Ngoại thương Trung Quốc trước thời kỳ cải cách mở cửa

Lêi më ®Çu HiÖn nay, chóng ta biÕt ®Õn Trung Quèc tuy lµ mét nø¬c ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi nh­ng l¹i cã nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi v÷ng m¹nh. §ã lµ kÕt qu¶ cña h¬n 20 n¨m Trung Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa. Trong ®ã ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng lµ mét nh©n tè quan träng gãp phÇn lín thµnh c«ng cña cuéc c¶i c¸ch, cã thÓ níi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë Trung Quèc t­¬ng ®èi hoµn thiÖn vµ chÝn muåi vµ chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña x· héi Trung Quèc. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®· gióp Trung Quèc tõ mét n­íc cã c¬ së kinh tÕ lµ nÒn kinh tÕ tù nhiªn ë ®ã n«ng nghiÖp lµ nÒn t¶ng kinh tÕ, thñ c«ng nghiªp ph¸t triÓn phô thuéc vµo N«ng nghiÖp vµ tån t¹i chñ yÕu víi t­ c¸ch lµ nghÒ phô trong c¸c gia ®×nh n«ng d©n, do ®ã vÒ c¬ b¶n mäi ho¹t ®éng kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ vÉn diÔn ra trong khu«n khæ cña nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp, lªn mét n­íc cã nÒn c«ng nghiªp ph¸t triÓn kÞp tr×nh ®é kü thuËt thÕ giíi nhê tranh thñ ®­îc vèn vµ tr×nh ®é kü thuËt cña 220 quèc gia cã quan hÖ bu«n b¸n, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng lu«n ë tr¹ng th¸i xuÊt siªu. Qua ®ã ta thÊy ®­îc tÇm quan träng cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ë Trung Quèc tõ ®ã cã thÓ chän läc c¸c kinh nghiÖm phï hîp víi nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam, ®­a ViÖt Nam ph¸t triÓn ®i lªn theo ®óng h­íng XHCN. PhÇn I. Lý luËn chung Kh¸i niÖm, ®èi t­îng, néi dung, chøc n¨ng, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu kinh tÕ ngo¹i th­¬ng. Kh¸i niÖm - Ngo¹i th­¬ng lµ sù trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c n­íc th«ng qua mua b¸n. sù trao ®æi ®ã lµ mét h×nh thøc cña mèi quan hÖ x· héi vµ ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ riªng biÖt cña c¸c quècgia. Ngo¹i th­¬ng lµ lÜnh vùc quan träng, qua ®ã, mét n­íc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Nãi ®Õn ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c lµ nãi ®Õn kh¶ n¨ng liªn kÕt kinh tÕ, hoµ nhËp víi kinh tÕ bªn ngoµi, ®ßi hái cã kh¶ n¨ng xö lý thµnh c«ng mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau. C¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra gi÷a c¸c chñ thÓ trªn thÞ tr­êng nµy thùc hiÖn theo nh÷ng h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p hoµn toµn kh«ng gièng nhau. 2. §èi t­îng nghiªn cøu - Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng lµ mét m«nkt ngµnh, kh¸i niÖm ngµnh ngo¹i th­¬ng cßn ®­îc hiÓu nh­ lµ mét tæ hîp c¬ cÊu tæ chøc thùc hiÖn chøc n¨ng më réng, giao l­u hµng ho¸, dÞch vô víi n­íc ngoµi §èi t­îng nghiªn cøu cña kinh tÕ ngo¹i th­¬ng lµ c¸c quan hÖ kinh tÕ trong lÜnh vùc bu«n b¸n cña mét n­íc víi c¸c n­íc ngoµi. Nghiªn cøu kinh tÕ nãi chung vµ kinh tÕ ngo¹i th­¬ng nãi riªng lµ nghiªn cøu lý luËn vÊn ®Ò ®Æt ra trong thùc tiÔn vµ trë l¹i phôc vô cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña thùc tiÔn. - C¬ së lý luËn cña kinh tÕ ngo¹i th­¬ng lµ kinh tÕ chÝnh trÞ häc Max – Lªnin, c¸c lý thuyÕt vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn. Trong ®ã khi nghiªn cøu ®Æc biÖt chó ý ®Õn lý luËn vÒ vai trß cña kinh tÕ ngo¹i th­¬ng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mét n­íc ch­a tr¶i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn tù b¶n chñ nghÜa. Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nÒn khoa häc kh¸c nh­ kinh tÕ chÝnh trÞ, lÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ, kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng …mét mÆt nã sö dông c¸c kh¸i niÖm vµ ph¹m trï cña m«m khoa häc ®ã.mÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nhËn thøc s©u s¾c h¬n c¸c kh¸i niÖm vµ ph¹m trï ®ã. 3. Chøc n¨ng cña ngo¹i th­¬ng. “Ngo¹i th­¬ng thùc hiÖn chøc n¨ng l­u th«ng hµng ho¸ gi÷a trong n­íc vµ n­íc ngoµi” - T¹o vèn cho qu¸ tr×nh më réng vèn ®Çu t­ trong n­íc - ChuyÓn ho¸ gi¸ trÞ sö dông lµm thay ®æi c¬ cÊu vËt chÊt cña tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n ®­îc s¶n xuÊt trong n­íc vµ thÝch øng chóng víi nhu cÇu cña tiªu dïng vµ tÝch luü. - Gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ b»ng viÖc t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho s¶n xuÊt, kinh doanh. Chøc n¨ng c¬ b¶n cña ngo¹i th­¬ng lµ tæ chøc chñ yÕu qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ víi n­íc ngoµi th«ng qua mua b¸n ®Ó nèi l­u th«ng hµng ho¸ víi bªn ngoµi th«ng qua mua b¸n ®Ó nèi liÒn mét c¸ch h÷u c¬ theo kÕ ho¹ch gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Mçi quan t©m hµng ®Çu cña ngo¹i th­¬ng chÝnh lµ viÖc ®­a ®Õn cho nhµ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n­íc nh÷ng gi¸ trÞ sö dông phï hîp víi sè l­îng vµ c¬ cÊu nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng lµ khoa häc kinh tÕ, lµ khoa häc vÒ sù lùa chän c¸c c¸ch thøc ho¹t ®éng phï hîp víi c¸c quy luËn kinh tÕ, víi xu h­íng ph¸t triÓn cña thêi ®¹i nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi tèi ­u. Sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó nghiªn cøu vµ häc tËp m«n häc. - NhËn thøc khoa häc ph¶i b¾t ®Çu b»ng sù quan s¸t c¸c hiÖn t­îng cô thÓ biÓu hiÖn c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ råi dïng ph­¬ng ph¸p trõu t­îng ho¸ ®Ó t×m ra b¶n chÊt vµ tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn, liªn hÖ víi néi t¹i, c¬ chÕ t¸c ®éng cô thÓ cña qu¸ tr×nh l­u chuyÓn hµng ho¸ vµ liªn kÕt kinh tÕ víi n­íc ngoµi. - Ph¶i cã quan ®iÓm hÖ thèng vµ toµn diÖn trong nghiªn cøu còng nh­ tr×nh bµy c¸c ph¹m trï cña l­u th«ng ®èi ngo¹i trong quan hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i víi s¶n xuÊt, tiªu dïng trong n­íc, trong mèi quan hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc. - Ph¶i cã quan ®iÓm lÞch sù khi nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò cña kinh tÕ ngo¹i th­¬ng, kÕt hîp logic vµ lÞch sù lµ mét ®ßi hái quan träng cña ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ nghiªn cøu khoa häc c¸c vÊn ®Ò trong kinh tÕ nãi chung vµ kinh tÕ ngo¹i th­¬ng nãi riªng. - Ph¶i g¾n lý luËn vµo víi thùc tÕ, cÇn ph¶i kiÓm nghiÖm th­êng xuyªn nh»m hoµn thiÖn c¸c quan ®iÓm khoa häc trong ho¹t ®éng kinh tÕ. II. Ngo¹i th­¬ng Trung Quèc tr­íc thêi kú c¶i c¸ch më cöa Tr­íc khi thµnh lËp n­íc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa Trung Quèc ®· tr¶i qua hµng ngh×n n¨m d­íi chÕ ®é phong kiÕn vµ thùc d©n phong kiÕn lµm cho nÒn kinh tÕ Trung Quèc trong t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu. VÒ c¬ b¶n mäi ho¹t ®éng kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ vÉn diÔn ra trong khu«n khæ cña nÒn kinh tÕ tù cÊp tù tóc. Nh×n chung nh÷ng ho¹t ®éng cña t­ b¶n Ph­¬ng T©y trªn ®Êt n­íc Trung Quèc diÔn ra kh¸ sím, th«ng qua con ®­êng th­¬ng m¹i tõ thÕ kû XVI, XVII, XVIII. