Nghiên cứu phân loại rác tại nguồn và tái chế tại chỗ chất hữu cơ với sự tham gia của trùn quế thành phân bón vi sinh phục vụ cây trồng

oá roäng raõi. Deã nuoâi. Ñaëc ñieåm sinh lyù cuûa truøn, ñaët tính soáng. Khaû naêng thích öùng vôùi thöùc aên (chuû yeáu laø thöùc aên höõu cô) vaø quaù trình chuyeån hoùa chaát thaûi. Toác ñoä sinh saûn nhanh. Döïa vaøo caùc cô sôû choïn löïa neâu treân cho thaáy loaøi Truøn queá thuoäc Nhoùm Epigeic laø thích hôïp nhaát cho vieäc löïa choïn tham gia vaøo quaù trình nghieân cöùu. Baûng 5.1 : Ñaët tính soáng cuûa Truøn queá Ñaëc tính Gioáng truøn Moâi tröôøng soáng Chaát neàn/thöùc aên Truøn queá (Excavatus perionyx) - Soáng lôùp beà maët. - Nhieàu oxy - Töôi xoáp. - Caáu taïo haït lôùn. 5.2.2. Giôùi thieäu sô löôïc veà Truøn Queá Truøn Queá coù teân khoa hoïc laø: Exeavatus Perionyx, chi Pheretima, thuoäc hoï Megascolecidac (hoï Cöï daãn), ngaønh ruoät khoang. Thuoäc nhoùm truøn aên phaân (chaát höõu cô), thöôøng soáng trong moâi tröôøng coù nhieàu chaát höõu cô ñang phaân huyû, trong töï nhieân ít toàn taïi vôùi quaàn theå lôùn. Truøn queá thuoäc loaïi truøn soáng ôû vuøng nhieät ñôùi, chuùng phaân boá ôû caùc vuøng khaùc nhau trong nöôùc nhö : Nam Tröôøng Sôn, Ñoàng Baèng Nam Trung Boä, Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long. Loaøi truøn Queá coøn ñöôïc goïi laø truøn moài caâu. Ñaây laø loaøi truøn raát maén ñeû. Chuùng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong vieäc chuyeån hoaù chaát thaûi ôû Philippines, Australia vaø 1 soá nöôùc khaùc, laø 1 trong nhöõng gioáng truøn ñaõ ñöôïc nhaäp noäi, thuaàn hoaù vaø ñöa vaøo nuoâi coâng nghieäp vôùi qui moâ vöøa vaø nhoû ôû nöôùc ta. * Caùc ñaëc ñieåm cuûa Truøn queá : Hình daïng : Troøn deït, daøi vaø nhoïn ôû 2 ñaàu. Maøu saéc : Tím thaãm phaàn ñuoâi pha vaøng. Kích côû : Daøi 80 – 150 mm, trung bình 110 mm; ñöôøng kính 1 – 2 mm. Troïng löôïng truøn tröôûng thaønh : 0,08 – 0,15 gram / con, trong ñoù nöôùc chieám khoaûng 80 – 85%, chaát khoâ khoaûng 15 – 20%. Soá ñoát : 100 – 130. Soá ñoát ñai sinh duïc : 5 ñoát. Vò trí ñai sinh duïc : Töø ñoát 13 ñeán ñoát 15. Vò trí loã sinh duïc ñöïc : Maët buïng ñoát 18. Vò trí loã sinh duïc caùi : Ba ñoâi loã nhaän tinh ôû maët buïng caùc ñoát 6,7,8. Hình 5.1 : Hình thaùi caáu taïo cuûa Truøn queá Truøn Queá sinh saûn raát nhanh, trong ñieàu kieän thuaän lôïi chuùng taêng theo caáp soá nhaân. Tuy nhieân cô theå cuûa chuùng khoâng lôùn nhöng soá löôïng laïi nhieàu, cho neân sinh khoái taïo ra raát ñaùng keå. Truøn queá ñeû raát khoûe, thöôøng thì moãi tuaàn ñeû 01 laàn vaø 03 tuaàn sau thì keùn nôû, 03 thaùng sau truøn tröôûng thaønh. Truøn queá meï soáng tôùi töø 5 ñeán 10 naêm vaø vaãn ñeû. Vì vaäy, taát caû caùc theá heä töø cuï, kî, oâng, cha, chaùu, chaét, chuùt, chít… ñeàu ñeû. Chuùng seõ taêng ñaøn theo caáp soá nhaân. Khi nuoâi ngöôøi ta ngaïc nhieân veà toác ñoä taêng ñaøn phi thöôøng naøy, ñaây laø tính öu vieät cuûa Truøn queá. Nguoàn thöùc aên chính cuûa Truøn queá laø caùc chaát thaûi höõu cô vôùi moâi tröôøng soáng aåm öôùt giaøu dinh döôõng. Vôùi ñieàu kieän khí haäu nhieät ñôùi cuûa nöôùc ta thì caùc chaát thaûi höõu cô raát ña daïng vaø phong phuù nhö : Phaân chuoàng, xaùc baõ ñoäng vaät dö thöøa, caùc loaïi rau vaø traùi caây chín thoái vaø caùc loaïi raùc höõu cô khaùc. Hình 5.2 : Truøn queá phaân huõy chaát thaûi höõu cô 5.2.3. Quaù trình phaân huõy sinh hoïc chaát thaûi raén höõu cô vaø khaû naêng chuyeån hoùa chuùng vôùi söï tham gia cuûa truøn queá Quaù trình phaân huõy CTRHC laø moät quaù trình oxi hoùa hoùa – sinh caùc chaát höõu cô do caùc loaïi VSV khaùc nhau. Nhöõng vi sinh vaät phaùt trieån theo caáp soá nhaân, ñaàu tieân laø chaäm vaø sau nhanh hôn. Thaønh phaàn vi sinh vaät phaân huõy bao goàm caùc chuûng nhö : Vi sinh vaät phaân huõy xenluloza nhôø heä Enzym xenluloza ngoaïi baøo, trong ñoù vi naám laø nhoùm coù khaû naêng phaân giaûi maïnh vì noù tieát ra moâi tröôøng moät löôïng lôùn enzym coù ñaày ñuû caùc thaønh phaàn maø trong ñoù vi khuaån hieáu khí coù khaû naêng phaân huõy cenluloza thaønh ñöôøng vaø caùc acid höõu cô; Vi sinh vaät phaân huõy tinh boät coù khaû naêng tieát ra moâi tröôøng ñaày ñuû caùc loaïi enzym trong heä enzym amilaza; Vi sinh vaät phaân giaûi phosphat taïo thaønh caùc hôïp chaát voâ cô khoù tan … Thôøi kyø ñaàu cuûa quaù trình phaân huõy thì quaù trình hieáu khí ñöôïc dieãn ra, giai ñoaïn naøy caùc chaát höõu cô deã bò oxy hoùa sinh hoùa thaønh daïng ñôn giaûn nhö : Protein, tinh boät, chaát beùo vaø moät löôïng nhaát ñònh chaát xenluloze. Khi oxy bò caùc vi sinh vaät hieáu khí tieâu thuï daàn thì caùc vi sinh vaät yeám khí khaùc xuaát hieän vaø nhieàu quaù trình leân men khaùc baét ñaàu dieãn ra trong ñoáng uû. Caùc vi sinh vaät tham gia vaøo quaù trình leân men laø nhoùm vi sinh vaät dò döôõng trong ñieàu kieän caû yeám khí laãn kî khí nghieâm ngaët. Caùc chaát höõu cô daïng ñôn giaûn, caùc axit amin, ñöôøng … ñöôïc chuyeån thaønh caùc acid beùo deã bay hôi, röôïu, CO2 vaø N2. Caùc acid beùo deã bay hôi, röôïu sau ñoù laïi ñöôïc chuyeån hoùa tieáp tuïc vôùi söï tham gia cuûa caùc vi sinh vaät axetone vaø caùc vi sinh vaät khöû Sunfat. Caùc vi sinh vaät axetone taïo ra caùc axit axetic, khí CO2 coøn caùc vi khuaån thì chæ taïo ra khí N2 vaø khí CO2. Caùc chaát naøy laø nguoàn nguyeân lieäu ban ñaàu cuûa quaù trình metan hoùa. Caùc vi khuaån taïo metan vaø vi khuaån taïo sunfat laø nhöõng vi khuaån thuoäc nhoùm taïo vi sinh vaät kò khí baét buoät. Coù hai nhoùm vi sinh vaät chuû yeáu tham gia vaøo quaù trình taïo metan, phaàn lôùn laø nhoùm caùc vi sinh vaät taïo metan töø khí N2 vaø CO2, phaàn nhoû laø nhöõng vi sinh vaät taïo metan töø axit axetic. Trong toång soá löôïng khí metan taïo thaønh töø quaù trình uû coù khoaûng 70% taïo thaønh töø axit axetic. Trong quaù trình chuyeån hoùa yeám khí vaø kî khí, nhieät ñoä cuûa quaù trình uû seõ giaûm xuoáng vì caùc chuûng vi sinh vaät ôû giai ñoaïn naøy taïo ra ít löôïng nhieät hôn nhieàu so vôùi quaù trình chuyeån hoùa hieáu khí. Neáu noàng ñoä cuû a caùc axit höõu cô, axit beùo deã bay hôi taïo ra caøng nhieàu thì trong nöôùc raùc seõ coù giaù trò pH thaáp (pH = 4 -5) vaø coù noàng ñoä COD, BOD5 cao. Nhö vaäy, raùc höõu cô trong quaù trình uû ñöôïc phaân huõy theo nhieàu giai ñoaïn chuyeån hoùa sinh hoïc khaùc nhau ñeå taïo ra saûn phaåm cuoái cuøng laø muøn höõu cô ñeå cho Truøn