Nghiên cứu lựa chọn các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quá trình giảng dạy - Huấn luyện các dạng thức khai cuộc thoáng môn cờ vua cho học sinh phổ thông trung học (lứa tuổi 15 - 17)

Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o phó thä Tr­êng Trung häc phæ th«ng vÜnh ch©n --------------------------$----------------------------- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Tªn ®Ò tµi: " Nghiªn cøu lùa chän c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y- huÊn luyÖn c¸c d¹ng thøc khai cuéc tho¸ng m«n cê vua cho häc sinh phæ th«ng trung häc ( løa tuæi 15-17) " Hä vµ tªn : NguyÔn ThÞ Thanh H­¬ng Tæ : Hãa - sinh - KT - TD VÜnh Ch©n, Th¸ng 5 n¨m 2009 §Ò tµi : “NGHI£N CøU LùA CHäN C¸C BIÖN PH¸P NH»M N¢NG CAO HIÖU QU¶ QU¸ TR×NH GI¶NG D¹Y – HUÊN LUYÖN C¸C D¹NG THøC KHAI CuéC THO¸NG m«n c¬ vua CHO HäC SINH PHæ TH¤NG TRUNG HäC (løa tuæi 15 – 17)” PhÇn I. Më §Çu NÒn thÓ dôc thÓ thao ViÖt Nam ®· vµ ®ang trªn ®µ v­¬n lªn s¸nh ngang víi c¸c quèc gia cã tiÒm n¨ng vµ tr×nh ®é cao ë khu vùc c¸c n­íc §«ng Nam ¸. NhiÒu m«n thÓ thao cña n­íc ta ®· v­¬n tíi tÇm cao cña thÕ giíi nh­ m«n: Whusu cã NguyÔn Thuý HiÒn v« ®Þch thÕ giíi, cê vua cã §µo ThiÖn H¶i v« ®Þch thÕ giíi løa tuæi tõ 15 – 16 n¨m 1993, NguyÔn ThÞ Dung v« ®Þch thÕ giíi løa tuæi tõ 11- 12 n¨m 1994. C¸c gi¶i trÎ thÕ giíi trong m«n cê vua thi ®Êu nhanh, vËn ®éng viªn Ch©u ThÞ Ngäc Giao giµnh cóp ®o¹t chøc v« ®Þch thÕ giíi... §Æc biÖt, ë m«n thÓ thao cê vua – m«n thÓ thao trÝ tuÖ nµy rÊt phï hîp víi t­ chÊt cña ng­êi ViÖt Nam song c¸c vËn ®éng viªn cê vua ®· thÓ hiÖn ®­îc tµi n¨ng vµ ®· ®em vÒ cho nÒn TDTT cña n­íc nhµ nh÷ng tÊm huy ch­¬ng quý gi¸, trong sè c¸c V§V cê vua ViÖt Nam ®¹t nh÷ng ®¼ng cÊp cao nhÊt ë m«n nµy ph¶i nãi ®Õn g­¬ng mÆt trÎ tuæi nh­ : §µo ThiÖn H¶i vµ Hoµng Thanh Trang ®Òu ®¹t danh hiÖu ®¹i kiÖn t­íng vµ ®øng trong hµng ngò nh÷ng vËn ®éng viªn trÎ m¹nh nhÊt thÕ giíi. Víi nh÷ng thµnh tÝch rùc rì ®ã, Nhµ n­íc vµ nghµnh TDTT ngµy cµng quan t©m vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó phæ cËp réng r·i, ph¸t triÓn m«n thÓ thao nµy coi ®ã lµ mét trong nh÷ng m«n thÓ thao träng ®iÓm cña ViÖt Nam ®¹t thµnh tÝch cao trªn ®Êu tr­êng quèc tÕ . Thùc tÕ cho thÊy ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng m«n thÓ thao trÝ tuÖ nµy ®­îc qu¶ng ®¹i quÇn chóng say mª tËp luyÖn vµ ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ. C¸c gi¶i thi ®Êu víi nhiÒu quy m« kh«ng ngõng ®­îc t¨ng lªn c¶ vÒ chÊt l­îng chuyªn m«n còng nh­ sè l­îng V§V, ®¬n vÞ tham gia. §ã lµ nh÷ng dÊu hiÖu rÊt ®¸ng khÝch lÖ cho nh÷ng ng­êi lµm chuyªn m«n cê vua. §Æc biÖt, t¹i Héi KhoÎ Phï §æng toµn quèc lÇn thø 7 ,sè V§V thi ®Êu ®· t¨ng lªn nhiÒu vµ cã tíi 52/53 tØnh thµnh trong c¶ n­íc tham dù . Thùc tÕ ë mçi ®Þa ph­¬ng, c¸c gi¸o viªn, huÊn luyÖn viªn ®Òu gi¶ng d¹y theo kinh nghiÖm cña m×nh hoÆc theo c¸c s¸ch ®· h­ìng dÉn mµ Ýt cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®a d¹ng, phong phó trong qu¶ tr×nh gi¶ng d¹y . §iÒu nµy ®· g©y ra cho c¸c em häc sinh sù tiÕp thu kiÕn thøc gß bã cøng nh¾c kh«ng hoµn thiÖn. Còng tõ ®ã, g©y cho c¸c em cã nhiÒu lç hæng vÒ kiÕn thøc, thiÕu sù s¸ng t¹o trong t­ duy chiÕn thuËt, chiÕn l­îc. Do vËy, tr×nh ®é cña c¸c em tiÕn bé chËm vµ kh«ng ch¾c. Víi môc ®Ých n©ng cao tr×nh ®é cho c¸c V§V cê vua trÎ trong tr­êng phæ th«ng trung häc x©y dùng cho c¸c em phong c¸ch t­ duy phong phó, s¸ng t¹o trong cê vua, ®ång thêi x©y dùng phong trµo cê vua ë ®Þa ph­¬ng ngµy cµng ph¸t triÓn. Muèn ®¹t ®­îc nh­ vËy cÇn gi¶i quyÕt c¸c kh©u c¬ së vËt chÊt phôc vô häc tËp, lùc l­îng gi¸o viªn vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c... Phôc vô cho huÊn luyÖn vµ häc tËp. §Æc biÖt lµ theo chóng t«i mét trong nh÷ng kh©u quan träng ®ã lµ : §­a ®­îc c¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y huÊn luyÖn kiÕn thøc vÒ cê vua nãi chung còng nh­ kiÕn thøc c¬ b¶n nh­: Khai cuéc, trung cuéc, tµn cuéc kÕ ho¹ch ch¬i, c¸c t×nh huèng cê ®iÓn h×nh c¸c ®ßn phèi hîp c¸c v¸n cê thi ®Êu nhanh... Trong ®ã rÌn luyÖn kü n¨ng ch¬i vµ thùc hiÖn tèt c¸c d¹ng bµi tËp khai cuéc, mét d¹ng bµi tËp ph¸t triÓn t­ duy rÊt cã hiÖu qu¶ lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho qu¸ tr×nh tiÕn hµnh thi ®Êu mét v¸n cê ®i ®Õn hiÖu qu¶ cao. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y- huÊn luyÖn m«n cê vua, cã thÓ nãi r»ng cho ®Õn nay c¸c tµi liÖu vÒ thi ®Êu tËp luyÖn vÒ khai cuéc ®· cã nhiÒu ®Ó cho huÊn luyÖn viªn vµ gi¸o viªn ¸p dông. Tuy vËy, kh«ng ph¶i V§V nµo còng ¸p dông ®­îc c¸c kiÕn thøc ®ã mét c¸ch cã hÖ thèng vµ cã lîi vÒ “ temp” ngay tõ ®Çu v¸n ®Êu vµ nh÷ng b­íc tiÕp theo trong qu¸ tr×nh tËp luyÖn vµ thi ®Êu . Cã thÓ ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò nµy do nhiÒu nguyªn nh©n: - Do tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh tøc kh¶ n¨ng vËn dông c¸c bµi tËp khai cuéc ch­a cao. - Do ph­¬ng ph¸p huÊn luyÖn, häc tËp ch­a ®óng. - Do chän lùa c¸c biÖn ph¸p gi¶ng d¹y, huÊn luyÖn ch­a ®óng, ch­a phï hîp víi ®èi t­îng. - Theo chóng t«i nhËn thÊy qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn cê vua ( løa tuæi tõ 15-17 ) th­êng nguyªn nh©n thø ba ®ãng vai trß rÊt lín. V× chØ trªn c¬ së lùa chän ®óng c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng râ c¸c t¸c dông kh¾c phôc ®­îc sù chËm trÔ trong nhËn thøc vµ hoµn thiÖn ®­îc ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cho gi¸o viªn vµ huÊn luyÖn viªn. Song rÊt tiÕc r»ng, vÊn ®Ò nµy ch­a ®­îc ai quan t©m nghiªn cøu mét c¸ch ®óng møc hoµn thiÖn vµ triÖt ®Ó. XuÊt ph¸t tõ c¸c vÊn ®Ò nªu trªn nªn t«i m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi “Khai Cuéc cê Vua” PhÇn II; Néi Dung “NGHI£N CøU LùA CHäN C¸C BIÖN PH¸P NH»M N¢NG CAO HIÖU QU¶ QU¸ TR×NH GI¶NG D¹Y – HUÊN LUYÖN C¸C D¹NG THøC KHAI CuéC THO¸NG CHO HäC SINH PHæ TH¤NG TRUNG HäC (løa tuæi 15 – 17)” A. C¥ Së Lý LUËN CñA §Ò TµI. I. C¬ së t©m sinh lý løa tuæi 15- 17. 