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Ph­¬ng T©y ®èi víi Trung Quèc ®­îc t¨ng c­êng ®Æc biÖt vµo thÕ kû XIX. Trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, th­¬ng nh©n Anh, Mü t¨ng c­êng du nhËp thuèc phiÖn ®Ó ®Çu ®éc nh©n d©n. Cuéc c¹nh tranh qua con ®­êng thuèc phiÖn mµ Ph­¬ng T©y ¸p ®Æt víi Trung Quèc lµm cho ®Êt nø¬c nµy mçi n¨m mÊt ®i 10 triÖu l¹ng b¹c. Sau khi thµnh lËp n­íc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa, Trung Quèc thùc hiÖn c«ng cuéc kh«i phôc kinh tÕ trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc vµ thu ®­îc nh÷ng th¾ng lîi c¬ b¶n. Trong kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1953-1957) nÒn kinh tÕ tiÕp tôc ph¸t triÓn. Nh­ng sang ®Õn n¨m 1958-1978 lµ giai ®o¹n Trung Quèc víi nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ t¶ khuynh, nãng véi, duy ý chÝ ph¶n ¸nh qua c¸c mèi lÞch sù cô thÓ nh­ “§¹i nh¶y vät”; “C¸ch m¹ng v¨n hãa v« s¶n”; “Bèn hiÖn ®¹i ho¸”. Nh÷ng chÝnh s¸ch trªn ®· ®­a ®Õn kinh tÕ Trung Quèc r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, mÊt c©n ®èi nghiªm träng; víi c«ng nghiªp th× tËp chung cao ®é ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiªp do vËy ch¸p ®Êt Trung Quèc méc lªn hµng chôc v¹n XÝ nghiÖp N«ng nghiÖp, hµng n¨m Trung Quèc ph¶i nhËp mét khèi l­îng kh¸ l¬n l­¬ng thùc s¶n xuÊt c«ng n«ng nghiÖp trong t×nh tr¹ng nãi trªn, nªn ngo¹i th­¬ng còng gi¶m sót, tíi n¨m 1971 kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng míi ®¹t b»ng n¨m 1959 lµ 4,4 tû ®« la. PhÇn II. Néi dung I. Ngo¹i th­¬ng Trung Quèc trong thêi kú c¶i c¸ch më cöa N¨m 78, sau cuéc th¶o luËn lín vÒ tiªu chuÈn ch©n lý vµ viÖc uèn n¾n sai lÇm trªn ph­¬ng diÖn lý luËn t­ t­ëng mang tÝnh toµn quèc, Gi¸m ®èc céng s¶n Trung Quèc ®· tiÕn hµnh th¾ng lîi héi nghÞ Trung ­¬ng III kho¸ XI. Héi nghÞ ®· nªu lªn quyÕt ®Þnh s¸ch l­îc chuyªn träng t©m c«ng t¸c cña toµn §¶ng x©y dùng kinh tÕ vµ c¶i c¸ch më cöa vµ x©y dùng hiÖn ®¹i ho¸. Trªn c¬ së dã, hoµ nhÞp víihd kinh tÕ trong n­íc, nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i víi chÝnh s¸ch më cöa ®· t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng, gãp phÇn to lín lµm sèng ®éng nÒn kinh tÕ nh»m tiÕn tíi thiÕt lËp mét hÖ thèng th­¬ng m¹i tù do phï hîp víi nÒn kinh tÕ më cöa hoµ nhËp vµo xu thÕ chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. XÐt trªn gi¸c ®é lÞch sö, cã thÓ nãi ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ph¸t triÓn qua c¸c giai ®o¹n sau. Giai ®o¹n 1: Tõ sau héi nghÞ trung ­¬ng 3 kho¸ XI (12/1978)®Õn 1987: §©y lµ giai ®o¹n kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng Trung Quèc t¨ng nhanh. N¨m 1978 lµ 20,6 tû ®ola, n¨m 1987 lµ 83,7 tû ®ola nghÜa lµ t¨ng lªn gÊp 4 lÇn. §iÒu ®¸ng chó träng chó ý lµ sù t¨ng nhanh trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc kh«ng ph¶i chØ so víi nh÷ng giai ®o¹n tr­íc ®©y mµ cßn nhanh h¬n tèc ®é cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Trong kho¶ng thêi gian 1978 –1987, tèc ®é b×nh qu©n víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña c¸c n­íc trong héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ c¸c n­íc XHCN (SEV) lµ 7-8%, c¸c n­íc thuéc khèi thÞ tr­êng chung Ch©u ¢u (EEC) lµ 3,1% nh­ng tû lÖ nµy ë Trung Quèc lµ 18,9%. Theo thèng kª cña ChÝnh phñ Trung Quèc, trong thêi gian 10 n¨m (1978-1987) th× ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc t¨ng 4 lÇn, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 2,5 lÇn, s¶n xuÊt N«ng nghiÖp t¨ng 2,25 lÇn. Nh­ vËy râ rµng lµ t«c ®é ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng t¨ng nhanh h¬n tèc ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. §iÒu ®ã chØ ra r»ng vai trß cña ngo¹i th­¬ng t¸c ®éng trë l¹i víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc rÊt quan träng. Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, c¬ cÊu hµng xuÊt nhËp khÈu vµ c¬ cÊu thÞ tr­êng cã nhiÒu thay ®æi râ rÖt. Sè l­îng hµng thµnh phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu t¨ng nhanh, nhÊt lµ nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng nh­ quÇn ¸o, giÇy dÐp, dông cô thÓ thao vµ c¸c lo¹i hµng thñ c«ng mü nghÖ..vv..Nh÷ng mÆt hµng nµy tû lÖ suÊt mçi n¨m t¨ng 18,5%. N¨m 1980 nh÷ng mÆt hµng trªn chiÕm 25% tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu. ChØ riªng mÆt hµng GiÇy DÐp cña Trung Quèc xuÊt sang thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa (Mü, NhËt, ý, Ph¸p) ®· cã gi¸ trÞ 160 triÖu USD. ViÖc xuÊt khÈu than vµ DÇu má t¨ng nhanh, chiÕm 21,5% trong tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng nµy thu ®­îc kÕt qu¶ trªn c¬ së t¨ng s¶n l­äng khai th¸c vµ më réng thÞ tr­êng bu«n b¸n. N¨m 1987, Trung Quèc ®· xuÊt khÈu 27,2 triÖu tÊn DÇu, 13,5 triÖu tÊn Than trong ®ã 80% xuÊt sang NhËt, 20% xuÊt sang Mü. Bªn c¹nh ®ã Trung Quèc cßn xuÊt mét sè lo¹i n«ng phÈm sang thÞ tr­êng Mü, óc, Ph¸p. VÒ nhËp khÈu h­íng theo chiÕn l­îc ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ , Trung Quèc ®· thay ®æi chÝnh s¸ch nhËp khÈu thiÕt bÞ kü thuËt. Quan ®iÓm cña Trung Quèc chØ nhËp khÈu cã chän läc thiÕt bÞ toµn bé cho nh÷ng c«ng tr×nh lín nh­ng rÊt c¸ biÖt. Trung Quèc ­u tiªn nhËp khÈu kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Ó