Nghiên cứu vai trò hệ thống kênh mương đối với Hà Nội. Đề xuất giải phỏp cho quận Đống Đa

85 trang PHẦN MỞ ĐẦU A Lý do chọn đề tài Môi trường và sự phát triễn bền vững đang là mối quan tâm hàng đầu của thế giới và là một trong những đặc trưng cơ bản của thời đại. Bảo vệ và cải thiện môi trường sống của con người là vấn đề lớn ảnh hưởng đến cuộc sống tốt đẹp của mọi quốc gia và phát triễn kinh tế trên toàn thế giới, đó là khát khao khẩn cấp của các dân tộc và là nhiệm vụ của mọi chính phủ. Đô thị được xem là một cơ thể sống động, nhất là ở một nước phát triễn như nước ta. Sự tăng trưởng đi đôi với sự đòi hỏi tiện nghi và khi nền văn minh đã được giao lưu trên toàn cầu thì nhu cầu của người dân đô thị không dừng lại ở sự hợp lý về công năng mà còn phải thỏa mãn yếu tố thẩm mỹ ngày càng cao. Một đô thị được hình thành không chỉ thỏa mãn một thế hệ mà phải phục vụ từ thế hệ này sang thế hệ khác. Vì vậy, vấn đề tổ chức qui hoạch, xây dựng, quản lý môi trường cảnh quan tiện nghi và thẩm mỹ không chỉ xem xét đến những việc làm hiện tại mà phải tận dụng tối đa cái tốt hiện có để phát triễn trong tương lai. Chúng ta phải biết sẵn sàng hi sinh, bỏ qua những cái lợi nhỏ nhặt trước mắt để nghĩ xa hơn về những điều tốt đẹp trong tương lai. Quá trình công nghiệp hóa và Đô thị hóa là xu thế tất yếu của thời đại. Đi kèm với nó là những tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái và cảnh quan đô thị nếu chúng ta không biết giữ gìn. Trong những năm qua, Hà Nội với vai trò và vị trí là thủ đô của cả nước đã đạt được những thành tựu đáng kể về kinh tế xã hội. Nền kinh tế Hà Nội tăng trưởng với nhịp độ nhanh chưa từng thấy, tỉ lệ tăng trưởng tổng sản lượng theo khu vực (RGDP) đạt 11,8% mỗi năm. Về khía cạnh phát triễn công nghiệp, Hà Nội là một trong những tỉnh thành có mức công nghiệp hóa cao nhất, chiếm 85% tổng sản phẩm công nghiệp của cả nước.trong khi dân số chỉ chiếm 3%. Sự phát triễn nhanh chóng về kinh tế và công nghiệp đã thúc đẩy quá trình đô thị hóa ra các vùng ngoại thành Hà Nội và quá trình hiện đại hóa mạng lưới đường bộ, các khu nhà ở mới Qui hoạch tổng thể 2020 do UBND thành phố Hà Nội xây dựng dự báo tổng dân số Hà Nội sẽ là 1,7 triệu năm 2005 và tăng lên 2,5 triệu năm 2020. Sự tăng trưởng về kinh tế trong điệu kiện còn thiếu các trang thiết bị kỹ thuật, cơ sở hạ tầng cũ kỷ, quản lý kém, thiếu các biện pháp xử lý vi phạm về ô nhiễm đang gây nên sự xuống cấp nghiêm trọng môi trường trong thành phố. Hà Nội với lịch sử hình thành và phát triễn mang nhiều đặc trưng của một miền sông nước tất yếu sẽ mang nhiều “thương tích” do ô nhiễm môi trường mang lại. Từ ô nhiễm nguồn nước, không khí, tiếng ồn đang làm mất dần hình ảnh về một thủ đô thơ mộng. Vì lẽ đó, cải tạo nâng cao chất lượng môi trường, cảnh quan đô thị càng trở nên cấp bách. Vì thế, năm 1992, chính phủ Việt Nam đã đề nghị chính phủ Nhật Bản hỗ trợ về kỹ thuật để thực hiện nghiên cứu “Qui hoạch tổng thể hệ thống thoát nước và xử lý nước thải Thành Phố Hà Nội”. Theo đó, Cơ quan hợp tác Quốc Tế Nhật Bản (JICA) đã tiến hành thực hiện dự án nghiên cứu này. Trong dự án đã nhấn mạnh vai trò của sông hồ để điều hoà lưu lượng và thoát nước. Hệ thống thoát nước là tổ hợp những công trình thiết bị và các giải pháp kỹ thuật được tổ chức để thực hiện nhiệm vụ thoát nước. Muốn hệ thống hoạt động hiệu quả thì không chỉ sông hồ mà các cống rãnh, kênh mương cũng cần nghiên cứu cải tạo. Quan niệm sống người Việt Nam luôn muốn gần gũi với thiên nhiên, lưu giữ những giá trị bản sắc cổ xưa nên vấn đề cải tạo kênh mương theo hướng cống hoá và giữ làm cảnh quan cần phải nghiên cứu thật kĩ lưỡng để không mất đi những gì mà thiên nhiên đã ưu đãi tạo ra cho chúng ta nhưng vẫn phù hợp với Qui hoạch thoát nước. B Mục tiêu nghiên cứu  Đánh giá thực trạng hệ thống kênh mương  Cơ sở khoa học để đánh giá vai trò và khả năng sử dụng cảnh quan không gian của kênh mương.  Đề xuất một số giải pháp kiến trúc, qui hoạch, quản lý đô thị, thoát nước để thực hiện cải tạo cảnh quan và giảm bớt ảnh hưởng ô nhiễm môi trường. C Giới hạn của đề tài : Giới hạn về không gian : phạm vi nghiên cứu của đề tài nằm trong địa bàn của dự án “ Qui hoạch tổng thể thoát nước thành phố Hà Nội” do UBND thành phố Hà Nội cùng Cơ quan hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đề xuất. Nội dung nghiên cứu của đề tài có thể xem như phần bổ sung của dự án về vấn đề cảnh quan kênh mương. Giới hạn về thời gian : đề tài nghiên cứu cho giai đoạn 2005-2020. Giới hạn về đối tượng : vấn đề ô nhiễm môi trường nước ở hệ thống kênh mương Hà Nội và giải pháp cho quận Đống Đa. D Phương pháp nghiên cứu  Phương pháp khảo sát thực địa.  Phương pháp thống kê, thu thập tài liệu liên quan.  Phương pháp bản đồ.  Phương pháp đánh giá tác động môi trường.  Phương pháp dự báo.  Phương pháp phân tích tổng hợp, đối chiếu so sánh. PHẦN NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ LỊCH SỬ CẢNH QUAN SINH THÁI MẶT NƯỚC VÀ HIỆN TRẠNG HỆ THỐNG KÊNH MƯƠNG HÀ NỘI 1.1 Hệ thống sông hồ mặt nước và cảnh quan Hà Nội qua các thời kì 1.1.1 Từ thế kỷ XI đến giữa thế kỷ XIX (thời kì phong kiến) A Thăng Long thời Lý (1009-1225), Trần (1226-1400), Hồ (1400-1407) Trước ngày xây dựng Kinh thành Thăng Long, miền Hà Nội là nơi tập trung dân cư đông đúc, buôn bán thịnh vượng mặc dù không phải là kinh đô của các triều đại trước (Ngô, Đinh, Tiền Lê). Chính nhờ những điều kiện kinh tế xã hội sẵn có mà khi dời đô tới, Lý Thái Tổ chỉ phải lo xây dựng Hoàng thành còn những khu dân cư vốn có không phải xây dựng gì nhiều. Khi mới xây dựng Kinh thành Thăng Long chia làm 2 phần : Hoàng thành và Kinh thành. Một vòng thành ngoài cùng bao bọc toàn bộ khu vực thành và thị gọi là thành Đại La tức Thăng Long ngoại thành. Vòng ngoài này đắp bằng đất với chức năng vừa phòng vệ vừa ngăn ngừa lũ lụt. Mặt Đông, thành chạy dọc theo hữu ngạn sông Hồng như một đoạn đê của sông này, mặt Bắc dựa theo sông Tô Lịch từ phía nam hồ Tây cho đến Yên TháI (đường Hoàng Hoa Thám ngỳa nay), mặt Tây theo tả ngạn sông Tô Lịch từ Yên Thái đến Ô Cầu Giấy và mặt Nam theo sông Kim Ngưu đến Giảng Võ, Ô Chợ Dừa, Ô Cầu Dền nối với đê sông Hồng. Như vậy tổng thể thành Đại La dược giới hạn khá rõ rệt bằng ba con sông : sông Hồng, sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu. Trong qui hoạch tự nhiên, thành cũng là đê, sông cũng là hào. Phía ngoài bốn cửa thành là chợ, lớn nhất là chợ Đông (cửa sông Tô Lịch) và chợ Tây, là nơI trao đổi trực tiếp giữa bộ phận thành và bộ phận thị, cũng là nơI tập trung những hoạt động buôn bán của Kinh thành. Khu vực Đông Bắc lấy sông Tô Lịch và sông Nhị làm giới hạn, là trung tâm thương nghiệp lớn nhất của Thăng Long khi đó. Ơ đây tập trung khá nhiều phố phường – chợ bến, trung tâm là phường Hà Khẩu, chợ Đông, bến cảng cửa sông Tô và ngược lên phía trên, bến cảng Triều Đông (dốc Hoè Nhai). Phố phường, chợ bến tấp nập tạo nên cảnh trên bến dưới thuyền của một khu buôn bán tấp nập. Nội thành, Tô Lịch, Kim Ngưu uốn khúc, nối liền với hồ Gươm và hồ Bảy Mẫu. Thuyền mành san sát, đỗ vào tận bến Giang Tân ở mạn Nghĩa Đô, Yên Thái, nơi Tô Lịch nhận thêm nước của sông Thiên Phù từ sông Nhị chảy vào, len lỏi qua làng La (Xuân La) nổi tiếng trồng dưa. Đời Lý Nhân Tông, sông Thiên Phù bị lấp, sông Tô Lịch bị cát bồi nhiều, song nhà Lý vẫn rất cố gắn nạo vét sông Tô làm trục giao thông thủy của Kinh thành, ven sông Tô Lịch mọc lên những vườn cây trĩu quả ở các cửa ô : bưởi, dừa, mơ, nhãn Năm nhịp cầu bắc ngang sông Tô, thắng cảnh Thăng Long : cầu Đuống xây đá (hàng Đường), cầu gỗ Thái Hoà (mé dưới nhà máy bia), cầu Cau (Thuỵ Khuê), cầu Tây Dương (cầu Giấy), cầu Dừa (ô chợ Dừa). Thân cau, thân dừa hoà với gỗ, đá, than, gạch nhói trong tay người Thăng Long đều là vật liệu xây dựng đẹp bền, đa dạng về kiểu dáng Và còn cầu Yên Quyết (cống Cót), cầu Nhân Mục (cống Mọc) miền ven nội. Kinh thành Thăng Long có nhiều cảnh trí thiên nhiên rất đẹp, lại dược bàn tay nhân dân các thời tô điểm ngày càng phong phú. Kinh thành có sông Hồng, sông Nhuệ bao bọc và có sông Tô Lịch chảy qua, ngoài ra còn có nhiều hồ lớn như hồ Dâm Đàm (hồ Tây), hồ Lục Thuỷ (hồ Hoàn Kiếm), Thái Hồ những sông hồ ấy một mặt giúp cho kinh thành thoáng đãng êm dịu, mặt khác còn tạo ra những nơi du lịch, giải trí, nghỉ ngơi tại những thăng cảnh đó. HÌNH 1.1 : THÀNH THĂNG LONG 1490 B Thăng Long thời Lê (1428-1527), Mạc (1527-1592), Trịnh (1593-1787), Tây Sơn (1788-1802) Sau khi chiến thắng quân Minh, Lê Lợi và các đời vua sau đều đóng đô ở kinh thành Thăng Long. Kinh thành Thăng Long trong thời nhà Hồ gọi là Đông Đô, khi quân Minh chiếm đóng thành bị đổi tên thành Đông Quan. Năm 1428, sau khi lên ngôi Vua, Lê Lợi lập lại tên Đông Đô, nhưng đến cuối năm 1430 thì gọi là Đông Kinh. Tuy nhiên tên Thăng Long vẫn thông dụng đến cuối thế kỷ XIX trước khi chuyển thành Hà Nội . Căn cứ vào bản đồ Hồng Đức năm 1490, thì Hoàng thành thời Lê bao gồm cả khu vực Hoàng thành Thăng Long thời Lý-Trần và khu vực tỉnh Hà Nội vào thời Nguyễn sau này, nghĩa là rộng hơn so với Hoàng thành thời Lý-Trần và tỉnh thành Hà Nội thời Nguyễn. Nhưng những bản đồ này được vẽ theo kiểu ước lệ nên các vị trí chưa xác định chính xác trên bản đồ thời nay. Sự bố trí trong kinh thành Thăng Long từ đầu thế kỷ XV đến cuối thế kỷ XVII không khác gì so với kinh thành Thăng Long thời Lý-Trần. Khu phía Nam kinh thành vẫn là nơi binh sĩ ở. Nhân dân ở khu vực các phường dân cư ngoài Hoàng thành không ngừng phát triễn. Năm 1466, vùng kinh sư đặt thành phủ Trung Đô (đổi thành phủ Phụng Thiên 1496) gồm hai huyện Quảng Đức và Vĩnh Xương. Khu dân cư của hai huyện chia thành 36 phường, nguồn gốc 36 phường Thăng Long bắt nguồn từ đó. Năm 1588, nhà Mạc (Mạc Hậu Hợp) huy động quân dân bốn trấn vùng đồng bằng đắp thêm ba lần luỹ ngoài thành Đại La, đưa toàn bộ khu hồ Tây vào phạm vi thành Thăng Long. Có thể coi công việc xây dựng của Mạc Hậu Hợp đã ấn định vị trí và diện mạo của hoàng thành Thăng Long suốt từ cuối thế kỷ XVI cho đến cuối thế kỷ XVIII. Năm 1592, quân Trịnh sau khi đánh bại quân Mạc đã phá huỷ toàn bộ thành luỹ phòng vệ của nhà Mạc, trong thời gian dài kinh thành Thăng Long không có vòng thành ngoài. Sau khi thống nhất đất nước, chấm dứt thời kỳ Trịnh- Nguyễn phân tranh, Nguyễn Huệ và vương triều Tây Sơn đóng đô ở thành Qui Nhơn, bắt đầu một giai đoạn đổi mới của đô thị Thăng Long từ vị trí Kinh thành trở thành trấn thành. C Thăng Long thời Nguyễn (thế kỷ XIX) Sau khi Tây Sơn thất bại hoàn toàn 1802, nhà Nguyễn định đô ở Huế và thành Thăng Long tiếp tục sự chuyển đổi của mình từ kinh thành trong 800 năm thành Trấn thành rồi dần trở thành tỉnh thành. Khu vực phía Bắc hồ Hoàn Kiếm ngày nay (thường gọi là khu phố cổ 36 phố phường) đã được hình thành chủ yếu trong thời kỳ nàyvà đến nay trở thành một bộ phận quan trọng trong di sản kiến trúc đô thị của thủ đô và cũng là một trong những nét hấp dẫn của khách đến thăm thủ đô mà các nơi khác không có được. Ơ đây người ta thấy có sự hoà trộn của những yếu tố kinh tế, chính trị, xã hộicủa một nông thôn và của một thành thị, những dấu tích văn hoá,lịch sử gợi lại một thời kỳ phát triễn đô thị lâu dài. Nhiều lớp nhà lô nhô bám theo một hệ thống đường nhỏ hẹp, nhiều chỗ quanh co đã cấu tạo nên một dạng cấu trúc đô thị khá đặc biệt và gây nhiều ấn tượng.