1. §Æc ®iÓm sinh lý: ë løa tuæi nµy, c¬ thÓ c¸c em ®· ph¸t triÓn t­¬ng ®èi hoµn chØnh, c¸c bé phËn vÉn tiÕp tôc lín lªn, nh­ng tèc ®é lín lªn chËm dÇn, chøc n¨ng sinh lý t­¬ng ®èi æn ®Þnh, kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan bé phËn c¬ thÓ còng ®­îc n©ng cao h¬n cô thÓ lµ: HÖ x­¬ng : x­¬ng gi¶m tèc ®é ph¸t triÓn ë hai ®Çu x­¬ng vÉn cßn dµi kh¶ n¨ng sôn chuyÓn thµnh x­¬ng Ýt, cét sèng ®· æn ®Þnh h×nh d¸ng nh­ng vÉn ch­a ®­îc cñng cè, dÔ cong vÑo cét sèng. HÖ c¬: ë giai do¹n nµy, c¬ b¾p ph¸t triÓn lªn rÊt nhanh, ®µn tÝnh c¬ t¨ng nh­ng ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu chñ yÕu lµ c¬ nhá vµ dµi do ®ã khi c¬ ho¹t ®éng chãng dÉn ®Õn mÖt mái. HÖ tuÇn hoµn: HÖ tuÇn hoµn ®ang ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn träng l­îng vµ søc chøa cña tim t­¬ng ®èi hoµn chØnh tim mçi phót ®Ëp tõ 70- 80 lÇn ph¶n øng cña tuÇn hoµn trong vËn ®éng t­¬ng ®èi râ rÖt .Sau vËn ®éng, m¹ch ®Ëp vµ huyÕt ¸p håi phôc t­¬ng ®èi nhanh chãng . ë løa tuæi nµy, diÖn tiÕp xóc kh«ng khÝ phæi t¨ng lªn râ rÖt, tÇn sè h« hÊp kho¶ng 10-20 lÇn/ phót. HÖ thÇn kinh: c¸c tæ chøc thÇn kinh ®ang tiÕp tôc ph¸t triÓn ®Ó ®i tíi hoµn thiÖn, kh¶ n¨ng t­ duy, nhÊt lµ kh¶ n¨ng ph©n tÝch tæng hîp trõu t­îng ph¸t triÓn. Ngoµi ra, do sî ho¹t ®éng m¹ch cña c¸c tuyÕn gi¸p tr¹ng tuyÕn sinh dôc, tuyÕn yªn... lµm cho tÝnh h­ng phÊn cña hÖ thÇn kinh chiÕm ­u thÕ vµ øc chÕ kh«ng c©n b»ng ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng TDTT. 2. §Æc ®iÓm t©m lý løa tuæi 15-17. ë løa tuæi nµy, trÝ tuÖ rÊt nh¹y bÐn vµ ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é t­¬ng ®èi cao, t­ duy tá ra chÆt chÏ vµ nhÊt qu¸n. Hä biÕt xo¸y vµo nh÷ng mèi quan hÖ b¶n chÊt bªn trong, ph©n biÖt ®­îc b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng, t­ duy trë nªn s©u s¾c nhê kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t, trõu t­îng ho¸ ®­îc ph¸t triÓn cao . ë løa tuæi nµy, c¸c em tá ra rÊt nh¹y bÐn vµ nh¹y c¶m víi c¸i míi, cã khi biÕt ®Æt ra c¸c gi¶ thݪt t¸o b¹o, thÝch suy luËn vµ thÝch triÕt lý. Ng«n ng÷ ph¸t triÓn g¾n chÆt víi sù ph¸t triÓn t­ duy. TrÝ tuÖ cña c¸c em còng cã nh÷ng chÊt l­îng míi, th­êng kh«ng ghi nhí m¸y mãc, ®ång thêi trÝ nhí còng cã nh­îc ®iÓm nh­ nhí chung chung Ýt cô thÓ thiÕu chÝnh x¸c . T­ëng t­îng ph¸t triÓn m¹nh ë løa tuæi nµy, biÓu t­îng t­ëng t­îng mang tÝnh chÊt s¸ng t¹o vµ kho¸ng ®¹t nh­ng g¾n liÒn víi hiÖn thùc .§ã lµ c¬ së cho ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña c¸c em. Víi mét sè em kh¶ n¨ng t©m lý ch­a kÞp ph¸t triÓn vµ kh«ng v÷ng th× xuÊt hiÖn sù ®a nghi, suy nghÜ ¸m ¶nh vÒ nh÷ng ®iÒu kh«ng cÇn thiÕt, hä cho r»ng hä l©m bÖnh nÆng sÏ rÊt cã lîi cho vËn ®éng viªn cê vua nÕu hä biÕt chia sÎ nh÷ng ®iÒu mµ hä cßn b¨n kho¨n vµ suy nghÜ . II. Kh¸i niÖm chung vÒ khai cuéc – khai cuéc tho¸ng. Khai cuéc lµ giai ®o¹i ®Çu tiªn cña v¸n cê . ë giai ®o¹n nµy, c¶ hai bªn ®Òu cè g¾ng ®éng viªn c¸c lùc l­îng thËt nhanh, dµn qu©n ë vÞ trÝ thuËn lîi ®Ó chuÈn bÞ chiÕn ®Êu . Ch¾c h¼n mäi ng­êi ch¬i cê ®Òu biÕt r»ng : NÕu nh­ ng­êi nµo ®iÒu ®éng ®­îc mét lùc l­îng lín qu©n tham gia vµo cuéc chiÕn th× ng­êi ®ã hoµn toµn n¾m quyÒn chñ ®éng . ChÝnh v× vËy, khai cuéc lµ giai ®o¹n ®Æc biÖt quan träng cña v¸n cê nÕu nh­ b¹n ph¸t triÓn qu©n mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý th× ®ã chÝnh lµ tiÒn ®Ò ®Ò t¹o ra ­u thÕ trong phÇn trung cuéc ®Ó chiÕn th¾ng ®èi ph­¬ng, vµ ng­îc l¹i nÕu b¹n ra qu©n mét c¸ch tuú tiÖn th× b¹n ph¶i chÞu thÊt b¹i nhanh chãng. §èi víi khai cuéc tho¸ng, nÐt ®Æc tr­ng chñ yÕu lµ khuynh h­íng giµnh khu trung t©m, ®e do¹ c¸c vÞ trÝ hiÓm yÕu nhÊt trong thÕ trËn cña ®èi ph­¬ng . ë lo¹i khai cuéc nµy, c¶ hai bªn ®Òu nhanh chãng triÓn khai lùc l­îng . Do ®ã ®ßi hái ng­êi ch¬i cê ph¶i tÝnh to¸n tõng n­íc ®i thËt chÝnh x¸c. III. Nh÷ng nguyªn t¾c cÇn ¸p dông trong giai ®o¹n khai cuéc. C¸c nguyªn t¾c nµy lµ kinh nghiÖm ®· ®­îc ®óc rót ra tõ thùc tiÔn thi ®Êu biÕt vËn dông th× th¾ng cßn vi ph¹m ch¬i sai lµ thÊt b¹i .Dï cã ý ®å chiÕn l­îc kh¸c nhau thÕ nµo, nh÷ng ng­êi ch¬i cê giái ®Òu ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c sau ®©y: - Nhanh chãng khèng chÕ khu trung t©m. - Ph¸t triÓn qu©n nhanh vµ ®Çy ®ñ. - §­a vua vµo vÞ trÝ an toµn. - X©y dùng phßng tuyÕn tèt liªn hoµn. IV. Ph©n lo¹i khai cuéc. Qua nhiÒu thÕ kû thi ®Êu c¸c nhµ lý luËn cê vua tæng kÕt kinh nghiÖm ®Õn nay cã tíi hµng tr¨m kiÓu ra qu©n kh¸c nhau. §Ó tiÖn nghiªn cøu vµ häc tËp ng­êi ta cã thÓ chia c¸c kiÓu ra qu©n ( khai cuéc ) thµnh 3 lo¹i: -Khai cuéc tho¸ng. -Khai cuéc nöa tho¸ng. - Khai cuéc kÝn. 1. Nh÷ng khai cuéc tho¸ng . §ã lµ quy ­íc gäi tªn chung cña c¸c khai cuéc mµ víi n­íc ®i ban ®Çu cña tr¾ng lµ e4 th× bªn ®en ®¸p l¹i b»ng n­íc ®i e5 . §èi víi nh÷ng khai cuéc nµy, nÐt ®Æc tr­ng chñ yÕu lµ khuynh h­íng chñ ®¹o cña chiÕn l­îc : §ã lµ tranh giµnh khu trung t©m, ®e do¹ c¸c vÞ trÝ hiÓm yÕu nhÊt trong thÕ trËn ®èi ph­¬ng, c¸c v¸n cê lu«n s«i ®éng vøi nh÷ng ®ßn chiÕn thuËt hay nh÷ng thÕ biÕn phøc t¹p, ®ßi hái c¸c vËn ®éng viªn ph¶i tÝnh to¸n chÝnh x¸c tõng thÕ biÕn song con ®­êng thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch nµy trong nhiÒu tr­êng hîp rÊt kh¸c nhau. 2. Nh÷ng khai cuéc nöa tho¸ng. Lµ nh÷ng khai cuéc mµ víi n­íc ®i ®Çu tiªn cña tr¾ng ®i e4, bªn ®en kh«ng ®¸p l¹i b»ng n­íc ®i e5, mµ ®i bÊt kú mét n­íc ®i nµo kh¸c . §iÒu ®ã cã ph¶i ch¨ng lµ bªn ®en trong nhãm khai cuéc nµy ®· nh­êng khu trung t©m cho ®èi ph­¬ng vµ tõ chèi kh«ng tham gia tranh giµnh khu trung t©m ? Kh«ng ph¶i nh­ thÕ nh÷ng « trung t©m c¶ trong khai cuéc nöa tho¸ng vÉn lµ ph¹m vi tranh giµnh ¶nh h­ëng . ChØ cã ®iÒu, ë ®©y cuéc chiÕn chØ tiÕn hµnh ë ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau th«ng th­êng víi nhÞp ®iÖu chËm h¬n so víi khai cuéc tho¸ng . Mét trong nh÷ng ®Ò tµi chñ ®¹o cña lý thuyÕt ch¬i cê hiÖn ®¹i trong kiÓu khai cuéc nöa tho¸ng lµ dïng qu©n g©y ¸p lùc trèng l¹i trung t©m tèt ®èi ph­¬ng . Trong nh÷ng v¸n cê nh­ vËy mét bªn th­êng nh­êng trung t©m cho ®èi ph­¬ng råi ®Ó sau ®ã ®Æt trung t©m nµy d­íi “ lµn ®¹n” cña m×nh. 3. Nh÷ng khai cuéc kÝn. Lµ nh÷ng khai cuéc bªn tr¾ng kh«ng ®i n­íc ®i e4 c¸c c¸ch ra qu©n kÝn cã rÊt nhiÒu vµ phÇn lín ®Òu phøc t¹p . Cã thÓ nãi, ®©y lµ lÜnh vùc cña bËc thang thø hai “ trong lý thuyÕt ra qu©n” . C¸c c¸ch khai cuéc nµy ®Òu dùa trªn c¬ së ®èi chäi gi÷a ¸p lùc b»ng qu©n vµ trung t©m tèt . ChiÕn l­îc ch¬i nh­ vËy ®ßi hái sù chuÈn bÞ s©u s¾c sù am hiÓu nÐt tinh tÕ trong c¸ch ch¬i thÕ trËn . NÕu nh­ trong khai cuéc tho¸ng t­ t­ëng chØ ®¹o lµ phèi hîp chiÕn thuËt th× trong c¸c lo¹i khai cuéc kÝn lµ vËn chuyÓn chiÕn l­îc. ë ®©y cÇn nãi r»ng, thùc tÕ cho thÊy, ph©n lo¹i trªn hêi hît mang nÆng tÝnh lÞch sö. HiÖn nay nhiÒu khi kh«ng thÓ hiÖn ®óng tÝnh chÊt cuéc ®Êu, ch¼ng h¹n v¸n cê T©y Ban Nha ®­îc coi lµ khai cuéc tho¸ng, nh­ng l¹i cã nh÷ng thÕ biÕn khÐp kÝn cßn khai cuéc GambÝt thuéc vÒ khai cuéc kÝn, nh­ng l¹i cã c¶ nh÷ng ph­¬ng ¸n tho¸ng víi nh÷ng ®­êng më. vÝ dô 1 : V¸n cê Italia – Khai cuéc tho¸ng. 1. e2- e4 e7- e5 2. Mg1- f3 Mb8- c6 3. Tf1- c4 Tf8- c5 §©y lµ khai cuéc cæ ®iÓn ®­îc ®­a vµo sö dông thi ®Êu tõ thÕ kû 15,16 do c¸c nhµ ch¬i cê Italia sö dông, do ®ã gäi lµ v¸n cê Italia. 