Phân tích chất lượng xăng dầu. Tìm hiểu công nghệ kho xăng dầu, dầu mỡ bôi trơn và phụ gia, LPG tại Tổng Công ty xăng dầu khu vực 3

Môc lôc: Më ®Çu: 3 PhÇn I: an toµn lao ®éng 4 PhÇn II: t×m hiÓu c«ng nghÖ kho x¨ng dÇu 5 II.1/ Nguyªn t¾c c¸c bån bÓ chøa: 5 II.1.1.Yªu cÇu ®èi víi bÓ chøa x¨ng dÇu: 5 II.1.2. Ph©n lo¹i bÓ chøa x¨ng dÇu: 5 II.1.3. Mét sè bÓ chøa x¨ng dÇu th­êng dïng 6 II.1.4. C¸c thiÕt bÞ cña bÓ chøa 7 II.2/ VÊn ®Ò hao hôt, nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p phßng chèng: 9 II.2.1) TÝnh cÊp b¸ch cña vÊn ®Ò chèng hao hôt x¨ng dÇu: 9 II.2.2) C¸c d¹ng hao hôt vµ nguyªn nh©n g©y ra c¸c hao hôt ®ã : 9 II.3/ VËn chuyÓn x¨ng dÇu: 14 II.3.1) VËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng ®­êng èng ngÇm: 14 II.3.2) VËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng tµu thuû: 15 II.3.3. VËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng «t« xitec: 16 II.3.4. VËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng wagon xitec: 17 II.4/ An toµn ch¸y næ trong c¸c c«ng tr×nh x¨ng dÇu 17 II.4.1. §Æc ®iÓm nguy hiÓm vÒ ch¸y næ trong c«ng tr×nh x¨ng dÇu 17 II.4.2) §Æc ®iÓm nguy hiÓm ch¸y næ x¨ng dÇu: 18 II.4.3) Nguyªn t¾c dËp t¾t ®¸m ch¸y cña c¬ së 19 II.4.4. C¸c lo¹i chÊt ch÷a ch¸y vµ ph­¬ng tiÖn ch÷a ch¸y 19 PhÇn III. C¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chØ tiªu chÊt l­îng cña s¶n phÈm x¨ng dÇu III.1.Thµnh phÇn cÊt ph©n ®o¹n. 22 III.2.§é xuyªn kim 23 III.3. NhiÖt ®é chíp ch¸y. 23 III.4. §é nhít 24 III.5. ¸p suÊt h¬i b·o hßa 25 III.6. So mµu Sayball 26 III.7. ¡n mßn tÊm ®ång: 26 PhÇn IV: DÇu mì b«i tr¬n vµ phô gia. IV.1. Vai trß cña phô gia 27 IV.2. Pha chÕ dÇu nhên th­¬ng phÈm: 32 IV.3. C¸c chØ tiªu cña dÇu nhên 33 PhÇn V: t×m hiÓu vÒ LPG V.1. Giíi thiÖu chung. 41 V.2. Nguån gèc thµnh phÇn tÝnh chÊt cña khÝ ®ång hµnh 41 V.3.Mét sè ®Æc tÝnh ho¸ lý th­¬ng m¹i 42 V.4.øng dông cña LPG . 47 KÕt luËn: 50 Më ®Çu: Tõ thêi cæ x­a con ng­êi ®· biÕt ®Õn dÇu má. DÇu má ®­îc dïng lµm nhiªn liÖu ®Ó ®èt ch¸y, th¾p s¸ng tõ thÕ kû XVIII. Sang ®Õn thÕ kû thø XIX, dÇu ®­îc coi nh­ lµ nguån nhiªn liÖu chÝnh cho mäi ph­¬ng tiÖn giao th«ng vµ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. HiÖn nay, dÇu má ®· trë thµnh nguån n¨ng l­îng quan träng nhÊt cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi. Kho¶ng 65(70% n¨ng l­îng sö dông ®i tõ dÇu má, chØ cßn 20(22% n¨ng l­îng ®i tõ than, 5(6% tõ n¨ng l­îng n­íc vµ 8(12% tõ n¨ng l­îng h¹t nh©n. Bªn c¹nh ®ã, dÇu má cßn cho nh÷ng s¶n phÈm hÕt søc quan träng vµ ®a d¹ng ®i tõ qu¸ tr×nh tæng hîp h÷u c¬ - ho¸ dÇu trong c«ng nghiÖp nh­: cao su, chÊt dÎo, t¬ sîi tæng hîp, c¸c chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt, ph©n bãn, thËm chÝ c¶ protein,.... HiÖu qu¶ sö dông dÇu má cßn ®­îc thÓ hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc tõ c¸c ph©n ®o¹n ch­ng cÊt dÇu th«, kÓ c¶ cÆn ch­ng cÊt, ®iÒu nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÊt l­îng cña c¸c qu¸ tr×nh chÕ biÕn, mµ c¸c qu¸ tr×nh xóc t¸c gi÷ mét vai trß then chèt. Tõ ®ã hiÖu qu¶ sö dông cña dÇu má ®­îc n©ng cao râ rÖt, tiÕt kiÖm ®­îc tr÷ l­îng dÇu th« trªn thÕ giíi. Lµ nh÷ng sinh viªn ngµnh c«ng nghÖ H÷u c¬ - Ho¸ dÇu, viÖc hiÓu biÕt vÒ c¸c qu¸ tr×nh vµ s¶n phÈm chuyªn ngµnh