80 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2727 | Lượt tải: 1

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Nghiên cứu vai trò hệ thống kênh mương đối với Hà Nội. Đề xuất giải phỏp cho quận Đống Đa, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

PhÇn më ®Çu A Lý do chän ®Ò tµi M«i trêng vµ sù ph¸t triÔn bÒn v÷ng ®ang lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña thÕ giíi vµ lµ mét trong nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña thêi ®¹i. B¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng sèng cña con ngêi lµ vÊn ®Ò lín ¶nh hëng ®Õn cuéc sèng tèt ®Ñp cña mäi quèc gia vµ ph¸t triÔn kinh tÕ trªn toµn thÕ giíi, ®ã lµ kh¸t khao khÈn cÊp cña c¸c d©n téc vµ lµ nhiÖm vô cña mäi chÝnh phñ. §« thÞ ®îc xem lµ mét c¬ thÓ sèng ®éng, nhÊt lµ ë mét níc ph¸t triÔn nh níc ta. Sù t¨ng trëng ®i ®«i víi sù ®ßi hái tiÖn nghi vµ khi nÒn v¨n minh ®· ®îc giao lu trªn toµn cÇu th× nhu cÇu cña ngêi d©n ®« thÞ kh«ng dõng l¹i ë sù hîp lý vÒ c«ng n¨ng mµ cßn ph¶i tháa m·n yÕu tè thÈm mü ngµy cµng cao. Mét ®« thÞ ®îc h×nh thµnh kh«ng chØ tháa m·n mét thÕ hÖ mµ ph¶i phôc vô tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. V× vËy, vÊn ®Ò tæ chøc qui ho¹ch, x©y dùng, qu¶n lý m«i trêng c¶nh quan tiÖn nghi vµ thÈm mü kh«ng chØ xem xÐt ®Õn nh÷ng viÖc lµm hiÖn t¹i mµ ph¶i tËn dông tèi ®a c¸i tèt hiÖn cã ®Ó ph¸t triÔn trong t¬ng lai. Chóng ta ph¶i biÕt s½n sµng hi sinh, bá qua nh÷ng c¸i lîi nhá nhÆt tríc m¾t ®Ó nghÜ xa h¬n vÒ nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp trong t¬ng lai. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ §« thÞ hãa lµ xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i. §i kÌm víi nã lµ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i trêng sinh th¸i vµ c¶nh quan ®« thÞ nÕu chóng ta kh«ng biÕt gi÷ g×n. Trong nh÷ng n¨m qua, Hµ Néi víi vai trß vµ vÞ trÝ lµ thñ ®« cña c¶ níc ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ x· héi. NÒn kinh tÕ Hµ Néi t¨ng trëng víi nhÞp ®é nhanh cha tõng thÊy, tØ lÖ t¨ng trëng tæng s¶n lîng theo khu vùc (RGDP) ®¹t 11,8% mçi n¨m. VÒ khÝa c¹nh ph¸t triÔn c«ng nghiÖp, Hµ Néi lµ mét trong nh÷ng tØnh thµnh cã møc c«ng nghiÖp hãa cao nhÊt, chiÕm 85% tæng s¶n phÈm c«ng nghiÖp cña c¶ níc.trong khi d©n sè chØ chiÕm 3%. Sù ph¸t triÔn nhanh chãng vÒ kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ra c¸c vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi vµ qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa m¹ng líi ®êng bé, c¸c khu nhµ ë míi… Qui ho¹ch tæng thÓ 2020 do UBND thµnh phè Hµ Néi x©y dùng dù b¸o tæng d©n sè Hµ Néi sÏ lµ 1,7 triÖu n¨m 2005 vµ t¨ng lªn 2,5 triÖu n¨m 2020. Sù t¨ng trëng vÒ kinh tÕ trong ®iÖu kiÖn cßn thiÕu c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt, c¬ së h¹ tÇng cò kû, qu¶n lý kÐm, thiÕu c¸c biÖn ph¸p xö lý vi ph¹m vÒ « nhiÔm ®ang g©y nªn sù xuèng cÊp nghiªm träng m«i trêng trong thµnh phè. Hµ Néi víi lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÔn mang nhiÒu ®Æc trng cña mét miÒn s«ng níc tÊt yÕu sÏ mang nhiÒu “th¬ng tÝch” do « nhiÔm m«i trêng mang l¹i. Tõ « nhiÔm nguån níc, kh«ng khÝ, tiÕng ån… ®ang lµm mÊt dÇn h×nh ¶nh vÒ mét thñ ®« th¬ méng. V× lÏ ®ã, c¶i t¹o n©ng cao chÊt lîng m«i trêng, c¶nh quan ®« thÞ cµng trë nªn cÊp b¸ch. V× thÕ, n¨m 1992, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®Ò nghÞ chÝnh phñ NhËt B¶n hç trî vÒ kü thuËt ®Ó thùc hiÖn nghiªn cøu “Qui ho¹ch tæng thÓ hÖ thèng tho¸t níc vµ xö lý níc th¶i Thµnh Phè Hµ Néi”. Theo ®ã, C¬ quan hîp t¸c Quèc TÕ NhËt B¶n (JICA) ®· tiÕn hµnh thùc hiÖn dù ¸n nghiªn cøu nµy. Trong dù ¸n ®· nhÊn m¹nh vai trß cña s«ng hå ®Ó ®iÒu hoµ lu lîng vµ tho¸t níc. HÖ thèng tho¸t níc lµ tæ hîp nh÷ng c«ng tr×nh thiÕt bÞ vµ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt ®îc tæ chøc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô tho¸t níc. Muèn hÖ thèng ho¹t ®éng hiÖu qu¶ th× kh«ng chØ s«ng hå mµ c¸c cèng r·nh, kªnh m¬ng còng cÇn nghiªn cøu c¶i t¹o. Quan niÖm sèng ngêi ViÖt Nam lu«n muèn gÇn gòi víi thiªn nhiªn, lu gi÷ nh÷ng gi¸ trÞ b¶n s¾c cæ xa nªn vÊn ®Ò c¶i t¹o kªnh m¬ng theo híng cèng ho¸ vµ gi÷ lµm c¶nh quan cÇn ph¶i nghiªn cøu thËt kÜ lìng ®Ó kh«ng mÊt ®i nh÷ng g× mµ thiªn nhiªn ®· u ®·i t¹o ra cho chóng ta nhng vÉn phï hîp víi Qui ho¹ch tho¸t níc. B Môc tiªu nghiªn cøu §¸nh gi¸ thùc tr¹ng hÖ thèng kªnh m¬ng C¬ së khoa häc ®Ó ®¸nh gi¸ vai trß vµ kh¶ n¨ng sö dông c¶nh quan kh«ng gian cña kªnh m¬ng. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kiÕn tróc, qui ho¹ch, qu¶n lý ®« thÞ, tho¸t níc ®Ó thùc hiÖn c¶i t¹o c¶nh quan vµ gi¶m bít ¶nh hëng « nhiÔm m«i trêng. C Giíi h¹n cña ®Ò tµi : Giíi h¹n vÒ kh«ng gian : ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi n»m trong ®Þa bµn cña dù ¸n “ Qui ho¹ch tæng thÓ tho¸t níc thµnh phè Hµ Néi” do UBND thµnh phè Hµ Néi cïng C¬ quan hîp t¸c Quèc tÕ NhËt B¶n (JICA) ®Ò xuÊt. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi cã thÓ xem nh phÇn bæ sung cña dù ¸n vÒ vÊn ®Ò c¶nh quan kªnh m¬ng. Giíi h¹n vÒ thêi gian : ®Ò tµi nghiªn cøu cho giai ®o¹n 2005-2020. Giíi h¹n vÒ ®èi tîng : vÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng níc ë hÖ thèng kªnh m¬ng Hµ Néi vµ gi¶i ph¸p cho quËn §èng §a. D Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph¬ng ph¸p kh¶o s¸t thùc ®Þa. Ph¬ng ph¸p thèng kª, thu thËp tµi liÖu liªn quan. Ph¬ng ph¸p b¶n ®å. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i trêng. Ph¬ng ph¸p dù b¸o. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, ®èi chiÕu so s¸nh. PhÇn néi dung nghiªn cøu Ch¬ng 1: tæng quan vÒ lÞch sö c¶nh quan sinh th¸i mÆt níc vµ hiÖn tr¹ng hÖ thèng kªnh m¬ng Hµ Néi 1.1 HÖ thèng s«ng hå mÆt níc vµ c¶nh quan Hµ Néi qua c¸c thêi k× 1.1.1 Tõ thÕ kû XI ®Õn gi÷a thÕ kû XIX (thêi k× phong kiÕn) A Th¨ng Long thêi Lý (1009-1225), TrÇn (1226-1400), Hå (1400-1407) Tríc ngµy x©y dùng Kinh thµnh Th¨ng Long, miÒn Hµ Néi lµ n¬i tËp trung d©n c ®«ng ®óc, bu«n b¸n thÞnh vîng mÆc dï kh«ng ph¶i lµ kinh ®« cña c¸c triÒu ®¹i tríc (Ng«, §inh, TiÒn Lª). ChÝnh nhê nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi s½n cã mµ khi dêi ®« tíi, Lý Th¸i Tæ chØ ph¶i lo x©y dùng Hoµng thµnh cßn nh÷ng khu d©n c vèn cã kh«ng ph¶i x©y dùng g× nhiÒu. Khi míi x©y dùng Kinh thµnh Th¨ng Long chia lµm 2 phÇn : Hoµng thµnh vµ Kinh thµnh. Mét vßng thµnh ngoµi cïng bao bäc toµn bé khu vùc thµnh vµ thÞ gäi lµ thµnh §¹i La tøc Th¨ng Long ngo¹i thµnh. Vßng ngoµi nµy ®¾p b»ng ®Êt víi chøc n¨ng võa phßng vÖ võa ng¨n ngõa lò lôt. MÆt §«ng, thµnh ch¹y däc theo h÷u ng¹n s«ng Hång nh mét ®o¹n ®ª cña s«ng nµy, mÆt B¾c dùa theo s«ng T« LÞch tõ phÝa nam hå T©y cho ®Õn Yªn Th¸I (®êng Hoµng Hoa Th¸m ngúa nay), mÆt T©y theo t¶ ng¹n s«ng T« LÞch tõ Yªn Th¸i ®Õn ¤ CÇu GiÊy vµ mÆt Nam theo s«ng Kim Ngu ®Õn Gi¶ng Vâ, ¤ Chî Dõa, ¤ CÇu DÒn nèi víi ®ª s«ng Hång. Nh vËy tæng thÓ thµnh §¹i La dîc giíi h¹n kh¸ râ rÖt b»ng ba con s«ng : s«ng Hång, s«ng T« LÞch, s«ng Kim Ngu. Trong qui ho¹ch tù nhiªn, thµnh còng lµ ®ª, s«ng còng lµ hµo. PhÝa ngoµi bèn cöa thµnh lµ chî, lín nhÊt lµ chî §«ng (cöa s«ng T« LÞch) vµ chî T©y, lµ n¬I trao ®æi trùc tiÕp gi÷a bé phËn thµnh vµ bé phËn thÞ, còng lµ n¬I tËp trung nh÷ng ho¹t ®éng bu«n b¸n cña Kinh thµnh. Khu vùc §«ng B¾c lÊy s«ng T« LÞch vµ s«ng NhÞ lµm giíi h¹n, lµ trung t©m th¬ng nghiÖp lín nhÊt cña Th¨ng Long khi ®ã. ¥ ®©y tËp trung kh¸ nhiÒu phè phêng – chî bÕn, trung t©m lµ phêng Hµ KhÈu, chî §«ng, bÕn c¶ng cöa s«ng T« vµ ngîc lªn phÝa trªn, bÕn c¶ng TriÒu §«ng (dèc HoÌ Nhai). Phè phêng, chî bÕn tÊp nËp t¹o nªn c¶nh trªn bÕn díi thuyÒn cña mét khu bu«n b¸n tÊp nËp. Néi thµnh, T« LÞch, Kim Ngu uèn khóc, nèi liÒn víi hå G¬m vµ hå B¶y MÉu. ThuyÒn mµnh san s¸t, ®ç vµo tËn bÕn Giang T©n ë m¹n NghÜa §«, Yªn Th¸i, n¬i T« LÞch nhËn thªm níc cña s«ng Thiªn Phï tõ s«ng NhÞ ch¶y vµo, len lái qua lµng La (Xu©n La) næi tiÕng trång da. §êi Lý Nh©n T«ng, s«ng Thiªn Phï bÞ lÊp, s«ng T« LÞch bÞ c¸t båi nhiÒu, song nhµ Lý vÉn rÊt cè g¾n n¹o vÐt s«ng T« lµm trôc giao th«ng thñy cña Kinh thµnh, ven s«ng T« LÞch mäc lªn nh÷ng vên c©y trÜu qu¶ ë c¸c cöa « : bëi, dõa, m¬, nh·n … N¨m nhÞp cÇu b¾c ngang s«ng T«, th¾ng c¶nh Th¨ng Long : cÇu §uèng x©y ®¸ (hµng §êng), cÇu gç Th¸i Hoµ (mÐ díi nhµ m¸y bia), cÇu Cau (Thuþ Khuª), cÇu T©y D¬ng (cÇu GiÊy), cÇu Dõa (« chî Dõa). Th©n cau, th©n dõa hoµ víi gç, ®¸, than, g¹ch nhãi trong tay ngêi Th¨ng Long ®Òu lµ vËt liÖu x©y dùng ®Ñp bÒn, ®a d¹ng vÒ kiÓu d¸ng … Vµ cßn cÇu Yªn QuyÕt (cèng Cãt), cÇu Nh©n Môc (cèng Mäc) … miÒn ven néi. Kinh thµnh Th¨ng Long cã nhiÒu c¶nh trÝ thiªn nhiªn rÊt ®Ñp, l¹i dîc bµn tay nh©n d©n c¸c thêi t« ®iÓm ngµy cµng phong phó. Kinh thµnh cã s«ng Hång, s«ng NhuÖ bao bäc vµ cã s«ng T« LÞch ch¶y qua, ngoµi ra cßn cã nhiÒu hå lín nh hå D©m §µm (hå T©y), hå Lôc Thuû (hå Hoµn KiÕm), Th¸i Hå… nh÷ng s«ng hå Êy mét mÆt gióp cho kinh thµnh tho¸ng ®·ng ªm dÞu, mÆt kh¸c cßn t¹o ra nh÷ng n¬i du lÞch, gi¶i trÝ, nghØ ng¬i t¹i nh÷ng th¨ng c¶nh ®ã. H×nh 1.1 : thµnh th¨ng long 1490 B Th¨ng Long thêi Lª (1428-1527), M¹c (1527-1592), TrÞnh (1593-1787), T©y S¬n (1788-1802) Sau khi chiÕn th¾ng qu©n Minh, Lª Lîi vµ c¸c ®êi vua sau ®Òu ®ãng ®« ë kinh thµnh Th¨ng Long. Kinh thµnh Th¨ng Long trong thêi nhµ Hå gäi lµ §«ng §«, khi qu©n Minh chiÕm ®ãng thµnh bÞ ®æi tªn thµnh §«ng Quan. N¨m 1428, sau khi lªn ng«i Vua, Lª Lîi lËp l¹i tªn §«ng §«, nhng ®Õn cuèi n¨m 1430 th× gäi lµ §«ng Kinh. Tuy nhiªn tªn Th¨ng Long vÉn th«ng dông ®Õn cuèi thÕ kû XIX tríc khi chuyÓn thµnh Hµ Néi . C¨n cø vµo b¶n ®å Hång §øc n¨m 1490, th× Hoµng thµnh thêi Lª bao gåm c¶ khu vùc Hoµng thµnh Th¨ng Long thêi Lý-TrÇn vµ khu vùc tØnh Hµ Néi vµo thêi NguyÔn sau nµy, nghÜa lµ réng h¬n so víi Hoµng thµnh thêi Lý-TrÇn vµ tØnh thµnh Hµ Néi thêi NguyÔn. Nhng nh÷ng b¶n ®å nµy ®îc vÏ theo kiÓu íc lÖ nªn c¸c vÞ trÝ cha x¸c ®Þnh chÝnh x¸c trªn b¶n ®å thêi nay. Sù bè trÝ trong kinh thµnh Th¨ng Long tõ ®Çu thÕ kû XV ®Õn cuèi thÕ kû XVII kh«ng kh¸c g× so víi kinh thµnh Th¨ng Long thêi Lý-TrÇn. Khu phÝa Nam kinh thµnh vÉn lµ n¬i binh sÜ ë. Nh©n d©n ë khu vùc c¸c phêng d©n c ngoµi Hoµng thµnh kh«ng ngõng ph¸t triÔn. N¨m 1466, vïng kinh s ®Æt thµnh phñ Trung §« (®æi thµnh phñ Phông Thiªn 1496) gåm hai huyÖn Qu¶ng §øc vµ VÜnh X¬ng. Khu d©n c cña hai huyÖn chia thµnh 36 phêng, nguån gèc 36 phêng Th¨ng Long b¾t nguån tõ ®ã. N¨m 1588, nhµ M¹c (M¹c HËu Hîp) huy ®éng qu©n d©n bèn trÊn vïng ®ång b»ng ®¾p thªm ba lÇn luü ngoµi thµnh §¹i La, ®a toµn bé khu hå T©y vµo ph¹m vi thµnh Th¨ng Long. Cã thÓ coi c«ng viÖc x©y dùng cña M¹c HËu Hîp ®· Ên ®Þnh vÞ trÝ vµ diÖn m¹o cña hoµng thµnh Th¨ng Long suèt tõ cuèi thÕ kû XVI cho ®Õn cuèi thÕ kû XVIII. N¨m 1592, qu©n TrÞnh sau khi ®¸nh b¹i qu©n M¹c ®· ph¸ huû toµn bé thµnh luü phßng vÖ cña nhµ M¹c, trong thêi gian dµi kinh thµnh Th¨ng Long kh«ng cã vßng thµnh ngoµi. Sau khi thèng nhÊt ®Êt níc, chÊm døt thêi kú TrÞnh- NguyÔn ph©n tranh, NguyÔn HuÖ vµ v¬ng triÒu T©y S¬n ®ãng ®« ë thµnh Qui Nh¬n, b¾t ®Çu mét giai ®o¹n ®æi míi cña ®« thÞ Th¨ng Long tõ vÞ trÝ Kinh thµnh trë thµnh trÊn thµnh. C Th¨ng Long thêi NguyÔn (thÕ kû XIX) Sau khi T©y S¬n thÊt b¹i hoµn toµn 1802, nhµ NguyÔn ®Þnh ®« ë HuÕ vµ thµnh Th¨ng Long tiÕp tôc sù chuyÓn ®æi cña m×nh tõ kinh thµnh trong 800 n¨m thµnh TrÊn thµnh råi dÇn trë thµnh tØnh thµnh. Khu vùc phÝa B¾c hå Hoµn KiÕm ngµy nay (thêng gäi lµ khu phè cæ 36 phè phêng) ®· ®îc h×nh thµnh chñ yÕu trong thêi kú nµyvµ ®Õn nay trë thµnh mét bé phËn quan träng trong di s¶n kiÕn tróc ®« thÞ cña thñ ®« vµ còng lµ mét trong nh÷ng nÐt hÊp dÉn cña kh¸ch ®Õn th¨m thñ ®« mµ c¸c n¬i kh¸c kh«ng cã ®îc. ¥ ®©y ngêi ta thÊy cã sù hoµ trén cña nh÷ng yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héicña mét n«ng th«n vµ cña mét thµnh thÞ, nh÷ng dÊu tÝch v¨n ho¸,lÞch sö gîi l¹i mét thêi kú ph¸t triÔn ®« thÞ l©u dµi. NhiÒu líp nhµ l« nh« b¸m theo mét hÖ thèng ®êng nhá hÑp, nhiÒu chç quanh co ®· cÊu t¹o nªn mét d¹ng cÊu tróc ®« thÞ kh¸ ®Æc biÖt vµ g©y nhiÒu Ên tîng. D §Æc ®iÓm cÊu tróc kh«ng gian ®« thÞ Th¨ng Long thêi kú phong kiÕn Trong sù h×nh thµnh nªn kh«ng gian ®« thÞ, yÕu tè ®Þa h×nh, ®Þa thÕ cã vai trß quan träng hµng ®Çu. §iÒu nµy ®îc coi lµ ch©n lý nªn trong c¸c “luËn chøng kinh tÕ kü thuËt ph¸t triÔn ®« thÞ” chóng còng thêng ®îc coi lµ nh÷ng c¨n cø ®Çu tiªn lµm chæ dùa cho viÖc nghiªn cøu. Ch©n lý Êy kh«ng ph¶i ®Õn ngµy nay míi nhËn thøc ®îc mµ ngay tõ thêi Vua Lý C«ng UÈn ®i t×m ®Êt ®Þnh ®« ®· chän n¬i “tiÖn h×nh thÕ nói s«ng” cã “®Þa thÕ réng r·i mµ b»ng ph¼ng, ®Êt ®ai cao r¸o mµ s¸ng sña …” Mét c¸ch kh¸i qu¸t cã thÓ xem cÊu tróc kh«ng gian ®« thÞ Th¨ng Long-Hµ Néi thêi phong kiÕn gåm nh÷ng yÕu tè qui ho¹ch. Khu hµnh chÝnh-chÝnh trÞ-qu©n sù : ®©y chÝnh lµ phÇn ®« cña trung t©m ®« thÞ nµy mÆc dï n¬i nµy ®· cã Ýt nhiÒu d©n c sinh sèng (lµng Hµ Néi cæ). Toµn bé khu nµy ®îc bao bäc bëi têng thµnh víi cÊu tróc “ th©m nghiªm, kÝnh cæng cao têng ” Khu c tró, thñ c«ng vµ th¬ng nghiÖp : chñ yÕu ë vïng phÝa B¾c Hµ Néi ngµy nay, n¬i cã s«ng T« LÞch ch¶y qua nèi liÒn phÝa Nam hå T©y vµ ¨n th«ng víi s«ng Hång (phè Chî G¹o, Hµng Buåm ngµy nay). §ã lµ nh÷ng lµng xãm n«ng nghiÖp ë hai bê s«ng T« LÞch, nh÷ng lµng nghÒ thñ c«ng ë Nam hå T©y, nh÷ng xãm chî bu«n b¸n ë ven s«ng Hång nhÊt lµ n¬i cöa s«ng T« ch¶y vµo s«ng Hång (phêng Hµ KhÈu). §ã lµ vïng KÎ Bëi víi nh÷ng lµng thñ c«ng lµm giÊy, dÖt v¶i, lôa … lµ vïng ven hå T©y dÖt v¶i, trång hoa (lµng Nghi Tµm). C¶ vïng ®Êt ë mÆt §«ng, §«ng-B¾c vµ sau ®ã lan xuèng §«ng Nam cña Hoµng Thµnh Th¨ng Long tr¶i dµi ra tíi s«ng Hånglµ n¬i h×nh thµnh nªn khu KÎ Chî, khu thÞ d©n cña Th¨ng Long “ 36 phè phêng”, khu c tró víi nh÷ng ho¹t ®éng thñ c«ng vµ th¬ng nghiÖp ®Æc s¾c. Khu c tró n«ng nghiÖp: ®©y lµ mét nÐt ®Æc biÖt cña ®« thÞ ViÖt Nam nãi chung. Nã kh¼ng ®Þnh mèi quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a ®« thÞ vµ n«ng th«n, “ trong thÞ cã