queá söû duïng. Truøn queá coù vai troø chuyeån hoùa sô caáp vaø thöù caáp caùc chaát lieäu höõu cô phaân huõy thoâ (daïng muøn höõu cô) ñeå taïo ra moät loaïi phaân höõu cô cao caáp duøng trong saûn xuaát noâng nghieäp. Vôùi khaû naêng chuyeån hoaù tröïc tieáp moät soá chaát thaûi höõu cô deã phaân huõy nhö : Phaân gia suùc, gia caàm vaø moät soá pheá saûn phaåm töø hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp. Truøn queá coù theå ñöôïc söû duïng nhö moät coâng cuï xöû lyù nhanh caùc chaát lieäu naøy goùp phaàn laøm giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng. Khaû naêng phaân huõy chaát höõu cô cuûa Truøn queá ñöôïc trình baøy trong baûng 4.2 nhö sau : Baûng 5.2 : Khaû naêng phaân huõy chaát höõu cô qua caùc thaùng tuoåi Caùc chæ tieâu Möùc ñoä phaân 50% phaân + 50% rôm muïc Möùc ñoä phaân 100% phaân Phaân boø Phaân heo Phaân gaø Phaân boø Phaân heo Phaân gaø - Nuoâi trong 30 ngaøy Khoái löôïng sinh khoái truøn taêng sau 30 ngaøy nuoâi (g) 147,5 65 35 45 52,5 27,5 Tieâu toán thöùc aên sau 30 ngaøy nuoâi (kg) 4,5 3,38 2,38 5,25 3,38 1,88 Tieâu toán thöùc aên treân 1kg sinh khoái truøn taêng (kg) 30,6 52 68 36,2 64,38 68,4 Chi phí veà thöù c aên ñeå saûn xuaát ra 1 kg truøn soáng (ñoàng/kg) 459 780 1156 724 1287,6 1710 - Nuoâi trong 60 ngaøy Khoái löôïng sinh khoái truøn taêng sau 60 ngaøy nuoâi (g) 345 240 170 295 205 155 Tieâu toán thöùc aên sau 60 ngaøy nuoâi (kg) 13 12,88 9,23 12,50 12 9,5 Tieâu toán thöùc aên treân 1kg sinh khoái truøn taêng (kg) 37,68 53,66 60,17 42,37 58,53 61,29 Chi phí veà thöù c aên ñeå saûn xuaát ra 1 kg truøn soáng (ñoàng/kg) 565,2 804,9 1022,89 847,4 1170,6 1532,25 - Nuoâi trong 90 ngaøy Khoái löôïng sinh khoái truøn taêng sau 90 ngaøy nuoâi (g) 807,5 550 390 730 545 330 Tieâu toán thöùc aên sau 90 ngaøy nuoâi (kg) 27,5 27,38 21,24 26,54 24,63 19,86 Tieâu toán thöùc aên treân 1kg sinh khoái truøn taêng (kg) 30,0 49,7 54,48 36,36 45,2 63,2 Chi phí veà thöù c aên ñeå saûn xuaát ra 1 kg truøn soáng (ñoàng/kg) 210 745,5 926,16 727,2 904 1580 “Nguoàn : Khoa coâng ngheä sinh hoïc – Ñaïi hoïc Baùch Khoa” 5.3. MOÂ HÌNH VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 5.3.1. Thieát keá vaø laép ñaët moâ hình Treân cô sôû keát quaû nghieân cöùu quaù trình phaân loaïi raùc sinh hoaït taïi nguoàn ñeå taùi cheá taïi choã chaát höõu cô vaø khaû naêng tham gia cuûa truøn queá vaø möùc ñoä söû duïng thaønh phaàn (loaïi) thöùc aên höõu cô cuûa Truøn queá. Quaù trình nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän döôùi hai moâ hình : Moâ hình 1 : Hoãn hôïp thaønh phaàn chaát thaûi raén höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi ñöôïc cho vaøo moâ hình nuoâi vôùi taùc nhaân phaân huõy chính laø Truøn queá. Moâ hình 2 : Hoãn hôïp thaønh phaàn chaát thaûi raén höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi seõ ñöôïc ñem ñi baêm nhoû roài ñeå qua ngaøy roài sau ñoù cho vaøo moâ hình nuoâi vôùi taùc nhaân phaân huõy chính laø Truøn queá. Ñieàu kieän moâ hình nghieân cöùu Khoâng gian vaø thôøi gian ñaët hai moâ hình laø gioáng nhau. Khoâng söû duïng nhöõng loaïi vaät lieäu duøng laøm moâ hình xöû lyù nhö : Goã coù tinh daàu, vaät lieäu baèng kim loaïi (Pb, Cu, Zn …) vaø caùc loaïi vaät lieäu hen ræ. Moâ hình söû duïng laø chaäu goám. Thöùc aên vaø löôïng truøn cho vaøo moâ hình coù troïng löôïng baèng nhau. Löôïng thöùc aên cho vaøo 0,5 kg/ngaøy cho moãi moâ hình vaø löôïng truøn cho vaøo moãi moâ hình laø 2,0 kg truøn töôi. Thaønh phaàn raùc höõu cô sau khi phaân loaïi söû duïng cho quaù trình phaân huõy cuûa Truøn queá nhö : Thöïc phaåm soáng, rau, quaû traùi caây, giaáy vuïn, rôm raï. Caùc loaïi thaønh phaàn raùc höõu cô naøy caàn phaûi coù nhöõng ñieàu kieän caàn thieát nhö : Raùc höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi phaûi meàm thì raát thích hôïp cho quaù trình söû duïng cuûa truøn queá. Thöïc phaåm phaûi soáng (khoâng naáu chín vì chuùng chöùa nhieàu ñoäc toá gaây haïi coù Truøn queá nhö : Muoái aên, caùc loaïi gia vò gaây ñaéng, cay, chua vaø chaùt. Raùc höõu cô söû duïng cho quaù trình phaân huõy khoâng chöùa caùc chaát gaây ñaéng, chua, chaùt. Moâ hình ñaët ôû vò trí yeân tónh, thoaùng maùt, khoâng coù aùnh saùng maët trôøi chieáu tröïc tieáp vaøo, traùnh nöôùc möa, ñaûm baûo ñoä aåm vaø haïn cheá ñòch haïi (chuoät, coùc, kieán ...), haïn cheá tieáng oàn. Kích thöôùc xaây döïng moâ hình phaân huõy chaát thaûi raén höõu cô vôùi söï tham gia cuûa Truøn queá phuï thuoäc vaøo soá löôïng chaát thaûi höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi taïi nguoàn. Coù theå söû duïng nhieàu moâ hình nuoâi Truøn queá nhö : Nuoâi baèng caùch ñaøo luoáng. Nuoâi trong boàn xaây. Nuoâi trong baït nhöïa. Nuoâi trong khay goã vaø nuoâi trong xoâ, chaäu. Tuy nhieân ñeå tieát kieäm dieän tích, tieän lôïi cho vieäc duy chuyeån ñeå thu hoaïch phaân cuõng nhö ñaûm baûo veû ñeïp myõ quan ñòa ñieåm ñaët moâ hình (taïi hoä gia ñình) maø ta coù theå löïa choïn vaø söû duïng loaïi moâ hình thích hôïp. Tuy nhieân moâ hình phaân huõy raùc thaûi höõu cô baèng taùc nhaân Truøn queá nuoâi trong xoâ hoaëc chaäu laø phuø hôïp nhaát. Raùc thaûi sinh hoaït hoä gia ñình Phaân loaïi taïi choã Chaát thaûi höõu cô deã phaân huõy thích hôïp söû duïng Xöû lyù sô boä (baêm nhoû 2 – 3mm) OÂ nuoâi Truøn queá Saûn phaåm : Truøn queá vaø phaân truøn Thu hoaïch phaân Truøn queá phuïc vuï boùn caây troàng Ñieàu kieän moâi tröôøng nuoâi Hình 5.3 : Moâ hình phaân huõy raùc höõu cô baèng nuoâi Truøn queá Hình 5.4 : Moâ hình Chaäu nuoâi duøng ñeå phaân huõy raùc höõu cô Moâ hình naøy coù theå taän duïng nhöõng xoâ, chaäu coù saün trong gia ñình hoaëc ñi mua. Xoâ, chaäu söû duïng phaûi coù maët thoaùng phía treân ñuû lôùn vôùi kích thöôùc baèng 3/2 chieàu cao chaäu/xoâ nuoâi (chieàu cao khoâng vöôït quaù 20 cm) nhaèm taän duïng khaû naêng thoâng thoaùng khoâng khí töï nhieân. Khi choïn nhöõng loaïi xoâ, chaäu thöïc hieän moâ hình phaûi coù loã thoaùt nöôùc ñeå thoaùt löôïng nöôùc dö trong quaù trình phaân huõy cuõng nhö löôïng nöôùc dö khi ta töôùi aåm, ngoaøi ra coù theå boá trí caùc loã thoâng gioù xung quanh moâ hình nhaèm taêng cöôøng khaû naêng trao ñoåi oxy giöõ moâi tröôøng beân trong vaø beân ngoaøi. Vì vaäy trong quaù trình thöïc hieän moâ hình caàn taïo moâi tröôøng nuoâi ñöôïc thoâng thoaùng vaø khoâng neân töôùi nuôùc quaù nhieàu laøm ñoä aåm vöôït qua ngöôõng treân 78%. Vò