c¶i t¹o c¸c xÝ nghiÖp cò ®· l¹c hËu. Víi quan ®iÓm nh­ vËy, Trung Quèc ®· nhËp c«ng nghÖ vµ kü thuËt cña trªn 40 n­íc, chñ yÕu lµ cña Mü, NhËp Anh, Ph¸p, T©y §øc… Trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, Trung Quèc cßn tranh thñ vay vèn cña quü tiÒn tÖ quèc tÕ víi ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi vµ chó träng sö dông nã cã hiÖu qu¶. N¨m 1982 Trung Quèc ®· vay cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc tÕ 10,8 tû USD ®Ó thanh to¸n tiÒn nhËp khÈu thiÕt bÞ ®ång bé. Bªn c¹nh ®ã c¸c n­íc T©y §øc, Anh, NhËt…. Còng cung cÊp tÝn dông dµi h¹n víi l·i suÊt thÊp ­u ®·i cho Trung Quèc. Th¸ng 10 /1984 T©y §øc cho Trung Quèc vay 50 triÖu M¸c víi l·i suÊt 2% tr¶ trong 30 n¨m. Víi chÝnh s¸ch më cöa cña Trung Quèc t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t­ b¶n n­íc ngoµi ®Çu t­ trùc tiÕp tõ 1978-1985, vèn ®Çu t­ cña t­ b¶n n­íc ngoµi vµo c¸c xÝ nghiÖp hîp doanh lµ 16,2 tû USD trong ®ã 5 tû USD ®Çu t­ vao th¨m dß vµ khai th¸c má sè cßn l¹i lµ ®Çu t­ vµo c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp ®iÖu tö, ho¸ chÊt, luyÖn kim…. Ho¹t ®éng ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo Trung Quèc chñ yÕu tËp trung vµo s¶n xuÊt., chiÕm tíi 70% trong tæng sè xÝ nghiÖp t­ b¶n n­íc ngoµi ®Çu t­ do ®ã sè xÝ nghiÖp phi s¶n xuÊt chØ chiÕm 25% trong sù ph¸t triÓn cña c¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ thµnh phè më cöa. Tõ 1985-1988, Trung Quèc tiÕp tôc hoµn thiÖn vïng më cöa ven biÓn b»ng viÖc më cöa ®ång b»ng s«ng Tr­êng Giang, ®ång b»ng S«ng Chu, vïng phÝa nam tØnh phóc KiÕn S¬n ®«ng, b¸n ®¶o Liªu §«ng, thµnh lËp tØnh ®¶o H¶i Nam vµ chuyÓn thµnh ®Æc khu kinh tÕ lín nhÊp, ®ång thêi x©y dùng 13 khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ ven biÓn ®Çu tiªn ë Qu¶ng §«ng, phóc KiÕn, Giang T«. TØnh Qu¶ng §«ng n¨m 1979 gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra lµ 60 triÖu nh©n d©n tÖ (NDT) nh­ng tíi n¨m 1987 lµ 8 tû NDT. Nh­ vËy møc t¨ng tr­ëng thËt lµ thÇn l¹, gÊp 120 lÇn. Nh×n chung trong nh÷ng n¨m qua chÝnh s¸ch më cöa ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng chó ý. Th¸ng 10/19986 Trung Quèc tuyªn bè bæ sung nh÷ng khuyÕn khÝch ®Æc biÖt cho c¸c xÝ nghiÖp hîp doanh vÒ quyÒn h¹n vÒ sö dông lîi nhuËn lao ®éng, ®· b·i quyÒn ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng cña c¸c C«ng ty xuÊt nhËp khÈu giao quyÒn cho c¸c C«ng ty ngo¹i th­¬ng ®­îc thµnh lËp theo ngµnh vµ theo l·nh thæ. ë Trung Quèc viÖc ®Çu t­ cña n­íc ngoµi ®· lµm xuÊt hiÖn 5000 xÝ nghiÖp hîp doanh, 120 xÝ nghiÖp n­íc ngoµi ®éc doanh. TÝnh tíi 1987 ®· cã 40 n­íc trong thÕ giíi t­ b¶n ®Çu t­ kinh doanh vµo Trung Quèc víi 8796 hîp ®ång ký kÕt vµ Trung Quèc ®· sö dông 31,9 tû USD vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc ®· sö dông 7 ngh×n kü s­, kü thuËt viªn cña c¸c n­íc Anh, ph¸p, Mü, NhËt. Trong ho¹t ®éng hîp t¸c ®a ph­¬ng, tÝnh ®Õn n¨m 1983 sau h¬n 20 n¨m gi¸n ®o¹n, Trung Quèc vµ Liªn X« ®· nèi l¹i quan hÖ kinh tÕ. N¨m 1985, Liªn X« ®· gióp Trung Quèc c¶i t¹o l¹i 14 c«ng tr×nh c«ng nghiÖp cò vµ x©y dùng 7 c«ng tr×nh c«ng nghiÖp míi. Víi c¸c n­íc §«ng ¢u trong khèi SEG tõ n¨m 1984 b¾t ®Çu quay l¹i hîp t¸c víi Trung Quèc. C¸c n­íc nµy nhËn gióp Trung Quèc c¶i t¹o 79 c«ng tr×nh c«ng nghiÖp trÞ gi¸ 80 triÖu USD cho c¸c ngµnh chÕ t¹o m¸y, luyÖn kim, ho¸ chÊt ®iÖn tö… trong quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc thuéc khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, Trung Quèc ®· thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c n­íc nh­ Hång C«ng, Ma Cao, §µi Loan. Hång K«ng vµ Ma Cao lµ hai khu vùc nhá thuéc tØnh Qu¶ng §«ng cña Trung Quèc. Tuy vËy nhê vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, cã tr×nh ®é kinh tÕ ph¸t triÓn kh¸ cao, cã thÓ chÕ kinh tÕ tù do cao ®é nªn Hång K«ng vµ Ma Cao kh«ng nh÷ng ®ãng vai trß cÇu nèi kinh tÕ gi÷a Trung Quèc ®¹i lôc víi thÕ giíi mµ cßn lµ n¬i cung cÊp quan träng vÒ vèn, kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý vµ viÖc lµm chä lôc ®Þa. N¨m 1978 møc bu«n b¸n gi÷a ®¹i lôc Trung Quèc víi Hång K«ng, Ma Cao lµ 2,6 tû USD. T¨ng tr­ëng kinh tÕ tèc ®é cao cña Trung Quèc cßn g¾n chÆt víi sù t¨ng nhanh xuÊt khÈu hµng chÕ biÕn sö dông nhiÒu lao ®éng. Tû träng lo¹i hµng ho¸ nµy n¨m1985 lµ 49% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Cöa ngâ chÝnh ®Ó Trung Quèc xuÊt khÈu lµ Hång K«ng. N¨m 1980 tû lÖ t¸i xuÊt khÈu cña Hång K«ng lµ 30,5% vµ tû lÖ nµy t¨ng c­êng quan hÖ mÉu dÞch Trung Quèc- Hång K«ng. Víi §µi Loan, ngay khi thùc hiÖn chñ tr­¬ng c¶i c¸ch më cöa kinh tÕ vµo cuèi n¨m 1978, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· thÇy râ vai trß kinh tÕ cña §µi Loan ®èi víi ®¹i lôc. Trong kho¶ng 5 n¨m ®Çu (1979-1984) ®Çu t­ cña §µi Loan t¹i ®aÞ lôc phÇn lín mang tÝnh lÎ tÎ, th¨m dß, quy m« nhá bÐ.. nh­ng kÓ tõ sau n¨m 1984, ®Æc biÖt tõ ®Çu n¨m 1987 nhÞp ®é ®Çu t­ ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh. Qua ®ã ta thÊy ®­îc mèi quan hÖ mËt thiÕt kh«ng thÓ t¸ch rêi gi÷a Trung Quèc víi khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ ng­îc l¹i gi÷a Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng víi Trung Quèc vµ mèi quan hÖ nµy sÏ kh«ng ®­îc ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. Kh«ng chØ mèi quan hÖ Trung Quèc víi c¸c nøoc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, mèi quan hÖ gi÷a Trung Quèc víi c¸c n­íc thuéc §«ng B¾c ¸ còng rÊt kh¨ng khiÕt. Do tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc kh¸c nhau. Cã nh÷ng n­íc tµi nguyªn thiªn nhiªn ph­¬ng ph¸p nh­ Trung Quèc, Nga, M«ng Cæ, cã nh÷ng n­íc nghÌo nµn thiÕu thèn nguån tµi nguyªn nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc. Cã nh÷ng n­íc cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu t­ b¶n, kü thuËt nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, cã nh÷ng n­íc cÇn thu hót sè l­îng lín t­ b¶n vµ kü thuËt vµo nh­ M«ng Cæ, Nga, Trung Quèc. Cã d­ thõa søc lao ®éng nh­ Trung Quèc, TriÒu Tiªn, cã n­íc l¹i thiÕt søc lao ®éng nh­ vïng ViÔn §«ng Nga, NhËt B¶n, Hµn Quèc. V× vËy yªu cÇu kh¸ch quan bæ sugn