4. c2- c3 Mg8-f6! §en ph¶i tÊn c«ng ngay tèt e4, sau n­íc ®i thiÕu tÝch cùc 4...d6 th× 5.d4 ed, 6. cd Tb6, 7. Mc3 thÕ cê cña ®en rÊt gß bã. 5. d2- d4 e5:d4 6. c3:d4 Te5- b4+ §en ph¶i tranh thñ hµnh ®éng tÝch cùc ph¶n c«ng vµo trung t©m, nÕu rót lui t­îng xuèng b6 hay e7 ®Òu ph¶i gÆp khã kh¨n lín.§Õn ®©y cã 2 c¸ch tr¶ lêi : a.7.Mb1- c3 N­íc ®i dòng c¶m bá tèt e4 ë trung t©m ®· ®­îc kiÖn t­íng Italia ph©n tÝch kü. 7... Mf6:e4 Bªn ®en tiÕp nhËn sî th¸ch thøc. §¸ng nghiªn cøu thÕ biÕn 7...0- 0 8. e5 Me4 9. 0-0 T:c3 10. bc d5! Mäi n­íc ®i kh¸c ®Òu rÊt nguy hiÎm cho ®en. 8. 0- 0 Tb4:c3 Thêi tr­íc ®en dïng M· ¨n M· c3 sau 8:...M:c3 9. dc ®en cÇn ph¶i quyÕt ®Þnh ¨n hay kh«ng ¨n tèt c3 . NÕu 9... T:e3 10. Hb3! T :a1? Tr¾ng cã thÓ quyÕt ®Þnh v¸n cê vÒ phÇn m×nh nhê 11. T:f7+Vf8 12. Tg5 Me7 13. Me5!T:d4 14. Tg6!d5 15. Hf3 nh­ng ®en kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ¨n xe a1 . Gvªc« ®· t×m ®­îc n­íc ®i 10... d5! 11. T:d5 0-0 12. T:f X:f7 13. Mg5 Te6 14. H:c3! (®en kh«ng ®i 14. M:e6 v× 14... M:d4, cßn nÕu 14. H:e6 th× ®en tr¶ lêi 16... Hd7) thÕ cê giµnh thuËn lîi cho tr¾ng. 9. d7-d5 Tf6 §©y lµ kÕ ho¹ch phßng thñ chÆt chÏ nhÊt. §en nhanh chãng nhËp thµnh, cñng cè f7 vµ tr¸nh ®ªîc ®e do¹ ë cét “e” . ThÕ biÕn 9 ...Me5 10. de M:c4 11.d4 f5! (11...cd6 rÊt nguy hiÓm cho ®en) 12. H:c4 d6 13. Md4 0-0 14. f3 Mc5 15. xe1 Hh8 (nÕu 15...Xe 8 th× 16. Ta3 b6 17. Mc6 Ta6 18. Hd4 Hg5 dÉn ®Õn t×nh huèng phøc t¹p. Trong v¸n cê R«matèp vµ Tihicèp (n¨m 1963) tr¾ng ®i tiÕp 19. T:c5 dc 20. He5 vµ cã ­u thÕ. 10. Xf1-e1 Mc6-e7 11. Xe1-c4 d7-d6 12. Tc1-g5!? Trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y, n­íc ®i nµy ®­îc coi lµ hay nhÊt trong mét v¸n cê, nh­ng trong mét v¸n cê cña m×nh, ®¹i kiÖn t­íng ng­êi Hungari pooctr¬ ®· chØ ra ph¶n c«ng tÝch cùc cho ®en, ng­êi ta còng t×m nhiÒu c¸ch tÊn c«ng kh¸c nh­ : 12. g4!? 0-0 (12...h6 13. h4) 13. g5 (trong tr­êng hîp ®en tr¶ lêi tèt b»ng 13...Te5) 13...Te5 14. M:e5 de 15. X:e5 Mg6 ®Ó cã thÓ trËn v÷ng. 12... Tf6:g5 13.Mf3 h7- h6! Sau 13... 0- 0 tr¾ng cã thÓ thÝ qu©n 14. M:h7 nh­ng sÏ chØ ®¹t ®­îc thÕ cê hoµ sau 14... Vh7 15. Hh5+Vg8 16. Xh4 f5 17. Hh7 Vf7 18. Xh6. 14... Td7 15. Hd1- e2 Td7:b5 16. He2:b5 Hd8-d7 NÕu 16...Vf8 th× 17. Xae1. Tr¾ng ®· ®©m lao ph¶i theo lao, nÕu ®i 18. Mf3 th× ®¬n gi¶n lµ 18...M:d5. Bëi vËy, trong v¸n cê gi÷a vacxi – pooctis¬ (1969) tr¾ng ®· ®i 18.M:f7 Xe7 19. Xe1 Mg8! 20. Xe6 Vf8 21. f4 Mf6 22. Xe7 Xe8! Vµ cuéc tÊn c«ng cña tr¾ng kh«ng thµnh c«ng. VËy ®ît ph¸ trùc tiÕp kh«ng thµnh c«ng, ®iÒu nµy ®­îc ®Æc tr­ng cho mäi kiÓu ra qu©n nÕu ®en biÕt phßng thñ chÝnh x¸c vµ tæ chøc ph¶n c«ng. Nh­ng trong biÕn chÝnh cña v¸n cê Italia kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thÝ tèt sau6...Tb4 7. Mc3, cã thÓ ch¬i thËn träng h¬n .(h×nh 1) b. 7. Te1-d2 Tb4:d2 8. Mb1:d2 §Õn l­ît ®en ph¶i bá hoµn toµn hµng rµo tèt trung t©m rÊt nguy hiÓm cña tr¾ng, cã 2 thñ ph¸p th«ng th­êng ¸p dông trong c¸c t×nh huèng nh­ trªn 8...d5 hoÆc ®æi mét tèt trung t©mb»ng 8...M:e4. 8... d7-d5 9. e4:d5 Mf6:d5 10. Hd4-b3 Mc6-e7 11. Xf1-e1 c7-c6 §©y lµ c¸ch gi¶i quyÕt tèt nhÊt . §en cñng cè khu trung t©m. M· chiÕm « thiÕt yÕu d5 tr­íc tèt c« lËp cña ®èi ph­¬ng. Trong cuéc chiÕn tiÕp tôc tr¾ng th­êng ®Æt M· ë e5 hay e4 cßn ®en cã ®Ò nghÞ ®æi Hëu ë b6, thÕ trËn cê ë ®©y c©n b»ng. 8... Mf6:e4 9. Md2:e4 NÕu 9. T:f7 th× V:f7 10. M:e4 Xe8 ®en cã ­u thÕ. 9... d7-d5 10. Hd1-e2 0-0 11. 0-0-0 Tc8-g4 12. h2-h3 Tg4-f3 13. g2-f3 d5-c4 14. He2:c4 Hd8-h4 15. Vc1-b1 Tr¾ng chiÕm ­u thÕ v× cã thÓ sö dông cét “g”, tèt c« lËp d4 cã ®iÒu kiÖn x©m nhËp trËn tuyÕn ®en vÞ trÝ cña M· ë trung t©m còng rÊt tÝch cùc . 2.4.4. Tr×nh tù gi¶ng d¹y trong khai cuéc tho¸ng (Dlètnhic 1987). 1. V¸n cê Italia. 2. Phßng thñ 2 M·. 3. V¸n cê T©y Ban Nha. 4. Khai cuéc 3 M·. 5. Khai cuéc 4 M·. 6. V¸n cê Nga. 7. Gam bÝt vua. 8. Gam bÝt £vanxa. 9. Khai cuéc trung t©m (gam bÝt). 10. C¸c bÉy trong khai cuéc . 2.4.5. Nh÷ng thay ®æi trong chiÕn l­îc khai cuéc . Qua nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö ph¸t triÓn kh¸c nhau, néi dung vµ tÝnh chÊt cña v¸n cê ®æi thay cïng víi sù kiÖn hiÓu biÕt ngµy cµng s©u s¾c h¬n. Tõ 150 n¨m trë l¹i ®©y nhê sù chuyÓn biÕn réng r·i cña m«n cê vua còng nh­ sù t¨ng c­êng c¸c quan hÖ trao ®æi gi÷a V§V c¸c n­íc sù tiÕn bé diÔn ra rÊt nhanh chãng. C¸c ®Êu thñ tr­êng ph¸i Italia (thÕ kû 16 vµ 17) hoµn toµn ch­a cã kh¸i niÖm trung t©m mÆc dï trong nhiÒu v¸n cê hä còng thùc hiÖn n­íc ®i ®Çu tiªn lµ e4, nh­ng môc ®Ých cña nh÷ng n­íc ®i nµy lµ më ®­êng HËu vµ T­îng nhanh chãng c«ng ph¸ vÞ trÝ Vua ®èi ph­¬ng. Nh÷ng ®ît tÊn c«ng vò b·o xuÊt hiÖn sau ®ã kh«ng cÇn ®Õm ®Õn sù mÊt m¸t cña mét vai trß tèt kÓ c¶ nh÷ng tèt trung t©m, phÝa tÊn c«ng hoÆc ®¹t ®­îc môc ®Ých hoÆc thÊt b¹i v× mÊt m¸t lùc l­îng . Nhµ ch¬i cê ng­êi ph¸p Phili®« (1726 – 1775) ®· chÊm døt sù vung phÝ ph­¬ng tiÖn tÊn c«ng nh­ thÕ . C¸c tèt trong tay «ng còng thùc sù lµ vò khÝ ®¸ng sî . Phili®« ®· x©y dùng lý thuyÕt vÒ khu trung t©m tèt vÒ d©y chuyÒn tèt cïng nhau tiÕn lªn ®ªu ®Æt theo kÕ ho¹ch cßn sù hç trî c¸c quan kh¸c «ng øng vµo “lo¹i 2”. Trong lêi tùa cho cuèn s¸ch cña m×nh “cê quèc tÕ lu©n gi¶i” «ng viÕt: “ý ®å chÝnh cña t«i lµ ®­a ra cho c«ng chóng mét c¸ch ch¬i míi mµ ch­a ai hiÓu thÊu ®¸o t«i muèn nãi tíi lèi ch¬i b»ng c¸c tèt . Chóng lµ linh hån cña v¸n cê, chØ cã chóng míi t¹o ra thÕ c«ng hay phßng thñ. C¸ch bè trÝ chóng quyÕt ®Þnh kÕt côc v¸n cê”. Giai ®o¹n tiÕp theo tr¶ l¹i c¸c qu©n ( Xe, HËu T­îng M· ), vai trß quan träng hµng ®Çu chuÈn bÞ Philic« xem nhÑ nh­ng còng cã chó träng h¬n ®Õn gi¸ trÞ c¸c tèt . C¸c v¸n cê thÕ kû nµy lµm sèng l¹i nh÷ng ®ît tÊn c«ng b»ng qu©n nÆng hay qu©n nhÑ vµo vua tuy nhiªn vÉn ch­a cã quan ®iÓm ph¸t triÓn míi ®èi víi trung t©m. P«n Moãc Phi ( ng­êi Mü 1837- 1884) ®· t×m c¸ch gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò nµy theo gãc ®é hiÖn ®¹i . ChiÕn l­îc ra qu©n cña «ng ra qu©n lµ tËp trung nhanh chãng nhÊt Tèt vµ c¸c qu©n ë khu vùc trung t©m tranh thñ tõng n­íc ®i. T­ t­ëng ph¸t triÓn nhanh chãng ®­îc biÕt tr­íc ®ã trong tay Moãc phi ®· trë thµnh nguyªn t¾c c¬ b¶n