trí ñaët moâ hình caàn phaûi ñeå ôû nôi cao raùo vaø thoaùng maùt, haïn cheá aùnh saùng maët trôøi chieáu tröïc tieáp vaøo moâ hình, traùnh nöôùc möa, ngoaøi ra moâ hình caàn phaûi ñaët traùnh xa caùc loaøi ñoäng vaät gaây haïi nhö : Kieán, chuoät, coùc … vaø caùch xa nguoàn gaây tieáng oàn. Ñeå moâ hình ñöôïc vaän haønh toát, caàn phaûi chuaån bò lôùp thöùc aên ban ñaàu laøm lôùp neàn ñeå loùt trong oâ nuoâi. Ñeå truøn queá thích nghi daàn trong moâi tröôøng môùi (moâi tröôøng thöùc aên laø chaát thaûi raén höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi), luùc ñaàu caàn phaûi chuyeån ñoåi daàn moâi tröôøng thöùc aên töø thöùc aên coù chaát xô (phaân gia suùc) sang moâi tröôøng thöùc aên laø chaát thaûi raén höõu cô. Chaát neàn : Phaûi coù cô caáu xoáp, keát caáu töông ñoái khoâ, coù khaû naêng giöõ aåm toát, khoâng gaây phaûn öùng nhieät, pH khoâng naèm ngoaøi phoå chòu ñöïng cuûa truøn, ñaët bieät ñaây laø moâi tröôøng soáng taïm thôøi cuûa truøn khi gaëp ñieàu kieän baát lôïi luùc ban ñaàu. Chaát neàn coù cho vaøo trong thôøi gian ban ñaàu coù theå laø phaân boø + rôm (ñaõ phaân huõy), phaân heo + rôm (ñaõ phaân huõy), caû hai laïi thöùc aên neàn naøy thoâng thöôøng keát hôïp khi söû duïng loaïi truøn Queá töôi (100% - ít laãn chaát neàn sau khi mua) hoaëc söû duïng hoãn hôïp bao goàm chaát neàn vaø truøn (70% laø truøn vaø 30% laø chaát neàn). Lôùp thöùc aên neàn ban ñaàu ñeå cho truøn daàn thích nghi trong moâi tröôøng môùi (thöùc aên laø chaát thaûi raén höõu cô) phaûi coù ñoä pH = 6 – 8. 5.3.2. Phöông phaùp vaän haønh moâ hình Thöùc aên : Thöùc aên cho Truøn queá aên laø chaát thaûi raén höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi, loaïi chaát thaûi raén höõu cô coù chaát xô laø nguoàn thöùc aên thích hôïp nhaát (loaïi tröø thöùc aên chöùa chaát chua, cay, ñaéng, chaùt vaø coù chaát ñoäc). Taát caû chaát thaûi raén höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi caàn phaûi ñöôïc baêm hoaëc nghieàn nhoû (kích thöôùc trung bình 2 – 3mm) vaø uû trong xoâ hoaëc chaäu ñaët caïnh beân moâ hình vaø ñeå qua ngaøy nhaèm loaïi boû moät phaàn nöôùc ræ raùc trong quaù trình phaân huûy cuõng nhö laøm thöùc aên meàm ñeå cho truøn coù theå söû duïng ngay ñöôïc. Trong quaù trình uû khoâng caàn boå sung theâm nöôùc. 5.3.3. Kyõ thuaät vaän haønh Khoái löôïng thöùc aên haøng ngaøy cho Truøn queá söû duïng baèng 1/3 -1/4 toång troïng löôïng truøn coù trong moâ hình. Caàn phaûi loaïi boû ngay truøn yeáu khoâng theå chui xuoáng lôùp neàn. Thöùc aên cho vaøo caàn phaûi traûi ñeàu treân 2/3 dieän tích beà maët moâ hình, chieàu cao thöùc aên cho vaøo oâ nuoâi daøy khoâng vöôït quaù 2cm. Haøng nay caàn phaûi töôùi aåm ñeå giöõ ñoä aåm trong oâ nuoâi ñaït khoaûng 76 – 78%. Thöôøng xuyeân xôùi, ñaûo beà maët cô chaát trong moâ hình ñònh kyø 2 – 3 laàn/ngaøy. Coâng vieäc naøy coù theå duøng baèng tay hoaëc duøng duøi (gaäy daøi khoaûng 30 – 40cm, ñöôøng kính 20cm coù moät ñaàu vuoát nhoïn) xoi nhöõng loã nhoû xuyeân töø treân xuoáng ñaùy oâ nuoâi khoaûng 5 – 10 loã/m2, coâng vieäc naøy giuùp giaûi phoùng löôïng nhieät dö thöøa coù trong moâ hình ñöôïc thoaùt ra, ñoàng thôøi giaûi phoùng caùc khí ñoäc coù theå gaây nguy haïi cho truøn. 5.3.4. Phöông phaùp phaân tích caùc chæ tieâu pH Caân khoái löôïng raùc. Troän nöôùc vaøo hoãn hôïp raùc theo tyû leä, raùc : nöôùc = 1:3. Ño pH baèng maùy caàm tay Hand – Held Water Quality Meter (WQC – 24) Thôøi gian ño ñeå cho keát quaû oån ñònh trong khoaûng thôøi gian 1 phuùt, sau ñoù ñoïc vaø ghi laïi keát quaû töø maøn hình cuûa maùy. Ñoä aåm Laáy maãu hoãn hôïp raùc caàn phaân tích vaøo dóa caân, laáy keát quaû ño troïng löôïng ban ñaàu (m1). Saáy maãu ôû nhieät ñoä 1050C trong khoaûng thôøi gian 18 – 24 giôø. Laáy maãu sau khi saáy ñaët trong bình huùt aåm vôùi thôøi gian 1 giôø roài ñem ñi caân ñeå laáy keát quaû (m2). Coâng thöùc xaùc ñònh ñoä aåm : Trong ñoù : m1 : Khoái löôïng raùc ban ñaàu. m2 : Khoái löôïng raùc sau khi saáy. Nhieät ñoä khoâng khí Ño nhieät ñoä khoâng khí baèng maùy Testo 635 (Germany). Thôøi gian laáy maãu trong khoaûng 2 phuùt. Toác ñoä gioù Ño toác ñoä gioù baèng maùy Testo 415 (Germany). Ñaët maùy theo höôùng chieàu cuûa gioù. Thôøi gian laáy maãu trong khoaûng 30 giaây. Cöôøng ñoä chieáu saùng Ño cöôøng ñoä chieáu saùng baèng maùy Extech Light Meter Thôøi gian laáy maãu trong khoaûng 30 giaây. 5.4. KEÁT QUAÛ CUÛA TRÌNH PHAÂN HUÛY CHAÁT THAÛI RAÉN HÖÕU CÔ Baûng 5.3 : Khoái löôïng sinh khoái – Heä soá sinh tröôûng – Tieâu toán thöùc aên cuûa Truøn queá qua caùc ngaøy tuoåi TT Noäi dung Thôøi gian 05 ngaøy 20 ngaøy 35 ngaøy - Moâ hình 1 (Raùc höõu cô khoâng baêm nhoû) : 01 Khoái löôïng sinh khoái truøn taêng theâm (g) 45 64 115 02 Heä soá sinh tröôûng (%) 100 142 256 03 Tieâu toán thöùc aên (kg) 1,9 8,3 16,3 - Moâ hình 2 (Raùc höõu cô coù baêm nhoû) : 01 Khoái löôïng sinh khoái truøn taêng theâm (g) 45 92 150 02 Heä soá sinh tröôûng (%) 100 204 333 03 Tieâu toán thöùc aên (kg) 2,3 9,5 18 Hình 5.5 : Khoái löôïng sinh khoái truøn qua caùc ngaøy tuoåi Hình 5.6 : Heä soá sinh khoái truøn qua caùc ngaøy tuoåi Hình 5.7 : Tieâu toán thöùc aên qua caùc ngaøy tuoåi Baûng 5.4 : Caùc yeáu toá moâi tröôøng caùc ngaøy tuoåi STT Caùc yeáu toá moâi tröôøng pH Nhieät ñoä (00C) Ñoä aåm (%) Cöôøng ñoä chieáu saùng (Lux) Toác ñoä gioù (m/s) - Raùc höõu cô khoâng baêm nhoû (Moâ hình 1) : 5 ngaøy 6,8 29 – 30 76 30 – 40 0,05 – 0,16 20 ngaøy 7,0 28 – 29 78 30 – 40 0,05 – 0,18 35 ngaøy 7,1 27 – 28 75 30 – 40 0,04 – 0,16 - Raùc höõu cô coù baêm nhoû (Moâ hình 2) : 05 ngaøy 7,0 30 78 30 – 40 0,03 – 0,16 20 ngaøy 6,9 29 77 30 – 40 0,04 – 0,18 35 ngaøy 7,2 27 – 28 76 30 – 40 0,02 – 0,14 5.5. PHÖÔNG PHAÙP THU HOAÏCH PHAÂN TRUØN Hieän nay coù nhieàu phöông phaùp ñeå thu hoaïch phaân truøn, trong ñoù coù hai phöông phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng phoå bieán nhö : Phöông phaùp nhöû moài. Phöông phaùp ñe doïa. Tuy nhieân vôùi phöông phaùp ñe doïa thöôøng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong quaù trình chaên nuoâi. Truøn queá coù taäp tính aên ñeâm nhieàu hôn vaø thöôøng ngoi leân beà maët, ñeå laïi nhöõng haït phaân (coù keát caáu haït mòn) taïo thaønh lôùp treân beà maët. Tröôùc khi thu hoaïch phaân khoâng ñöôïc ñaûo chaát neàn (thöùc aên), haïn cheá töôùi aåm vaø taêng cöôøng chieáu saùng, chôø ñôïi trong khoaûng thôøi gian töø 5 – 10 phuùt truøn seõ chui ruùt xuoáng phía döôùi vaø sau ñoù hôùt lôùp phaân phía treân. 