Nhân cách và nhận thức

TiÓu luËn m«n T©m lý VÊn ®Ò nh©n c¸ch ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n song còng lµ mét vÊn dÒ phøc t¹p nhÊt cña khoa hoc t©m lÝ nãi riªng vµ cña khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n nãi chung .Gi¶i quyÕt ®óng vÊn ®Ò nh©n c¸ch sÏ cho phÐp gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c cña t©m lÝ häc vµ cña nhiÒu lÜnh vùc ®êi sèng nh­ gi¸o dôc ,y tÕ...§ã lµ v× nh©n c¸ch lµ ®Ønh cao nhÊt cña sù ph¸t triÓn t©m lÝ cu¶ con ngußi ,cña tù ý thøc vµ tù ®iÒu chØnh b¶n th©n con ng­êi .§Ó hiÓu râ kh¸i niÖm nh©n c¸ch trong t©m lÝ häc ,tr­íc hÕt chóng ta cÇn ph©n biÖt ®uäc nh÷ng kh¸i niÖm sau C¸ nh©n thuËt ng÷ nµy dïng ®Ó chØ mét con ng­êi cô thÓ cña mét céng nµo ®ã.Nh­ vËy c¸ nh©n còng lµ mét thùc thÓ sinh häc –x· héi vµ v¨n ho¸ ,nh­ng ®­îc xÐt cô thÓ ,riªng tõng ng­êi Nh©n c¸ch kh¸i niÖm nh©n c¸ch chØ bao hµm phÇn x· héi ,t©m lÝ cña c¸ nh©n mµ th«i .§ã lµ mét con ng­êi víi t­ c¸ch lµ mét thµnh viªn cña mét x· héi nhÊt ®Þnh ,lµ chñ thÓ cña c¸c quan hÖ ng­êi-ng­êi ,cña c¸c ho¹t ®éng cã ý thøc vµ giao l­u. Cho tíi nay vÉn ch­a cã mét sù diÔn ®¹t thèng nhÊt vµ ®­îc thõa nhËn réng r·i vÒ nh©n c¸ch trong khoa häc t©m lÝ Ngay tõ nh÷ng n¨m 1949,G.Allpát ®· dÉn ra ®­îc tíi trªn 50 ®Þnh nghÜa khac nhau vÒ nh©n c¸ch trong t¸c phÈm cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu .Tíi h«m nay ,sè ®Þnh nghÜa vÒ nh©n c¸ch ®· ®¹t tíi møc trªn mét tr¨m ,vµ ch¾c ch¾n sÏ cßn tiÕp tôc thªm n÷a HiÖn nay cã rÊt nhiÒu lÝ thuyÕt kh¸c nhau vÒ nh©n c¸ch trong khoa häc t©m lÝ. §ã lµ thuyÕt ph©n t©m cña S.Freud,thuyÕt siªu ph¼ng vµ bï trõ cña A.Adler.... C¸c nhµ t©m lÝ häc theo quan ®iÓm m¸c xÝt ®Òu cho r»ng kh¸i niÖm nh©n c¸ch ph¶i lµ mét ph¹m trï x· héi chø kh«ng thÓ thuÇn t©m lÝ .Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng lo¹i trõ viÖc mçi khoa häc tiÕp cËn vÊn ®Ò nh©n c¸ch theo gãc ®é cña m×nh ,trong sè ®ã cã khoa häc t©m lÝ.Râ rµng lµ mét ng­êi sÏ chØ trë thµnh nh©n c¸ch khi ®· cã t©m lÝ vµ cã ý thøc .D­íi ®©y lµ mét sè ®Þnh nghÜa vÒ nh©n c¸ch cña nh÷ng nhµ t©m lÝ häc theo quan ®iÓm m¸c –xÝt ®­îc sö dông réng r·i “Nh©n c¸ch lµm mét c¸ nh©n cã ý thøc ,chiÕm mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong x· häi vµ ®ang thùc hiÖn mät vai trß x· häi nhÊt ®Þnh “-A.G.G«vali«p “Nh©n c¸ch lµ con ng­êi víi t­ c¸ch lµ kÎ mang toµn bé thuéc tÝnh vµ phÈm chÊt t©m lÝ ®ang qui ®Þnh nh÷ng h×nh thøc ho¹t ®éng vµ nh÷ng hµnh vi cã ý nghÜa x· héi” –E.V.S«r«kh«va Con ng­êi v­ît ra khái giíi ®éng vËt nhê lao ®éng vµ ®­îc ph¸t triÓn trong x· héi ,tham gia giao l­u víi nh÷ng ng­êi kh¸c nhê tiÕng nãi ,®· trë thµnh nh©n c¸ch –chñ thÓ cña nhËn thøc vµ c¶i t¹o tÝch cùc hiÖn thùc” –A.V.Pªt¬roopxki ... MÆc dÇu cã c¸c ®Þnh nghÜa kh¸c nhau nh­ treen ,nh­ng c¸c nhµ t©m lÝ häc m¸c –xÝt ®Òu thèng nhÊt víi nhau ë nh÷ng quan ®iÓm sau :nh©n c¸ch lµ mét hÖ thèng c¸c quan hÖ cña con ng­êi ®èi víi thÕ giíi xung quanh vµ víi b¶n th©n ,nh©n c¸ch sinh thµnh lµ do ho¹t ®éng ,nã cã tÝnh x· héi –lÞch sö ,muèn hiÓu râ nh©n c¸ch cÇn ph¶i ph©n biÖt nã víi c¸c kh¸i niÖm “con ng­êi “ vµ “c¸ nh©n| .C¸ nh©n con ng­êi trá thµnh nh©n c¸ch lµ do c¸c ho¹t ®éng vµ giao l­u cña nã trong céng ®ång ,trong x· héi ,Khi mét c¸ nh©n víi t­ c¸ch lµ lµ thµnh viªn cña mét céng ®ång nhÊt ®Þnh ë mét x· héi nhÊt ®Þnh ,lµ chñ thÓ cña c¸c quan hÖ x· héi ,cña ho¹t ®éng ý thøc vµ giao l­u th× ®­îc coi lµ mét nh©n c¸ch . Toµn bé c«ng t¸c gi¸o dôc cña mét chÕ ®ä x· héi lµ nh»m h×nh thµnh nªn nh÷ng nh©n c¸ch ®¸p øng c¸c yªu cÇu x©y dùng vµ ph¸t triÓn x· héi ®ã.Qua c¸c phÇn trªn chóng ta ®· biÕt ®­îc r»ng ,nh©n c¸ch kh«ng ®­îc ®Î ra mµ chØ ®­îc h×nh thµnh nªn.Khoa häc t©m lÝ ®· chØ ra bãn nh©n tè sau t¹o nªn con ®­êng nh©n c¸ch ®ã lµ :gi¸o dôc ,ho¹t ®éng giao l­u vµ nhãm.Bèn nh©n tè nµy nÕu ®­\îc tæ chøc x©y dùng theo mét h­íng thèng nhÊt vµ cã khoa häc th× sÏ t¹o ra nh÷ng nh©n c¸ch mµ mét x· héi ®ßi hái ph¶i cã -Gi¸o dôc :®©y lµ mét ho¹t ®éng chuyªn m«n cña x· héi nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch theo nh÷ng yªu cÇu cña tõng giai ®o¹n x©y dùng vµ ph¸t triÓn x· héi ®ã +Gi¸o dôc v¹ch ra chiÒu h­íng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸hc cña trÎ em vµ dÉn d¾t trÎ em ph¸t triÓn theo h­íng ®ã.§iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn th«ng qua môc tiªu gi¸o dôc vµ qua sù thùc hiÖn môc tiªu ®ã cña c¸c c¬ quan gi¸o dôc trong vµ ngoµi nhµ tr­êng +Gi¸o dôc cã thÓ ®­a l¹i cho trÎ em nh÷ng yÐu tè kh¸c vµ m«i tr­êng tù nhiªn hoÆc yÕu tè bÈm sinh +Gi¸o dôc cã thÓ bï ®¾p cho nh÷ng thiÕu hôt ë mét ng­êi do bÞ tËt hay bÞ bÖnh nµo ®ã g©y ra. +Gi¸o dôc cã thÓ uèn n¾n nh÷ng phÈm chÊt t©m lÝ cña mét ng­êi theo yªu cÇu cña x· héi +Gi¸o dôc cã thÓ chuÈn bÞ cho con ng­êi v­¬n tíi t­¬ng lai mµ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i