khi ch¬i cê . §iÓm tËp trung lùc l­îng chiÕn ®Êu kh«ng ph¶i lµ khu vùc vua ®èi ph­¬ng mµ lµ khu trung t©m. Sau khi ®¹t ®­îc thÕ ph¸t triÓn qu©n nhanh chãng nhê ý ®å ch¬i nh­ vËy Mooc phi t¹o ra c¸c ®­êng më t¨ng c­êng ho¹t ®éng c¸c qu©n cña m×nh vµ nhanh chãng giµnh ®­îc th¾ng lîi. Sù ph¸t triÓn tiÕp theo cña nh÷ng t­ t­ëng cê g¾n liÒn víi tªn tuæi cña nhµ v« ®Þch thÕ giíi ®Çu tiªn V. Xt©ynÝch ( ng­êi TiÖp Kh¾c 1836- 1900 ) nhµ v« ®Þch n­íc Nga M. Trigg«rin ( 1850-1908) . Xt©ynÝch ®­a ra mét lo¹t nguyªn t¾c chung lµm c¬ së cña kiÕn thøc hiÖn ®¹i vÒ c¸ch ch¬i . ¤ng x©y dùng häc thuyÕt vÒ c¸c ®iÓm m¹nh ®iÓm yÕu vÒ lîi thÕ bè trÝ qu©n vµ nh÷ng nh­îc ®iÓm nµy lµ nh÷ng khuyÕt ®iÓm trong phßng thñ tèt ch¼ng h¹n nh÷ng tèt ®Èy lªn qu¸ cao ë khu vùc nhËp thµnh dÔ bÞ tÊn c«ng hay nh÷ng « cê tr­íc c¸c tèt c« lËp . N©ng cao vai trß phßng thñ lªn tÇm cao míi Xt©ynÝch ®­a ra nh÷ng nguyªn t¾c c«ng ph¸ cã c¬ së tøc lµ chØ b¾t ®Çu vµ cÇn b¾t ®Çu ngay khi ®· ®­îc mét lîi thÕ nµo ®ã vÒ thÕ trËn ch¼ng h¹n nh­ sù tr× ho·n trong ph¸t triÓn qu©n hoÆc sù xuÊt hiÖn nh÷ng ®iÓm yÕu cña thÕ trËn cña ®èi ph­¬ng . Xt©ynÝch x©y dùng c¸ch ch¬i theo ®óng nguyªn t¾c nµy, «ng chuÈn bÞ kü l­ìng tr­íc khi c«ng ph¸, lÊn dÇn thÕ trËn ®èi ph­¬ng «ng chØ râ : “Gom gãp c¸c lîi thÕ nhá ®em l¹i mét lîi thÕ ®¸ng kÓ” . C¸ch ch¬i nh­ vËy ®ßi hái ph¶i th­êng xuyªn di chuyÓn vµ bè trÝ l¹i c¸c qu©n, còng bëi vËy mµ Xt©ynÝch th­êng thÝch c¸c v¸n cê kÝn víi nhÞp ®iÖu chËm cho phÐp thùc hiÖn sù bè trÝ hoµn thiÖn lùc l­îng cña m×nh. Mét yÕu tè quan träng ®¸ng chó ý lµ sù phèi hîp ho¹t ®éng qu©n vµ vÞ trÝ cña vua . Trong “ Gi¸o khoa cê vua” cña m×nh, Laxke viÕt : “Gi¸ trÞ cña mét nhãm qu©n kh«ng ph¶i lµ tæng gi¸ trÞ cña tõng qu©n bëi v× ta cßn ph¶i xÐt ®Õn sù phèi hîp gi÷a c¸c qu©n nµy. Còng bëi vËy, kh«ng thÓ coi mét qu©n nµo ®ã ngang søc víi mét qu©n ®èi ph­¬ng nÕu nh­ kh«ng tÝnh ®Õn h×nh th¸i ch¬i cña ®èi thñ”. VÒ gi¸ trÞ yÕu tè kh«ng gian trªn bµn cê Laxke viÕt : “kh«ng chØ riªng viÖc ¨n h¬n qu©n hay tèt mµ chØ viÖc chiÕm lÜnh ®­îc kh«ng gian buéc ®èi ph­¬ng muèn ®Õn ®­îc ph¶i mÊt m¸t còng rÊt cã gi¸ trÞ ta cµng chiÕm ®­îc kh«ng gian nhiÒu th× cµng h¹n chÕ ®­îc sù ho¹t ®éng cña ®èi ph­¬ng còng nh­ h¹n chÕ sè n­íc ®i mµ hä cã thÓ sö dông ®Ó phßng thñ hay uy hiÕp bªn ta”. Trªn ®©y lµ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn trong c«ng t¸c nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc chiÕn l­îc khia cuéc còng nh­ sù thay ®æi vÒ c¸c quan ®iÓm trong lÜnh vùc nµy cña kiÕn thøc cê. CÇn nãi thªm r»ng, c«ng t¸c nghiªn cøu khai cuéc hiÖn nay ®ang ®­îc tiÕn hµnh kh«ng nghØ, tiÕp tôc ®µo t¹o s©u vµ hoµn thiÖn c¸c kh¸i niÖm vµ c¸ch ®¸nh gi¸ ®É ®­îc kh¼ng ®Þnh l©u nay. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khai cuéc . CÇn tiÕn hµnh c«ng t¸c nghiªn cøu c¸c lo¹i khai cuéc nh­ thÕ nµo ? ph¶i ch¨ng chóng ta cÇn thiÕt ph¶i häc thuéc lßng vµ ghi nhí tÊt c¶ c¸c thÕ trËn ®ã nh­ mét b¶ng cöu ch­¬ng ? Muèn hiÓu râ vÊn ®Ò nµy, chóng ta cÇn x¸c ®Þnh nh÷ng thÕ biÕn khi ra qu©n cã ph¶i lµ nh÷ng thÕ biÕn b¾t buéc vµ duy nhÊt kh«ng. Mét v¸n cê chøa ®ùng mu«n vµn kh¶ n¨ng kh¸c nhau . Nh÷ng trËn biÕn ®ã chØ lµ nh÷ng n­íc ®i tiÕp tôc ®É ®­îc kiÓm nghiÖm trong thi ®Êu trong tõng thÕ trËn ra qu©n ®Òu cã thÓ t×m kiÕm thªm nh÷ng n­íc ®i hoµn toµn ¸p dông ®­îc. Do ®ã, viÖc “häc vÑt” c¸c tø biÕn khai cuéc lµ ®iÒu kh«ng cÇn thiÕt, thËm chÝ cßn cã h¹i v× nã h¹n chÕ tÝnh s¸ng t¹o cña V§V, Laxke ®· tõng nãi : “ BiÕt c¸ch ch¬i cê kh«ng chØ lµ c«ng viÖc cña trÝ nhí ®¬n gi¶n, v× viÖc ghi nhí c¸c thÕ biÕn kh«ng ph¶i lµ ®iÒu thiÕt yÕu . TrÝ nhí lµ vò khÝ quÝ b¸u kh«ng thÓ ®Ó vung phÝ cho nh÷ng vôn vÆt. CÇn ghi nhí kh«ng ph¶i nh÷ng kÕt luËn vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ch¬i, ph­¬ng ph¸p rÊt linh ho¹t nã cã thÓ gióp Ých trong mäi tr­êng hîp”. Trig«rin ®· tõng ph¸t biÓu rÊt ®óng ®¾n r»ng trong mçi trËn khai cuéc ta ®Òu cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ¸n b¾t tr­íc s¸ch vë mµ vÉn ®¹t ®­îc kÕt qu¶, thËm chÝ cã khi cßn kh¶ n¨ng h¬n. Rªli cßn ®­a ra ý kiÕn kh¶ quan h¬n n÷a, «ng viÕt : “HiÓu biÕt dùa trªn c¸c ph­¬ng ¸n cã s½n chØ lµ ¶o t­ëng”. Thùc vËy, c¸c ph­¬ng ¸n khai cuéc kh«ng thÓ lµ thø g× ®ã vÜnh cöu, ®øng nguyªn t¹i chç, thùc ra chóng chØ lµ mÆt g­¬ng ph¶n ¸nh thùc tiÔn thi ®Êu, lu«n lu«n thay ®æi vµ hoµn thiÖn.Thay ®æi c¶ c¸ch ®¸nh gi¸ kh«ng chØ riªng cña tõng ph­¬ng ¸n mµ cña c¶ toµn bé tõng hÖ thèng khai cuéc mµ chóng ta ®· thÊy nh÷ng n­íc biÕn kh¸c nhau ®· tõng bÞ b¸c bá nh­ng sau l¹i kh«i phôc ®­îc ý nghÜ cña m×nh nhê t×m ra nh÷ng c¸ch di chuyÓn kÝn ®¸o mµ tr­íc kia ng­êi ta ch­a nh×n nhËn ra . ý thøc n¾m v÷ng vµ hiÓu biÕt c¸c nguyªn t¾c chung cña chiÕn l­îc khai cuéc còng nh­ néi dung t­ t­ëng c¸c hÖ thèng khai cuéc do dè chÝnh lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®èi víi mçi mét ai muèn hoµn thiÖn tr×nh ®é ch¬i cê. CÇn thiÕt ghi nhËn r»ng, mÆc dï c¸c nguyªn lý vÒ sù triÓn khai nhanh chãng lùc l­îng, vÒ ý nghÜa c¸c khu trung t©m ... ®«i lóc t­ëng chõng hÕt søc ®¬n gi¶n dÔ ghi nhí nh­ng thËm chÝ c¶ c¸c V§V cã kinh nghiÖm nhiÒu lóc ngay tõ nh÷ng n­íc cê ®Çu ®· t×m c¸ch phèi hîp ®Ó thu ®­îc c¸c ­u thÕ vÒ lùc l­îng, ph¸ vì c¸c quy chÕ c©n b»ng thÕ trËn. NÕu nh­ hä gÆp ph¶i c¸c ®Êu thñ m¹nh th× th«ng th­êng sù vi ph¹m c¸c quy luËt sÏ dÉn ®Õn thÊt b¹i . Trong c«ng t¸c nghiªn cøu khai cuéc b¹n kh«ng ®­îc bá qua nh÷ng chç ch­a thÊu ®¸o. NÕu b¹n ch­a hiÓu môc ®Ých cña mét n­íc ®i nµo ®ã trong khai cuéc mµ b¹n nghiªn cøu th× b¹n h·y cè g¾ng t×m hiÓu thªm nh÷ng ®iÒu chØ dÉn trong s¸ch còng nh­ xem c¸c v¸n cê thi ®Êu cña c¸c kiÖn t­íng vÒ ®Ò tµi ®ã . Nh­ng nh÷ng kiÕn thøc thu ®­îc sÏ chØ lµ tµi s¶n n»m bÊt ®éng nÕu nh­ b¹n kh«ng ¸p dông trong thùc hµnh thi ®Êu c¸c ph­¬ng ¸n mµ b¹n quan t©m . Nªn ghi chÐp cÈn thËn c¸c v¸n cê mµ b¹n ®· ch¬i, sau ®ã giµnh thêi gian ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh n­íc ®i nµo b¹n ®· sai lÇm còng nh­ chç nµo b¹n cã thÓ ®i hay h¬n. VÊn ®Ò trang bÞ “ vèn” khai cuéc nh­ kinh nghiÖm cho thÊy hay h¬n c¶ lµ b¾t ®Çu nghiªn cøu khai cuéc tho¸ng ë phÇn nµy c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n nh­: Trung t©m, ph¸t triÓn qu©n... ®Æc biÖt ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt . Cuèi cïng cÇn khuyªn b¹n kh«ng nªn cã th¸i ®é mï qu¸ng t«n sïng tr­íc c¸c nguyªn t¾c chung hay c¸c ph­¬ng ¸n lý thuyÕt . C¸c nguyªn t¾c chung cã ý nghÜa nh­ c¸c kÕt