5.6. ÑAÙNH GIAÙ – NHAÄN XEÙT Töø keát quaû ñaït ñöôïc oû treân cho thaáy vieäc xöû lyù raùc thaûi sinh hoaït höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi baèng taùc nhaân Truøn queá coù yù nghóa tích cöïc trong vaán ñeà giaûm thieåu chaát thaûi raén taïi nguoàn. Tuy nhieân vieäc söû duïng raùc höõu cô coù baêm nhoû cho keát quaû ñaùng keå hôn so vôùi raùc thaûi höõu cô khoâng baêm nhoû khi cuøng söû duïng taùc nhaân phaân huõy laø Truøn queá. Ñeå cho keát quaû cuûa quaù trình phaân huõy raùc höõu cô coù baêm nhoû dieãn ra vôùi toác ñöôïc nhanh hôn thì caùc yeáu toá moâi tröôøng aûnh höôûng ñeán toác ñoä phaân huõy phaûi ñöôïc khoáng cheá naèm trong khoaûng giôùi haïn thích hôïp nhö : pH = 6,9 – 72. Nhieät ñoä : 27 – 29 (0C). Ñoä aåm : 76 – 78 (%). AÙnh saùng : 30 – 40 (lux). Toác ñoä gioù : 0,02 – 0,18 (m/s) 5.7. TRIEÅN KHAI TRÌNH DIEÃN MOÂ HÌNH Moâ hình trình dieãn keát quaû nghieân cöùu ñöôïc trieån khai taïi soá 125, aáp Truoâng Tre, phöôøng Linh Xuaân, quaän Thuû Ñöùc, thaønh phoá Hoà Chí minh. Caùc thoâng soá ñeå thöïc hieän moâ hình nhö sau : Kieåu daùng vaø kích thöôùc moâ hình (xem hình veõ 4.4). Khoái löôïng raùc höõu cô sau khi phaân loaïi vaø baêm nhoû trung bình laø 0,6 kg/ngaøy (03 nhaân khaåu). Khoái löôïng hoãn hôïp bao goàm : Truøn queá (chieám 80%) vaø chaát neàn (chieám 20%) cho vaøo moâ hình ban ñaàu laø 2,4 kg. Vò trí ñaët moâ hình phaûi ñaït caùc yeáu toá nhö : Moâi tröôøng thoaùng maùt, khoâng coù aùnh saùng chieáu tröïc tieáp vaøo moâ hình, yeân tónh, khoâng coù ñòch haïi, gaàn nguoàn nöôùc saïch. Caùch tieán haønh trieån khai moâ hình : Löôïng truøn sau khi mua veà ñöôïc thaû tröïc tieáp vaøo moâ hình nuoâi, ñôïi khoaûng 5 – 10 phuùt ñeå cho truøn oån ñònh trong moâi tröôøng môùi, caàn loaïi ngay nhöõng con yeáu. Sau ñoù löôïng raùc höõu cô baêm nhoû ñaõ chuaån bò saün ñöôïc traûi ñeàu treân 2/3 dieän tích beà maët moâ hình. Tieáp ñoù duøng nöôùc saïch töôùi nheï leân moâ hình sao cho ñoä aåm ñaït khoaûng 76 - 78%. Coâng vieäc haøng ngaøy ñöôïc tieán haønh nhö sau : Boå sung thöùc aên vaøo moâ hình. Ñaûo löôïng cô chaát coù trong moâ hình trung bình khoaûng 2 – 3 laàn/ngaøy. Thöïc hieän vieäc giöõ aåm cho moâ hình ñaït giaù trò khoaûng 77% baèng caùch töôùi nöôùc vôùi löôïng thích hôïp. Ñeå kieåm tra ñoä aåm ñaït khoaûng giaù trò naøy maø khoâng caàn duøng ñeán thieát bò phaân tích, ta coù theå duøng tay vôùi laáy moät ít cô chaát vaø boáp nheï khi thaáy nöôùc ræ ra töøng gioït nhoû thì ñoä aåm ñaït yeâu caàu. Kieåm tra ñòch haïi ñeán moâ hình : Kieán, coùc, chuoät … Baûng 5.5 : Keát quaû theo doõi keát quaû dieãn tieán cuûa quaù trình trieån khai moâ hình TT Noäi dung Thôøi gian 05 ngaøy 20 ngaøy 35 ngaøy 01 Khoái löôïng sinh khoái truøn taêng theâm (g) 32 65 110 02 Heä soá sinh tröôûng (%) 100 203 344 03 Tieâu toán thöùc aên (kg) 1,4 5,8 11 Nhaän xeùt : Qua keát quaû trieån khai moâ hình cho thaáy, vieäc söû duïng taùc nhaân Truøn queá ñeå phaân huõy chaát thaûi raén höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi coù yù nghóa tích cöïc trong vieäc giaûm thieåu chaát thaûi raén sinh hoaït phaùt sinh trong quy moâ hoä gia ñình. Töø keát quaû ñaõ ñaït ñöôïc laø giaûm löôïng raùc phaùt sinh töø hoä gia ñình baèng bieän phaùp taùi sinh taùi cheá, do ñoù cuõng giaûm ñöôïc khoái löôïng raùc ñöa veà baõi choân laáp. Caùc hình aûnh minh hoïa quaù trình thöïc nghieäm moâ hình phaân huõy raùc thaûi höõu cô Hình 5.8 Hình 5.9 Hình 5.10 Hình 5.7 -5.8 - 5.9 - 5.10- 5.11 : Moâ hình thöïc nghieäm phaân huõy raùc höõu cô CHÖÔNG 6 ÖÙNG DUÏNG THÖÏC NGHIEÄM BOÙN PHAÂN VI SINH CHO CAÂY TROÀNG TRONG QUY MOÂ HOÄ GIA ÑÌNH Raùc thaûi sinh ra töø quy moâ hoä gia ñình sau khi qua quaù trình phaân loaïi ñeå duøng laøm thöùc aên cho Truøn queá ñeå taïo ra chaát thaûi döôùi daïng phaân höõu cô sinh hoïc. Theo keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc loaïi phaân hoãn hôïp höõu cô sinh hoùa – danh töø chung cho caùc loaïi phaân hoãn hôïp höõu cô coù chuyeån hoùa baèng men sinh hoïc, men nhaân taïo, men thieân nhieân ñi töø noát saàn, phaân huûy celuloze, phaân huûy laân, ñaïm vaø kali … vaø ñeán phaân cuûa Truøn queá thaûi ra theo teân cuûa ñeà taøi ñaõ ñeà ra. 6.1. GIAÛI TRÌNH SÔ LÖÔÏC VEÀ DANH TÖØ PHAÂN BOÙN HÖÕU CÔ VAØ LÔÏI ÍCH : Coù theå ñaët teân cho saûn phaåm phaân boùn hoãn hôïp höõu cô töø phaân Truøn queá laø : “Phaân höõu cô sinh hoïc” theo ñuùng nghóa cuûa noù. Qua phaàn trình baøy cuûa chöông IV veà moâ hình phaân huõy chaát thaûi raén höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi ñeå taïo thaønh phaân höõu cô sinh hoïc cho thaáy saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huõy naøy cuõng coù theå goïi laø : “ Phaân höõu cô sinh hoïc saïch”, ñaây laø loaïi phaân deã saûn xuaát trong quy moâ hoä gia ñình, goùp phaàn mang laïi lôïi ích nhieàu maët, nhöng lôïi ích chính laø giaûm aùp löïc cuûa xaõ hoäi vaø taêng hieäu quaû kinh teá trong noâng nghieäp : Baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi : Goùp phaàn giaûi quyeát ñeán möùc thaáp nhaát löôïng chaát thaûi raén sinh ra töø hoä gia ñình, keå caû thaønh phoá ñeán khu ñoâ thò vaø khu vöïc noâng thoân … tröôùc khi ñem ñi xöû lyù cuoái cuøng Taïo ra nguoàn phaân boùn saïch khoâng coù dö löôïng hoùa chaát, laøm taêng naêng suaát, taêng hieäu quaû cho caây troàng maø khoâng gaây haïi ñeán moâi tröôøng ñaát, ngöôïc laïi loaïi phaân naøy coù taùc duïng caûi taïo, taêng ñoä aåm cho ñaát, laøm tôi xoáp ñaát nhôø giaøu vi sinh vaät höõu ích … 6.2. PHAÂN TÍCH, ÑAÙNH GIAÙ THAØNH PHAÀN DINH DÖÔÕNG CAÙC CHAÁT COÙ TRONG PHAÂN TRUØN QUEÁ. Quaù trình phaân huõy chaát thaûi raén höõu cô sau khi qua quaù trình phaân loaïi vôùi söï tham gia cuûa Truøn queá ñaõ taïo ra moät loaïi phaân boùn coù ñaët ñieåm nhö sau : Veà caûm quan : Ñaây laø loaïi phaân ôû daïng boät, maøu ñen xaùm, muøi hôi tanh, khi ñeå khoâ chuùng coù muøi nhö muøi ñaát môùi. Neáu ñoä aåm > 40% thì vaét thaønh cuïc, <15% coù theå boùp thaønh boät, thaønh ñaát muøn khi chuùng ñöôïc tinh cheá kyõ : Xay, saøng thaønh boät mòn vôùi kích thöôùc 0,1 – 0,2mm, neáu boät naøy ñem ñi vo vieân vôùi kích côõ 3 – 5 mm thì gioáng nhö haït tieâu soï, xoáp coù tyû troïng ~ 0,3 - 0,45g/haït. Veà chaát löôïng : Coù theå noùi ñaây laø loaïi phaân höõu cô sinh hoïc saïch vaø toát – chuùng khoâng chöùa nhöõng