mµ nã ch­a thÓ cã ®­îc . +Gi¸o dôc vµ d¹y häc mét c¸ch khoa häc ®¶m b¶o sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lÝ ,nh©n c¸ch cña trÎ em theo h­íng tèt ®Ñp -Ho¹t ®éng chÝnh lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña con ng­êi.Chóng ta biÕt r»ng t©m lÝ kh«ng chØ biÓu hiÖn trong ho¹t ®äng ,mµ cßn h×nh thµnh vµ ph¸t triªn b»ng ho¹t ®éng .Do ®ã,nh©n c¸ch con ng­êi chóng ta còng ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn b»ng ho¹t ®éng Ho¹t ®éng cña con ng­êi lµ ho¹t ®éng co môc ®Ých vµ bao giß còng mang tÝnh tËp thÓ ,tÝnh céng ®ång ,ho¹t ®éng cña con ng­êi bao giê còng ®­îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng thao t¸c nhÊt ®Þnh víi nh÷ng c«ng cô nhÊt ®Þnh .Do ®ã mçi ho¹t ®éng bao giê còng ®Æt ra tr­îc con ng­êi nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc nhÊt ®Þnh th× míi thùc hiÖn ®­îc .ChÝnh trong qu¸ tr×nh tham gia trùc tiÕp ho¹t ®éng ®ã mµ con ng­êi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®­îc nh÷ng phÈm chÊt n¨ng lùc nµy Tõ mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a ho¹t ®éng vµ nh©n c¸ch nh­ thÕ chóng ta hiÓu r»ng ,gi¸o dôc muèn ®¹t ®­îc môc ®Ých cña m×nh th× tr­íc hÕt ph¶i tæ chøc cho trÎ em tham gia nh÷ng ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh Nh­ng ho¹t ®éng cña con ng­êi lu«n mang tÝnh x· héi tÝnh céng ®ång .V× vËy ho¹t ®éng lu«n ®i víi giao l­u .Do ®ã ®­¬ng nhiªn giao l­u trë thµnh mét nh©n tè trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch -Giao l­u lµ sù tiÕp xóc gi÷a hai hay nhiÒu ng­êi ®Ó trao ®æi víi nhau nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt .Giao l­u t¹o ra c¸c quan hÖ ng­êi –ng­êi ,c¸c quan hÖ x· héi .NÕu víi x· héi ,giao l­u lµ mét ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã ,th× ®èi víi c¸ nh©n ,giao l­u còng cã vai trß nh­ thÕ.Kh«ng cã sù giao l­u víi ng­êi kh¸c ,c¸ nh©n kh«ng ph¸t trتn ®­îc t©m lÝ ,ý thøc cña m×nh ,kh«ng thÓ trë thµnh mét nh©n c¸ch .Sù ph¸t triÓn cña mét c¸ nh©n ®­îc qui ®Þnh bëi sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n kh¸c mµ nã giao l­u mét c¸ch trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp víi hä Tuú tõng ng­êi mµ sö dông ph­¬ng tiÖn g× ®Ó giao l­u mµ ng­êi ta chia ra :giao l­u vËt chÊt ,giao l­u tinh thÇn ,giao l­u ng«n ng÷ ,giao l­u tÝn hiÖn +Giao l­u vËt chÊt diÔn ra khi con ng­êi ta giao tiÕp víi nhau b»ng