bôi ®i qua thiÕt bÞ hÊp thô. ChÊt « nhiÔm bÞ gi÷ l¹i trªn bÒ mÆt chÊt mang th­êng lµ cacbon ho¹t tÝnh silicagen. * Xö lý khÝ th¶i chøa axit: Chóng ta chØ tËp trung xö lý SO2, CO2, NO, H2S. Cã c¸c ph­¬ng ph¸p sau: 1, Ph­¬ng ph¸p xö lý t¹i nguån Môc ®Ých cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ gi¶m ngay t¹i nguån ph¸t sinh. Chñ yÕu tËp trung vµo viÖc thay thÕ c«ng nghÖ cò b»ng c«ng nghÖ míi Ýt « nhiÔm h¬n. VÝ dô: §èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt axit sunfuric cã ph¸t th¶i SO2 thay thÕ ph­¬ng ph¸p tiÕp xóc mét lÇn b»ng c¸ch sö dông ph­¬ng ph¸p tiÕp xóc kÐp-SO2 ®­îc chuyÓn ho¸ 2 lÇn. HiÖu suÊt cña ph­¬ng ph¸p nµy ®¹t tíi 99,2% vµ hµm l­îng SO2 trong khÝ th¶i gÇn b»ng 0,8%. Víi d©y chuyÒn s¶n xuÊt HNO3 cã ph¸t th¶i NOx: HiÖu suÊt qu¸ tr×nh phô thuéc vµo ph¶n øng hÊp thô H2O vµ ph¶n øng oxi ho¸. 2NO + O2 (> 2NO2 3NO2 + H2O (> 2HNO3 + NO Qu¸ tr×nh trªn khi thùc hiÖn ë ¸p suÊt th­êng b¾t buéc ph¶i xö lý khÝ NO th¶i ra. Trong kÜ thuËt míi, ph¶n øng ®­îc tiÕn hµnh ë ¸p suÊt cao vµ dïng biÖn ph¸p ph¸t triÓn chiÒu cao cña èng khãi ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ l­îng NO ph¸t th¶i vµo kh«ng khÝ. 2, Ph­¬ng ph¸p hÊp thô Nguyªn t¾c cña ph­¬ng ph¸p nµy dïng n­íc, dung dÞch xót hoÆc axit trong th¸p hÊp thô gi÷ l¹i c¸c khÝ th¶i sau ®ã cã thÓ t¸i sinh. - Xö lý SO2: C¸c chÊt dïng ®Ó hÊp thô SO2 cã thÓ lµ: Dung dÞch cã gèc s«®a víi nång ®é 25%, dung dÞch muèi amoni, MgO huyÒn phï trong dung dÞch n­íc hoÆc cã thÓ dïng trùc tiÕp n­íc ®Ó hÊp thô vµ dung dÞch ®Öm ®Ó xö lý tiÕp. + Dung dÞch cã gèc s«®a: 2Na2CO3 + SO2 + H2O (> 2NaHCO3 + Na2SO3 S¶n phÈm sau khi c« c¹n dung dich lµ Na2SO3.7H2O + Dung dÞch muèi amoni: (NH4)2SO3 + SO2 + H2O (> 2NH4NSO3 + Dïng MgO huyÒn phï trong n­íc: MgO +SO2 +6H2O (>MgSO3.6H2O [1] - Xö lý NOx: §Ó hÊp thô NOx ng­êi ta th­êng dïng dung dÞch hÊp thô lµ n­íc hoÆc c¸c dung dÞch muèi ®Ó chuyÓn tÊt c¶ c¸c khÝ th¶i NOx thµnh th­¬ng phÈm. 2NO2 + M2CO3 (> MNO3 + MNO2 + CO2 N2O3 + M2CO3 (> 2MNO2 + CO2 C¸c muèi nitrit th­êng ®éc nªn ph¶i chuyÓn chóng thµnh muèi nitrat. Cã thÓ thay thÕ c¸c muèi b»ng dung dÞch NaOH 20% ngoµi ra cã thÓ dïng dung dÞch H2SO4 hoÆc HNO3 ®Ó hÊp thô NOx [1]. - Xö lý CO2: Trong khÝ quyÓn l­îng CO2 c©n b»ng víi CO2 trong n­íc biÓn vµ CO2 trong qu¸ tr×nh quang hîp. Cã 3 ph­¬ng ph¸p dïng ®Ó xö lý lµ dïng n­íc, dung dÞch etanolamin vµ hÊp thô b»ng zeolit: + Ph­¬ng ph¸p dïng n­íc cã ­u ®iÓm rÎ tiÒn, hiÖu qu¶; nh­îc ®iÓm lµ tæn thÊt khÝ lín vµ ph¶i dïng nhiÒu n­íc ®Ó xö lý. + Dïng dung dÞch etanolamin: 2RNH2 + CO2 + H2O (> (RNH3)2CO3 Th«ng th­êng trong c«ng nghiÖp dïng monoetanol amin (HO-CH2-CH2-NH2) do hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nã. + HÊp