ñoäc toá, söû duïng raát toát cho troàng rau quaû saïch, caùc loaïi caây kieång, hoa … Thaønh phaàn chaát löôïng chính cuûa loaïi phaân sinh hoïc naøy nhö sau : Haøm löôïng chaát löôïng phaân Truøn queá sinh ra töø quaù trình phaân huõy chaát thaûi raén höõu cô sau khi ñaõ phaân loaïi ñöôïc Trung Taâm Kyõ Thuaät Tieâu Chuaån Ño Löôøng Chaát Löôïng 3 phaân tích cho keát quaû nhö sau : Baûng 6.1 : Keát quaû phaân tích thöû nghieäm chaát löôïng phaân Truøn queá STT Haøm löôïng caùc chaát höõu cô coù trong phaân Maãu I Maãu II Maãu III 01 Ñoä pH 8,5 7,8 7,6 02 Ñoä aåm (%) 46,4 45,6 32,7 03 Haøm löôïng nitô – N (%) 1,2 1,2 1,5 04 Haøm löôïng photphoric – P2O5 (%) 1,3 1,3 1,3 05 Haøm löôïng Oxit kali – K2O (%) 0,7 0,7 0,4 06 Haøm löôïng chaát höõu cô – HC (%) 26,2 26,8 34,3 07 Toång soá vi sinh vaät coá ñònh ñaïm – CFU/g (khuaån laïc) 8,9 x 106 9,3 x 106 1,8 x 108 08 Toång soá vi sinh vaät coá ñònh laân – CFU/g (khuaån laïc) 7,6 x 106 8,4 x 106 4,8 x 107 Qua keát quaû tham khaûo moät soá loaïi phaân hoãn hôïp höõu cô sinh hoïc, vi sinh, sinh hoùa nhö HC–N–P–K cuûa Doanh nghieäp tö nhaân Laâm Böu (Bình Döông) vôùi keát quaû : HC= 40-N=1,5–P2O5=3–K2O=2 (goïi laø phaân höõu cô sinh hoùa) hoaëc phaân höõu cô khoaùng : HC= 23-N=2–P2O5=3–K2O=1 hoaëc cuûa Coâng ty TNHH Phaân Boùn Noâng Nghieäp Höõu Cô : HC= 23-N=1–P2O5=3–K2O=0,5. Phaàn lôùn caùc coâng ty, xí nghieäp naøy ñeàu söû duïng caùc nguyeân lieäu nhö : Than buøn, baõ buøn mía, maät ræ ñöôøng, men ... ñaõ vaø ñang saûn xuaát vôùi soá löôïng lôùn ñeå cung caáp cho caùc loaïi caây löông thöïc cuõng nhö caûi taïo ñaát. So saùnh vôùi phaân höõu cô sinh hoïc saïch ñi töø quaù trình phaân huõy raùc höõu cô coù choïn loïc thoâng qua taùc nhaân Truøn queá cho thaáy chaát löôïng cuûa loaïi phaân boùn naøy töông ñöông vôùi caùc loaïi phaân boùn do caùc coâng ty, xí nghieäp taïo ra, hôn nöõa loaïi phaân naøy coù vöôït troäi hôn ôû choã coù theâm thaønh phaàn khuaån laïc (vi sinh vaät kích thích), ñaây laø loaøi gaây kích thích cho quaù trình taêng tröôûng cuûa caùc loaïi caây troàng. Neáu loaïi phaân boùn naøy coù cho theâm löôïng N-P-K baèng phaân khoaùng vaøo thì taïo thaønh phaân khoaùng höõu cô coù taêng chaát voâ cô HC = 23, N = 2-4, P2O5 = 3–5, K2O = 2-3 thì cho ra saûn phaåm phaân boùn ñaët bieät cho moät soá caây troàng nhö : Caây tieâu, caây kieång, caùc loaïi caây cho rau vaø quaû … Quy ñònh taïm thôøi soá 161 QÑ/TÑC cuûa Boä Khoa Hoïc Coâng Ngheä vaø Moâi Tröôøng veà maät ñoä vi sinh vaät coù trong phaân boùn vi sinh, ñoái vôùi vi sinh vaät coá ñònh ñaïm vaø coá ñònh laân laø töø 1,0 x 106 – 1,0 x 107 CFU/g. Ñieàu naøy chöùng minh raèng trong phaân truøn queá thì söï coù maët cuûa caùc vi sinh vaät laø raát lôùn. Toùm laïi, coù theå noùi phaân höõu cô sinh hoùa saïch (phaân Truøn queá) laø loaïi phaân saïch coù theå saûn xuaát taïi choã taïi quy moâ hoä gia ñình ñeå phuïc vuï cho quaù trình boùn chaêm soùc cho caùc loaïi caây laøm ñeïp cuõng nhö phuïc vuï caùc loaïi caây cho nguoàn thöùc aên saïch trong quy moâ hoä gia ñình … 6.2. ÖÙNG DUÏNG PHAÂN TRUØN QUEÁ BOÙN CHO MOÄT SOÁ LOAÏI CAÂY TROÀNG TRONG QUI MOÂ HOÄ GIA ÑÌNH 6.2.1. Theo doõi dieãn bieán phaùt trieån giöõa caùc caây : Coù boùn vi sinh (phaân Truøn queá), coù boùn phaân voâ cô vaø caây khoâng boùn phaân. Ñeå khaûo nghieäm möùc ñoä aûnh höôûng cuûa phaân Truøn queá ñoái vôùi caây troàng so vôùi caây boùn phaân voâ cô vaø caây khoâng boùn phaân. Loaïi caây ñöôïc söû duïng ñeå nghieân cöùu khaûo nghieäm laø caây kieång (caây Traàu Baø AÁn ñoä – teân khoa hoïc Raùy AÁn Ñoä); caây rau (caây Caûi Muoång). Quy trình khaûo nghieäm : Troàng moãi loaïi 3 caây vaøo chaäu nhoû cho moãi loaïi vôùi chaát neàn laø ñaát pha laãn caùt mòn (ñaát pha caùt mòn coù chöùa thaønh phaàn : pH = 5,7, haøm löôïng dinh döôõng : 0,12%N, 0,05% P2O5, 0,04% K2O, 0,78% HC) vôùi moãi chaäu 0,5 – 1,0 kg. Thôøi gian thu thaäp soá lieäu nhö sau: caây Traàu Baø AÁn Ñoä : Toång thôøi gian khaûo nghieäm laø 28 ngaøy – 14 ngaøy laáy soá lieäu moät laàn. caây Caûi Muoång : Toång thôøi gian khaûo nghieäm laø 14 ngaøy – 07 ngaøy laáy soá lieäu moät laàn. Caùc thoâng soá choïn loïc ño ñaïc khaûo nghieäm : Chieàu cao caây (H) : cm. Ñöôøng kính trung bình taøn laù (Æ) : cm. Chieàu daøi trung bình laù (L) : cm. Chieàu roäng trung bình laù (R) : cm. Soá löôïng laù. 6.2.2. Soá löôïng phaân duøng ñeå boùn caây cho töøng loaïi caây nhö sau : caây Traàu Baø AÁn Ñoä : Chaäu 1 : Khoâng boùn phaân – Chæ coù ñaát pha caùt, pH = 5,7, haøm löôïng dinh döôõng : 0,12%N, 0,05% P2O5, 0,04% K2O, 0,78% HC. Chaäu 2 : Chaát neàn laø ñaát pha caùt + phaân voâ cô (N-P-K) – Soá löôïng 300 g/chaäu, phaân boùn voâ cô coù haøm löôïng H-P-K baèng haøm löôïng N-P-K cuûa phaân Truøn queá. Chaäu 3 : Chaát neàn laø ñaát pha caùt + phaân Truøn queá – Soá löôïng 300 g/chaäu. Ghi chuù : Ñieàu kieän moâi tröôøng khaûo nghieäm laø gioáng nhau, chæ töôùi nöôùc moãi ngaøy 3 laàn (saùng – tröa – chieàu). caây Caûi Muoång : Chaäu 1 : Khoâng boùn phaân – Chæ coù ñaát pha caùt, , pH = 5,7, haøm löôïng dinh döôõng : 0,12%N, 0,05% P2O5, 0,04% K2O, 0,78% HC. Chaäu 2 : Chaát neàn laø ñaát pha caùt + phaân Voâ cô (N-P-K) – Soá löôïng 300 g/chaäu, , phaân boùn voâ cô coù haøm löôïng H-P-K baèng haøm löôïng N-P-K cuûa phaân Truøn queá. Chaäu 3 : Chaát neàn laø ñaát pha caùt + phaân phaân Truøn queá – Soá löôïng 300 g/chaäu. Ghi chuù : Ñieàu kieän moâi tröôøng khaûo nghieäm laø gioáng nhau, chæ töôùi nöôùc moãi ngaøy 3 laàn (saùng – tröa – chieàu) baèng bình xòt. 6.2.3. Ghi nhaän keát quaû thöïc nghieäm Baûng 6.2 : Caùc thoâng soá taêng tröôûng ñoái vôùi caây Traàu Baø AÁn Ñoä qua caùc ngaøy tuoåi. TT Thoâng soá taêng tröôûng Ñôn vò Keát quaû 0 ngaøy 14 ngaøy 28 ngaøy * Chaäu soá 1 : 01 Chieàu cao (H) cm 155 158 168 02 Ñöôøng kính trung bình taøn laù (Æ) cm 170 165 140 03 Chieàu daøi trung bình laù (L) cm 130 135 135 04 Chieàu roäng trung bình laù (R) cm 35 35 36 05 Soá löôïng laù caùi 5 6 7 * Chaäu soá 2 : 01 Chieàu cao (H) cm 155 175 178 02 Ñöôøng kính trung bình taøn laù (Æ) cm 168 180 210 03 Chieàu daøi trung bình laù (L) cm 140 145 148 04 Chieàu roäng trung bình laù (R) cm 38 40 42 05 Soá löôïng laù caùi 6 11 12 * Chaäu soá 3 : 01 Chieàu cao (H) cm 154 172 260 02 Ñöôøng kính trung bình taøn laù (Æ) cm 168 170 240 03 Chieàu daøi trung bình laù (L) cm 138 140 150 04 Chieàu roäng trung bình laù (R) cm 38 40 45 05 Soá löôïng laù