lÊn nhau vÒ kinh tÕ lµ ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña c¸c n­íc §«ng B¾c ¸. §©y lµ c¬ së kh¸ch quan rÊt thuËn lîi cho sù kÕt hîp mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt hî lý nhÊt c¸c yÕu toã s¶n xuÊt bao gåm vèn, ký thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña NhËt B¶n, Hµn Quèc víi tµi nguyªn thiªn nhiªn nh­ cña Nga, M«ng Cæ vµ søc lao ®éng cña TriÒu Tiªn, Trung Quèc, NhËt B¶n chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt trong hîp t¸c kinh tÕ §«ng B¾c. Tõ n¨m 1972 Trung Quèc vµ NhËt B¶n ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ nhê ®ã quanhÖ kinh tÕ ®· ph¸t triÓn thuËn lîi tiÒn vèn tõ NhËt B¶n vµo Trung Quèc n¨m 1983 lµ 0,95 tû USD, chiÕm 48,2% vèn n­íc ngoµi Trung Quèc thu hót ®­îc ®Õn n¨m 1985 sè tiÒn nµy t¨ng lªn 1,59 tû USD chiÕm 34,2%. Qua viÖc bu«n b¸n, ®Çu t­ Trung Quèc më réng viÖc hîp t¸c víi NhËt ë c¸c ngµnh gia c«ng xuÊt khÈu. Trong mét sè lÜnh vùc nh­ s¶n xuÊt xe«t«, cm¸y mãc ®iÖn tö vµ ®å dïng gia ®×nh…v..v.. Trung Quèc th«ng qua viÖc nhËp linh kiÖn, thiÕt bÞ cña Nh¹t ®Ó gia c«ng xuÊt khÈu, b»ng ph­¬ng thøc nµy Trung Quèc cã thÓ lîi dông ®­îc kü thuËt cña NhËt kÕt hîp víi lao ®éng gi¸ rÎ cßn rÊt dåi dµo ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng mÆt hµng ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc lµm nµy ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc hiÖn ®¹i ho¸ nÒn c«ng nghiÖp Trung Quèc. Ngoµi quan hÖ mang tÝnh bæ sung cho nhau gi÷a Trung Quèc vµ NhËt B¶n, Trung Quèc cßn quan hÖ víi Nga d­íi h×nh thøc lµ Trung Quèc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng sang Nga bëi n­íc Nga cã ®­êng biªn giíi chung rÊt dµi víi Trung Quèc, cã tr÷ l­îng tµi nguyªn rÊt lín vµ rÊt thiÕu nh©n c«ng ë vïng ViÔn §«ng. Tõ sù ph©n tÝch quan hÖ kinh tÕ gi÷a Trung Quèc vµ c¸c n­íc §«ng ¸ cho thÊy Trung Quèc kh«ng thÓ phån vinh ®­îc nÕu thiªó sù hç trî cña kinh tÕ §«ng ¸ vµ ng­îc l¹i; ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a Trung Quèc cÇn ®Èy m¹nh quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi khu vùc, ®ã lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®Ó ph¸t triÓn nhanh søc m¹nh kinh tÕ cña quèc gia nµy. Nh×n chung ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc trong giai ®o¹n nµy còng ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tù ®¸ng kÓ taä ra c¬ së vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ë giai ®o¹n sau. Giai ®o¹n 2: Tõ n¨m 1988 ®Õn nay. Trong giai ®o¹n nµy qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch triÖt ®Ó t¹o ra nh÷ng b­íc ph¸t triÓn lín cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Qu¸ tr×nh nµy tr¶i qua 3 giai ®o¹n chÝnh: Giai ®o¹n thø nhÊt, tõ 1988 ®Õn 1990. §©y lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu thÝ ®iÓm hÖ thèng hîp ®ång tr¸ch nhiÖm trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng. ChÝnh phñ ®· ®×nh chØ viÖc trî cÊp tµi chÝnh trong xuÊt khÈu ®¸nh gi¸ vµ quy ®Þnh møc ®é kinh tÕ cña c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c C«ng ty ngo¹i th­¬ng kh¸c nhau. Mét hÖ thèng ®iÒu tiÕt vÜ m« vÒ ngo¹i th­¬ng ®· b¾t ®Çu ho¹t ®éng. ChÝnh phñ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng th«ng qua c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ kh¸c nhau nh­: gi¸ c¶, tû gi¸ hèi ®o¸i, l·i suÊt vµ viÖc c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi xuÊt khÈu. Tõ th¸ng 10/1998 chøc n¨ng cña Bé ngo¹i th­¬ng còng ®· ®­îc ®æi míi; ngoµi viÖc nghiªn cøu x¸c ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng, qu¶n lý giÊy phÐp, h¹ng ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ra cßn chÞu tr¸ch nhiÖm kÕ to¸n ngo¹i hèi, gi¸m s¸t qu¶n lý c«ng t¸c thèng kª, chØ ®¹o c«ng t¸c kinh doanh vµ kÕ to¸n tµi vô cña c¸c xÝ nghiÖp ngo¹i th­¬ng, tham gia ®iÒu tiÕt møc thuÕ vµ c©n ®èi c«ng t¸c ngo¹i th­¬ng gi÷a c¸c khu vùc. Trong giai ®o¹n nµy Trung Quèc gi¶m sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ ph©n phèi nguån lùc lµm sèng ®éng c¸c doanh nghiÖp. Nh­ng còng trong giai ®o¹n nµy Trung Quèc gÆp nhiÒu khã kh¨n v× sau sù kiÖn Thiªn An m«n n¨m 1989 c¸c n­íc Ph­¬ng T©y gi¶m dÇn c¸c quan hÖ nh»m trõng ph¹t Trung Quèc. PhÝa Trung Quèc vÉn tÝch cùc t×m c¸ch duy tr× c¸c ho¹t ®éng kh«ng cho chóng sôt xuèg tíi møc qu¸ thÊp. Th¸ng 5 n¨m 1989. Tæng bÝ th­ §¶ng céng s¶n Liªn X« Gooc – Ba Chop ®· th¨m B¾c Kinh vµ cã cuéc héi ®µm víi §Æng TiÓu B×nh. §©y lµ cuéc gÆp ®Çu trªn 30 n¨m ®èi ®Çu, thùc hiÖn b×nh th­êng ho¸ quan hÖ hai n­íc. B¾t ®Çu tõ ®©y, viÖc trao ®æi hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, th­¬ng m¹i, khoa häc kü thuËt qu©n sù… ®Òu ®· ph¸t triÓn. Trong quan hÖ víi ViÖt Nam thêi kú nµy, quan hÖ ViÖt Trung diÔn ra n¸o nhiÖt víi viÖc bu«n b¸n, trao ®ái hµng ho¸ thiÕt yÕu gi÷a nh©n d©n c¸c x· hai bªn… Ta sÏ xem xÐt mèi quan hÖ nµy ë phÇn sau. Giai ®o¹n thø hai: Tõ n¨m 1991 ®Õn 1993. B¾t ®Çu õ giai ®o¹n nµy ChÝnh phñ Trung Quèc ®· huû bá hoµn toµn kho¶n trî cÊp tµi chÝnh cña nhµ n­íc ®èi víi xuÊt khÈu, ®iÒu nµy buéc c¸c chóng t«i ph¶i tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng mét c¸ch ®éc lËp, trë thµnh ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm duy nhÊt vÒ lîi nhuËn vµ th¸t b¹i cña hä. Cïng víi viÖc giao quyÒn s¶n xuÊt, quyÒn kinh doanh ngo¹i th­¬ng cho c¸c ®Þa ph­¬ng, Trung Quèc ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nh»m t¹o ®iÒu kiÖn më rég ph¹m vi kinh doanh cña lÜnh vùc naú. §èi víi xuÊt khÈu nhµ n­íc quy ®Þnh chØ mét sè Ýt mÆt hµng cã liªn quan ®Õn lîi Ých quèc gia. Mét sè Ýt hµng ho¸ kh¸c t­¬ng ®«i­ quan träng vµ cã søc c¹nh tranh m¹nh ®­îc thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch cã tÝnh chØ ®¹o cßn l¹i phÇn lín hµng ho¸ xuÊt khÈu ®­îc kinh doanh theo kiÓu th¶ næi tuú sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng. §èi víi nhËp khÈu, cho phÐp c¸c C«ng ty, xÝ nghiÖp tù tæ chøc vµ hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lç l·i. §èi víi motä sè Ýt hµng ho¸ nhËp khÈu quan träng cã ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých quèc gia, nhµ n­íc chØ ®Þnh mét sè tæ chóng t«i ngo¹i th­¬ng