th«n, trong th«n cã thÞ”. NÕu ë ®o¹n s«ng T« phÝa B¾c lµ nh÷ng lµng thñ c«ng th× gÇn víi ®o¹n s«ng T« ë phÝa T©y, s«ng Kim Ngu ë phÝa Nam ®· h×nh thµnh khu d©n c n«ng nghiÖp, khu “thËp tam tr¹i” phÝa T©y kinh thµnh vÒ sau lµ c¸c lµng Ngäc Hµ, H÷u TiÖp, LiÔu Giai, §¹i Yªn, Thñ LÖ … lµ mét khu kinh tÕ n«ng nghiÖp ë Th¨ng Long. 3) Khu v¨n ho¸, gi¸o dôc vµ sinh ho¹t c«ng céng : Tiªu biÓu lµ quÇn thÓ V¨n MiÕu-Quèc tö gi¸m, bªn c¹nh ®ã lµ c¸c trêng d©n lËp xen lÉn gi÷a c¸c khu d©n c ®· gãp phÇn quan träng n©ng cao d©n trÝ. C¸c sinh ho¹t v¨n ho¸ mµ phÇn nhiÒu lµ lÔ héi diÔn ra t¹i nhiÒu n¬i c«ng céng nh bªn bê s«ng Hång, s«ng T«, hå T©y, hå Hoµn KiÕm … t¹i c¸c ®×nh chïa … 4) Giao th«ng: chñ yÕu giao th«ng ®èi ngo¹i cña kinh thµnh Th¨ng Long lµ giao th«ng ®êng thuû qua hai con s«ng Hång vµ s«ng T« LÞch. Giao th«ng ®èi néi lµ ®êng ®Êt ®îc l¸t g¹ch ë gi÷a ®Ó chèng lÇy, ®êng x¸ ®îc tæ chøc qui cò h¬n. H×nh 1.2 Hµ Néi – 1831 (thêi nguyÔn) §¸nh gi¸ vÒ vai trß cña c¸c dßng s«ng thêi kú Phong KiÕn NÐt ®Þa lý trêng tån cña Th¨ng Long ngh×n xa vµ Hµ Néi ngµy nay, ®ã lµ ®Æc trng cña thµnh phè s«ng ngßi: thµnh phè ng· ba s«ng, nÕu lÊy c¶ hai dßng NhÞ Hµ- T« LÞch lµm hÖ qui chiÕu, lµm trôc chñ ®¹o; thµnh phè mét bê s«ng (bê ph¶i), nÕu chØ lÊy s«ng NhÞ lµm trôc chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, do sù chuyÓn dßng cña s«ng Hång cho nªn ®Êt Hµ Néi lµ ®Êt b·i do phï sa c¸ dßng s«ng båi ®¾p vµ ®Þa h×nh ®Þa m¹o vïng Hµ Néi cã nhiÒu s«ng hå. Hµ Néi néi thµnh, bªn hå T©y,cã dßng «ng T« LÞch, l¹i cã rÊt nhiÒu ®Çm hå. Xem trªn c¸c b¶n ®å tõ thêi xa cho ®Õn gi÷a thÕ kû nµy, ta thÊy l·nh thæ Hµ Néi lµ mét vïng ®Çm lÇy, mét thµnh phè s«ng hå, nöa ®Êt nöa níc. Qui ho¹ch Hµ Néi cæ lµ n¬ng theo vµ thÝch øng ®Õn møc tèi ®a c¸c h×nh thÓ tù nhiªn s«ng hå ®ã. PhÇn l·nh thæ chñ yÕu cña Th¨ng Long-Hµ Néi xa lµ phÇn ®Êt båi, ®îc bao bäc bëi s«ng Hång ë phÝa b¾c vµ phÝa ®«ng, bëi s«ng T« LÞch vµ s«ng Kim Ngu ë phÝa t©y vµ phÝa nam. Lòy bäc ngoµi lµ ®ª mµ còng lµ thµnh ®Êt, lµ ®êng giao th«ng (®ª La Thµnh). S«ng hå lµ nguån níc mÆt dïng trong sinh ho¹t mµ còng dïng trong hÖ thèng thñy lîi vµ giao th«ng truyÒn thèng. S«ng hå còng lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Þa lý ®îc dïng lµm nguyªn lý s¬ khëi chØ ®¹o viÖc qui tô xãm lµng, phêng phè vµ thµnh lòy phßng vÖ (sö dông nh÷ng ®o¹n s«ng Hång, s«ng T« LÞch lµm ngo¹i hµo). NhÞ Hµ,T« LÞch, Kim Ngulµ nh÷ng trôc chñ ®¹o, hå T©y, hå G¬m lµ nh÷ng ®iÓm trung t©m, tõ ®ã táa ra “phè gi¨ng m¾c c÷i, ®êng quanh bµn cê” Tãm l¹i, tõ buæi ®Çu nh÷ng dßng s«ng võa lµ trôc giao th«ng, trôc qui ho¹ch võa lµ thµnh lòy thiªn nhiªn b¶o vÖ Th¨ng Long-Hµ Néi. Dßng níc cña c¸c con s«ng ®ã võa lµ nguån níc sinh ho¹t võa lµ nguån níc tíi cho ®ång ruéng, ®ång thêi còng mang phï sa båi ®¾p dÇn lªn thµnh b·i, thµnh lµng. Dßng s«ng mang l¹i nguån lîi kinh tÕ, l¾m c¸ t«m, hai bªn bê lµ nh÷ng lµng m¹c, vên c©y, vên rau xanh tèt. §«i bê s«ng T« LÞch cßn lµ n¬i héi tô mua b¸n sÇm uÊt, lµ n¬i hß hÑn, n¬i diÔn ra nh÷ng ho¹t ®éng v¨n hãa céng ®ång … 1.1.2 Tõ gi÷a thÕ kû XIX ®Õn 1945 (thêi kú Ph¸p thuéc) A Giai ®o¹n b×nh ®Þnh vµ b¾t ®Çu khai th¸c thuéc ®Þa (1878-1885) Sau khi chiÕm ®ãng Hµ Néi (1883), chÝnh quyÒn thùc d©n cïng víi kÕ ho¹ch b×nh ®Þnh vµ khai th¸c thuéc ®Þa, ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vÒ khai th¸c vµ qui ho¹ch kh¸c nhau. Víi c¸c môc tiªu ®ã ngay tõ ®Çu thùc d©n Ph¸p ®· chiÕm ®ãng hoµng thµnh Hµ Néi, nhanh chãng ph¸ hñy toµn bé hÖ thèng têng thµnhcïng c¸c kiÕn tróc truyÒn thèng cña mét nÒn hµnh chÝnh phong kiÕn ViÖt Nam. Trong khi ®ã vÉn gi÷ nguyªn khu vùc kinh thµnh 36 phè phêng, mét trung t©m bu«n b¸n sÇm uÊt ®¬ng thêi ®Ó khai th¸c nguån lîi kinh tÕ qua hÖ thèng thuÕ, ®ång thêi ñng hé viÖc x©y dùng nhµ thê vµ c¸c trêng dßng. Toµn bé c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc mµ Ph¸p ®· x©y dùng ë Hµ Néi giai ®o¹n ®Çu ®Òu mang tÝnh thùc dông, dùa trªn tinh thÇn cña chñ nghÜa c«ng n¨ng, ®¬n gi¶n trong kiÕn tróc. B Giai ®o¹n ®Èy m¹nh khai th¸c thuéc ®Þa lÇn 1(1885-1920) Tõ 1885 ®Õn 1920 lµ giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng cuéc khai th¸c thuéc ®Þa lÇn thø nhÊt. §©y lµ thêi kú mµ Ph¸p b×nh ®Þnh ®îc ViÖt Nam. C¸c c«ng tr×nh x©y dùng ë giai ®o¹n ®Çu ®îc coi lµ nh÷ng h¹t nh©n ®Ó ph¸t triÔn ra xung quanh. HÖ thèng ®êng phè réng r·i ®îc x©y dùng qui ho¹ch theo « bµn cê, cã trang bÞ hÖ thèng kü thuËt h¹ tÇng theo kiÓu ph¬ng T©y, cïng víi viÖc ®a vµo sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn giao th«ng c¬ giíi ®Çu tiªn, lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÔn, më réng thµnh phè. Cïng víi thêi gian, trong cÊu tróc ®« thÞ Hµ Néi ®· dÇn h×nh thµnh nh÷ng khu chøc n¨ng riªng biÖt. Khu th¬ng nghiÖp, dÞch vô trung t©m trªn trôc ®êng Trµn TiÒn-Hµng Khay, khu hµnh chÝnh, chÝnh trÞ ë phÝa §«ng hå Hoµn KiÕm vµ c¸c khu vùc kho tµng, nhµ m¸y r¶i r¸c trong thµnh phè. Khu 36 phè phßng vÉn lµ khu th¬ng m¹i dÞch vô truyÒn thèng. N¨m 1889, thùc d©n Ph¸p ®· lÊp nh¸nh s«ng T« tõ chç cöa s«ng Hång (Hµ KhÈu) qua Hµng C¸, Hµng Lîc tíi Thôy Khuª lËp ra c¸c phè NguyÔn Siªu, Ngâ G¹ch, Hµng C¸, Hµng Lîc. C Giai ®o¹n ®Èy m¹nh khai th¸c thuéc ®Þa lÇn 2 (1920-1945) Trong nh÷ng n¨m tõ 1920 ®Õn 1945 thùc d©n Ph¸p tiÕn hµnh ch¬ng tr×nh khai th¸c thuéc ®Þa lÇn thø hai víi nhÞp ®iÖu vµ qui m« lín h¬n. Trong bèi c¶nh Êy, c¸c ho¹t ®éng x©y dùng vµ qui ho¹ch thµnh phè Hµ Néi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÔn m¹nh h¬n so víi c¸c thêi kú trícvíi nhiÒu lo¹i h×nh vµ phong c¸ch kiÕn tróc kh¸c nhau. C¨n cø trªn c¸c ®Æc ®iÎm kiÕn tróc vµ qui ho¹ch th× khu phè Ph¸p ë Hµ Néi ®îc x©y dùng trong 80 n¨m ®· cã sù hoµn chØnh theo ph¬ng ph¸p qui ho¹ch ph¬ng T©y. VÒ phong c¸ch kiÕn tróc ®· cã sù vËn dông linh ho¹t tõ kiÕn tróc thuÇn tóy Ph¸p ®Õn c¸c phong c¸ch kiÕn tróc kÕt hîp khai th¸c c¸c ®Æc ®iÓm cña kiÕn tróc truyÒn thèng ViÖt Nam vµ thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu ®Þa ph¬ng. Khu phè Ph¸p cïng víi thêi gian ®· trë thµnh mét quÜ ®« thÞ ®¸ng kÓ vµ cã nh÷ng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh gãp phÇn t¹o nªn nÐt hÊp dÉn cña Hµ Néi. §ã lµ sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a c«ng tr×nh vµ khung c¶nh thiªn nhiªn nhiÖt ®íi, th«ng qua tØ lÖ c«ng tr×nh kiÕn tróc võa ph¶i vµ sù chó ý ®Õn c©y xanh, còng nh viÖc t¹o nªn mét sè trôc chÝnh cã c«ng tr×nh träng ®iÓm ¸ng ng÷ víi vai trß lµ ®iÓm nhÊn, kh«ng gian vµ mÆt níc hå Hoµn KiÕm còng ®· ®îc khai th¸c vµ t¹o nÐt riªng cho Hµ Néi . D CÊu tróc kh«ng gian ®« thÞ Th¨ng Long- Hµ Néi thêi Ph¸p thuéc CÊu tróc ®« thÞ míi ®îc h×nh thµnh vµo thêi kú nµy (®Çu thÕ kû XX) cã thÓ nhËn biÕt râ rµng trªn b¶n ®å kh«ng gian ®« thÞ Hµ Néi vµ ®îc ®Æc trng bëi c¸c yÕu tè sau : Mét hÖ thèng ®êng phè kiÓu bµn cê, kh¸c víi hÖ thèng ®êng trong khu phè cæ “ 36 phè phêng” Ýt nhiÒu mang tÝnh chÊt tù ph¸t víi nh÷ng lèi ®i nhá hÑp, Ýt nhiÒu quanh co, chç réng chç hÑp