caùi 7 10 16 Baûng 6.3 : Caùc thoâng soá taêng tröôûng ñoái vôùi caây Caûi Muoång qua caùc ngaøy tuoåi TT Thoâng soá taêng tröôûng Ñôn vò Keát quaû 0 ngaøy 7 ngaøy 14 ngaøy * Chaäu soá 1 : 01 Chieàu cao (H) cm 158 160 160 02 Ñöôøng kính trung bình taøn laù (Æ) cm 88 98 110 03 Chieàu daøi trung bình laù (L) cm 90 95 98 04 Chieàu roäng trung bình laù (R) cm 44 46 51 05 Soá löôïng laù caùi 6 6 5 * Chaäu soá 2 : 01 Chieàu cao (H) cm 158 178 180 02 Ñöôøng kính trung bình taøn laù (Æ) cm 110 150 164 03 Chieàu daøi trung bình laù (L) cm 90 100 110 04 Chieàu roäng trung bình laù (R) cm 48 58 70 05 Soá löôïng laù caùi 5 6 7 * Chaäu soá 3 : 01 Chieàu cao (H) cm 135 165 198 02 Ñöôøng kính trung bình taøn laù (Æ) cm 180 195 195 03 Chieàu daøi trung bình laù (L) cm 145 160 195 04 Chieàu roäng trung bình laù (R) cm 50 68 100 05 Soá löôïng laù caùi 6 6 6 Keát quaû sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa quaù trình khaûo nghieäm treân caùc loaïi caây troàng ñöôïc trình baøy trong phuï luïc. 6.3. ÑAÙNH GIAÙ, NHAÄN XEÙT So saùnh caùc thoâng soá thöïc nghieäm khi duøng phaân Truøn queá boùn cho hai loaïi caây troàng laø : caây Traàu Baø AÁn Ñoä (caây kieång) vaø caây Caûi Muoång (caây rau) so vôùi khi duøng phaân N – P – K cho thaáy aûnh höôûng cuûa phaân Truøn queá ñeán söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caùc loaïi caây laø roõ reät : Chieàu cao, kích thöôùc laù, soá löôïng laù … Ngoaøi chaát löôïng toát, phaân Truøn queá khoâng chöùa caùc ñoäc toá, giuùp cho caây troàng sinh tröôûng vaø phaùt trieån toát, caûi taïo ñaát töôi xoáp, caùc loaïi caây khi söû duïng loaïi phaân naøy sau khi thu hoaïch cho saûn phaåm saïch, an toaøn khi söû duïng goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng vaø söùc khoûe cho con ngöôøi. 6.4. YÙ NGHÓA KINH TEÁ – XAÕ HOÄI – MOÂI TRÖÔØNG Caùc khía caïnh kinh teá – xaõ hoäi – moâi tröôøng trong phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñaõ ñaït ñöôïc moät moät keát quaû nhaát ñònh, ngoaøi khía caïnh veà kinh teá vaø xaõ hoäi trong quaù trình naøy ñaõ theå hieän roõ neùt veà maët moâi tröôøng cuõng nhö vöôït qua nhöõng raøo caûn nhaát ñònh ñeå coù theå vöôït qua ñeå thöïc hieän thaønh coâng muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Tuy nhieân thöïc teá cho thaáy nhöõng lôïi ích ñaõ ñaït ñöôïc laø raát lôùn so vôùi nhöõng raøo caûn, ñieàu naøy ñaõ ñöôïc theå hieän roõ neùt ôû raát nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Nhöõng lôïi ích veà tieàm naêng kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng khi trieån khai quaù trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñeå phuïc vuï cho quaù trình taùi cheá, taùi söû duïng nhö sau : YÙ thöùc coäng ñoàng daân cö veà yù nghóa vaø söï caàn thieát phaûi giaûm thieåu chaát thaûi raén taïi nguoàn, phaân loaïi raùc taïi nguoàn cuõng nhö caûi thieän ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò ngaøy caøng ñöôïc naâng cao nhôø vaøo quaù trình vaän ñoäng, tuyeân truyeàn treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaøi chuùng. Naâng cao naêng löïc quaûn lyù moâi tröôøng cho caùn boä, taêng yù thöùc töï giaùc, coù traùch nhieäm baûo veä moâi tröôøng cho caùc doanh nghieäp vaø coäng ñoàng daân cö. Giuùp ngöôøi daân thaønh phoá ngaøy coù caùi nhìn saâu hôn veà yù nghóa cuûa vieäc taän duïng pheá thaûi, saûn phaåm dö thöøa ñeå taïo ra caùc saûn phaåm coù ích cho xaõ hoäi. Quaù trình naøy laø tieàn ñeà höôùng tôùi thöïc hieän chöông trình xaõ hoäi hoùa coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén cuûa thaønh phoá theo chieán löôïc quaûn lyù moâi tröôøng thaønh phoá ñeán naêm 2010. Khaéc phuïc ñöôïc trình traïng toàn ñoïng raùc trong ñoâ thò, baûo veä moâi tröôøng soáng xanh, saïch, ñeïp, vaên minh ñeå ñaùp öùng quaù trình hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá nöôùc nhaø. Söùc khoûe ngöôøi daân, caùc ñieàu kieän phuùc lôïi xaõ hoäi cuõng ñöôïc naâng cao thoâng qua nhaän thöùc ñöôïc cuûa ngöôøi daân trong vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñeå goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng cho chính mình vaø cho coäng ñoäng daân cö. Coâng taùc phaân loaïi raùc taïi nguoàn nhaèm taïo thuaän lôïi cho caùc quaù trình xöû lyù tieáp theo, ñaëc bieät laø coù theå söû duïng nguoàn chaát thaûi raén höõu cô vôùi soá löôïng lôùn phuïc vuï cho saûn xuaát phaân compost, phaân vi sinh coù chaát löôïng cao maø khoâng nhieãm caùc chaát gaây nguy haïi. Giaûm ñaùng keå dieän tích ñaát duøng ñeå phuïc vuï cho vieäc caùc baõi choân laáp raùc baèng vieäc taùi sinh, taùi söû duïng caùc loaïi raùc vaøo caùc muïc ñích khaùc nhau. Phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñaõ goùp phaàn caûi tieán heä thoáng thu gom, vaän chuyeån cuõng nhö xöû lyù raùc thaûi. Hieäu quaû cuûa quaù trình taùi cheá, taùi sinh vaø taùi söû duïng ñöôïc naâng cao, goùp phaàn giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng taïi caùc cô sô phaân loaïi ñeå taùi sinh, taùi cheá. Taän duïng toái ña nguoàn raùc thaûi coù nguoàn goác höõu cô söû duïng vaøo muïc ñích laøm phaân boùn phuïc vuï cho nhu caàu saûn xuaát noâng nghieäp, giaûm löôïng phaân boùn voâ cô cuõng nhö tieát kieäm ñaùng keå ngoaïi teä ñeå nhaäp phaân boùn, giaûm chi phí cho coâng taùc baûo veä moâi tröôøng. Kinh teá Lôïi ích veà maët kinh teá khi thöïc hieän phaân loaïi raùc taïi nguoàn theå hieän ôû caùc lôïi ích kinh teá ñaït ñöôïc cuõng nhö raøo caûn veà taøi chính. Giaûm ñöôïc moät khoái löôïng lôùn raùc coù giaù trò trong khoái löôïng raùc caàn phaûi xöû lyù do nhöõng ngöôøi thu gom raùc tröïc tieáp löïa rieâng ra ñeå baùn trong luùc thu gom, maø neáu khoâng thöïc hieän coâng taùc phaân loaïi taïi choã thì khoái löôïng raùc naøy caàn phaûi vaän chuyeån ñeán baõi choân laáp. Nhôø vaäy quaù trình naøy ñaõ tieát kieäm ñöôïc chi phí vaän chuyeån ñeán baõi choân laáp, ñoàng thôøi tieát kieäm theâm ñöôïc chi phí choân laáp raùc. Vôùi khoái löôïng raùc pheá lieäu coù giaù trò ñöôïc thu gom vaø ñem baùn cho caùc cô sôû taùi cheá seõ taïo ra nguoàn thu nhaäp cho nhöõng ngöôøi nhaët raùc. Giaûm bôùi chi phí khaùm chöõa beänh cho nhöõng ngöôøi thu gom raùc, nhaët raùc vaø phaân loaïi raùc taïi caùc traïm phaân loaïi raùc taäp trung. Taän duïng ñöôïc nguoàn phaân boùn höõu cô coù giaù trò nhôø vaøo vieäc cheá bieán raùc thaûi höõu cô deã phaân huõy thaønh phaân compost vaø phaân vi sinh