hµnh ®éng víi vËt thÓ . +Giao l­u ng«n ng÷ ,ë ®©y con ng­êi sö dông ng«n ng÷ ®Ó trao ®æi th«ng tin víi nhau.Mçi tÝn hiÖn ®Òu cã nghÜa cña nã Giao l­u tÝn hiÖu :giao l­u ng«n ng÷ còng lµ mét lo¹i giao l­u tÝn hiÖu ,nh­ng ë ®©y ,giao l­u tÝn hiÖu ®­îc dïng ®Ó chØ nh÷ng lo¹i tÝn hiÖu kh¸c mµ con ng­êi ta sö dông trong giao l­u nh­ cö chØ ®iÖu bé .Trong qu¸ tr×nh giao l­u ,con ng­êi ta kh«ng chØ nhËn thøc nh÷ng ng­êi kh¸c ,mµ cßn nhËn thøc chÝnh b¶n th©n m×nh víi nh÷ng c¸i mß hä nhËn ra ®­îc ë m×nh so víi nh÷ng c¸i hä thÊy ®­îc ë nh÷ng ng­êi kh¸c.Trong giao l­u ,sù tiÕp xóc vÒ mÆt t×nh c¶m lµ rÊt quan träng .Vµ ®iÒu ®ã chØ cã khi mµ b¶n th©n nh÷ng ng­êi ®èi tho¹i cã kh¶ n¨ng hiÓu ®­îc nhau vµ ®ång c¶m víi nhau.§©y lµ tÝnh chÊt ®èi l­u cña sù tiÕp xóc .Nhu cÇu giao l­u lµ mét trong nh÷ng nhu cÇu x· héi c¬ b¶n vµ xuÊt hiÖn sím nhÊt ë con ng­êi .ViÖc tho¶ m·n nhu cÇu giao l­u mét c¸ch ®óng ®¾n sÏ lµm cho t©m lÝ ,ý thøc con ng­êi ph¸t triÓn ,nh©n c¸ch ®­îc h×nh thµnh Nhãm vµ tËp thÓ : nh©n c¸ch con ng­êi h×nh thµnh trong m«i tr­êng x· héi .Nh­ng con ng­êi lín lªn vµ trë thµnh nh©n c¸ch kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn trong m«i tr­ìng x· héi chung chung vµ tr­ï t­îng .M«i tr­êng x· héi cô thÓ ,gÇn gòi cña nã chÝnh lµ c¸c nhãm vµ céng ®ång ,lµ c¸c tËp thÓ mµ nã lµ thµnh viªn.Nhãm lµ mét tËp hîp cã tõ hai ng­êi trë lªn .Cã thÓ ph©n lo¹i nhãm theo sè l­îng ng­êi ,trong tr­êng hîp nµy ng­êi ta cã thÓ cã nhãm nhá vµ nhãm lín.Nhãm kh«ng chÝnh thøc th­êng h×nh thµnh trªn c¬ së nhu cÇu ,thÞ hiÕu cña mäi nhom sviªn,vµ th­êng kh«ng cã v¨n b¶n r»ng buéc .Cßn cã thÓ ph©n biÖt nhãm theo môc ®Ých vµ néi dung ho¹t ®éng nh­:nhãm häc tËp ,nhãm lao ®éng ...C¸c nhãm cã thÓ ®¹t ®­îc nh÷ng tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau.Mét nhãm ng­êi thèng nhÊt l¹i chØ v× lîi Ých riªng nã th× gäi lµ ph­êng héi .Mét nhãm ng­êi thèng nhÊt víi nhau theo môc ®Ých chung vµ ho¹t ®éng v× tiÕn bé x· héi ,l¹i cã tæ chøc chÆt chÏ th× gäi lµ tËp thÓ .C¸c c¬ quan ,xÝ nghiÖp ,c¸c líp häc ,c¸c ®oµn thÓ x· héih ...chÝnh lµ tËp thÓ HiÖn nay trong c¸c tr­êng häc tËp trung vµo viÖc rÌn luyÖn ®øc cho häc sinh víi khÈu hiÖu “Tiªn häc lÔ ,hËu häc v¨n”.Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ kÐo theo nhiÒu sù thay ®æi trong quan hÖ x· héi ®Æc biÖt lµ ®¹o ®øc vµ nh©n c¸ch do dã kh«ng chØ trong nhµ tr­êng cÇn gi¸o dôc nh©n c¸ch trong x· héi