tæ chøc thùc hiÖn. Mét sè hµng ho¸ tËp trung trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ cã gi¸ c¶ biÕn ®éng nhµ n­íc sÏ phèi hîp víi c¸c chóng t«i ngo¹i th­¬ng chuyªn nghiÖp ®Þnh møc ®é kÕ ho¹ch nhËp khÈu. Nhê nh÷ng biÖn ph¸p trªn mµ tõ 1/1991 ChÝnh phñ Trung Quèc ®· ®­îc quyÒn tù chñ cho 100 C«ng ty ngo¹i th­¬ng lín. Nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, nhµ n­íc ®· ®Ò ra chÕ ®é kho¸n kinh doanh ngo¹i th­¬ng. Tæng chóng t«i ngo¹i th­¬ng trung ­¬ng giao kho¸n xuÊt khÈu trùc tiÕp cho c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c ®Þa ph­¬ng chÞu trcsh nhiÖm tæ chøc xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ vÒ vµ giao nép 70% ®­îc gi÷ l¹i 30% ë ®Þa ph­¬ng, chØ tiªu kho¸n ®­îc giao cho c¸c xÝ nghiÖp vµ c¬ së ngo¹i th­¬ng. ViÖc c¶i c¸ch hÖ thèng qu¶n lý ngo¹i tÖ ®· gióp c¸c chóng t«i cã ®­îc nhiÒu ngo¹i tÖ h¬n cho c¸c nhu cÇu më réng t¸c ®Çu t­ cña hä. §ång thêi víi viÖc thu hÑp, giíi h¹n c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu nh»m më réng tù do th­¬ng m¹i. Nh­ng kÕt qu¶ thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch trªn. Víi chñ tr­¬ng “Më cöa ra mäi h­íng, ®a bªn ho¸”, trong lÜnh vùc thu hót vèn tõ n­íc ngoµi th× vèn tÝn dông cña Trung Quèc tõ 1978 tíi n¨m 1993 lµ 60 tû USD, trong thêi gian Êy vèn ®Çu t­ trùc tiÕp nøoc ngoµi ®· ký kÕt lµ 122,7 tû USD. Nh×n chung tõ 1986 –1992 l­îng vèn n­íc ngoµi thu huts vµo Trung Quèc t¨ng nhanh, b×nh qu©n hµng n¨m lµ 22,5%. Do c¶i c¸ch më cöa, lÊy c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa lµm môc tiªu ®em l¹i cho s¶n xuÊt trong n­íc cã nhiÒu tiªn bé, v× vËy kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc tiÕp tôc t¨ng lªn. N¨m 1993 ®¹t 195,7 tû USD. N¨m 1978 ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®øng thø 32 th× n¨m 1992 v­ín lªn ®øng thø 11 trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong lÜnh vùc ®µm ph¸n ®a ph­¬ng, th¸ng 5 n¨m 1991, Tæng bÝ th­ Giang Tr¹ch D©n th¨m Liªn X« vµ ngo¹i th­¬ng hai n­íc ®· ký hiÖp ®Þnh biªn giíi phÝa §«ng Trung – Nga. Th¸ng 8-1991khi Liªn X« x¶y ra s­h kiÖn 19-8 vµ sau ®ã 15 n­íc céng hoµ trë thµnh nh÷ng quèc gia ®éc lËp cã chu quyÒn, Nga tuyªn bè quyÒn kÕ thõa Liªn X« cò, Trung Quèc lÇn l­ît thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi 15 n­íc cég hoµ nµy. Trong ®ã ®Æc biÖt thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi céng hoµ Liªn Bang Nga giao céng hoµ Liªn Bang Nga vµo ngµy 27/12/1991. Th¸ng 12/1992, sau chuyÕn th¨m Trung Quèc cña Tæng thèng Enxin, mËu dÞch hai chiÒu ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®Æc biÖt lµ bu«n b¸n gi÷a hai n­íc ®· lªn ®Õn 5,8 tû USD, v­ît møc bu«n b¸n cao nhÊt n¨m 1993 µ 7,6 tû USD gi÷a Liªn X« vµ Trung Quèc tr­íc ®©y (4,3 tû USD n¨m 1991) §èi víi c¸c n­íc ë khu vùc ®«i bê eo biÓn nh­ Hång K«ng, Ma Cao , trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 1993, møc bu«n b¸n gi÷a ®¹i lôc Trung Quèc víi hai n­íc nµy t¨ng h¬n 10 lÇn, tõ 2,6 tû USD lªn tíi h¬n 27,5 tû USD. Trong mét thêi gian dµi Hång K«ng, Ma Cao lµ b¹n hµng lín thø nhÊt cña Trung Quèc chØ riªng n¨m 1990 tæng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a Trung Quèc víi Hång K«ng ®¹t 26,4 tû USD víi MaCao ®at 580 triÖu USD. Víi §µi Loan, n¨m 1992 ngµy cµng cã nhiÒu chóng t«i lín cña §µi Loan ®Çu t­ vµo §¹i lôc, n¨m 1992 kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ®¹i lôc, vµ §µi loan lµ 7,39 tû USD gÊp h¬n 23 lÇn so víi n¨m 1980, n¨m 1993 lµ 14,39 tû USD gÊp 45 lÇn n¨m 1980. §èi víi c¸c n­íc ë §«ng B¾c ¸, n¨m 1991 tiÒn vèn tõ NhËt B¶n vµo Trung Quèc lµ 1,8 tû USD t¨ng h¬n so víi c¸c n¨m 1983,1985. N¨m 1993 sè dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c xÝ nghiÖp NhËt B¶n vµ Trung Quèc t¨ng lªn 93,2% tû USD. Trung Quèc víi Hµn Quèc ®Õn 8/1992 míi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ vµ n¨m ®ã Hµn Quèc ®· lµ b¹n hµng bu«n b¸n thø b¶y cña Trung Quèc. Nh­ vËy trong thêi kú nµy lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc ®· thÓ hiÖn c¬ chÕ míi b»ng viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch mét c¸ch thèng nhÊt, c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ ®éc lËp tr¸ch nhiÖm ®èi víi lîi nhuËn vµ thiÖt h¹i. Thªm vµo ®ã hÖ thèng kiÓm so¸t vÜ m« vÒ ngo¹i th­¬ng c¬ b¶n ®· ®­îc h×nh thµnh. Giai ®o¹n thø 3: Tõ n¨m 1994 ®Õn nay. Trung Quèc l¹i tiÕn thªm mét b­íc n÷a trong viÖc c¶i c¸ch tæ chøc tµi chÝnh, Ng©n hµng, ngo¹i hèi, ®Çu t­ vµ l­u th«ng ®èi víi hÖ thèng ngo¹i th­¬ng. ChÕ ®é hai tû gi¸ bÞ huû bá, thèng nhaaats gi¸ cña ®ång nh©n d©n tÖ víi c¸c ngo¹i tÖ kh¸c, chñ yÕu dùa vµo thÞ tr­êng cung vµ ngo¹i tÖ. ThÞ tr­êng giao dÞc ngo¹i tÖ gi÷a c¸c Ng©n hµng ®· ®­îc thµnh lËp, nhõam trî gióp cho c¬ chÕ x©y dùng tû gi¸ hèi ®o¸i vµ nhËn ra nh÷ng t¸c ®éng cã thÓ lµm thay ®æi ®ång NDT ®èi víi tµi kho¶n hiÖn hµnh. Cuéc c¶i c¸ch vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i ®· thóc ®Èy c¶i c¸ch trong hÖ thèng qu¶n lý nhËp khÈu. Mét sè quy ®Þnh h¹n chÕ phi thuÕ quan bÞ huû bá hoÆc bÞ gi¶m bít, ®· më réng thªm. tù do cho ho¹t ®éng nhËp khÈu. Trong giai ®o¹n nµy c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Õn n¨m 1994 Trung Quèc ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng nhËp siªu, chuyÓn sang xuÊt siªu vµ thay ®æi c¬ cÊu nhßm hµng xuÊt khÈu. ThÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc tr¶i kh¾p c¸c quèc gia trªn thÕ giíi c¬ cÊu hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong trÞ gÝa xuÊt khÈu tõ 49% n¨m 1980 t¨ng lªn trªn 86% n¨m 1995. Kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng t¨ng tõ 13% n¨m 1978 ®Õn 30% n¨m 1995, tõ 36 tû USD lªn 300 tû USD. Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i víi n­íc ngoµi, Trung Quèc kh«ng ngõng më réng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc bu«n b¸n chuyÓn khÈu qua Hång K«ng gi÷a §¹i lôc víi c¸c n­íc thuéc khu vùc víi §µi loan vµ ®¹i lôc ®Òu theo ®uæi chiÕn l­îc xuÊt khÈu h­íng vµo c¸c thÞ tr­êng NhËt B¶n,Mü. Víi Hång K«ng vµ MaCao, t¨ng tr­ëng kinh tÕ tèc ®é cao cña Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua g¾n chÆt víi sù t¨ng nhanh xuÊt khÈu hµng chÕ biÕn sö dông nhiÒu lao ®éng tû träng lo¹i hµng ho¸ nµy n¨m 1994 lµ 88% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu, cöa ngâ chÝnh ®Ó Trung Quèc xuÊt khÈu lµ Hång K«ng, sau sù kiÖn Hång K«ng trë vÒ Trung Quèc ngµy 7/7/1997, Trung Quèc ®· ®­a nhiÒu biÖn ph¸p míi nh»m ph¸t huy thÕ m¹nh vèn cã cña kinh tÕ Hång K«ng vµ t¨ng thªm søc m¹nh tæng hîp cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Th¸ng 12/1999, Trung Quèc l¹i tiÕp tôc thu håi MaCao n¬i cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®©y lµ ®iÒn kiÖn thuËn lîi h¬n cho Trung Quèc trong viÖc lµm ¨n bu«n b¸n víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Trong quan hÖ víi NhËt B¶n, mËu dÞch gi÷a Trung Quèc vµ NhËt B¶n, mËu t¨ng tõ 1,1 tû USD n¨m 1972 lªn 46,2 tû USD n¨m 1994. N¨m 1995, bu«n b¸n hai chiÒu ®¹t 57,8 tû USD, t¨ng 25% so víi n¨m 1994 trong ®ã xuÊt khÈu cña NhËt sang Trung Quèc lµ 21,9 tû USD tiÒn vèn tõ NhËt B¶n vµo Trung Quèc còng t¨ng lªn kh«ng ngõng sau bµi nãi chuyÖn trong chuyÕn ®i th¨m MiÒn Nam Trung Quèc cña §Æc TiÓu B×nh, ®Çu t­ cña NhËt B¶n vµo Trung Quèc t¨ng m¹nh h¬n. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 1995, sè dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c XÝ nghiÖp NhËt B¶n vµo Trung Quèc lªn tíi 13249, tæng sè vèn ®· ký lµ 21,2 tû USD, xÕp sau Hång K«ng, ¸o M«n, §µi Loan, Mü. Víi Hµn Quèc mËu dÞch bai chiÕu gi÷a hai n­íc ®Õn n¨m 1997 ®· lªn tíi gÇn 11 tû USD, v× nh÷ng nhu cÇu hîp t¸c kinh tÕ gi÷a Trung Quèc víi Hµn Quèc t­¬ng tù nh­ NhËt B¶n víi Trung Quèc nªn sau khi b×nh th­êng hãa quan hÖ gi÷a hai n­íc, quan hÖ kinh tÕ song ph­¬ng gi÷a 2 quèc gia nµy kh«ng ngøng t¨ng tiÕn, t¹o lîi thÕ ph¸t triÓn cho nhau. Quan hÖ kinh tÕ gi÷a Trung Quèc vµ Nga trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 90 cã sù ph¸t triÓn ch­a tõng thÊy trong lÞch sö quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai bªn riªng n¨m 1995 hai bªn ®· kü trªn 40 hiÖp ®Þnh hîp t¸c vÒ nhiÒu mÆt. Trung Quèc ®· ký trªn 40 hiÖp ®Þnh hîp t¸c vÒ nhiÒu mÆt Trung Quèc ®· trë thµnh b¹n hµng lín thø hai cña Nga sau §øc cßn Nga trë thµnh b¹n hµng lín thø b¶y cña Trung Quèc. §Õn n¨m 1996 kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu ®¹t 7 tû USD trong ®ã Trung Quèc nhÊp khÈu tõ Nga 3,7 tû USD, t¨ng 67% so víi n¨m 1995. Dù kiÕn n¨m 2005 sÏ ®¹t tíi 20 tû USD. Trong quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc kh¸c ®Õn 15/11/1999 Trung Quèc vµ Mü ®· ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i. MÆc dï cho ®Õn nay cßn nhiÒu vÊn ®Ò gi÷a hai n­íc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt nh­ng hai hai bªn vÉn cè g¾ng duy tr× ra ®Èy quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ song ph­¬ng ngµy mét tèt ®Ñp h¬n. HiÖn nay Trung Quèc ®ang tiÕn tíi gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (NTO) 20/5/2000 Trung Quèc vµ EU ®· chÝnh thøc ký kÕt hiÖp ®Þnh vÒ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO. Víi hiÖp ®Þnh nµy cßn gióp cho hµng ho¸ cña Trung Quèc, trong ®ã cã nhiÒu mÆt hµng quan träng nh­ n«ng s¶n, dÖt may, ®iÖn tö…. cã ®iÒn kiÖn th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ tr­êng EU. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng dÖt may hiÖn mang l¹i cho Trung Quèc nguån thu lín, n¨m 1999 Trung Quèc thu vÒ h¬n 41 tû USD tõ xuÊt khÈu hµng dÖt, b»ng 21% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong c¶ nø¬c n¨m 1999. Ngoµi Mü vµ EU Trung Quèc cßn ®¹t ®­îc nhiÒu tho¶ thuËn th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi nhiªu n­íc kh¸c n÷a. §Õn cuèi th¸ng 10 n¨m 2000, Trung Quèc ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi 36 trªn tæng sè 37 thµnh viªn cña WTO mµ Trung Quèc cÇn ph¶i kü kÕt, s¾p tíi. Trªn ®©y lµ nh÷ng thµnh qu¶ mµ Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2001, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng Trung Quèc vÉn trªn ®µ ph¸t triÓn. Nh÷ng thµnh qu¶ mµ ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc lµ do nh÷ng chÝnh s¸ch biÖn ph¸p thÝch hîp tø sau héi nghÞ TW3 kho¸ XI mµ §¶ng céng s¶n Trung Quèc ®· ®Ò ra. MÆc dï vÉn cßn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n nh­ nî n­íc ngoµi vÒ vèn (®©y lµ t×nh tr¹ng cña hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi) viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­, viÖc kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ cña vÊn ®Ò m«i sinh, m«i tr­êng nhiÒu n¨m tr­íc vÊn ®Ò nµy trªn 1 ph­¬ng diÖn nµo ®ã sÏ kh«ng khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ , t¨ng xuÊt khÈu cßn nÕu ph¸ gi¸ sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi kinh tÕ toµn cÇu. VÊn ®Ò Trung Quèc gia nhËp WTO vÉn bÞ Mü ng¨n trë. HIÖn nay Trung Quèc cßn ®ang ph¶i ®èi phã víi t×nh tr¹g gi¶m sót cña xuÊt khÈu. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ Trung Quèc ®ang tõng b­íc kh¾c phôc nh»m gi÷ v÷ng ®µ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi riªng. Vµi nÐt vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Trung. ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hai n­íc l¸ng giÒng nói s«ng liÒn d¶i, viÖc giao l­u kinh tÕ gi÷a hai n­íc ®· cã rÊt l©u. MÆc dï quan hÖ bu«n b¸n cã tÝnh chÊp quèc tÕ gi÷a hai n­íc chØ cã tõ thÕ kû X, sau khi ViÖt Nam tho¸t khái ¸ch ®« hé cña phong kiÕn Trung Quèc song ®iÒn kiÖn ®Þa lý lÞch sö ®ã lµ nh÷ng tiÒn ®Ò quý b¸u cña mèi quan hÖ kinh tÕ ViÖt Trung sau nµy. Tr­íc 1989 quan hÖ gi÷a hai n­íc ch­a cã tÝnh th­¬ng m¹i do nh÷ng ®iÒn kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng kÐm ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng nhiÒu sai lÇm, hiÖu qu¶ kÐm vµ kh«ng ph¸t triÓn. Trung Quèc lµ n­íc lín, l¹i®ang viÖc trî co ViÖt Nam kh¸ng chiÕn nªn dï lµ bu«n b¸n th× viÖc cung cÊp c¸c chñng lo¹i hµng ho¸, ph­¬ng thøc thanh to¸n ®Òu mang tÝnh phÝ kinh tÕ, trong kho¶ng 10 n¨m (1979-1988) quan hÖ ViÖt Trung kh«ng b×nh th­êng, viÖc bu«n b¸n vÉn diÔn ra qua biªn giíi nh­ng quy m« nhá. Tõ n¨m 1989, ban bÝ th­ trung ­¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam kho¸ VI ra th«ng b¸o sè 118 cho phÐp nh©n d©n c¸c