thoâng qua quaù trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Giaûm ñöôïc nguoàn nöôùc ræ raùc coù noàng ñoä oâ nhieãm cao töø caùc baõi choân laáp khi aùp duïng coâng ngheä xöû lyù truyeàn thoáng, do vaäy ñaõ giaûm thieåu ñaùng keå chi phí xöû lyù nöôùc thaûi töø caùc baõi choân laáp raùc (25.000 – 300.000 ñoàng/m3 nöôùc thaûi tuøy thuoäc vaøo noàng ñoä khaùc nhau). Giaûm thieåu ñöôïc muøi hoâi, khí methane, CO2 töø caùc baõi choân laáp, vaø ñaët bieät hôn caû laø giaûm löôïng khí gaây hieäu öùng nhaø kính (chi phí kieåm soaùt caùc loaïi khí naøy khoaûng 6USD/taán CO2, 180 USD/taán CH4). Tieát kieäm ñöôïc dieän tích ñaát voán ñaõ haïn heïp cuûa thaønh phoá giaønh cho coâng taùc ñaàu tö vaøo caùc baõi choân laáp. Tieát kieäm ñöôïc taøi nguyeân thieân nhieân duøng ñeå saûn xuaát caùc nguyeân lieäu thoâng qua vieäc taùi cheá, taùi sinh vaø taùi söû duïng caùc pheá thaûi – ví duï : Ñeå saûn xuaát ra moät taán giaáy boät thì caàn khoaûng 5,2 taán nguyeân lieäu thoâ bao goàm : Goã, tre, loà oâ vôùi ñoä aåm 50% … khi ñoù ñeå saûn xuaát ra taán boät giaáy thì caàn 1,55 taán giaáy pheá lieäu ñaït tieâu chuaån taùi cheá. Tieát kieäm ñaùng keå nguoàn naêng löôïng söû duïng vaøo quaù trình saûn xuaát. Phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñaõ tieát kieäm ñaùng keå taøi nguyeân nöôùc vaø giaûm thieåu oâ nhieãm nöôùc, laøm giaûm ñaùng keå chi phí cho coâng ñoaïn tieàn xöû lyù caùc pheá lieäu ñeå laøm nguyeân lieäu saûn xuaát. Thöïc teá cho thaáy neáu khoâng ñöôïc phaân loaïi raùc taïi nguoàn, caùc thaønh phaàn coù khaû naêng taùi sinh (giaáy, nhöïa, tuùi nylon …) seõ bò nhieãm baån nhieàu hôn. Muoán ñöa vaøo saûn xuaát, caùc pheá lieäu naøy caàn phaûi ñöôïc röûa saïch vaø vieäc naøy khoâng nhöõng toán keùm moät löôïng nöôùc saïch maø coøn taïo ra nöôùc thaûi oâ nhieãm caàn phaûi xöû lyù tröôùc khi ñöa vaøo moâi tröôøng. Ngoaøi nhöõng maët kinh teá ñaõ ñaït ñöôïc thì coâng taùc phaân loaïi raùc taïi nguoàn cuõng gaëp phaûi nhöõng raøo caûn nhö : Caàn phaûi ñaàu tö kinh phí lôùn cho caùc hoaït ñoäng nhö : Heä thoáng thuøng chöùa raùc, taêng cöôøng coâng taùc tuyeân truyeàn, giaùo duïc yù thöùc baûo veä moâi tröôøng, heä thoáng thu gom, vaän chuyeån, traïm phaân loaïi taäp trung vaø cho caû heä thoáng taùi cheá vaø xöû lyù raùc thaûi … Coù theå noùi ñeå giaûm aùp löïc cho coâng taùc xöû lyù raùc cuoái cuøng, caàn phaûi coù söï chuaån bò, ñaàu tö lôùn veà taøi chính, söï quyeát taâm cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo, söï ñoàng tình cuûa moïi taàng lôùp nhaân daân … môùi coù theå thöïc hieän thaønh coâng vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Xaõ hoäi Moät trong nhöõng vaán ñeà nan gian vaø coù tính chaát quyeát ñònh cho söï thaønh coâng cuûa trong vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn laø caàn phaûi naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi daân trong vieäc tham gia vaøo chöông trình baûo veä moâi tröôøng. Söï ñoàng tình höôûng öùng tham gia cuûa coäng ñoàng laø raát caàn thieát nhaèm loaïi boû thoùi quen tröôùc ñaây laø ñeå chung caùc thaønh phaàn raùc vôùi nhau baèng vieäc phaân loaïi taïi choã. Giaûm thieåu ñaùng keå chaát thaûi ñöa vaøo caùc thuøng chöùa raùc ñaët taïi caùc ñieåm heïn, muøi hoâi ñaõ ñöôïc haïn cheá, taïo ra moät neùt ñeïp môùi cho thaønh phoá. Söï caàn thieát tham gia cuûa coäng ñoàng, ñaët bieät laø caùc hoä gia ñình nôi phaùt sinh ra chaát thaûi ñaõ goùp phaàn ñaùng keå cho söï thaønh coâng chöông trình xaõ hoäi hoùa coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén. Taïo theâm coâng aên vieäc laøm cho moät boä phaän daân cö ôû caùc coâng ñoaïn nhö thu gom, cô sôû taùi cheá raùc, traïm phaân loaïi raùc taäp trung vaø caùc nhaø maùy saûn xuaát phaân compost. Ñaët bieät hôn caû laø coù theå taïo ra nguoàn phaân boùn vi sinh coù chaát löôïng taïi choã duøng ñeå phuïc vuï cho caùc loaïi caây troàng (ñaët bieät laø caây kieång vaø rau saïch, ñaây laø nhö caàu cuoäc soáng caàn thieát hieän nay). Phaân loaïi raùc taïi nguoàn coøn baûo veä söùc khoûe coäng ñoàng thu gom raùc do raùc ñaõ ñöôïc phaân loaïi toát neân ñaõ haïn cheá nguy cô maéc phaûi beänh ôû tyû leä cao. Giaûi quyeát döùt ñieåm tình hình moät soá boä phaân daân cö soáng baùm taïi caùc baõi raùc ñeå thu nhaët caùc thaønh phaàn raùc coù khaû naêng taùi cheá. Giuùp ngöôøi daân hieåu roõ hôn yù nghóa cuûa vieäc taän duïng pheá thaûi, saûn phaåm dö thöøa ñeå taïo ra nhöõng saûn phaåm coù ích cho neàn kinh teá – xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Moâi tröôøng Giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng : Vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn ñaõ taän duïng ñöôïc nhöõng thaønh phaàn coù khaû naêng taùi sinh, taùi söû duïng. Ñaët bieät laø vieäc taùi cheá taïi choã chaát thaûi raén höõu cô deã phaân huõy thaønh phaân boùn vi sinh coù chaát löôïng cao phuïc vuï cho nhu caàu söû duïng taïi choã, haïn cheá quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng phaân voâ cô boùn cho caây troàng gaây thoaùi hoùa ñaát, oâ nhieãm moâi tröôøng cuõng nhö aûnh höôûng ñeán söùc khoûe ngöôøi söû duïng. Ñoàng thôøi giaûm ñöôïc ñaùng keå khoái löôïng raùc cuõng nhö nöôùc thaûi vaø khí thaûi taïi caùc baõi choân laáp, haïn cheá khí thaûi gaây hieäu öùng nhaø kính (CH4, CO2). Tieát kieäm ñöôïc caùc nguoàn taøi nguyeân ñang ngaøy caøng khan hieám : Phaân loaïi raùc taïi nguoàn coù theå mang laïi nhöõng lôïi ích thieát thöïc ñoái vôùi vieäc tieát kieäm caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân : Tieát kieäm taøi nguyeân thieân nhieân duøng ñeå saûn xuaát caùc nguyeân lieäu hoaëc caùc saûn phaåm vaø tieát kieäm taøi nguyeân nöôùc vaø giaûm thieåu oâ nhieãm nöôùc. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ Vôùi muïc tieâu ñeà ra khi thöïc hieän ñeà taøi naøy laø : Giaûm thieåu ñeán möùc thaáp nhaát caùc chaát thaûi raén sinh hoaït baèng phöông phaùp taùi cheá, taùi söû duïng taïi hoä gia ñình tröôùc khi xöû lyù cuoái cuøng baèng caùch söû duïng taùc nhaân Truøn queá ñeå tham gia quaù trình phaân huõy chaát thaûi raén höõu cô taïo thaønh nguoàn phaân boùn vi sinh saïch phuïc vuï caây troàng. Qua keát quaû thöïc hieän, ñeà taøi naøy ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu ñaõ ñeà ra : Ñöa ra khoái löôïng vaø thaønh phaàn chaát thaûi raén sinh hoaït caàn phaûi thu gom xöû lyù, Ñaùnh giaù khaû naêng taùi cheá vaø taùi söû duïng cuûa moät soá thaønh phaàn raùc thaûi coù trong raùc thaûi sinh hoaït nhaèm giaûm thieåu ñeán möùc thaáp nhaát coù theå löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït phaùt sinh töø hoä gia ñình. Keát quaû phaân loaïi chaát thaûi raén sinh hoaït taïi nguoàn thì trung bình coù khoaûng 75% chaát thaûi raén höõu cô coù khaû naêng taùi sinh taùi cheá, trong ñoù coù khoaûng 40 – 50% chaát thaûi raén höõu cô deã phaân huõy maø Truøn queá coù theå söû duïng ñöôïc ñeå cho ra saûn phaåm phaân boùn vi sinh. Vôùi keát quaû naøy ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc giaûm thieåu chaát thaûi phaùt sinh taïi nguoàn baèng caùch phaân loaïi, taùi sinh, taùi söû duïng taïi choã maø thaønh phoá Hoà Chí Minh ñang quyeát taâm thöïc hieän ñeå giaûm khoái löôïng chaát thaûi tröôùc khi xöû lyù cuoái cuøng. Taïo ra phaân boùn vi sinh saïch laø saûn phaåm töø quaù trình phaân huõy raùc thaûi höõu cô vaø taùc nhaân Truøn queá coù haøm löôïng chaát dinh döôõng cao ñeå phuïc vuï taïi choã quy moâ hoä gia ñình, vôùi haøm löôïng Nitô (N) toång chieám töø 1,2 – 1,5%, haøm löôïng oxit photphoric (P2O5) chieám khoaûng 1,3%, haøm löôïng oxit Kali (K2O) chieám khoaûng 0,4 - 0,7%; haøm löôïng chaát höõu cô töông ñoái cao khoaûng 26,2 – 34,3%; ngoaøi ra trong phaân Truøn queá coøn chöùa moät löôïng lôùn vi sinh vaät coá ñònh ñaïm vaø nitô khoaûng 106 – 108 CFU/g. Maëc khaùc phaân truøn queá laø nguoàn phaân boùn saïch, an toaøn cho moâi tröôøng vaø keå caû ngöôøi söû duïng. Ñeà taøi ñaõ khaûo nghieäm ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng phaân Truøn queá boùn cho caùc loaïi caây troàng (cuï theå laø caây Caûi Muoång, caây Traàu Baø Aán Ñoä) so vôùi caùc loaïi caây phaân boùn voâ cô (coù cuøng haøm löôïng N-P-K) vaø caùc loaïi caây khoâng boùn phaân. Qua keát quaû khaûo nghieäm cho thaáy caùc loaïi caây khi söû duïng phaân Truøn queá ñeàu sinh tröôûng vaø phaùt trieån raát toát veà chieàu cao caây, kích thöôùc laù, soá löôïng laù … Luaän vaên thöïc hieän ñaõ ñaït ñöôïc yù nghóa veà kinh teá – xaõ hoäi – moâi tröôøng nhaát ñònh. Ñaõ giaûm thieåu ñaùng keå khoái löôïng raùc ñöa ñeán baõi choân laáp, yù thöùc coäng ñoäng ñöôïc naâng cao, tieát kieäm ñöôïc nguoàn taøi nguyeân vaø giaûm thieåu löôïng khí thaûi phaùt sinh gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Hình thaønh böôùc ñaàu moâ hình söû duïng Truøn queá tham gia vaøo quaù trình phaân huõy raùc thaûi sinh hoaït thaønh phaân boùn vi sinh laø môùi trong ñieàu kieän Vieät Nam, caàn ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu theâm ñeå hoaøn thieän veà moâ hình. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO TIEÁNG VIEÄT ÖÙng Quoác Duõng, Traàn Hieáu Nhueä, Nguyeãn Thò Kim Thaùi (2001), Quaûn lyù chaát thaûi raén, Nhaø xuaát baûn xaây döïng. Döï aùn kinh teá chaát thaûi WasteEcon (2000), Kinh teá chaát thaûi trong phaùt trieån beàn vöõng, Nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia, Haø Noäi Ñaëng Moäng Laân (2001), Caùc coâng cuï quaûn lyù moâi tröôøng, NXB Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät. Nguyeãn Laân Huøng, Höôùng daãn nuoâi Truøn queá, Nhaø Xuaát Baûn Giaùo Duïc. Nhaø Xuaát Baûn Lao ñoäng (2003), Nhöõng qui ñònh phaùp luaät veà moâi tröôøng ñoâ thò. Nieân giaùm thoáng keâ thaønh phoâ Hoà Chí Minh (2004). Nguyeãn Vaên Phöôùc (2002), Baùo caùo Khaû naêng giaûm thieåu chaát thaûi raén baèng caùch taùi cheá, Hoäi thaûo Quaûn lyù chaát thaûi raén Tp.HCM. Nguyeãn Ñöùc Löôïng - Tröôøng ñaïi hoïc Baùch Khoa Tp. Hoà Chí Minh – Boä moân Coâng Ngheä Sinh Hoïc, Kyõ thuaät nuoâi Giun queá. Nguyeãn Thò Thanh - Tröôøng ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. Hoà Chí Minh –Khoa Noâng Hoïc, Kyõ thuaät nuoâi Truøn coâng nghieäp. Nguyeãn Trung Vieät (2002), Baùo caùo löïa choïn coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén ñoâ thò cuûa Tp Hoà Chí Minh, Hoäi thaûo Quaûn lyù chaát thaûi raén Tp.HCM. Phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Thaønh phoá Hoà Chí Minh (thaùng 11 – 2003) - Chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng Thaønh phoá Hoà Chí Minh 2001 – 2010. Quaûn lyù chaát thaûi raén - GS.TS Traàn Hieáu Nhueä, TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS. Nguyeãn Thò Kim Thaùi – Nhaø xuaát baûn xaây duïng (Haø Noäi 2001). Sôû Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng Tp HCM (2005), Baùo caùo nghieân cöùu khaû thi Chöông trình phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn ôû Tp Hoà Chí Minh. Sôû Giao Thoâng Coâng Chaùnh Tp HCM (2002), Hoäi thaûo quaûn lyù chaát thaûi raén Tp Hoà Chí Minh ñeán 2020. Tröôøng ñaïi hoïc Baùch Khoa Tp. Hoà Chí Minh – Boä moân Coâng Ngheä Sinh Hoïc, Soå tay nuoâi Truøn queá. Voõ Minh Kha, Höôùng daãn thöïc haønh söû duïng phaân boùn, Nhaø Xuaát Baûn Noâng Nghieäp. TIEÁNG ANH George Tchobanoglous (1993), Intergrated Solid Waste Management – Engineering Principlesand Management Issues, McGraw – Hill, Inc. Robert, E.L., Paul, A.R. (1997), Municipial solid Wastes Problems and Solutions, McGraw – Hill, Inc. PHUÏ LUÏC Moät soá hình aûnh so saùnh keát quaû phaùt trieån cuûa töøng loaïi caây troàng khi söû duïng caùc loaïi phaân boùn khaùc nhau qua caùc ngaøy tuoåi : Hình 1 : Traàu Baø AÁn Ñoä khoâng söû duïng phaân boùn Hình 2 : Traàu Baø AÁn Ñoä khoâng söû duïng phaân boùn sau 14 ngaøy Hình 3 : Traàu Baø AÁn Ñoä khoâng söû duïng phaân boùn sau 28 ngaøy Hình 4 : Traàu Baø AÁn Ñoä tröôùc khi söû duïng phaân boùn N – P – K Hình 5 : Traàu Baø AÁn Ñoä söû duïng phaân boùn N – P – K sau 14 ngaøy Hình 6 : Traàu Baø AÁn Ñoä söû duïng phaân boùn N – P – K sau 28 ngaøy Hình 7 : Traàu Baø AÁn Ñoä tröôùc khi söû duïng phaân Truøn queá Hình 8 : Traàu Baø AÁn Ñoä söû duïng phaân boùn Truøn queá sau 14 ngaøy Hình 9 : Traàu Baø AÁn Ñoä söû duïng phaân Truøn queá sau 28 ngaøy Hình 10 : Caûi Muoång khoâng söû duïng phaân boùn Hình 11 : Caûi Muoång khoâng söû duïng phaân boùn sau 7 ngaøy Hình 12 : Caûi Muoång khoâng söû duïng phaân boùn sau 14 ngaøy Hình 13 : Caûi Muoång tröôùc khi söû duïng phaân boùn N – P – K Hình 14 : Caûi Muoång söû duïng phaân boùn N – P – K sau 7 ngaøy Hình 15 : caây Caûi Muoång söû duïng phaân N – P – K sau 14 ngaøy Hình 16 : Caûi Muoång tröôùc khi söû duïng phaân Truøn queá Hình 17 : Caûi Muoång söû duïng phaân Truøn queá sau 7 ngaøy Hình 18 : Caûi Muoång söû duïng phaân Truøn queá sau 14 ngaøy