thô b»ng zeolit: ®©y lµ ph­¬ng ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó hÊp phô chon läc khÝ CO2 ra khái hçn hîp khÝ th¶i c«ng nghiÖp. Qu¸ tr×nh hÊp thô thùc hiÖn ®¬n gi¶n b»ng ®un nãng zeolit ë nhiÖt ®é cao. GÇn ®©y, t¹i nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i cßn dïng CaO ®Ó hÊp thô SO2, CO2 trong khÝ th¶i. Trong c¸c buång xö lý bôi cã dïng l­íi ®Õ CaO cho khÝ CO2 vµ SO2 ®i qua bÞ hÊp thô [1]. - Xö lý H2S: Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p xö lý khÝ th¶i cã H2S. + Dïng dung dÞch Na2CO3 H2S + Na2CO3 (> NaHCO3 + NaHS 2NaHS + O2 (> 2NaOH + 2S + Dïng hîp chÊt cña asen (V) Na4As2S5O2 + H2S (> Na4As2S6O + H2O 2Na4As2S6O + O2 (> 2Na4As2S5O2 + 2S + Dïng ph­¬ng ph¸p hidroquinon-kiÒm
+ Dïng ph­¬ng ph¸p ADA (anthraquinon disunfonic axit) kÌm theo mét sè chÊt kh¸c nh­ Na2CO3 H2S + Na2CO3 (> NaHS + NaHCO3 NaHS + NaHCO3 (> H2S + Na2CO3 + Muèi natri cña axit 9,10 - anthraquinon - 2,6 - disunfonic + Ngoµi ra cã thÓ dïng than ho¹t tÝnh, oxit s¾t, hay zeolit ®Ó hÊp thô [7]. 3, ph­¬ng ph¸p oxi ho¸ khö Theo ph­¬ng ¸n xö lý chÊt « nhiÔm kh«ng khÝ (®Æc biÖt chÊt cã mïi h«i) cña Cty C«ng nghÖ vµ ho¸ chÊt Ch©u ¸ (ACE). Tr­íc hÕt, ng­êi ta cho luång khÝ th¶i qua dung dÞch H2SO4 ®Ó hÊp thô amin vµ amoniac, råi cho luång khÝ tiÕp tôc ®i qua dung dÞch kiÒm ®Ó hÊp thô axit cacbonxylic mercaptan Natrihipoclorit ®Ó oxi ho¸ andehit, H2S, xeton… Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× cÇn ph¶i lµm l¹nh khÝ th¶i ®Õn 40-500C ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng hÊp thô c¸c khÝ trong dung dÞch n­íc [1,7]. ( Xö lý kim lo¹i nÆng: - Xö lý thuû ng©n(Hg): Thuû ng©n lµ mét kim lo¹i ë thÓ láng. ë nhiÖt ®é th­êng th¨ng hoa m¹nh vµ cã tÝnh ®éc rÊt cao. Nguån g©y « nhiÔm thuû ng©n chñ yÕu lµ tõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp luyÖn kim, ®Ìn huúnh quang, nhiÖt kÕ, thuèc trõ s©u… NhiÔm ®éc Hg g©y khã ngñ, ®au ®Çu, mÖt mái, gi¶m trÝ nhí. Xö lý h¬i Hg cã 1 sè ph­¬ng ph¸p sau ®©y: + Ph­¬ng ph¸p dïng MnO2 ë trong quÆng tù nhiªn 2Mg + MnO2 (> Hg2MnO2 xö lý tiÕp b»ng ho¸ chÊt 2SO2 + 2 H2O + O2 (> 2H2SO4 Hg2MnO2 + 2H2SO4 (> Hg2SO4 + MnSO4 +H2O + Ph­¬ng ph¸p dïng Cl2 Hg + Cl2 (> HgCl2 2Hg + Cl2 (> Hg2Cl2 nÕu d­ clo: Hg2Cl2 + Cl2 (> HgCl2 + Dïng d­ l­u huúnh Hg ( ®éc) + S (> HgS (kh«ng ®éc) - Xö lý ch× (Pb) Ch× rÊt ®éc víi con ng­êi, ®éng thùc vËt mµ nã cßn lµm ngé ®éc xóc t¸c. Khi bÞ nhiÔm ®éc th× c¬ thÓ c¶m thÊy ®au bông, t¸o bãn, huyÕt ¸p cao, suy nh­îc thÇn kinh, rèi lo¹n c¶m gi¸c… Ph­¬ng ph¸p xö lý ®¬n gi¶n nhÊt lµ ng­ng tô trùc tiÕp dßng khÝ th¶i b»ng n­íc hoÆc kÕt tña c¸c hîp chÊt ch×: Cho dßng khÝ cã chøa t¹p chÊt cña ch× ë d¹ng hîp chÊt, sôc qua dung dÞch Na2S hoÆc K2S hay (NH4)2S. Pb2+ + S2- (> PbS( Ph­¬ng ph¸p t¹o phøc chelat víi BAL – 2,3 dimercapto propanol