luËn rót ra tõ sè lín c¸c tr­êng hîp thùc tÕ th«ng th­êng c¸c nguyªn t¾c chung nµy rÊt ®óng ®¾n . Nh­ng mäi quy luËt ®Òu cã ngo¹i lÖ vµ trong mét sè tr­êng hîp riªng nµo ®ã c¸c nguyªn t¾c chung nµy kh«ng ¸p dông ®­îc. M«n cê vua cã søc quyÕn rò m·i m·i chÝnh lµ do nã ®ßi hái c¸ch ®Æt vÊn ®Ò s¸ng t¹o, c¸ch ®¸nh gi¸ s©u s¾c vµ kh¶ n¨ng nh×n tíi t­¬ng lai. Trong cuèn s¸ch “ sù nghiÖp cña t«i trong m«n cê quèc tÕ” H.R. capablanca viÕt : “Khi ch¬i khai cuéc b¹n cã thÓ gÆp nh÷ng n­íc ®i ®èi ®¸p cña ®èi ph­¬ng mµ b¹n ch­a quen thuéc trong tr­êng hîp ®ã b¹n ch¬i nh­ thÕ nµo? B¹n h·y ®i theo suy nghÜ lµnh m¹nh h·y nhanh chãng ®­a c¸c qu©n tíi vÞ trÝ an toµn. Cã thÓ b¹n kh«ng thùc hiÖn n­íc ®i m¹nh nhÊt nh­ng nhËn ®­îc c¸c thÊt b¹i cña m×nh nh­ nh÷ng bµi häc vµ häc tËp theo c¸c bµi häc ®ã sÏ cã thÓ tr¸nh chóng trong t­¬ng lai. NÕu b¹n cho n­íc ®i nµy lµ hay th× b¹n sÏ ®i n­íc cê ®ã kinh nghiÖm lµ ng­êi thÇy tèt. NhiÒu ng­êi sau khi t×m ra mét c¸ch di chuyÓn tèt mµ hä cho r»ng rÊt kh¶ quan l¹i kh«ng d¸m thùc hiÖn nã. ThËt lµ ®¸ng tiÕc, cÇn thùc hiÖn kh«ng do dù ®iÒu mµ b¹n cho lµ hay lµ ®óng ®¾n”. Lu«n ghi nhí r»ng, khai cuéc g¾n bã víi c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña v¸n cê, vµ nhiÒu khi c¸c ph­¬ng ¸n cña khai cuéc cã thÓ dÉn ®Õn c¸c t×nh huèng th«ng dông ë v¸n cê. H¬n thÕ n÷a, nhiÒu khi xuÊt hiÖn c¸ch bè phßng c¸c tèt theo mét s¬ ®å cô thÓ vµ chóng sÏ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn c¸ch ch¬i trong giai ®o¹n tµn cuéc. Trong mét cuèn s¸ch h­íng dÉn ch¬i cê cña m×nh Laxke ®· viÕt : “T«i ®· ®µo t¹o c¸c häc trß biÕt c¸ch suy nghÜ ®éc lËp vµ biÕt c¸ch phª ph¸n c¸c tµi liÖu . Trong cê vua, t«i muèn ®­a ®Õn cho hä kh«ng ph¶i lµ nh÷ng kh¸i niÖm trõu t­îng hay nh÷ng luËn ®iÓm chung mµ muèn ®em l¹i nh÷ng kiÕn thøc s«i ®éng... Hä ph¶i s½n sµng v­ît qua thö th¸ch trong cuéc ®Êu b»ng c¸c kh¸i niÖm, c¸c quy luËt vµ c¸ch ®¸nh gi¸ kh«ng ph¶i mét lÇn mµ lµ nhiÒu lÇn mét c¸ch tù gi¸c vµ phÊn khëi”. Vµ cho ®Õn nay, ®ã vÉn lµ nh÷ng lêi nãi ®óng! B. MôC §ÝCH- NHIÖM Vô - PH¦¥NG PH¸P - Tæ CHøC NGHI£N CøU. I. Môc ®Ých nghiªn cøu : Trªn c¬ së nghiªn cøu tæng hîp c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn kiÕn thøc, dïng c¸c ph­¬ng ph¸p rÌn luyÖn c¸c bµi tËp khai cuéc cho V§V vµ häc sinh phæ th«ng trung häc ( løa tuæi 15-17 ) vµ qua thùc nghiÖm cã kÕt qu¶ vÒ c¸c d¹ng thøc khai cuéc ë tr­êng. T«i hy väng r»ng ®Ò tµi nghiªn cøu nµy sÏ ®­îc øng dùng vµo c«ng t¸c gi¸o dôc, huÊn luyÖn V§V, häc sinh cê vua cho c¸c em tr­êng, c¸c c©u l¹c bé cê vua trong tr­êng nh»m c¶i tiÕn mét b­íc vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y huÊn luyÖn cê vua, gióp V§V vµ häc sinh PTTH cã ph­¬ng ph¸p khai cuéc ®óng bµi b¶n, æn ®Þnh cho c¸c cuéc tËp luyÖn vµ thi ®Êu cê vua. II. NhiÖm vô nghiªn cøu : §Ó gi¶i quyÕt môc ®Ých nªu trªn, ®Ò tµi ®Æt ra nh÷ng nhiÖm vô nghiªn cøu sau : - NhiÖm vô 1 : kh¶o s¸t thùc tr¹ng viÖc gi¶ng d¹y- huÊn luyÖn cac d¹ng thøc khai cuéc cho ®èi t­îng häc sinh phæ th«ng trung häc (løa tuæi 15-17 ). - NhiÖm vô 2 : Nghiªn cøu lùa chän c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn c¸c d¹ng thøc khai cuéc tho¸ng cho V§V häc sinh phæ th«ng trung häc (løa tuæi 15-17 ) trªn ®Þa bµn huyÖn. III. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu :§Ó gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu chóng t«i ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: 1. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp tµi liÖu : Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi chóng t«i ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch vµ tæng hîp gÇn 20 tµi liÖu chuyªn m«n cã liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu cña ®Ò tµi . Nh÷ng tµi lÖu nµy ®­îc chóng t«i tr×nh bµy ë phÇn tµi liÖu tham kh¶o . 2. Ph­¬ng ph¸p pháng vÊn to¹ ®µm : ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc chóng t«i sö dông th«ng qua h×nh thøc pháng vÊn vµ trao ®æi trùc tiÕp víi c¸c gi¸o viªn TDTT vµ c¸c huÊn luyÖn viªn chuyªn ngµnh cê vua c¸c c¸n bé phô tr¸ch m«n cê vua cña huþen ®Ó x¸c ®Þnh thùc tr¹ng kh¸ch quan chÝnh x¸c viÖc gi¶ng d¹y huÊn luyÖn c¸c d¹ng thøc khai cuéc cho V§V vµ häc sinh PTTH (løa tuæi 15-17). 3. Ph­¬ng ph¸p quan s¸t s­ ph¹m : Lµ c«ng viÖc chóng t«i tiÕn hµnh theo dâi trùc tiÕp qu¸ tr×nh häc tËp – tËp luyÖn cña ®èi t­îng nghiªn cøu nh»m x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng cña c¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn c¸c d¹ng thøc khai cuéc. 4. Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm s­ ph¹m : Nh»m ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan chÝnh x¸c c¸c biÖn ph¸p ®· x©y dùng trong thùc tiÔn gi¶ng d¹y vµ huÊn luyÖn c¸c d¹ng thøc khai cuéc cho häc sinh phæ th«ng trung häc (løa tuæi 15-17). 5. Ph­¬ng ph¸p to¸n häc thèng kª : Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc chóng t«i sö dông trong qu¸ tr×nh sö lý c¸c sè liÖu ®· thu thËp ®­îc cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu . C¸c tham sè ®Æc tr­ng mµ chóng t«i quan t©m lµ : KÕt qu¶ tÝnh to¸n cña c¸c tham sè ®Æc tr­ng khi sø lý sè liÖu ®­îc chóng t«i tr×nh bµy trong phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi . IV. Tæ chøc nghiªn cøu : 1. Thêi gian nghiªn cøu : §Ò tµi ®­îc tiÕn hµnh nghiªn cøu tõ th¸ng 06/ 2006 ®Õn th¸ng 07/2007 vµ ®­îc chia lµm c¸c giai ®o¹n sau : - Giai ®o¹n 1 : Tõ 01/06/2006 ®Õn 30/06/2006 - lµ giai ®o¹i x¸c ®Þnh vÊn ®Ò nghiªn cøu thu thËp tµi liÖu liªn quan ®Õn ®Ò tµi, lËp ®Ò c­¬ng vµ kÕ ho¹ch nghiªn cøu, b¶o vÖ ®Ò c­¬ng nghiªn cøu. - Giai ®o¹n 2 : Tõ 01/07/2006 ®Õn 01/09/2006– TiÕn hµnh gi¶i quyÕt nhiÖm vô 1. - Giai ®o¹n 3 : Tõ 01/09/2006 ®Õn 01/05/2007 – TiÕn hµnh gi¶i quyÕt NhiÖm vô 2. - Giai ®o¹n 4 : Tõ 01/05/2007 ®Õn 30/06/2007 – Lµ giai ®o¹n sö lý c¸c sè liÖu thu thËp ®­îc trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu viÕt kÕt qu¶ nghiªn cøu hoµn thiÖn vµ b¶o vÖ kÕt qu¶ nghiªn cøu . 2. §èi t­îng nghiªn cøu : Lµ c¸c em häc sinh PTTH løa tuæi tõ 15-17 trªn ®Þa bµn huyÖn. 