x· biªn giíi ®­îc qua l¹i th¨m th©n vµ trao ®æi hµng ho¸ thiÕt yÕu, tõ ®ã quan hÖ ViÖt Trung trë l¹i binh th­êng vµ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Trong nhiÒu n¨m cöa khÈu chî vµ c¸c ®­êng mßn biªn giíi lµ nh÷ng n¬i hµng ho¸ ra vµo tÊp nËp cña hai n­íc. Sau khi hai n­íc nèi liÒn viÖc th«ng ®­êng s¾t, ®­êng biÓn, ®­êng hµng kh«ng, bu«n b¸n chÝnh ng¹ch gi÷a hai n­íc cµng ph¸t triÓn, viÖc giao l­u th­¬ng m¹i hai bªn cµng phong phó tÊp nËp. Cho ®Õn n¨m 2000 víi c¸c h×nh thøc chÝnh ng¹ch, tiÓu ng¹ch, kim ng¹ch bu«n b¸n ViÖt Trung n¨m 1998 ®¹t chõng 1,54 tû USD so víi 32,2 triÖu USD n¨m 1991, nhiÒu h¬n 50 lÇn, n¨m 1999 còng x¾p xØ 1,5 tû USD. VÒ phÝa Trung Quèc, sau khi kh«i phôc giao l­u bu«n b¸n víi ViÖt Nam, Trung Quèc ®· më ®­îc con ®­êng th«ng th­êng cho khu vùc T©y Nam réng lín bao gåm c¸c tØnh Tø Xuyªn, Quú Ch©u, T©y T¹ng, V©n Nam vµ Qu¶ng T©y ®i ra biÓn ®«ng vµ c¸c nøoc §«ng Nam ¸. Hai tØnh cã biªn giíi chung víi ViÖt Nam lµ V©n Nam vµ Qu¶ng T©y kinh tÕ ®Òu ®· ®ù¬c c¶i thiÖn sau khi më cöa víi ViÖt Nam. C¸c cöa khÈu cña Qu¶ng T©y chÊt ®Çy hµng ho¸ ®Ó xuÊt ®i ViÖt Nam, kh«ng nh÷ng cña b¶n tØnh mµ cßn cã c¸c tØnh kh¸c chë ®Õn, do ®ã ®©y cßn lµ c¸c tr¹m trung chuyÓn, C¸c XÝ nghiÖp h­¬ng trÊn cña Qu¶ng T©y vµ cña mét sè tØnh néi ®Þa lµm ¨n trë nªn khÊm kh¸ nhê cã thÞ tr­êng míi lµ ViÖt Nam. ViÖt Nam lËp l¹i quan hÖ bu«n b¸n víi Trung Quèc trong bèi c¶nh kinh tÕ x· héi gÆp khã kh¨n nÆng nÒ . Quan hÖ víi c¸c b¹n hµng truyÒn thèng lµ Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ©u gÇn nh­ bÞ gi¸n ®o¹n. Bu«n b¸n víi Trung Quèc phi¸ B¾c ViÖt Nam. Nhê bu«n b¸n v¬i Trung Quèc phÝa ViÖt Nam ®· t¨ng ®¸ng kÓ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu nhÊt lµ c¸c tØnh ven biÓn. Trong cuéc c¹nh tranh vãi hµng Trung Quèc nhiÒu s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®· n©ng cao ®­îc chÊt l­îng nhanh nh¹y vµ am hiÓu trong qu¶n lý kinh doanh nhê giao tiÕp. Tuy nhiªn quan hÖ bu«n b¸n ViÖt Trung thêi gian gÇn ®©y cã xu h­íng chõng l¹i tèc ®é t¨ng tr­ëng bu«n b¸n gi÷a hai bªn chËm h½n l¹i cô thÓ sau khi ph¸t triÓn “®¹i nh¶y vät” víi tèc ®é gÇn 250% vµo n¨m 1993 th× kim ng¹ch hai chiÒu ViÖt Trung gi¶m dÇn tèc ®é. N¨m 1997 tæng kim ng¹ch mËu dÞch hai n­íc ®¹t 1,4 tû USD, t¨ng 25% so víi n¨m 1997. N¨m 1999 kim ng¹ch bu«n b¸n ViÖt Trung cã thÓ ®¹t xÊp xØ n¨m tr­íc. Song song víi nguy c¬ cña xu h­íng gi¶m dÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch, ¶nh h­ëng ®Õn quan hÖ nµy vèn h×nh thµnh ngay tõ khi t¸c më cöa khÈu giao l­u bu«n b¸n ®ã lµ Trong bu«n b¸n ViÖt Trung, Trung Quèc lu«n lu«n xuÊt siªu cßn ViÖt Nam lu«n lu«n nhËp siªu. §µnh r»ng t×nh tr¹ng nhËp siªu lµ ®iÒu khã tr¸nh khái ®èi víi nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn trong thêi kú b¾t ®Çu x©y dùng kinh tÕ nh­ng nÕu c¸n c©n th­¬ng m¹i chªnh lÖch qu¸ lín, th©m hôt nghiªng vÒ phÜa n­íc nhá yÕu th× nø¬c nhËp siªu sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n, bÞ ®éng trong s¶n xuÊt. Theo sè liÖu cña H¶i quan Trung Quèc, trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999, tæng kim ng¹ch bu«n b¸n hai n­íc ®¹t kho¶ng 515,07 triÖu USD vµ nhËp khÈu tõ ViÖt Nam kho¶ng 123,1 triÖu USD, b»ng h¬n 2/3 tæng kim ng¹ch vµ h¬n 2 lÇn so nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã lµ nÆn bu«n lËu tõ Trung Quèc sang ViÖt Nam còng ¶nh h­ëng tíi quan hÖ ViÖt Trung. Sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é kinh tÕ ngo¹i th­¬ng gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam thÓ hiÖn qua ­u thÕ cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam thÓ hiÖn qua ­u thÕ cña Trung Quèc so víi ViÖt Nam vÒ chñng lo¹i mÆt hµng xuÊt khÈu, nhÊp khÈu. ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Trung Quèc nhiÒu nguyªn liÖu, n«ng s¶n th«, Trung Quèc xuÊt khÈu sang ViÖt Nam nhiÒu hµng tiªu dïng kÓ c¶ hµng xa xØ. Tuy nhiªn d©y kh«ng ph¶i lµ mét c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu ®¸ng khuyÕn khÝch mµ ®ßi hái ph¶i sím thay ®æi trªn ph¹m vi c¶ n­íc. NÕu kh«ng ph¸t triÓn ®­îc hµng chÕ biÕn th× t¨ng tr­ëng ngo¹i th­¬ng sÏ thÊp hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao, møc tÝch luü sÏ kh«ng ®ñ lín, Ýt ®ãng gãp cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô kinh tÕ x· héi cña ®Êt nø¬c. Ho¹t ®éng Ng©n hµng rÊt kÐm, nhÊt lµ ë biªn giíi ngµy 26/5/1993 Ng©n hµng Trung ­¬ng cña hai n­íc ®· ký hiÖp ®Þnh hîp t¸c vµ thanh to¸n, theo ®ã mäi kho¶n thanh to¸n ph¶i th«ng qua Ng©n hµng th­¬ng m¹i hai n­íc theo th«ng lÖ qu¸ tr×nh b»ng ngo¹i tÖ tù do chuyÓn ®æi. Nh­ng trªn thùc tÕ Ng©n hµng ch­a lµm ®­îc chøc n¨ng kiÓm so¸t vµ kinh doanh tiÒn tÖ. ThÞ tr­êng chî ®en bu«n b¸n tiÒn c«ng khai ë c¸c cöa khÈu h×nh thµnh tõ nhiÒu n¨m nay lµ n¬i diÔn ra c¸c hiÖn t­îng lõa ®¶o chiÕm dông vèn l­u hµnh tiÒn gi¶ ë c¸c t×nh biªn giíi diÔn ra th­êng xuyªn. Bªn c¹nh ®ã lµ téi ph¹m vµ c¸c tÖ n¹n x· héi gia t¨ng tû lÖ thuËn víi sù gia t¨ng cña mËu dÞch tØnh biªn giíi. Tuy vËy, viÖc giao l­u bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hîp víi ®ßi hái cña c«ng cuéc ®æi míi vµ c¶i c¸ch më cöa hai n­íc. Víi trªn 20 v¨n b¶n tho¶ thuËn ®· ký kÕt, mµ trong ®ã cã nhiÒu hiÖp ®Þnh quan träng mµ gÇn ®©y nhÊt lµ hiÖp ®Þnh vÒ biªn giíi trªn ®Êt liÒn, mèi quan hÖ nµy ®· cã ®­îc bé khung ph¸p lý lµm c¬ së ®¶m b¶o vøng ch¾c cho t­¬ng lai nã ®· mang l¹i lîi Ých rÊt nhiÒu cho nh©n d©n hai nø¬c. Trong chuyÕn®i th¨m Trung Quèc th¸ng 3/1999 Tæng bÝ th­ Lª Kh¶ Phiªu ®· ký tuyªn bè chung hai n­íc víi chñ tr­¬ng “l¸ng giÒng h÷u nghÞ,hîp t¸c toµn diÖn æn ®Þnh l©u dµi, h­íng tíi t­¬ng lai”trong cuéc häp b¸o sau khi kÕt thóc ®¹i h«i ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng th¸ng 4 –2000 Tæng bÝ th­ míi N«ng §øc M¹nh ®· khÆng ®Þnh quan hÖ ViÖt Trung sÏ ngµy cµng lín m¹nh vµ g¨n bã chÆt chÏ theo ®óng chñ tr­¬ng víi khÈu hiÖu 16 ch÷ vµng trªn. Tuy nhiªn trong thêi gian tíi trong quan hÖ gi÷a hai n­íc sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n tè míi, võa lµ c¬ héi, võa lµ th¸ch thøc, song cã lÏ th¸ch thøc nhiÒu h¬n c¬ héi. §ã lµ viÖc Trung Quèc s¾p tíi sÏ gia nhËp WTO, ViÖt Nam thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña AFTA vµ trong t­¬ng lai còng sÏ gia nhËp WOT. Nh÷ng sù kiÖn ®ã sÏ gióp cho hai n­íc tham gia s©u vµo sù ph©n c«ng quèc tÕ, héi nhËp tèt h¬n víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. ViÖc Trung Quèc gia nhËp WTO mang l¹i cho Trung Quèc nh÷ng c¬ héi xuÊt ®­îc thiÕt bÞ kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn, khi ®ã mét sè lo¹i hµng ho¸ cña Trung Quèc trë nªn Õ thõa nÒn s¶n xuÊt ViÖt Nam, l©m vµo cho nhiÒu ngµnh hµng cña ta khã tån t¹i ®­îc. Cßn mét thùc tÕ kh¸c n÷a lµ viÖc bu«n b¸n gi÷a hai n­íc ViÖt Trung ®­îc nèi l¹i khi c¶ hai n­íc ®Òu chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Mµ theo c¬ chÕ nµy th× tÊt yÕu ph¶i mang l¹i tÝnh c¹nh tranh ®Ó lîi nhuËn cao, ®iÒu nµy dÔ dÉn tíi sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, kh«ng nghÜ tíi lµm ¨n l©u dµi. MÆt kh¸c Trung Quèc cã nhiÒu ­u thÕ h¬n ViÖt Nam nh­ ®· ®i vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng tr­íc ViÖt Nam 10 n¨m, ®· cã kinh nghiÖm bu«n b¸n víi nhiÒu ®èi t¸c trªn thÕ giíi, Trung Quèc l¹i lµ n­íc lín, tiÒn lùc m¹nh, c¬ së h¹ tÇng vµ ®iÒn kiÖn vËt chÊt cña c¸c cöa khÈu phÝa Trung Quèc ®Òu h¬n h¼n phÝa ViÖt Nam. Mét thùc tÕ n÷a lµ hµng ho¸ Trung Quèc nhËp vµo ViÖt Nam víi gi¸ thÊp h¬n hµng ViÖt Nam, mµ s¶n xuÊt cña ViÖt Nam khi míi më cöa cßn yÕu nªn nh­ mét chç tròn tiÕp nhËn hµng gi¸ rÎ cña Trung Quèc qua ®ã cã thÓ thÊy trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nh÷ng ®iÒu tiÖn lµ khã tr¸nh khái nøoc ta cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch biÖn ph¸p ®Ó thÝch øng gi¶m tèi ®a møc thua thiÖt do c¹nh tranh mang l¹i trong thêi gian tíi. Tuy nhiªn ®ång thêi víi sù c¹nh tranh tù ph¸t trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ngµy nay kh«ng thÓ thiÕu bµn tay v« h÷u h×nh cña Nhµ n­íc. Quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc kh«ng chØ cã c¹nh tranh mµ cßn hîp t¸c, dùa vµo nhau dÓ cïng tån t¹i cïng ph¸t triÓn kÞp thêi ®èi víi ViÖt Nam nh­ gi¶m xuÊt siªu sang ViÖt Nam th× c¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt Trung sÏ c©n b»ng h¬n, sù th«ng th­êng sÏ tiÕn nhanh h¬n, sÏ h¹n chÕ ®­îc nh÷ng tiªu cùc do c¬ chÕ thÞ tr­êng g©y ra. B­íc vµo thÕ kû XXI nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc ®ang ®Æt ra tr­íc quan hÖ bu«n b¸n hai n­íc ViÖt Trung song víi chñ ch­¬ng muèn ph¸t huy nh÷ng tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña m×nh vµ cña b¹n hµng, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong mçi n­íc, ch¾c ch¾n nh÷ng thuËn lîi cña mèi th«ng th­êng gi÷a hai n­íc l¸ng giÒng sÏ ®­îc khai th¸c vµ ph¸t huy h¬n n÷a. Mèi quan hÖ hîp t¸c ®i ®«i víi c¹nh tranh gi÷a hai bªn sÏ t¹o ®iÒn kiÖn cho ViÖt Nam häc tËp nh÷ng kinh nghiÖm cña n­íc b¹n ®Ó t×m ra nh÷ng chñ tr­¬ng biÖn ph¸p thÝch hîp cho ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña m×nh ®Ó cïng s¸ch ngang hµng víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. §ã còng lµ ®éng lùc thóc ®Èy giao l­u kinh tÕ hai n­íc ViÖt Nam – Trung Quèc tr­íc vµ l©u dµi. KÕt luËn NhËn thøc ®¸nh gi¸ h­íng gi¶i quyÕt kÓ tõ khi Trung Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa ®Õn nay nÒn kinh tÕ cña Trung Quèc ®· cã sù t¨ng tr­ëng nhanh, ®¹t møc cao nhÊt thÕ giíi trong ®ã ph¶i nhë ®Õn sù c¶i c¸ch vÒ ngo¹i th­¬ng gióp viÖc xuÊt khÈu t¨ng lªn nhËp khÈu còng h¹n chÕ, chØ nhËp khÈu kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ vµ ngo¹i th­¬ng ®· cã t¸c ®éng m¹nh mÏ víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, c¶i thiÖn ®­îc vai trß cña Trung Quèc ®èi víi t×nh h×nh ph©n c«ng vÒ lao ®éng vµ trao ®æi th­¬ng m¹i ngµy nay trong khu vùc còng nh­ lµ trªn thÕ giíi ngoµi nh÷ng kÕt qu¶ mµ ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®¹t ®­îc, ta cã thÊy mét vÊn ®Ò mµ ngo¹i th­¬ng Trung Quèc cÇn kh¾c phôc ®ã lµ viÖc xuÊt khÈu mÆc dï Trung Quèc cã nÒn ngo¹i th­¬ng lín song kh«ng m¹nh, qua viÖc xuÊt khÈu chñ yÕu lµ mÆt hµng truyÒn thèng, lÊy khãi l­îng xuÊt khÈu lµ chÝnh, hµm l­îng khoa häc kü thuËt thÊp, nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m suy. ChÝnh v× vËy x¶y ra t×nh tr¹ng quan s¨t cïa xuÊt khÈu. Do ®ã ChÝnh phñ Trung Quèc cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch lÊy khoa häc kü thuËt thóc ®Èy mËu dÞch. Ngoµi ra cÇn tËp trung s¶n xuÊt mÆt hµng cã chÊt l­îng kü thuËt cao, ¸p dông khoa häc kü thuËt cao vµo s¶n xuÊt ngay c¶ mÆt hµng truyÒn thèng, n©ng cao ®¼ng cÊp chÊt l­îng, ®iÒu chØnh kÕt cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu theo h­íng t¨ng nhanh mÆt hµng cã chÊt l­îng. Cïng víi viÖc t¨ng xuÊt khÈu th× ChÝnh phñ Trung Quèc cÇn ph¶i tiÕp tôc c¶i c¸ch ®Ó v­¬n cao h¬n trong viÖc nhËp khÈu tËp trung vµo viÖc ¸p dông sù qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng dùa trªn c¬ së kinh tÕ, hîp ph¸p, phï hîp cña tû gi¸ hèi ®o¸i, biÓu thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu, thuÕ vµ tÝn dông sö dông nh­ lµ biÖn ph¸p chÝnh cña c¬ cÊu míi ®æi míi vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, xuÊt nhËp khÈu ChÝnh phñ sÏ thèng nhÊt ChÝnh phñ sÏ thèng nhÊt chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng luËt ph¸p phï hîp víi hÖ thèng th­¬ng m¹i tù do mang ®Æc tr­ng riªng cña Trung Quèc. Nh­ ta biÕt hiÖn nay Trung Quèc ®· vµ ®ang ra søc hîp t¸c song ph­¬ng gi÷a c¸c n­íc §«ng B¾c ¸. CÇn ph¶i më réng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi th× lóc nµy ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc míi thùc sù ngµy cµng ph¸t triÓn viÖc bu«n b¸n qua Trung Quèc vµ c¸c n­íc sÏ gióp nÒn kinh tÕ Trung Quèc ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n n÷a. C¸c tµi liÖu tham kh¶o Trung Quèc víi tiÕn tr×nh tiÒn tíi thiÕt lËp hÖ thèng th­¬ng m¹i tù do. KTCA- TBD (1/97) Sù ph¸t triÓn kinh tÕ Trung Quèc vµ vÞ trÝ cña nã trong hîp t¸c kinh tÕ khu vùc CA TBD: KTCA-TBD (2/97) KTTQ ®Çu thÕ kû XXI – nh÷ng dù ®o¸n cho n¨m 2000: NU§ KTTG – 1/98 50 n¨m kinh tÕ ®èi ngo¹i Trung Quèc 12/2000: KINH TÕ & dù b¸o (9/99) Vµi nÐt vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Trung nh÷ng n¨m gÇn ®©y: KTCA – TBD (3/2000) Môc lôc