Sù t¹o phøc vßng cµng lµm cho phÐp kÐo ®­îc Pb ra khái c¸c enzim ®· bÞ nhiÔm ®éc. 1.2.2.2. Xö lý n­íc th¶i §Ó xö lý n­íc th¶i ng­êi ta dïng c¬ häc, ho¸ häc, ho¸ lý häc vµ sinh häc [ 1,8 ]. VÒ mÆt c«ng nghÖ c¸c ph­¬ng ph¸p trªn ®­îc gép l¹i vµ chia thµnh c¸c c«ng ®o¹n: + Xö lý cÊp mét + Xö lý cÊp hai. + Xö lý cÊp ba. Xö lý cÊp mét - xö lý c¬ häc: ë c«ng ®o¹n nµy nh÷ng ph©n tö r¾n gåm nh÷ng chÊt l¬ löng vµ c¸c chÊt l¾ng ®äng cã b¶n tÝnh v« c¬ hay h÷u c¬ ®­îc lo¹i bá. N­íc th¶i ®­îc läc qua c¸c bÓ l¾ng vµ c¸c v¸ch ng¨n b»ng vËt liÖu xèp. ChÊt r¾n l¬ löng d¹ng huyÒn phï ®­îc gi÷ l¹i b»ng träng lùc, b»ng qu¸n tÝnh, hÊp thô vËt lý, hÊp thô ho¸ häc… - Xö lý cÊp hai bao gåm c¸c ph­¬ng ph¸p ho¸ häc, ho¸ lý vµ sinh häc. Giai ®o¹n nµy thu håi c¸c chÊt quý trong n­íc th¶i hoÆc ®Ó khö chÊt ®éc hay c¸c chÊt cã ¶nh h­ëng xÊu tr­íc khi x¶ vµo m«i tr­êng. Ph­¬ng ph¸p ho¸ häc: cã 2 ph­¬ng ph¸p ho¸ häc chÝnh lµ oxi ho¸ khö vµ trung hoµ. + Ph­¬ng ph¸p oxi ho¸ khö: sö dông c¸c chÊt oxi ho¸ m¹nh ®Ó sö lý n­íc th¶i nh­ Clo, Ozon, Kalipemanganat, Clorua v«i. + Ph­¬ng ph¸p trung hoµ: trén lÉn n­íc th¶i cã m«i tr­êng axit víi n­íc th¶i cã tÝnh kiÒm hoÆc dïng ho¸ chÊt ®Ó trung hoµ. VÝ dô: hÊp thô khÝ axit b»ng n­íc th¶i kiÒm hoÆc hÊp thô NH3 vµo n­íc th¶i cã tÝnh axit, läc n­íc th¶i cã tÝnh axit qua c¸c vËt liÖu cã tÝnh trung hoµ. Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng kÌm theo qu¸ tr×nh ®«ng tô vµ nh÷ng hiÖn t­îng vËt lý kh¸c. Ph­¬ng ph¸p ho¸ lý: nh÷ng ph­¬ng ph¸p ho¸ lý ®Ó xö lý n­íc ®Òu dùa trªn c¬ së øng dông c¸c qu¸ tr×nh: tô keo, hÊp thô, bay h¬i, tuyÓn næi, trao ®æi ion, tinh thÓ ho¸, ®iÖn thÈm tÝch… Ph­¬ng ph¸p sinh häc: ph­¬ng ph¸p nµy th­êng dïng ®Ó lo¹i c¸c chÊt ph©n t¸n nhá, keo vµ h÷u c¬ hoµ tan. Nguyªn lý cña ph­¬ng ph¸p lµ dùa vµo t¸c ®éng cña c¸c vi sinh vËt ph©n huû, bÎ g·y c¸c ®¹i ph©n tö h÷u c¬ thµnh hîp chÊt ®¬n gi¶n, ®ång thêi vi sinh vËt còng sö dông c¸c chÊt cã trong n­íc th¶i cña chóng lµ nguån dinh d­ìng nh­ cacbon, nit¬, photpho. 1.2.2.3.Xö lý phÕ th¶i r¾n a. Xö lý phÕ th¶i r¾n sinh ho¹t: Qu¸ tr×nh xö lý bao gåm thu gom, vËn chuyÓn, tËp trung thµnh b·i vµ xö lý. HiÖn nay, viÖc xö lý r¸c th¶i theo d©y chuyÒn c«ng nghÖ ®· trë nªn phæ biÕn trªn thÕ giíi. C¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh nµy bao gåm: + Thu gom tËp trung vµ ph©n lo¹i r¸c + T¸i sö dông trùc tiÕp, t¸i sö dông theo môc kh¸c, t¸i chÕ… + PhÇn kh«ng t¸i chÕ ®­îc sö lý b»ng ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau tuú theo lo¹i: Ph­¬ng ph¸p xö lý s¬ bé (t¸ch, ph©n