kh«ng th«ng nhÊt… M¹ng líi ®êng phè ®îc ph¸t triÔn vÒ phÝa Nam hå G¬m, ®îc ho¹ch ®Þnh tríc víi nh÷ng tuyÕn th¼ng kÎ « víi nh÷ng ®êng song song vµ vu«ng gãc nhau t¹o thµnh nh÷ng khu ®Êt x©y dùng t¬ng ®èi vu«ng v¾n. Mét phong c¸ch kiÕn tróc vèn chØ thÞnh hµnh ë ch©u ¢u thêi ®ã : kiÕn tróc Phôc Hng, cæ ®iÓn Ph¸p, G« TÝch, R«m¨ng … ®îc thÓ hiÖn trªn mét lo¹t kiÕn tróc c«ng céng tõ kiÕn tróc hµnh chÝnh (phñ Toµn QuyÒn, dinh Thèng sø, tßa ¸n tèi cao …), kiÕn tróc v¨n hãa (nhµ h¸t, b¶o tµng, trêng ®¹i häc …), c¸c kiÕn tróc c«ng céng kh¸c (bu ®iÖn, bÖnh viÖn, ng©n hµng …) cho tíi nhµ ë (c¸c lo¹i biÖt thù Ph¸p). Mét hÖ thèng kh«ng gian më gåm c¸c qu·ng trêng, c¸c vên c©y, hå níc … liªn hoµn víi hÖ thèng kh«ng gian lu th«ng (c¸c ®¹i lé), cã ý nghÜa ®¸ng kÓ trong viÖc t¹o nªn c¶nh quan ®« thÞ cã tÇm nh×n réng, ®ång thêi t¨ng thªm kh¶ n¨ng th«ng tho¸ng cña m«i trêng ®« thÞ. H×nh 1.3 : hoµng thµnh vµ kinh thµnh th¨ng long -1883 H×nh 1.4: b¶n ®å th¨ng long- Hµ Néi 1890 H×nh 1.5 : b¶n ®å Hµ Néi - 1925 1.1.3 Tõ 1945 ®Õn nay (thêi kú C¸ch m¹ng XHCN) A Tõ 1945 ®Õn 1975 (thêi kú chiÕn tranh b¶o vÖ Tæ Quèc) Sau C¸ch m¹ng th¸ng 8 thµnh c«ng, c«ng viÖc nÆng nÒ tríc m¾t cña toµn d©n téc lµ kh¸ng chiÕn chèng thï trong giÆc ngoµi. C¶ Hµ Néi sôc s«i trong nh÷ng ngµy ®Çu kh¸ng chiÕn, ngµy 10-10-1954 thñ ®« ®îc gi¶i phãng tng bõng ®ãn B¸c Hå cïng ChÝnh phñ vÒ Hµ Néi. Sau nh÷ng n¨m ®Çu kh«i phôc vµ x©y dùng, th¸ng 9-1959, Bé ChÝnh trÞ Trung ¬ng §¶ng ®· ra nghÞ quyÕt vÒ qui ho¹ch c¶i t¹o vµ më réng thµnh phè Hµ Néi, qui ®Þnh Hµ Néi ph¶i cã bé mÆt xøng ®¸ng, ph¬ng ch©m c¶i t¹o vµ më réng thµnh phè ph¶i phôc vô nhiÖm vô trung t©m chÝnh trÞ, v¨n hãa cña c¶ níc, phôc vô c«ng nghiÖp, s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n lao ®éng. Do yªu cÇu ®ã, ®Þa giíi cña Hµ Néi ®· ®îc më réng, diÖn tÝch Hµ Néi cò (n¨m 1954) lµ 1200ha, ®Õn n¨m 1959 ®· më réng tíi 2000ha, vµ d©n sè Hµ Néi n¨m 1960 lµ 638000 ngêi. VÒ mÆt hµnh chÝnh, Hµ Néi gåm 4 khu : khu Ba §×nh, khu §ång Xu©n (vÒ sau thuéc quËn Hoµn KiÕm), khu Hoµn KiÕm vµ khu Hµng Cá (phÇn ®Êt phÝa T©y B¾c Hµ Néi bao gåm 6 x·:Thôy Ph¬ng,Phó Thîng, Tõ Ch©u,Xu©n La, Xu©n §Ønh, Cæ NhuÕ; QuËn VI ë phÝa T©y vµ T©y Nam bao gåm 5 x· : Hßa B×nh , DÞch Väng, Yªn Hßa, Trung Hßa, Trung Hßa, MÔ Tr×. QuËn VII ë phÝa §«ng Nam bao gåm 6 x· : Ngäc Thôy, Thîng Thanh, ViÖt Hng, TiÕn Bé, Hång TiÕn, Gia L©m (®Òu ë bê B¾c s«ng Hång). Bé mÆt ®« thÞ ®· tõng bíc ®îc ®æi míi víi nh÷ng khu s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, nh÷ng khu lao ®éng Ýt nhiÒu khang trang, mét sè c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng, c©y xanh, ®êng x¸ ®iÖn níc … C«ng t¸c qui ho¹ch ®· cã nh÷ng bíc ®i ban ®Çu ®¸ng khÝch lÖ, mét ®å ¸n kiÕn tróc qui ho¹ch x©y dùng thñ ®« ®îc v¹ch ra víi sù gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia Liªn X« nh»m x¸c ®Þnh ph¬ng híng ph¸t triÔn cho Hµ Néi. Dùa trªn qui ho¹ch ®ã mµ nhiÒu khu x©y dùng míi ®· ®îc h×nh thµnh, nhiÒu tuyÕn ®êng ®· ®îc më réng hoÆc lµm míi. C¸c khu c«ng nghiÖp nh Thîng §×nh, Minh Khai … c¸c khu nhµ ë NguyÔn C«ng Trø, Kim Liªn … c¸c khu c«ng viªn, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng ®Òu ®· ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn qui ho¹ch nµy. B Tõ 1975 ®Õn 1990 (thêi kú kh«i phôc vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ) Nh×n chung thêi kú nµy c«ng cuéc x©y dùng thñ ®« tuy ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÔn nhng lµ mét thêi kú ®Çy khã kh¨n do ph¶i kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ do chiÕn tranh ®Ó l¹i hÕt søc to lín mµ nh©n d©n ta ph¶I tèn nhiÒu c«ng søc ®Ó hµn g¾n. MÆc dï vËy kh«ng gian ®« thÞ ®· ®îc më réng ®¸ng kÓ nhê viÖc ph¸t triÔn nh÷ng khu ë míi (cao tÇng vµ thÊp tÇng) ë bªn trong vµ ë c¶ vïng ven néi, ph¸t triÔn c¸c tuyÕn ®êng giao th«ng (®êng tia vµ ®êng nan qu¹t), bæ sung nhiÒu c«ng tr×nh c«ng céng, c«ng tr×nh c«ng nghiÖp còng nh c¸c khu c©y xanh … cã thÓ coi Hµ Néi lóc nµy ®· cã nh÷ng bíc tiÕn bé quan träng trong viÖc cô thÓ hãa ®Þnh híng ph¸t triÔn kh«ng gian ®« thÞ theo qui ho¹ch tæng thÓ x©y dùng thñ ®« ®· ®îc nghiªn cøu tõ nhiÒu n¨m tríc. Trong thêi kú nµy, c¸c dßng s«ng, kªnh m¬ng néi thµnh dêng nh bÞ quªn l·ng tríc nh÷ng lo toan kh¸c cña thµnh phè. HÇu nh tÊt c¶ c¸c dßng s«ng ®Òu trë thµnh n¬i chøa ®ñ mäi lo¹i chÊt th¶I cña tÊt c¶ c¸c lo¹i ho¹t ®éng sinh ra vµ bÞ biÕn thµnh m¬ng r·nh, bÞ lÊn chiÕm dßng ch¶y … C Tõ 1990 ®Õn nay (thêi kú C«ng nghiÖp hãa, HiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ) Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa cña Hµ Néi vµo thêi kú nµy diÔn ra trong khung c¶nh kinh tÕ x· héi diÔn ra ®Çy biÕn ®éng ë trong níc còng nh trªn thÕ giíi. Sù chuyÓn hãa tõ mét nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ ®a d¹ng nhiÒu thµnh phÇn víi nh÷ng t¸c ®éng râ rÖt cña “thÞ trêng tù do”, ch¼ng nh÷ng cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ®êi sèng kinh tÕ x· héi mµ cßn ®Ó l¹i nhiÒu dÊu Ên râ trªn bé mÆt kiÕn tróc ®« thÞ. Cha bao giê bé mÆt kiÕn tróc ®« thÞ Hµ Néi biÕn ®æi nhanh ®Õn thÕ, mét sù biÕn ®æi ®em l¹i nhiÒu ®iÒu phÊn khëi lÉn næi lo ©u. Sù bung ra cña viÖc x©y dùng nhµ ë t nh©n ®· lµ mèi ®e däa tríc tiªn cho c¶nh quan ®« thÞ ë nh÷ng khu phè cæ, mét c¶nh quan ®« thÞ ®éc ®¸o vµ mét di s¶n quÝ gi¸. Di s¶n ®ã lu gi÷ bªn trong nh÷ng truyÒn thèng vÒ c¸ch ¨n ë vµ sinh ho¹t v¨n hãa, c¸ch thøc cÊu t¹o kh«ng gian kiÕn tróc, nghÖ thuËt t¹o c¶nh víi nh÷ng s©n trong, nh÷ng bÓ níc, hoa l¸ vµ chim mu«ng. Qua nhiÒu n¨m cña nÒn kinh tÕ bao cÊp, di s¶n Êy kh«ng ®îc tu bæ g× thªm mµ tr¸i l¹i bÞ ¸p lùc cña sù t¨ng d©n sè lµm cho tµn t¹ ®i nhiÒu. Tuy thÕ sù tµn t¹ Êy kh«ng nguy h¹i b»ng sù v« ý thøc vÒ b¶o tån di s¶n. Kh¸ nhiÒu nhµ cò nµy ®· ®îc thay b»ng nhµ míi, khang trang vµ hiÖn ®¹i h¬n nhng h×nh ¶nh Êm cóng, gÇn gòi cña kiÕn tróc ®« thÞ truyÒn thèng ®· bÞ ph¸ vì. Lµng cò biÕn d¹ng vµ xuÊt hiÖn “lµng míi”. Qu¸ tr×nh ph¸t triÔn cña Th¨ng Long-Hµ Néi còng lµ qu¸ tr×nh lïi dÇn cña lµng truyÒn thèng, trong qu¸ tr×nh lïi dÇn Êy, dÊu tÝch cña c¸c céng ®ång c d©n n«ng th«n thêng ®îc b¶o lu, ®Ó l¹i cho Hµ Néi ngµy nay nhiÒu kû vËt cã gi¸ trÞ, ®ã lµ nh÷ng ®×nh chïa, ®Òn miÕu, nhµ thê hä, nhµ v¨n chØ … r¶i r¸c trong néi thµnh hiÖn nay vµ lµ mét trong nh÷ng nÐt ®Æc s¾c cña ®« thÞ cæ kÝnh nµy. C¸c lµng ë xung quanh vïng ven néi lµ n¬I diÔn ra nh÷ng biÕn ®éng râ nÐt nhÊt, tríc tiªn lµ ®Êt ruéng cña lµng ph¶i nhêng chæ cho sù ph¸t triÔn nh÷ng khu ë míi cña ®« thÞ, c¸c lµng Kim Liªn, Kh¬ng Thîng, Quúnh L«i, Gi¶ng Vâ, Thµnh C«ng, NghÜa §« … ®Òu ®· n»m trong t×nh h×nh nh vËy. MÊt ®i ®Êt canh t¸c, ®¬ng nhiªn c¸c lµng ph¶i chuyÓn híng s¶n xuÊt sang c¸c ngµnh nghÒ kh¸c, thñ c«ng, th¬ng nghiÖp, c«ng nghiÖp cña ®« thÞ vµ còng cã mét sè lao ®éng chuyÓn ®i c¸c vïng kinh tÕ míi. Tõ ®ã mét sù biÕn ®éng lín h¬n n÷a ®· diÔn ra trªn phÇn thæ c cña nh÷ng lµng nµy,®Æc biÖt lµ tõ sau khi ph¸t triÔn nÒn kinh