3. §Þa ®iÓm nghiªn cøu. T¹i tr­êng phæ th«ng trung häc xuan Ang– huyÖn Ha Hoa – tØnh Phó Thä. C . KÕT QU¶ Vµ PH¢N TÝCH KÕT QU¶ NGHI£N CøU . I. Kh¶o s¸t thùc tr¹ng qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn c¸c d¹ng thøc khai cuéc tho¸ng cho häc sinh phæ th«ng trung häc (løa tuæi 15-17 ) trªn ®Þa bµn huyÖn Ha Hoa – tØnh Phó Thä. Qua quan s¸t trùc tiÕp 28 buæi gi¶ng d¹y kiÕn thøc khai cuéc tho¸ng cña c¸c HLV, GV cê vua vµ kÕt hîp víi viÖc pháng vÊn trùc tiÕp c¸c c¸n bé chuyªn m«n phô tr¸ch m«n cê vua ë së TDTT c¸c tr­êng phæ th«ng trung häc trong huyÖn chóng t«i thu ®­îc thùc tr¹ng cña viÖc gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng ë ®èi t­îng häc sinh phæ th«ng trung häc ( løa tuæi 15-17 ) huyÖn Ha Hoa– tØnh Phó Thä nh­ sau : 1.vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y : MÆc dï nh÷ng chØ dÉn vÒ viÖc gi¶ng d¹y trong giai ®o¹n khai cuéc ®· chØ râ trong phÇn lý luËn cña ®Ò tµi . Song ë ®©y c¸c gi¸o viªn HLV khi gi¶ng d¹y cßn mang tÝnh chÊt truyÒn thô thiÕu nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, s¸ng t¹o tÝnh tù chñ qu¸ tr×nh t­ duy trong c¸c t×nh huèng khai cuéc tho¸ng. §Æc biÖt lµ trong c¸c giê häc ch­a t¹o ra ®­îc c¸c t×nh huèng cã vÊn ®Ò vµo c¸c thêi ®iÓm mÊu chèt cña giê häc vµ ®a sè c¸c em ®Òu ch­a n¾m ®­îc t­ t­ëng ch¬i cña c¸c ph­¬ng ¸n ®ã . MÆc dï nh÷ng t­ t­ëng nµy ®­îc chØ ra rÊt râ vµ cô thÓ trong c¸c tµi liÖu chuyªn kh¶o vÒ khai cuéc tho¸ng . Theo chóng t«i th× lý do chñ yÕu ë ®iÓm tån t¹i nµy lµ do c¸c gi¸o viªn ch­a n¾m v÷ng nh÷ng nguyªn t¾c vÒ ph­¬ng ph¸p trong gi¶ng d¹y trong Cê Vua. 2.VÒ tr×nh tù gi¶ng d¹y : Tr×nh tù gi¶ng d¹y cho c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu hiÖn nay chóng ta nhËn thÊy r»ng : C¸c gi¸o viªn, huÊn luyÖn viªn vÉn gi¶ng d¹y theo nh÷ng tr×nh tù kh«ng nh÷ng chØ dÉn ®· ®­îc c¸c nhµ s­ ph¹m cê vua ®Ò ra. VÝ dô nh­ : Khi gi¶ng d¹y khai cuéc cho vËn ®éng viªn th× cÇn thiÕt ph¶i b¾t ®Çu tõ c¸c lo¹i khai cuéc tho¸ng vµ lo¹i ®Çu tiªn cÇn ph¶i ®Ò cËp ®Õn v¸n cê Italia ( ®©y lµ v¸n cê ®iÓn h×nh cho c¸c tr­êng ph¸i ch¬i theo lèi phèi hîp chiÕn thuËt ), sau ®ã míi ®Õn phßng thñ 2 M· v¸n cê T©y Ban Nha khai cuéc 2 M· 4 m· råi míi ®Õn c¸c laäi Gam bÝt ( thuéc khai cuéc tho¸ng ) vµ c¸c bÉy trong khai cuéc tho¸ng th× ë ®©y c¸c huÊn luyÖn viªn gi¸o viªn l¹i gi¶ng d¹y theo tr×nh tù lµ : c¸c khai cuéc nöa tho¸ng ®­îc gi¶ng d¹y tr­íc nh­ lµ phßng thñ Ph¸p phßng thñ kar«can phßng thñ Alªkhin . Cßn c¸c lo¹i Gam bÝt (thuéc khai cuéc tho¸ng) khai cuéc 3 M·, khai cuéc 4 M· th× hoµn toµn kh«ng ®­îc sö dông . VÒ mÆt hiÖu qu¶ thêi ®iÓm hiÖn t¹i th× cã thÓ tr×nh tù gi¶ng d¹y ®ã vÉn ch­a ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh . Song víi tr×nh ®é ®ã sÏ lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn t­ duy cña c¸c em . Bëi lÏ, viÖc gi¶ng d¹y khai cuéc tho¸ng ë giai ®o¹n ®Çu tiªn khi trang bÞ kiÕn thøc khai cuéc cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn t­ duy trong khai cuéc . Thùc tÕ nh÷ng t­ t­ëng vµ nh÷ng ph­¬ng ¸n phøc t¹p trong ®ã sÏ cã nh÷ng ph­¬ng tiÖn tèt ®Ó nh»m ph¸t triÓn t­ duy trong cê vua nã sÏ t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho viÖc ph¸t triÓn t­ duy ë nh÷ng cÊp ®é cao h¬n ®èi víi vËn ®éng viªn cê vua. 3. Néi dung gi¶ng d¹y : ë néi dung gi¶ng d¹y nghiªn cøu, chóng t«i nhËn thÊy : VÒ sè l­îng c¸c lo¹i khai cuéc trang bÞ cho häc sinh th× t­¬ng ®èi ®¶m b¶o nh÷ng ph­¬ng ¸n ®­îc ®­a ra gi¶ng d¹y phÇn nhiÒu cßn ch­a ®­îc chän lùa kü l­ìng ch­a ®Æc tr­ng cho lo¹i khai cuéc cÇn trang bÞ . VÝ dô nh­ : ë khai cuéc T©y Ban Nha víi 7 ph­¬ng ¸n c¬ b¶n th× ë ®©y, häc sinh chØ häc ®­îc 2 ph­¬ng ¸n ®ã lµ hÖ thèng Trig«rin vµ trËn ®æi qu©n ... Tuy nhiªn, gi¸o viªn, huÊn luyÖn viªn kh«ng cÇn thiÕt ph¶i trang bÞ c¶ 7 ph­¬ng ¸n nh­ng cã nh÷ng ph­¬ng ¸n kh«ng thÓ thiÕu ®­îc khi gi¶ng d¹y khai cuéc nµy ®ã lµ trËn më vµ ph¶n c«ng M¨csan . Vµ mét nh­îc ®iÓm n÷a lµ tr­íc khi tr×nh bµy c¸c thÕ biÕn cÇn thiÕt ph¶i nªu t­ t­ëng ý ®å chiÕn thuËt chñ ®¹o råi míi tr×nh bµy c¸c ph­¬ng ¸n vµ cuèi cïng lµ kÕ ho¹ch ch¬i tiÕp theo khi kÕt thóc khai cuéc th× ®iÒu nµy ch­a ®­îc c¸c gi¸o viªn huÊn luyÖn viªn thùc hiÖn ®óng. Tõ nh÷ng qu¶ tr×nh ®iÒu tra thùc tr¹ng thu ®­îc nªu trªn, chóng t«i ®i ®Õn nhËn xÐt s¬ bé nh­ sau : C¸c huÊn luyÖn viªn – gi¸o viªn së t¹i khu trang bÞ kiÕn thøc khai cuéc tho¸ng cho häc sinh cßn tån tai nh÷ng nh­îc ®iÓm vÒ ph­¬ng ¸n gi¶ng d¹y tr×nh tù gi¶ng d¹y ®Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ viÖc gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng cho häc sinh phæ th«ng trung häc ( løa tuæi 15-17) th× cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kh¸c phôc kÞp thêi nh÷ng nh­îc ®iÓm nµy . §Ó cã thÓ h×nh thµnh tèt kü n¨ng khai cuéc cho häc sinh, gi¸o viªn, huÊn luyÖn viªn cÇn ph¶i sö dông ®a d¹ng c¸c ph­¬ng tiÖn chuyªn m«n nh­ : T×m n­íc ®i tèi ­u cho mét t×nh thÕ khai cuéc ch¬i tiÕp c¸c t×nh huèng khai cuéc cã h¹nh ®Þnh thêi gian . 4. C¸c bµi tËp chuyªn m«n nh»m h×nh thµnh vµ cñng cè kü n¨ng khai cuéc tho¸ng : T×m kÕ ho¹ch ch¬i cho t×nh thÕ khai cuéc (ë lo¹i khai cuéc ®· häc) thi ®Êu víi c¸c t×nh thÕ khai cuéc ®Þnh tr­íc. NhËn biÕt t×nh thÕ khai cuéc b¾t nguån tõ lo¹i khai cuéc nµo ... thùc tÕ ë ®©y d¹ng bµi tËp ®­îc sö dông chñ yÕu chØ lµ thi ®Êu b»ng chÝnh lo¹i khai cuéc ®· häc . D¹ng bµi tËp nµy cã ­u ®iÓm lµ c¸c kiÕn thøc ®­îc trang bÞ sÏ ®­îc cñng cè v÷ng ch¾c nh­ng ®­¬ng nhiªn víi sù ®¬n ®iÖu cña mét d¹ng bµi tËp th× khã cã thÓ dÉn tíi hiÖu qu¶ cao trong gi¶ng d¹y vµ ®iÒu nµy ®· lµm h¹n chÕ tÝnh s¸ng t¹o vµ tèc ®é h×nh thµnh c¸c kü n¨ng trong khai cuéc tho¸ng . 5. Nghiªn cøu lùa chän mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn c¸c d¹ng thøc khai cuéc tho¸ng cho häc sinh phæ th«ng trung häc ( løa tuæi 15-17 ) t¹i huyÖn H¹ Hoµ – tØnh Phó Thä. II. TiÕn hµnh lùa chän c¸c gi¶i ph¸p. §Ó chän lùa c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y khai cuéc cho ®èi t­îng nghiªn cøu chóng t«i tiÕn hµnh pháng vÊn b»ng phiÕu hái . Sè phiÕu göi ®i lµ 36, sè phiÕu thu vÒ lµ 30, c¸c c©u hái cô thÓ nh­ sau : - víi c©u hái 1 : Nh»m x¸c ®Þnh møc ®é cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc cho c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu. KÕt qu¶ thu ®­îc cô thÓ lµ 24/30 ý kiÕn cho r»ng cÇn thiÕt ph¶i cã gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc cho ®èi t­îng nghiªn cøu, chiÕm tû lÖ 80% . Cã 4/30 ý kiÕn cho r»ng cÇn thiÕt chiÕm tû lÖ 13,3% cßn l¹i chØ lµ 2/30 ý kiÕn cho r»ng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc cho ®èi t­îng nghiªn cøu chiÕm tû lÖ 6,7%. - Víi c©u hái 2 : Nh»m lùa chän mét sè gi¶i ph¸p mµ chóng t«i ®Ò xuÊt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc cho ®èi t­îng nghiªn cøu, kÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 1. B¶NG 1. KÕT QU¶ LùA CHäN C¸C GI¶I PH¸P NH»M N¢NG CAO HIÖU QU¶ CñA VIÖC GI¶NG D¹Y – HUÊN LUYÖN KHAI CuéC Cê VUA CHO HäC SINH PTTH (LøA TuæI 15-17 ) TR£N §ÞA BµN TT C¸c gi¶i ph¸p KÕt qu¶ N % 1 Thay ®æi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y khai cuéc. 26 86,6 2 Thay ®æi tr×nh tù khai cuéc. 25 83 3 Lµm râ kÕ ho¹ch ch¬i tiÕp theo cña c¸c thÕ trËn khai cuéc tho¸ng khi trang bÞ cho häc sinh. 24 80 4 Ph¶i sö dông ®a d¹ng c¸c bµi tËp chuyªn m«n trong gi¶ng d¹y vµ huÊn luyÖn. 