lo¹i, gi¶m thÓ tÝch phÕ th¶i) Ph­¬ng ph¸p sinh häc (ñ hiÕu khÝ, yÕm khÝ nhê vi sinh vËt) Ph­¬ng ph¸p ho¸ häc (ph©n huû, thuû ph©n, ch­ng kh«ng cã kh«ng khÝ phÕ th¶i) Ph­¬ng ph¸p c¬ häc (nÐn, Ðp phÕ th¶i ®Ó vËn chuyÓn vµ sö dông) Ph­¬ng ph¸p dïng nhiÖt( ®èt r¸c) Chän biÖn ph¸p xö lý phÕ th¶i r¾n cho sinh ho¹t dùa trªn c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Þa ph­¬ng, vµ c¸c chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt kh¸c. C¸c biÖn ph¸p hiÖn nay th­êng dïng lµ nhµ m¸y chÕ biÕn r¸c, ñ r¸c vµ ch«n lÊp. [8]. b.Xö lý r¸c th¶i c«ng nghiÖp PhÕ th¶i r¾n c«ng nghiÖp rÊt ®a d¹ng v× thÕ c¸c ph­¬ng ph¸p xö lý còng kh¸c nhau. C¸c phÕ th¶i r¾n t¹o nªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã thÓ sö dông l¹i lµm nguyªn liÖu thø cÊp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh¸c. C¸c phÕ th¶i kh«ng sö dông l¹i ®­îc, tuú theo møc ®é g©y « nhiÔm vµ ®éc h¹i ®èi víi m«i tr­êng vµ con ng­êi cã thÓ xö lý theo c¸c ph­¬ng ph¸p sau: B¶ng 3: Ph©n lo¹i møc ®éc h¹i cña chÊt th¶i r¾n vµ biÖn ph¸p xö lý Møc ®é ®éc h¹i  §Æc ®iÓm phÕ th¶i  Ph­¬ng ph¸p xö lý   I  Kh«ng bÈn vµ kh«ng ®éc h¹i  Dïng ®Ó san nÒn hoÆc lµm líp ph©n c¸ch ñ phÕ th¶i sinh ho¹t   II  ChÊt h÷u c¬ ®Ó oxi ho¸ sinh ho¸  TËp trung vµ xö lý cïng phÕ th¶i sinh ho¹t   III  ChÊt h÷u c¬ Ýt ®éc vµ khã hoµ tan trong n­íc  ñ cïng phÕ th¶i sinh ho¹t   IV  C¸c chÊt chøa dÇu mì  §èt cïng phÕ th¶i sinh ho¹t   V  §éc h¹i ®èi víi m«i tr­êng kh«ng khÝ  TËp trung trong c¸c poligon ®Æc biÖt   VI  §éc h¹i  Ch«n hoÆc khö ®éc trong c¸c thiÕt bÞ ®Æc biÖt   1.3. Gi¸o dôc m«i tr­êng 1.3.1. C¸c chiÕn l­îc b¶o vÖ m«i tr­êng 1.3.1.1.C¸c chiÕn l­îc toµn cÇu vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng N¨m 1980 UPEP phèi hîp víi IUCN vµ WWF ban hµnh chiÕn l­îc b¶o tån thÕ giíi , ®­îc coi nh­ tuyªn bè chÝnh trÞ chung ®Çu tiªn vÒ mèi quan hÖ gi÷a b¶o tån vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng v¬i mét th«ng ®iÖp - B¶o tån kh«ng ®èi lËp víi ph¸t triÓn. Nã nhÊn m¹nh r»ng loµi ng­êi tån t¹i nh­ mét bé phËn cña tù nhiªn vµ hä sÏ kh«ng cã t­¬ng lai nÕu tµi nguyªn thiªn nhiªn kh«ng ®­îc b¶o vÖ. Víi 3 môc tiªu : Duy tr× c¸c qu¸ tr×nh sinh th¸i quan träng cña c¸c hÖ b¶o ®¶m sù sèng B¶o tån tÝnh ®a d¹ng di truyÒn Sö dông bÒn v÷ng bÊt k× mét loµi hay mét hÖ sinh th¸i nµo. Th¸ng 6/1992 do sù cÊp b¸ch cña vÊn ®Ò m«i tr­êng, nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu cña h¬n 170 quèc gia trªn thÕ giíi ®· häp héi nghÞ th­îng ®Ønh vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹i Rio de Janiero(Brasil). Héi nghÞ cã tÇm quan träng lÞch sö nµy ®· ®Ò ra môc tiªu râ rµng, cô thÓ trong viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng « nhiÔm ®ang ngµy cµng trë nªn nghiªm träng. Trªn c¬ së nh­ng môc tiªu chung ®ã, mçi quèc gia sÏ tù thiÕt lËp nh÷ng ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng riªng cña m×nh. §ång thêi t¹i héi nghÞ nµy c¸c nhµ l·nh ®¹o ®· ®Ò ra chÝn nguyªn t¾c ®Ó x©y dùng x· héi bÒn v÷ng: T«n träng vµ quan t©m ®Õn cuéc sèng céng ®ång C¶i thiÖn chÊt l­îng cña cuéc sèng con ng­êi B¶o vÖ søc sèng vµ tÝnh ®a d¹ng cña tr¸i ®Êt Qu¶n lÝ nh÷ng nguån tµi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o ®­îc T«n träng kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña tr¸i ®Êt Thay ®æi tËp tôc vµ thãi quen cña c¸ nh©n cã t¸c ®éng xÊu tíi m«i tr­êng cña m×nh §Ó cho céng ®ång tù qu¶n lÝ m«i tr­êng cña m×nh T¹o khu©n mÉu Quèc gia thèng nhÊt, thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ X©y dùng mét khèi liªn minh toµn cÇu Cïng víi thÕ giíi, ViÖt Nam còng tham gia tÝch cùc vµo c«ng ­íc b¶o vÖ tù nhiªn, m«i tr­êng. 1.3.1.2. ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng lµ b¶n chÝnh s¸ch qu¶n lÝ m«i tr­êng toµn diÖn cho giai ®o¹n 2001-2010. Môc ®Ých tæng thÓ cña ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng 2001-2010 lµ : B¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng nh»m n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng vµ søc khoÎ cña nh©n d©n, ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña quèc gia Môc ®Ých cña ChiÕn l­îc b¶o vÖ m«i tr­êng quèc gia ®­îc chi tiÕt th«ng qua 3 môc tiªu chiÕn l­îc sau: Ng¨n ngõa vµ kiÓm so¸t « nhiÔm B¶o vÖ, b¶o tån vµ sö dông bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ ®a d¹ng sinh häc C¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng ë c¸c vïng ®« thÞ, c«ng nghiÖp vµ n«ng th«n B¶n chiÕn l­îc m«i tr­êng quèc gia cã 9 môc tiªu cô thÓ liªn quan ®Õn 3 néi dung chÝnh : ®a d¹ng sinh häc, biÕn ®æi khÝ hËu vµ nguån n­íc quèc tÕ. Néi dung cô thÓ cña c¸c môc tiªu: B¶o vÖ, b¶o tån vµ sö dông bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn ®a d¹ng sinh häc B¶o vÖ, b¶o tån vµ sö dông bÒn v÷ng rõng B¶o vÖ, b¶o tån vµ sö dông bÒn v÷ng biÓn, ven biÓn vµ h¶i ®¶o B¶o vÖ, b¶o tån vµ sö dông bÒn v÷ng ®Êt ngËp n­íc Sö dông bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn vµ n©ng cao qui ho¹ch vµ qu¶n lÝ m«i tr­êng trong tÊt c¶ c¸c vïng tù nhiªn vµ kinh tÕ d­íi sù h­íng dÉn cña c¸c kÕ ho¹ch m«i tr­êng trong tÊt c¶ c¸c vïng tù nhiªn vµ kinh tÕ d­íi sù h­íng dÉn cña c¸c kÕ ho¹ch m«i tr­êng vïng N©ng cao qu¶n lÝ m«i tr­êng cña khu vùc c«ng nghiÖp th«ng qua s¶n xuÊt s¹ch h¬n vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c B¶o vÖ khÝ quyÓn Sö dông bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn vµ n©ng cao qu¶n lÝ, qui ho¹ch m«i tr­êng ë tÊt c¶ c¸c ngµnh ph¸t triÓn B¶o vÖ, b¶o tån vµ sö dông bÒn v÷ng nguån n­íc 1.3.2. Gi¸o dôc m«i tr­êng Con ng­êi hiÖn nay ®ang ®èi mÆt víi mét vÊn ®Ò lín liªn quan ®Õn ®êi sèng toµn cÇu lµ sù suy tho¸i mét c¸ch trÇm träng cña m«i tr­êng. NhËn thøc nh­ thÕ nµo vµ lµm g× tr­íc thùc tÕ ®ã lµ vÊn ®Ò quan t©m cña tÊt c¶ mäi ng­êi, trong ®ã cã lùc l­îng tham gia c«ng t¸c gi¸o dôc : gi¸o dôc m«i tr­êng. Gi¸o dôc m«i tr­êng ®· ®­îc §¶ng vµ ChÝnh phñ coi lµ mét yÕu tè quan träng trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. ChØ thÞ 36-CT ngµy 25.6.1998 cña BCH TW §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· chØ râ môc tiªu t¨ng c­êng c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng: “ ng¨n ngõa « nhiªm m«i tr­êng, phôc håi vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng cña nh÷ng n¬i, nh÷ng vïng ®· bÞ suy tho¸i, b¶o tån ®a d¹ng sinh häc, tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng ë c¸c khu c«ng nghiÖp, ®« thÞ vµ n«ng th«n, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng, n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña nh©n d©n”. §ång thêi chØ thÞ còng ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn môc tiªu: Th­êng xuyªn gi¸o dôc,tuyªn truyÒn, x©y dùng thãi quen nÕp sèng vµ phong trµo quÇn chóng b¶o vÖ m«i tr­êng. §­a c¸c néi dung b¶o vÖ m«i tr­êng vµo ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc tÊt c¶ c¸c bËc häc trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. Hoµn chØnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt b¶o vÖ m«i tr­êng, ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i g¾n víi b¶o vÖ m«i tr­êng, nghiªm chØnh thi hµnh luËt b¶o vÖ m«i tr­êng. Chñ ®éng phßng chèng « nhiÔm vµ sù cè m«i tr­êng, kh¾c phôc t×nh trang suy tho¸i m«i tr­êng Khai th¸c sö dông hîp lÝ, tiÕt kiÖm tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc, b¶o tån thiªn nhiªn. T¨ng c­êng vµ ®a d¹ng ho¸ ®Çu t­ cho ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr­êng T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lÝ nhµ n­íc vÒ b¶o vÖ m«i truêng tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng §Èy m¹nh nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ. §µo t¹o c¸n bé, chuyªn gia vÒ lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng Më réng hîp t¸c quèc tÕ vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng Gi¸o dôc m«i tr­êng nh»m ®¹t ®Õn môc ®Ých cuèi cïng lµ: mçi ng­êi ®­îc trang bÞ mét ý thøc tr¸ch nhiÖm ®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña tr¸i ®Êt, mét kh¶ n¨ng biÕt ®¸nh gi¸ vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn vµ mét gi¸ trÞ nh©n c¸ch s©u s¾c bëi mét nÒn t¶ng ®¹o lÝ vÒ m«i tr­êng. Cã nh­ vËy míi hi väng ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm trë thµnh thãi quen vµ nÕp sèng hµng ngµy, hµng giê trong viÖc khai th¸c, sö dông vµ b¶o vÖ thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr­êng. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p tøc thêi lµ : Gi¶m tiªu thô, t¸i sö dông, t¸i chÕ. Bªn c¹nh ®ã, cÇn gi¸o dôc ý thøc tiÕt kiÖm l©u bÒn : tiÕt kiÖm n­íc, tiÕt kiÖm ®iÖn, tiÕt kiÖm nhiªn liÖu…ë ®©y, gi¸o dôc v× m«i tr­êng kh«ng nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò suy tho¸i m«i tr­êng mµ ®Ò cËp ®Õn nguån gèc cña suy tho¸i m«i tr­êng b»ng c¸ch h­íng th¸i ®é, hµnh vi cña mäi ng­êi ®èi víi m«i tr­êng. Ch­¬ng 2 ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh gia c«ng s¶n phÈm cao su ®Õn m«i tr­êng 2.1. CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt vËt lý cña cao su thiªn nhiªn (CSTN) 2.1.1. CÊu t¹o CSTN lµ mét polyisopren trong ®ã 98% c¸c m¾t xÝch lµ cis-1,4-isopren:
Khèi l­îng ph©n tö trung b×nh cña CSTN lµ 1,3.106, møc ®é dao ®éng ph©n tö tõ 105 ®Õn 106. 2.1.2. TÝnh chÊt vËt lý Khèi l­îng riªng 913 kg/m3 NhiÖt ®é ho¸ thuû tinh - 700C HÖ sè gi·n në thÓ tÝch 6,56.10-2 NhiÖt dÉn riªng 0,14w/m.K NhiÖt dung riªng 1,88 Kj/kg.K Cao su thiªn nhiªn cã mµu vµng nh¹t, kh«ng ®éc do ®ã cã thÓ sö dông trong y tÕ, c«ng nghiÖp thùc phÈm,... [13]. 2.2. Cao su tæng hîp Ngoµi cao su thiªn nhiªn chiÕt xuÊt tõ mñ c©y cao su, cßn cã cao su nh©n t¹o chñ yÕu ®­îc tæng hîp tõ c¸c dien liªn hîp, nh­ cao su Buna; cao su Buna-S; cao su Buna-N; cao su isopren; cao su clopren [13, 20]. Ngµnh c«ng nghiÖp cao su tæng hîp ph¸t triÓn ®­îc lµ dùa trªn c¬ së ph¶n øng trïng hîp c¸c dien liªn hîp nh­ butadien, isopren, cloropren vµ ph¶n øng ®ångtrïng hîp chóng víi monome kh¸c: - Cao su Buna:
- Cao su Buna-S:
- Cao su Buna-N:
- Cao su isopren:
- Cao su clopren:
Cao su tæng hîp th­êng kh«ng ®µn håi b»ng cao su thiªn nhiªn, nh­ng l¹i cã thÓ ®iÒu chØnh thµnh phÇn ®Ó t¹o ra nh÷ng tÝnh chÊt kh¸c v­ît tréi h¬n cao su thiªn nhiªn. Ch¼ng h¹n cao su Buna-N bÒn víi dÇu mì, cao su Buna-S cã ®é bÒn c¬ häc cao,... 2.3. C¸c chÊt phèi hîp cho cao su Cao su ch­a l­u ho¸ cã ®é bÒn c¬ häc thÊp. BiÕn d¹ng ®µn håi ch­a ®­îc h×nh thµnh. C¸c tÝnh chÊt c¬ lý phô thuéc nhiÒu vµo nhiÖt ®é vµ m«i tr­êng sö dông. §Ó n©ng cao tÝnh chÊt c¬ lý cña cao su, ng­êi ta th­êng phèi trén víi nhiÒu lo¹i ho¸ chÊt. Trong ®¬n phèi trén cao su th­êng cã c¸c thµnh phÇn sau: * ChÊt l­u ho¸ * ChÊt xóc tiÕn l­u ho¸ * ChÊt phßng l·o * ChÊt ho¸ dÎo * ChÊt ®én * ChÊt t¹o mµu cho cao su 2.3.1. ChÊt l­u ho¸ vµ xóc tiÕn l­u ho¸ 2.3.1.1. ChÊt l­u ho¸