tÕ thÞ trêng. T¹i nh÷ng lµng nghÒ truyÒn thèng ®Æc biÖt lµ nh÷ng lµng trång hoa nh Ngäc Hµ, LiÔu Giai, Nghi Tµm, Qu¶ng B¸ … th× sù biÕn d¹ng Êy lµ mét sù mÊt m¸t ®¸ng tiÕc ®èi víi ®« thÞ. §Æc biÖt lµ sù biÕn ®æi cÊu tróc kh«ng gian ®ã cïng víi sù tËp trung d©n c ®· gia t¨ng søc Ðp « nhiÔm lªn hÖ thèng s«ng hå, kªnh m¬ng vèn ®· qu¸ t¶i vµ Ýt ®îc quan t©m. C¸c dßng s«ng kh«ng cßn ®îc xem lµ trôc qui ho¹ch n÷a mµ ngêi ta chó ý nhiÒu h¬n ®Õn sù ph¸t triÔn thµnh phè ra vïng ngo¹i «. NhiÒu lµng truyÒn thèng mÊt ®i, cã lÏ ®Ó bï l¹i Hµ Néi ®· cã mét sè lµng míi, tuy kh¸i niÖm lµng ë ®©y kh«ng cßn gièng nh tríc, ®ã lµ c¸c lµng nh : lµng SOS dµnh cho trÎ em må c«i, lµng trÎ em Birla, lµng kiÕn tróc ViÖt-NhËt, lµng kiÕn tróc phong c¶nh, kh¸ch s¹n Ph¬ng §«ng (mét lo¹i lµng du lÞch) vµ tiÕn tíi cã thÓ cã lµng v¨n hãa c¸c d©n téc hoÆc lµng Olympic dµnh cho c¸c vËn ®éng viªn. Nh÷ng khu x©y dùng nµy tuy kh«ng quan hÖ g× víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nhng vÉn ®îc gäi lµ lµng, cã lÏ lµ ®Ó nãi lªn mét ®Æc trng cña qui ho¹ch cã ®«i nÐt gÇn gòi víi lµng truyÒn thèng, ®ã lµ mét tæng thÓ víi c¸c khèi kiÕn tróc kh«ng lín, cã nhiÒu ®Êt trång c©y vµ céng ®ång trong ®ã Ýt nhiÒu cã sù g¾n bã víi nhau trong mét ý tëng chung nµo ®ã, mét lÒ lèi sinh ho¹t nµo ®ã vµ nh×n tæng qu¸t th× nã gîi suy nghÜ, gîi h×nh ¶nhvÒ mét kiÕn tróc lµng víi mét mong muèn chung khi x©y dùng t¹o lËp nªn mét céng ®ång d©n c cã nÕp sèng v¨n minh, quan t©m b¶o tån nÒn v¨n hãa cæ truyÒn, mét khu d©n c ®« thÞ nhng kh«ng xa rêi nÒ nÕp tèt ®Ñp cña c¸c lµng xa. Nh÷ng khu x©y dùng víi lo¹i nhµ cã khèi tÝch nhá, cã nhiÒu vên c©y theo kiÓu c¸c lµng nh vËy thùc sù lµ ®iÒu tèt lµnh cho m«i trêng sèng vµ c¶nh quan ®« thÞ, nã sÏ lµ nh÷ng “l¸ phæi nhá” gãp phÇn cïng c¸c l¸ phæi lín nh hå G¬m, hå B¶y MÉu gióp cho ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu cña ®« thÞ ®îc c¶i thiÖn. 1.2 HiÖn tr¹ng hÖ thèng kªnh m¬ng cña thµnh phè Hµ Néi A HiÖn tr¹ng tho¸t níc cña hÖ thèng kªnh m¬ng HiÖn t¹i, cã kho¶ng 120km cèng (hÖ thèng cèng chung) vµ 31,3km m¬ng tho¸t níc trong khu vùc trung t©m ®« thÞ chñ yÕu ë 4 quËn. HÖ thèng kªnh m¬ng vÉn ®¶m nhiÖm viÖc tho¸t níc chung c¶ níc ma vµ níc th¶i sinh ho¹t, c«ng nghiÖp. C¸c kªnh m¬ng cã lo¹i tiÕt diÖn nhá n»m gän trong c¸c khu d©n c chñ yÕu tiÕp nhËn níc th¶i sinh ho¹t. Lîng bïn cÆn l¾ng r©t nhiÒu do cha qua xö lý. Dßng ch¶y nhá, vÒ mïa kh« nh×n thÊy c¶ ®¸y m¬ng (m¬ng Nam §ång). C¸c kªnh m¬ng lín nhËn níc th¶i tõ c¸c cèng trong lu vùc vµ c¸c hå ®iÒu hoµ ®Ó th¶i ra s«ng. Lîng níc th¶i tõ c¸c cèng sau khi ®æ vµo hå ®· ®îc xö lý sinh häc, ®Õn khi mùc níc trong hå ®ñ lín sÏ ®îc b¬m ra c¸c kªnh m¬ng ®Ó ®æ ra s«ng. Do ®ã, chÊt lîng cña lo¹i níc th¶i nµy lµ chÊp nhËn ®îc. Do kÕt qu¶ cña viÖc l¾ng ®äng bïn cÆn trong mét thêi gian dµi, hiÖn t¹i tæng lîng bïn cÆn lu cöu kho¶ng 26.000m3 ë c¸c cèng (chiÕm 32% thÓ tÝch trong lßng cèng) vµ kho¶ng 90.000m3 ë c¸c kªnh m¬ng (chiÕm 24% diÖn tÝch dßng ch¶y) g©y gi¶m c«ng suÊt dßng ch¶y mét c¸ch ®¸ng kÓ. Lîng bïn cÆn chiÕm chæ g©y ngËp óng thêng xuyªn khu vùc néi thµnh vµ g©y ¶nh hëng ®Õn m«i trêng sèng (mïi, c¶nh quan, ®iÒu kiÖn vÖ sinh …). C¸ch thøc qu¶n lý x©y dùng ®« thÞ kh«ng chÆt chÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lÊn chiÕm hµnh lang b¶o vÖ kªnh m¬ng hay tù ý x©y dùng c¸c cÇu b¾c ngang kªnh m¬ng lµm ®êng dÉn vµo nhµ. C¸c kªnh m¬ng phÇn bÞ lÊp, phÇn bÞ lÊn chiÕm lµm gi¶m diÖn tÝch dßng ch¶y, gãp phÇn g©y ngËp óng côc bé. Sè liÖu cña m¹ng líi kªnh m¬ng quËn §èng §a lµ mét vÝ dô B¶ng 1 : Thèng kª hÖ thèng kªnh m¬ng quËn §èng §a ( XÝ NghiÖp Tho¸t Níc 4) STT Tªn m¬ng BÒ réng (m) ChiÒu dµi (m) Cã hµnh lang(m) Kh«ng hµnh lang(m) 1 Hµo Nam 3.3 639 732 546 B>6 934 3018 450 B<6 800 2 Ngäc Kh¸nh 4.2 120 140 100 3 Vên Me 2 206 176 236 4 B.ViÖn Phô S¶n 1 100 100 100 5 Tr¾ng ChÑm 4 501 41 961 6 Tr¹i Tãc 1.5 90 90 90 7 Nhµ DÇu 2 57 30 84 8 ¤ Chî Dõa 1.5 130 130 130 9 L¬ng sö 2.2 175 0 350 10 Ph¬ng Mai 3.2 275 150 400 11 ChÑm- X· §µn 6 460 460 460 12 Th«ng Phong- Linh Quang 2 40 40 40 13 Trung tiÒn 2.9 30 30 30 14 M¬ng T©y S¬n B>6 405 970 640 B<6 400 15 M¬ng Nam §ång 4 357 474 240 16 M¬ng IF B>6 385 670 100 17 M¬ng Hoµng CÇu 2.5 373 479 267 18 M¬ng Y Khoa 2 734 891 577 19 M¬ngThµnh C«ng B>6 621 866 376 R¸c th¶i do ý thøc kÐm cña ngêi d©n, do sù bu«ng láng qu¶n lý cña ®Þa ph¬ng vµ c¬ quan chøc n¨ng ®· g©y c¶n trë dßng ch¶y, l¾ng ®äng cÆn ®¸y, mÊt mü quan vµ g©y tèn kÐm trong viÖc n¹o vÐt. Ngµnh GTCC ®îc giao nhiÖm vô triÓn khai c¸c dù ¸n n¹o vÐt, c¶i t¹o s«ng hå, kªnh m¬ng néi thµnh. MÆc dï c¸c dù ¸n nµy ®Òu hoµn thµnh nhng chÊt lîng níc vÉn Ýt chuyÓn biÕn vµ ®ang cã nguy c¬ « nhiÔm nÆng h¬n. nguyªn do lµ khi lËp dù ¸n, c¸c ngµnh chøc n¨ng chØ ®a vµo c¸c h¹ng môc n¹o vÐt bïn, kÌ bê chø kh«ng nghÜ tíi viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng thu gom níc th¶i, x©y dùng tr¹m xö lý níc th¶i tríc khi ®æ vµo s«ng hå, kªnh m¬ng. B HiÖn tr¹ng « nhiÔm m«i trêng níc. Lîng níc th¶i cña thµnh phè trung b×nh mçi ngµy kho¶ng 450.000m3, trong ®ã chØ cã 5% lîng níc th¶i ®· qua xö lý, cßn l¹i 95% ®îc ®æ th¼ng xuèng s«ng hå, kªnh m¬ng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng « nhiÔm níc th¶i ®Õn møc nghiªm träng. Däc c¸c kªnh m¬ng cã hµng tr¨m cèng tiªu tho¸t níc th¶i ®îc x¶ th¼ng xuèng mang theo tr¨m thø bµ d»n nh bïn ®Êt, r¸c th¶i sinh ho¹t, r¸c th¶i y tÕ vµ c¶ chÊt th¶i c«ng nghiÖp ch¶y ra tõ c¸c c¬ së s¶n xuÊt. V× níc th¶i cha qua xö lý, l¹i lu c÷u l©u ngµy nªn biÕn níc s«ng trë thµnh mét thø ®en ngßm, ®Æc qu¸nh, bèc mïi h«i thèi. ViÖc xö lý sinh häc diÔn ra trong hÖ sinh th¸i díi níc bÞ qu¸ t¶i vµ cã thÓ hoµn toµn bÞ hñy ho¹i do c¸c chÊt h÷u c¬ vµ chÊt th¶i c«ng nghiÖp. Cø vµi th¸ng Cty tho¸t níc l¹i tiÕn hµnh n¹o vÐt lßng s«ng nhng rèt cuéc th× ®©u vÉn hoµn ®ã bëi lîng bïn ®Êt l¾ng ®äng díi ®¸y s«ng hå, kªnh m¬ng lµ qu¸ lín. T¹i c¸c ®Çu cèng tho¸t níc , ngêi ta nhËn thÊy kh«ng chØ cã r¸c th¶i sinh ho¹t, r¸c th¶i y tÕ ®¬n thuÇn nh b«ng b¨ng mµ cã c¶ bÖnh phÈm sau phÈu thuËt. §©y thùc sù lµ mét nguån g©y bÖnh lín, ¶nh hëng ®Õn søc khoÎ céng ®ång. a) Níc th¶i sinh ho¹t Theo c¸c sè liÖu ®iÒu tra cña c«ng ty t vÊn cÊp tho¸t níc Hµ Néi, tæng lîng níc th¶i sinh ho¹t cña 1.089.000 ngêi d©n t¹i khu vùc néi thµnh Hµ Néi hiÖn nay lµ 180.000m3/ngµy ®ªm. Tuy nhiªn c¸c ph¬ng tiÖn vÖ sinh t¹i chæ chØ ®îc sö dông ®Ó xö lý chÊt th¶i tõ c¸c toalet. C¸c chÊt th¶i sinh ho¹t kh¸c nh níc bÈn vµ níc th¶i th¬ng m¹i ®îc x¶ trùc tiÕp xuèng hÖ thèng cèng vµ kªnh m¬ng. C¸c lo¹i toalet nh lo¹i xÝ níc, xÝ th¶i, xÝ 2 ng¨n, xÝ thïng ®ang ®îc sö dông. Theo b¸o c¸o cña tæ chøc UNDP sè d©n sö dông c¸c lo¹i xÝ nªu trªn ®îc tÝnh nh sau B¶ng 2 : T×nh h×nh sö dông c¸c lo¹i hè xÝ Lo¹i xÝ Sè ngêi sö dông TØ lÖ (%) XÝ níc 540.000 54 XÝ 2 ng¨n 200.000 20 XÝ thïng 180.000 18 Hè xÝ c«ng céng 80.000 8 Tæng céng 1.000.000 100 (Nguån : C¬ quan ph¸t triÔn liªn hîp quèc – UNDP, 1997) Møc ®é xö lý cña