19 63,3 5 T¨ng sè l­îng khai cuéc tho¸ng ®­îc trang bÞ. 15 50 6 Ph¶i trang bÞ nhiÒu c¸c biÕn thÕ ph©n nh¸nh trong khai cuéc tho¸ng. 12 40 Tõ kÕt qu¶ thu ®­îc ë b¶ng 1 chóng t«i nhËn thÊy, c¸c gi¶i ph¸p cã ý kiÕn chän lùa tõ 60% trë lªn ®ã lµ nh÷ng gi¶i ph¸p 1,2,3,4, ®ång thêi ®©y còng chÝnh lµ nh÷ng gi¶i ph¸p mµ chóng t«i sÏ lùa chän ®Ó tiÕn hµnh x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña chóng trªn ®èi t­îng nghiªn cøu, cßn gi¶i ph¸p 5 vµ gi¶i ph¸p 6 th× kh«ng ®­îc chóng t«i lùa chän v× cã sè ý kiÕn lùa chän nhá d­íi 60%. C¸c gi¶i ph¸p ®· ®­îc lùa chän ®Ó tiÕn hµnh ¸p dông vµ kiÓm nghiÖm trªn ®èi t­îng nghiªn cøu cô thÓ lµ : 1.Thay ®æi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y khai cuéc : viÖc tiÕn hµnh gi¶ng d¹y Khai cuéc ®­îc thùc hiÖn víi c¸c s¬ ®å khai cuéc kÌm theo c¸c biÕn chÝnh tr­íc khi tiÕn hµnh gi¶ng d¹y ý ®å chiÕn thuËt chiÕn l­îc ®­îc nªu ra mét c¸ch cô thÓ . Trong mét sè thêi ®iÓm quan träng cña c¸c ph­¬ng ¸n cã ®Æt ra nh÷ng c©u hái cô thÓ cho häc sinh d­íi d¹ng c¸c t×nh huèng cã vÊn ®Ò . 2.Thay ®æi tr×nh tù khai cuéc : Tr×nh tù gi¶ng d¹y khai cuéc ®­îc ¸p dông lµ v¸n cê Italia phßng thñ 2 M·, v¸n cê T©y Ban Nha, khai cuéc 3 M·, khai cuéc 4 M·... ( nh­ tr×nh tù gi¶ng d¹y trong phÇn c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi). 3. Lµm râ kÕ ho¹ch ch¬i tiÕp theo cña c¸c thÕ trËn khai cuéc tho¸ng khi Trang bÞ cho häc sinh : ë mçi thÕ trËn khi kÕt thóc mét ph­¬ng ¸n, c¸c kÕ ho¹ch ch¬i (kh¶ n¨ng) ®Òu ®­îc ®Þnh ra mét c¸ch cô thÓ cho c¶ qu©n tr¾ng vµ qu©n ®en, ngoµi ra nh÷ng thÕ trËn cßn ®­îc ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch ch¬i ë giai ®o¹n tµn cuéc. 4. Ph¶i sö dông ®a d¹ng c¸c bµi tËp chuyªn m«n trong gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng : C¸c bµi tËp chuyªn m«n ®Ó cñng cè vµ h×nh thµnh kü n¨ng khai cuéc tho¸ng cho häc sinh ®­îc ¸p dông lµ : T×m n­íc ®i tèi ­u cho mét t×nh thÕ trong khai cuéc, ch¬i tiÕp c¸c t×nh huèng khai cuéc ®Þnh tr­íc, cã h¹n ®Þnh thêi gian, t×m kÕ ho¹ch ch¬i cho t×nh huèng khai cuéc, thi ®Êu víi c¸c thÕ trËn khai cuéc ®Þnh tr­íc, nhËn biÕt t×nh huèng khai cuéc. a.Tæ chøc thùc nghiÖm : §Ó tiÕn hµnh x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña gi¶i ph¸p ®· chän lùa trªn ®èi t­îng nghiªn cøu, chóng t«i ®· tiÕn hµnh thùc nghiÖm s­ ph¹m víi thêi gian lµ 3 th¸ng. Tham gia vµo qu¸ tr×nh thùc nghiÖm lµ 30 häc sinh phæ th«ng trung häc thuéc líp 11, sè häc sinh trªn ®· ®­îc häc ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cê vua c¬ b¶n cña häc sinh c¬ së vµ häc sinh phæ th«ng trung häc, sè tiÕt lµ 60 (45 phót 1 tiÕt ) vµ ®­îc ch¬i lµm 2 nhãm : - Nhãm ®èi chøng gåm 15 häc sinh. - Nhãm thùc nghiÖm gåm 15 häc sinh. Víi tÊt c¶ hai nhãm thùc nghiÖm vµ ®èi chøng, cac em ®Òu d­îc tËp luyÖn trong thêi gian 3 th¸ng. Trong ®ã, mçi tuÇn 3 buæi mçi buæi 60 phót ( trong mçi buæi sö dông 20 phót cuèi giµnh cho viÖc gi¶ng d¹y, huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng), tæng céng 36 buæi. Trong nhãm ®èi chøng ®­îc häc tËp theo ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng cò, cßn nhãm thùc nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh häc tËp ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc ®· thùc nghiÖm th«ng qua nh÷ng gi¶i ph¸p míi ®­îc chóng t«i chän lùa. ë c¶ hai nhãm chóng t«i ®Òu tiÕn hµnh kiÓm tra ë thêi gian tr­íc thùc nghiÖm sau mét th¸ng r­ìi thùc nghiÖm (18 giê) vµ cuèi qu¸ tr×nh thùc nghiÖm th«ng qua c¸c test chuyªn m«n ( phô lôc 2) cô thÓ cho mçi lÇn kiÓm tra c¸c test ë c¸c lÇn kiÓm tra ®Òu cã chung nh÷ng ®iÓm ®Æc biÖt lµ : Test1 : T×m n­íc ®i tèi ¬u cho t×nh huèng khai cuéc. Test 2 : NhËn biÕt t×nh huèng khai cuéc. Test 3 : X¸c ®Þnh kÕ ho¹ch ch¬i tiÕp theo trong t×nh thÕ khai cuéc cho hai bªn . ë mçi Test ®Òu ®­îc thùc hiÖn trong thêi gian h¹n ®Þnh lµ 5 phót/ Test vµ mçi Test ®­îc tÝnh tèi ®a lµ 3 ®iÓm. b. KÕt qu¶ thùc nghiÖm : Nh­ chóng t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, trong qu¶ tr×nh tæ chøc thùc nghiÖm, Chóng t«i ®· tiÕn hµnh kiÓm tra ë c¶ hai nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm 3 lÇn : Tr­íc thùc nghiÖm, sau 18 buæi tËp luyÖn vµ sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh thùc nghiÖm (sau 36 giê) . Néi dung c¸c lÇn kiÓm tra ®­îc chóng t«i tr×nh bµy ë phÇn phô lôc. - KÕt qu¶ kiÓm tra giai ®o¹n tr­íc thùc nghiÖm : KÕt qu¶ kiÓm tra giai ®o¹n tr­íc thùc nghiÖm cña hai nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm ®­îc chóng t«i tr×nh bµy ë b¶ng 2. B¶NG 2 . KÕT QU¶ KIÓM TRA CñA HAI NHãM §èI CHøNG Vµ THùC NGHIÖM TR¦íC THùC NGHIÖM (n=20). Nhãm nghiªn cøu C¸c tham sè KÕt qu¶ kiÓm tra Test 1 Test 2 Test 3 Nhãm ®èi chøng 2.15 2.26 2.20 N = 10 + - 0.32 0.34 0.36 Nhãm thùc nghiÖm 2.08 2.29 2.44 N = 10 + - 0.35 0.31 0.29 So s¸nh T 0.98 < tb¶ng 0.75 < tb¶ng 1.24 < tb¶ng P 0,05 0,05 0,05 Tõ kÕt qu¶ thu ®­îc ë b¶ng trªn cho ta thÊy r»ng n¨ng lùc khai cuéc tho¸ng cña c¸c ®èi t­îng nghiªn cøu kh«ng cã sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa (t tÝnh ®Òu < t b¶ng =2,018, víi p = 0,05) . Hay nãi c¸ch kh¸c lµ kÕt qu¶ thùc nghiÖm ë 3 bµi thö nghiÖm ®¸nh gi¸ n¨ng lùc khai cuéc tho¸ng cña ®èi t­îng nghiªn cøu lµ nh­ nhau. - KÕt qu¶ kiÓm tra sau 18 giê tËp luyÖn : Sau khi tiÕn hµnh ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p ®· chän lùa ë nhãm thùc nghiÖm 18 giê chóng t«i tiÕn hµnh kiÓm tra ë c¶ hai nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm víi 3 Test nh­ ®· nªu trªn ( phô lôc 3 ) . KÕt qu¶ thu ®­îc nh­ tr×nh bµy ë b¶ng 3. B¶NG 3. KÕT QU¶ KIÓM TRA CñA HAI NHãM §èI CHøNG Vµ THùC NGHIÖM SAU Giê TËP LUYÖN (n =20 ). Nhãm nghiªn cøu C¸c tham sè KÕt qu¶ kiÓm tra Test 1 Test 2 Test 3 Nhãm ®èi chøng 2.45 2.50 2.49 N = 10 + - 0.27 0.30 0.34 Nhãm thùc nghiÖm 2.60 2.57 2.63 N = 10 + - 0.28 0.34 0.26 So S¸nh T 2.32 < tb¶ng 1.12 < tb¶ng 2.25 < tb¶ng P 0,05 0,05 0,05 Tõ kÕt qu¶ thùc nghiÖm ë b¶ng 3 cho ta thÊy r»ng nÕu xÐt vÒ chØ sè trung b×nh (x) th× thµnh tÝch c¸c bµi thö cña hai nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm ®Òu gia t¨ng, song chóng t«i thÊy chØ cã ë Test 1 vµ Test 3 cã sù gia t¨ng kh¸c biÖt cã ý nghÜa gi÷a hai nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm (t tÝnh> t b¶ng =2,018 víi p = 0,05).