c¸c ph¬ng tiÖn vÖ sinh nh×n chung lµ thÊp, níc bÈn ®îc x¶ trùc tiÕp vµo c¸c ao hå, kªnh m¬ng. Nguån níc c«ng céng cµng bÞ « nhiÔm trÇm träng khi mËt ®é d©n c trong lu vùc t¨ng lªn. b) Níc th¶i s¶n xuÊt Theo thèng kª míi nhÊt cña Së GTCC, hiÖn thµnh phè Hµ Néi cã kho¶ng 369 nhµ m¸y xÝ nghiÖp, 15.880 c¬ së s¶n xuÊt t nh©n, h¬n 1.000 c¬ quan trung ¬ng, 29 bÖnh viÖn, 10 khu c«ng nghiÖp. Trong sè c¸c c¬ quan d¬n vÞ trªn chØ cã 40 xÝ nghiÖp, nhµ m¸y, 25 c¬ së dÞch vô lín vµ 10 bÖnh viÖn cã ®Çu t hÖ thèng xö lý níc th¶i, cßn l¹i hÇu hÕt lµ ®æ níc th¶i ra hÖ thèng tho¸t níc chung cña thµnh phè. C¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp tËp trung chñ yÕu t¹i 5 khu : Khu c«ng nghiÖp Thîng §×nh : cã 45 xÝ nghiÖp, ®Æc trng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hãa chÊt, c¬ khÝ, chÕ biÕn thùc phÈm, dÖt may, sµnh sø thñy tinh … Khu c«ng nghiÖp VÜnh Tuy : cã 38 xÝ nghiÖp, ®Æc trng cho 7 ngµnh : c¬ khÝ, vËt liÖu x©y dùng, chÕ biÕn thùc phÈm, dÖt may, da giÇy, in vµ v¨n phßng phÈm, trong ®ã cã 3 ngµnh chÝnh lµ dÖt nhuém, c¬ khÝ, chÕ biÕn thùc phÈm. Khu c«ng nghiÖp V¨n §iÓn : cã 14 xÝ nghiÖp ®Æc trng bëi 3 ph©n ngµnh c«ng nghiÖp lµ : c¬ khÝ, hãa chÊt ph©n bãn, vËt liÖu x©y dùng, sµnh sø thñy tinh vµ chÕ biÕn gç l©m s¶n, khu vùc nµy lµ khu vùc c«ng nghiÖp nÆng. Khu c«ng nghiÖp CÇu DiÔn : cã 8 xÝ nghiÖp ®Æc trng bëi 5 ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ : c¬ khÝ, hãa chÊt, vËt liÖu x©y dùng, chÕ biÕn gç trong ®ã cã 2 ngµnh chñ chèt lµ chÕ biÕn thùc phÈm vµ hãa chÊt. Khu c«ng nghiÖp Sµi §ång : ®Æc trng bëi c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®iÖn tö c«ng nghÖ cao … Hµng ngµy c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp trªn x¶ vµo hÖ thèng tho¸t níc vµ nguån níc mÆt Hµ Néi mét lîng níc th¶i kho¶ng 85.000-90.000m3/ngµy ®ªm. Lîng níc th¶i c«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 27-30% tæng lîng níc th¶i cña thµnh phè vµ xu híng ®Õn n¨m 2020 lîng níc th¶i chiÕm kho¶ng 40-50% do qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ngµy cµng cao. c) Níc th¶i bÖnh viÖn Theo sè liÖu ®iÒu tra cña bé m«n cÊp tho¸t níc- m«i trêng níc cña trêng §¹i Häc X©y Dùng Hµ Néi, hiÖn nay cã kho¶ng 29 bÖnh viÖn trung ¬ng vµ thµnh phè, c¸c bÖnh viÖn nµy tËp trung thµnh c¸c khu vùc nh khu vùc bÖnh viÖn ViÖt §øc, bÖnh viÖn C, bÖnh viÖn K; khu vùc bÖnh viÖn H÷u NghÞ, Qu©n y, bÖnh viÖn Nhi ViÖt Nam – Thôy §iÓn, bÖnh viÖn phô s¶n Hµ Néi … hoÆc ph©n bè r¶i r¸c trªn ®Þa bµn thµnh phè. Trong sè 29 bÖnh viÖn trªn ®Þa bµn Hµ Néi chØ cã 10 bÖnh viÖn lín nh: B¹ch Mai, Nhi TW, Qu©n y viÖn 108…cã tr¹m xö lý níc th¶i côc bé, sè cßn l¹i níc th¶i ®Òu x¶ th¼ng vµo hÖ thèng tiªu tho¸t chung cña thµnh phè C¸c bÖnh viÖn trªn hµng ngµy x¶ vµo hÖ thèng ao hå, kªnh m¬ng kho¶ng 80.000-90.000m3/ngµy ®ªm. lîng níc th¶i nµy chøa nhiÒu chÊt bÈn ®éc h¹i, hµm lîng BOD cao, chøa nhiÒu vi trïng g©y bÖnh. d) R¸c th¶i R¸c th¶i lµ mèi ®e do¹ trùc tiÕp cho viÖc tho¸t níc vµo mïa ma v× nã lµm c¶n trë dßng ch¶y cña s«ng kªnh m¬ng, s«ng ngßi. Nh vËy, mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp, chÊt th¶i r¾n còng g©y ra « nhiÔm m«i trêng, ®Æc biÖt lµ « nhiÔm nguån níc. Hµng ngµy c«ng ty M«i trêng §« thÞ thu gom ®îc 1914m3 r¸c/ngµy,®¹t kho¶ng 63% tæng lîng phÕ th¶i ph¸t sinh cña thµnh phè. Mçi ngµy c«ng ty thu gom kho¶ng 120 tÊn ph©n b¾c trªn tæng khèi lîng ph¸t sinh toµn ®Þa bµn thµnh phè íc tÝnh 200 tÊn, phÇn cßn l¹i ngêi d©n tù lµm ph©n bãn. ChÊt th¶i thu gom chñ yÕu ®îc ®em ch«n lÊp t¹i b·i ch«n lÊp cña thµnh phè. ChØ cã mét phÇn rÊt nhá ®îc ®em xö lý ë nhµ m¸y chÕ biÕn phÕ th¶i CÇu DiÔn. ®©y lµ nhµ m¸y do UNDP tµi trî cã c«ng suÊt xö lý 30.000m3 r¸c/n¨m, chÕ biÕn ®îc 7.500 tÊn ph©n/n¨m. hiÖn t¹i nhµ m¸y míi chØ xö lý ®îc gÇn 5% tæng lîng phÕ th¶i cña toµn thµnh phè. C¸c b·i ch«n lÊp phÕ th¶i cña Hµ Néi tõ tríc ®Õn nay ®Òu cha ®¹t tiªu chuÈn. ChÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ chÊt th¶i bÖnh viÖn kh«ng ®îc xö lý riªng mµ ®em ra ch«n lÊp cïng tÊt c¶ c¸c lo¹i phÕ phÈm kh¸c. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu g©y « nhiÔm m«i trêng sèng, « nhiÔm níc mÆt, níc ngÇm cña thµnh phè. B¶ng 3 : Sè liÖu ®o ®¹c « nhiÔm cña c¸c kªnh m¬ng QuÝ 4 n¨m 2005 (Tr¹m xö lý níc th¶i Kim Liªn) Ngµy th¸ng NhiÖt ®é pH DO COND TDS SS TURB Cl SO4 Fe PO4 NH3-N COD BOD5 mg/l mg/l mg/l mg/l FTU mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l M.Thµnh C«ng 26/10 26.3 7.21 2.35 998 500 98 105 56.4 31 0.59 2.47 25.1 148 121 25/11 21.7 7.52 4.46 1054 520 85 85 52.19 27 0.68 2.94 25.25 138 109 28/12 17.9 7.47 2.86 1123 550 78 84 54.6 29 0.56 2.8 24.8 145 114 M.Hoµng CÇu 26/10 26 7.45 1.24 1085 540 95 98 64.5 28 0.75 2.75 25.6 168 132 25/11 21 7.5 1.32 1063 530 81 78 59.84 25 0.84 2.35 24.75 157 121 28/12 17.9 7.52 2.32 1134 560 84 88 58.2 27 0.64 2.42 24.75 138 112 Y cô - Y khoa 20/10 26.1 7.21 0.37 1344 670 140 116 42.6 28 0.62 2.5 22.6 123 99 25/11 21 7.02 0.68 1456 720 64 76 51 29 0.68 2.61 19.8 156 121 9/12 19.4 6.4 0.87 1382 690 40 60 49.3 31 0.56 2.08 17.8 179 134 M.Tr¾ng ChÑm 21/10 27 7.02 0.75 733 360 62 56 41.69 6 0.75 2.32 23.3 139 111 25/11 19.8 7.18 1.33 748 370 55 55 53.89 20 0.98 2.14 20.7 125 98 29/12 17.8 6.92 1.12 768 380 39 43 60.9 21 1.12 2.12 20.8 154 123 M.ChÑm X· §µn 21/10 26.9 7.07 0.73 710 350 174 157 45.09 8 0.84 2.51 23.8 119 84 25/11 19.6 7.16 1.35 724 360 48 51 41.69 19 0.68 2.56 24.1 121 86 29/12 17.8 6.91 0.78 771 380 41 41 49.9 24 0.85 2.44 21.3 166 130 M.L¬ng Sö 7/10 27.8 7.23 0.45 868 430 55 64 29.5 39 0.75 2.95 20.9 112 84 11/11 27.6 7.31 0.31 610 300 47 43 23.54 42 0.64 3.04 23.25 109 84 15/12 17.5 7.36 0.44 898 450 27 28 30.63 24 0.65 3.17 21.5 138 98 M.Ph¬ng Mai 7/10 28.1 7.04 0.64 687 340 62 68 56.8 25 0.84 3.01 25.6 148 121 11/11 27.5 6.56 1.5 493 250 27 37 24 22 0.68 2.68 23 111 90 15/12 17.5 6.57 0.31 860 430 22 37 60.13 6 0.74 2.56 11.4 126 95 M.Ngäc Kh¸nh 7/10 27.9 7.23 0.56 856 420 81 87 77.8 39 0.68 3.67 35.4 204 168 11/11 28.2 7.19 0.44 949 470 67 95 72.89 42 0.59 3.25 31 169 125 15/12 17.3 7.39 0.45 599 300 56 80 74.88 18 0.56 3.22 22 158 120 M.Hµo Nam 7/10 27.8 7.56 0.34 920 460 111 131 68.5 29 0.7 2.67 28.7 202 164 11/11 27.6 7.42 0.61 824 410 92 101 58.6 33 0.8 2.36 26.8 189 150 15/12 17.9 7.31 0.49 938 460 66 68 46.51 32 0.4 2.58 25.75 179 148 M.T©y S¬n 14/10 26.9 7.27 0.78 847 420 60 62 60.12 17 0.27 3.04 38 258 214 10/11 27 7.47 0.64 980 490 50 53 69.2 28 0.58 2.75 22.4 128 105 21/12 18.8 7.81 0.43 925 460 33 43 85.65 32 0.74 2.68 28.25 121 101 M.IF 14/10 26.3 5.96 0.88 566 280 101 72 21.27 18 0.84 2.31 18.3 114 95 10/11 26.8 6.05 0.74 612 300 84 94 35.6 16 1.1 1.98 22.5 158 121 21/12 18 5.95 0.91 592 300 67 74 55.87 15 0.98 2.56 25.2 254 221 M.Nam §ång 14/10 26 7.4 0.82 1838 920 164 158 68.35 37 1.24 4.56 44.25 302 267 10/11 27 7.51 0.84 1805 900 95 98 71.5 35 1.14 3.67 29.4 256 219 21/12 18.7 7.64 0.97 1606 800 84 98 88.5 30 0.98 3.15 23.25 284 248 Nh×n chung c¸c chØ tiªu BOD5, COD vµ NH4+ cña c¸c mÈu níc t¹i c¸c kªnh (c¸c gi¸ trÞ nµy cao h¬n nhiÒu so víi c¸c mÉu níc cña c¸c hå) ®Òu vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp theo TCVN 5949-95 : níc th¶i c«ng nghiÖp – Tiªu chuÈn th¶i. Sè liÖu nghiªn cøu vÒ møc ®é « nhiÔm níc th¶i cña Cty tho¸t níc Hµ Néi cho thÊy hµm lîng c¸c chÊt bÈn, c¸c chÊt h÷u c¬, kim lo¹i nÆng g©y « nhiÔm t¹i c¸c nh¸nh cèng níc th¶i ë møc ®é cao. Hµm lîng Amoni t¹i c¸c s«ng cao gÊp 12 ®Õn 59 lÇn tiªu chuÈn cho phÐp (TCCP), hµm lîng BOD5 dao ®éng tõ 35-220 mg/l, hµm lîng COD thêng xuyªn cao gÊp 1,5 ®Õn 1,9 lÇn TCCP, lîng oxygen trong níc rÊt nghÌo, ®Ó g©y mïi h«i thèi, ®Æc biÖt vµo nh÷ng ngµy thêi tiÕt oi bøc. Khi m«i trêng níc bÞ « nhiÔm (chñ yÕu do t¸c ®éng cña níc th¶i ®« thÞ) sÏ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng nhiÒu mÆt tíi ®êi sèng ®« thÞ vµ m«i trêng c¶nh quan. Níc bÞ « nhiÔm vÒ mÆt vËt lý sÏ dÉn ®Õn c¸c hiÖn tîng ®æi mµu (n©u, xanh ®en …) lµm mÊt mü quan, gi¶m gi¸ trÞ sö dông. Khi khö trïng b»ng níc Clo, nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ cã trong níc sÏ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®éc h¹i nh Clorofooc. Sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn, t¶o vµ c¸c vi sinh vËt lµm t¨ng ®é ®ôc cña níc. Nh÷ng hîp chÊt l¬ löng g©y ra ®é ®ôc trong níc lµm gi¶m t¸c dông cña chÊt diÖt khuÈn. §é ®ôc lín lµm gi¶m qu¸ tr×nh quang hîp kÐo theo sù gi¶m nång ®é oxi hoµ tan. HiÖn tîng « nhiÔm còng lµm gi¶m qu¸ tr×nh tù lµm s¹ch cña níc, thËm chÝ cã thÓ lµm thay ®æi qu¸ tr×nh sèng vµ thµnh phÇn c¸c quÇn thÓ sinh vËt. C¸c thµnh phÇn t¶o, nÊm, cá ph¸t triÓn g©y nguy c¬ truyÒn bÖnh vµ c¶n trë dßng ch¶y, g©y tèn kÐm cho viÖc xö lý. Níc bÞ « nhiÔm vÒ mÆt sinh lý sÏ g©y mïi khã chÞu, ph¸t t¸n c¸c chÊt ®éc h¹i, lan truyÒn c¸c virus, vi khuÈn g©y bÖnh ¶nh hëng xÊu ®Õn cuéc sèng d©n c. ViÖc kh¾c phôc hËu qu¶ vµ c¶i t¹o chÊt lîng níc thêng rÊt tèn kÐm vµ phøc t¹p, thêi gian ¶nh hëng kÐo dµi. Níc bÞ « nhiÔm vÒ mÆt ho¸ häc g©y h¹i cho tµi nguyªn thuû sinhvµ søc khoÎ con ngêi ngay ë nång ®é thÊp. Níc cã mïi h«i, khã ngöi, ®é pH cña níc gi¶m, xuÊt hiÖn v¸ng bät … lµm gi¶m kh¶ n¨ng ph©n huû sinh häc. Tãm l¹i t¸c h¹i cña sù « nhiÔm m«i trêng níc g©y ra lµ v« cïng phøc t¹p. Nã g©y « nhiÔm kh«ng khÝ (mïi, chÊt ph¸t t¸n …), « nhiÔm níc ngÇm (c¸c chÊt thÈm thÊu khã ph©n huû), « nhiÔm ®Êt (t¨ng ®é chua, gi¶m sù trao ®æi chÊt). TÊt c¶ nh÷ng t¸c ®éng ®ã ®Òu dÉn ®Õn sù suy tho¸i m«i trêng ®« thÞ, g©y nªn sù båi l¾ng ë c¸c kªnh m¬ng, s«ng hå, g©y nguy h¹i søc khoÎ céng ®ång, ¶nh hëng toµn bé hÖ sinh th¸i ®« thÞ. C HiÖn tr¹ng c¶nh quan kh«ng gian cña c¸c kªnh m¬ng C¸c kªnh m¬ng hiÖn t¹i ®îc sö dông chØ nh mét cèng tho¸t níc bÈn mµ kh«ng hÒ cã bÊt kú mét gi¸ trÞ c¶nh quan nµo thËm chÝ cßn lµm mÊt mü quan ®« thÞ . ViÖc « nhiÔm nguån níc mÆt, r¸c th¶i tr«i næi trªn c¸c kªnh m¬ng ®· lµm mÊt ®i gi¸ trÞ sö dông c¶nh quan cña c¸c kªnh m¬ng. Do bÞ lÊn chiÕm mµ phÇn lín c¸c kªnh m¬ng kh«ng cã ®êng dÉn hai bªn hoÆc cã nhng rÊt hÑp, g©y khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý vµ c¶i t¹o kªnh m¬ng. ChÊt lîng ®êng rÊt xÊu nhÊt lµ vµo mïa ma v× phÇn lín chØ lµ ®êng ®Êt. Còng do kh«ng cã ®êng dÉn mµ ë mét sè m¬ng, ngêi d©n tù ý x©y cÇu b¾c qua ®Ó dÉn vµo nhµ m×nh g©y nªn h×nh ¶nh lén xén trªn c¸c kªnh m¬ng. C¸c lo¹i kÌ m¬ng hiÖn t¹i chØ b»ng tre nøa, kh«ng ®¶m b¶o chøc n¨ng vÒ l©u dµi. C©y xanh ®îc trång ë mét sè kªnh m¬ng nhng cha t¹o ®îc dÊu Ên, chóng ®îc trång mét c¸ch tïy tiÖn. ¥ mét sè kªnh m¬ng tån t¹i c¸c xãm liÒu, xãm lao ®éng víi sù tïy tiÖn trong x©y dùng vµ h¹ tÇng yÕu kÐm, thiÕu ý thøc b¶o vÖ m«i trêng ®· gãp phÇn lµm cho bé mÆt kªnh m¬ng xÊu ®i tr«ng thÊy. 1.3 Dù b¸o t×nh h×nh vÖ sinh m«i trêng cña TP Hµ Néi (®Õn n¨m 2020) C¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi lîng chÊt th¶i t¹i néi thµnh Hµ Néi A D©n sè : Sù gia t¨ng d©n sè nhanh chãng lµ ¸p lùc rÊt lín ®Õn m«i trêng sèng cña Thñ §« khi h¹ tÇng kü thuËt kh«ng kÞp ®¸p øng B¶ng 4 : Dù b¸o d©n sè Hµ Néi N¨m Tæng d©n sè Hµ Néi (ngêi) Tû lÖ t¨ng d©n sè (%) Tæng d©n sè ®« thÞ (ngêi) Tæng d©n sè ngo¹i thµnh (ngêi) 1994 1.996.575 - - - 1995 2.394.797 3.08 1.379.820 1.014.917 2000 2.683.851 2.31 1.598.000 1.085.851 2005 2.972.815 2.07 1.808.040 1.164.775 2010 3.361.710 1.87 2.153.000 1.108.710 2015 3.550.719 1.71 2.393.656 1.157.063 2020 3.839.686 1.58 2.750.000 1.089.689 (Nguån : æn ®Þnh d©n sè ®Ó x©y dùng Thñ §« v¨n minh giµu ®Ñp _ UB d©n sè KHHG§ 1994) B Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn lîng níc th¶i c«ng nghiÖp Bang 5 : Dự báo một số chỉ tiêu phát triển công nghiệp- xây dựng (theo GDP) Đ/v 2001 - 2005 2006 - 2010 2000 - 2010 1- Tỷ lệ đóng góp vào phần GDP tăng thêm của toàn thành phố (Giá 1994) % 50,5 57,6 55,1 2- Nhịp độ tăng trưởng bình quân năm từng thời kỳ Lần 13,5 14,5 14,0 3- Tỷ lệ đóng góp vào thu hút thêm lao động chung toàn thành phố % 64,6 88,6 76,6 4- Năng suất lao động ( tính theo GDP, giá94) Tr.đ 24,8 33,9 46,4 C Tiªu chuÈn th¶i níc Theo qui ho¹ch tæng thÓ níc cÊp ®Õn sau 2010 do c¬ quan ph¸t triÔn PhÇn Lan (FINIDA) lËp vµ ®ang ®îc ®iÒu chØnh l¹i th× møc ®é tiªu thô níc cña c¸c lo¹i h×nh dïng níc nh sau : Lîng níc dïng cho sinh ho¹t : N¨m 2000 lµ 150l/(ngêi/ ng®), ®¶m b¶o 85% d©n sè ®« thÞ ®îc cÊp níc . N¨m 2010 lµ 180l/(ngêi/ ng®), ®¶m b¶o 95% d©n sè ®« thÞ ®îc cÊp níc . N¨m 2020 lµ 200l/(ngêi/ ng®), ®¶m b¶o 95% d©n sè ®« thÞ ®îc cÊp níc . Khu vùc tù cÊp níc lµ 100l/(ngêi /ng®). Lîng níc dïng cho c«ng nghiÖp N¨m 2010 : 35m3/ha, ngµy. N¨m 2020 : 45m3/ha, ngµy. Lîng níc nµy sÏ gi¶m ®i so víi hiÖn t¹i v× trong qui ho¹ch ph¸t triÔn thµnh phè ®Õn 2020, mét sè khu c«ng nghiÖp vµ nhµ m¸y sÏ ®îc ®a ra khái khu vùc néi thµnh. Lîng níc dïng cho th¬ng m¹i tÝnh theo ®¬n vÞ tiªu thô : ViÖc tiªu thô níc th¬ng m¹i ®îc íc tÝnh dùa trªn sè d©n víi tiªu chuÈn tiªu thô níc nh sau (theo qui ho¹ch tæng thÓ ngµnh níc) B¶ng 6 : Tiªu chuÈn tiªu thô níc Sö dông níc trong c¸c ngµnh th¬ng m¹i 1994 (l/ngêi/ngµy) 2010 (l/ngêi/ngµy) C«ng nghiÖp nhá 6 15 C¸c c«ng tr×nh phóc lîi 37 40 Tæng sè 43 55 Sè nh©n víi d©n sè 2.1 3.3 (Nguån : C¬ quan hîp t¸c quèc tÕ PhÇn Lan _FINIDA, 1994) Lîng níc th¶i : Dùa trªn tiªu chuÈn tiªu thô níc, lîng níc th¶i ®îc íc tÝnh: B¶ng 7-Lîng níc th¶i ®« thÞ Lîng níc th¶i trong c¸c khu vùc 1994 (l/ngêi/ngµy) 2010 (l/ngêi/ngµy) 1. Níc th¶i sinh ho¹t Khu vùc cã hÖ thèng cÊp níc c«ng céng 90 180 Khu vùc cã hÖ thèng cÊp níc côc bé 50 100 2. Níc th¶i th¬ng m¹i C«ng nghiÖp nhá 6x2.1 15x3.3 C¸c c«ng tr×nh phóc lîi 37x2.1 40x3.3 Níc th¶i c«ng nghiÖp (m3/ha/ngµy) 28 32 B¶ng 8 : Hµm lîng chÊt g©y « nhiÔm Hµm lîng §¬n vÞ tÝnh 1994 2010 Níc th¶i sinh ho¹t BOD g/ngêi/ngµy 40 60 Níc th¶i th¬ng m¹i BOD mg/l 200 200 Níc th¶i c«ng nghiÖp

Các file đính kèm theo tài liệu này:

Nghiên cứu vai trò hệ thống kênh mương đối với Hà Nội Đề xuất giải phỏp cho quận Đống Đa.DOC