§iÒu nµy cho thÊy, c¸c gi¶i ph¸p chän lùa b­íc ®Çu ®· cã gi¸ trÞ ¶nh h­ëng®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kü n¨ng trong khai cuéc tho¸ng cña ®èi t­îng nghiªn cøu trong nh÷ng bµi tËp chuyªn m«n ë phÇn khai cuéc tho¸ng, cßn ë bµi thë cßn l¹i (Test 2) dï gi¸ trÞ trung b×nh cã gia t¨ng ®ã d·n ®Õn sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa ë ng­ìng s¸c xuÊt p = 0,05. Vµ nh­ vËy, sau 18 giê tËp luyÖn ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p ¸p dông ®· ®­îc lùa chän ch­a dÉn tíi sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa. Mµ c¸ch kh¸c sè l­îng thêi gian ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p nµy cßn qu¸ ng¾n, nªn ch­a ®ñ ®Ó t¸c ®éng lªn viÖc n©ng cao c¸c kü n¨ng vµ n¨ng lùc khai cuéc hto¸ng cña ®èi t­îng nghiªn cøu. - KÕt qu¶ kiÓm tra sau 36 giê tËp luyÖn : §Ó x¸c ®Þnh møc ®é t¸c ®éng cña gi¶i ph¸p ®· chän lùa cña ®èi t­îng nghiªn cøu, chóng t«i tiÕp tôc kiÓm tra lÇn cuèi cïng víi c¶ hai nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm, kÕt qu¶ thu ®­îc chóng t«i tr×nh bµy ë b¶ng 4. B¶NG 4 : KÕT QU¶ KIÓM TRA CñA HAI NHãM §èI CHøNG Vµ THùC NGHIÖM CuèI GiAI §O¹N THùC NGHIÖM (n =20). Nhãm nghiªn cøu C¸c tham sè KÕt qu¶ kiÓm tra Test1 Test2 Test3 Nhãm ®èi chøng 2.60 2.62 2.58 N = 10 + - 0.34 0.30 0.32 Nhãm thùc nghiÖm 2.78 2.83 2.94 N = 10 + - 0.25 0.27 0.30 So s¸nh T 3.14 < tb¶ng 3.53 < tb¶ng 5.02 <tb¶ng P 0,05 0,05 0,05 Tõ kÕt qu¶ thu ®­îc ë b¶ng 4 cho thÊy, thµnh tÝch tõ c¸c bµi thö ®Òu gia t¨ng ë c¶ hai nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm song thµnh tÝch ë nhãm thùc nghiÖm cao h¬n h¼n so víi nhãm ®èi chøng. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh thµnh tÝch c¶ 3 bµi thö ®Òu cho thÊy, ë nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm ®Òu cã sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa(t tÝnh cña c¸c bµi thö ®Òu lín h¬n t b¶ng víi p = 0,05), hay nãi c¸ch kh¸c, viÖc ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p ®· chän lùa nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng ë nhãm thùc nghiÖm ®· dÉn tíi sù gia t¨ng thµnh tÝch c¸c bµi thö ë nhãm nµy vµ sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa so víi c¸c thµnh tÝch c¸c bµi thö thu ®­îc ë nhãm ®èi chøng. MÆt kh¸c, còng tõ kÕt qu¶ thu ®­îc ë b¶ng trªn ®· cho chóng ta thÊy chØ sè mét thêi gian tèi thiÓu ( 36 giê tËp luyÖn )th× viÖc ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng ®· ®­îc lùa chän míi tá râ tÝnh hiÖu qu¶ thùc sù cña nã. D. KÕT LUËN Vµ KIÕN NGHÞ. I. KÕt luËn. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi, chóng t«i ®· ®i ®Õn nh÷ng kÕt luËn sau : 1.Thùc tr¹ng viÖc gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn kiÕn thøc khai cuéc tho¸ng cho ®èi t­îng häc sinh phæ th«ng trung häc ( løa tuæi 15- 17) trªn ®Þa bµn huyÖn H¹ Hoµ - tØnh Phó Thä cßn tån t¹i nh÷ng nh­îc ®iÓm sau :ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, tr×nh tù gi¶ng d¹y, néi dung gi¶ng d¹y, c¸c biÖn ph¸p chuyªn m«n vµ cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kh¾c phôc kÞp thêi nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn. 2.Víi môc ®Ých nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y - huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng cho ®èi t­îng häc sinh PTTH (løa tuæi 15-17) , c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y chóng t«i ®· lùa chän ®Ó thÓ hiÖn râ tÝnh hiÖu qu¶ ë ng­ìng s¸c xuÊt thèng kª cÇn thiÕt : - Thay ®æi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y khai cuéc. - Lµm râ kÕ ho¹ch ch¬i tiÕp theo cña nh÷ng thÕ trËn khai cuéc tho¸ng khi gi¶ng d¹y cho häc sinh. - Thay ®æi tr×nh tù khai cuéc tho¸ng . - Ph¶i sö dông ®a d¹ng c¸c bµi t©p chuyªn m«n trong gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng. - C¸c gi¶i ph¸p nªu trªn ®· chØ râ tÝnh hiÖu qu¶ khi tËp luyÖn víi thêi gian tèi thiÓu lµ 36 giê (60 phut mçi giê vµ trong ®ã 20 phót tËp luyÖn khai cuéc tho¸ng). II. KiÕn nghÞ . Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nªu trªn, cho phÐp chóng t«i ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ Sau : 1.Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y – huÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng cho ®èi t­îng häc sinh PTTH (løa tuæi 15-17 ), c¸c gi¸o viªn huyÕn luyÖn viªn cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p ®· chän lùa ( nh­ ë phÇn kÕt luËn 2 cña ®Ò tµi). trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y- huÊn luyÖn. 2.CÇn thiÕt ph¶i ®¶m b¶o tõ 36 giê trë lªn sè thêi gian dïng ®Ó ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc gi¶ng d¹y – hÊn luyÖn khai cuéc tho¸ng cho häc sinh phæ th«ng trung häc h¬n n÷a ( víi thêi gian tèi thiÓu lµ 20 phót cho mçi giê tËp ). E. TµI LIÖU THAM KH¶O. 1.ChØ thÞ 36 CT/TW cña Ban bÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng 23/03/1994. 2.§Þnh h­íng ph¸t triÓn phong trµo cê vua ViÖt Nam ®Õn n¨m 1995 – 2000 (t­ liÖu liªn ®oµn cê ViÖt Nam) 3.Lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p TDTT. 4.Nghiªn cøu khoa häc TDTT – NXB TDTT 1994. 5.V¸n cê yªn tÜnh vµ s«i ®éng – NXB TDTT thµnh phè Hå ChÝ Minh. 6.ThÓ thao ViÖt Nam con sè vµ sù kiÖn. 7.K.H. Capablanca – sù nghiÖp cña t«i trong m«n cê quèc tÕ – NXB TDTT thµnh phè Hå ChÝ Minh. 8.ThÓ thao ViÖt Nam con sè vµ sù kiÖn 94 – NXB TDTT 1994. 9.Lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p TDTT. 10.Extrin – Lý luËn vµ thùc tiÔn cê vua Matxc¬va – NXB TDTT 1990. 11.X«k«nxki – N­íc ®i ®Çu tiªn cña b¹n – Matxc¬va – NXB TDTT1992. 12.Koblent2- Cê vua chiÕn thuËt chiÕn l­îc mÊy bµi häc c¬ b¶n – Liªn ®oµn cê thµnh phè Hå ChÝ Minh 1993. G. Môc Lôc PhÇn I: Më §Çu PhÇn II: Néi dung C¬ Së Lý LuËn cña ®Ò tµi Môc §Ých – NhiÖm vô – Ph­¬ng ph¸p – Tæ chøc Nghiªn cøu KÕt qu¶ Vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ nghiªn cøu KÕt LuËn vµ kiÕn nghÞ E - Tµi liÖu tham kh¶o. NhËn xÐt ®¸nh gi¸ cña héi ®ång khoa häc ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………. …..……………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………….