lµ hÕt søc cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ b¶n chÊt cña chóng. Nh»m h­íng tíi môc ®Ých trªn, kú thùc tËp kü thuËt nµy lµ mét yÕu tè hÕt søc quan träng cho sinh viªn chóng em, gióp sinh viªn chóng em cã c¬ héi ®­îc hiÓu biÕt h¬n vÒ nh÷ng øng dông thùc tiÔn cña dÇu má, viÖc gi÷ vµ b¶o qu¶n c¸c s¶n phÈm x¨ng dÇu,...còng nh­ nh÷ng th«ng sè ho¸ lý ®Æc tr­ng cña chóng cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh sö dông sau nµy. Qua qu¸ tr×nh ®i thùc tÕ vµ t×m hiÓu qua tµi liÖu, b¶n th©n em rót ra ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, vµ em xin tr×nh bµy mét sè kÕt qu¶ mµ em thu ®­îc qua ®ît thùc tËp t¹i tæng c«ng ty x¨ng dÇu khu vùc iii. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c« giao §inh ThÞ Ngä vµ sù gióp ®ì rÊt nhiÖt t×nh cña c¸c ®¬n vÞ trong thêi gian chóng em thùc tËp cho em hoµn thµnh ®ît thùc tËp nµy. PhÇn I: an toµn lao ®éng Trong khi ®i vµo nhµ m¸y chóng ta ph¶i hÕt søc chó ý ®Õn vÊn ®Ò an toµn. V× ®©y lµ c¸c nhµ m¸y vÒ x¨ng, dÇu, gas do x¨ng, dÇu, gas ®Òu cã sù në khèi nªn c¸c thiÕt bÞ chøa ®ùng kh«ng ®­îc qu¸ 95% thÓ tÝch trèng cña thiÕt bÞ, mÆt kh¸c ë bÊt kú nhiÖt ®é nµo x¨ng dÇu còng bay h¬i, h¬i x¨ng dÇu bay lªn kho¶ng kh«ng bÓ chøa thiÕt bÞ chøa ®ùng x¨ng dÇu dÇn dÇn tù b·o hoµ víi kh«ng khÝ trong kho¶ng ®ã vµ cã thÓ t¹o thµnh m«i tr­êng nguy hiÓm g©y ch¸y næ. Nh­ng kh«ng ph¶i ë bÊt kú nhiÖt ®é nµo cña chÊt láng, hçn hîp h¬i cña nã víi kh«ng khÝ còng cã thÓ x¶y ra ch¸y, do ®ã yÕu tè vÒ an toµn lµ rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng. §Ó cã thÓ g©y ra ch¸y cÇn cã t¸c nh©n g©y ra tia löa vµ ®­îc gia nhiÖt ®Õn nhiÖt ®é b¾t ch¸y, cho nªn viÖc ®Ó c¸c bån bÓ chøa xa t¸c nh©n g©y ra tia löa lµ viÖc b¾t buéc ®èi víi bÊt kú mét nhµ m¸y xÝ nghiÖp nµo do ®ã c¸c yªu cÇu vÒ an toµn lao ®éng khi lµm viÖc lµ: Kh«ng ®i giÇy ®inh, vµ mang bÊt cø vËt dông ph¸t ra tia löa vµo gÇn n¬i ®Ó x¨ng dÇu. C¸c bån, bÓ, chøa, còng nh­ phßng thÝ nghiÖm ph¶i bè trÝ riªng biÖt, cã chu vi b¶o vÖ. Bªn d­íi c¸c bån, bÓ chøa ph¶i trång cá xanh hoÆc r¶i sái ®Ó gi¶i to¶ nhiÖt vµ chèng ngän löa lan ra c¸c n¬i kh¸c khi x¶y ra ho¶ ho¹n. Ph¶i bè trÝ c¸c lo¹i b×nh ch÷a ch¸y ngay bªn c¹nh c¸c bån, bÓ chøa. Trong lóc lµm viÖc nh©n viªn c«ng t¸c, c«ng nh©n ph¶i ®eo t¹p dÒ cao su, mang g¨ng tay vµ ®i ñng cao su, ®eo kÝnh. Kh«ng sê mã vµo c¸c m¸y mãc ®ang vËn hµnh ®Æc biÖt lµ kh«ng ®­îc ng¾t cÇu dao, kh«ng ®i lung tung trong nhµ m¸y, ®ång thêi ph¶i vµo ra theo ®óng giê quy ®Þnh cña c¸c c¬ quan nh­ mét nh©n viªn. Khi ra vµo nhµ m¸y cÇn thùc hiÖn ®óng c¸c h­íng dÉn cña ng­êi h­íng dÉn vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña c¬ quan. PhÇn II: t×m hiÓu c«ng nghÖ kho x¨ng dÇu II.1/ Nguyªn t¾c c¸c bån bÓ chøa: II.1.1.Yªu cÇu ®èi víi bÓ chøa x¨ng dÇu: Ng­êi ta cã thÓ chøa x¨ng dÇu vµo c¸c bÓ b»ng thÐp, bÓ chøa kh«ng ph¶i b»ng thÐp (bÓ phi kim lo¹i) hoÆc chøa x¨ng dÇu vµo c¸c phuy, can nhá. C¸c ph­¬ng tiÖn chøa ®ùng x¨ng dÇu nµy ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu: - Tr¸nh vµ gi¶m bít hao hôt vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng x¨ng dÇu - Thao t¸c thuËn tiÖn. - §¶m bµo an toµn phßng ®éc vµ phßng ch¸y II.1.2. Ph©n lo¹i bÓ chøa x¨ng dÇu: - Dùa vµo chiÒu cao x©y dùng ng­êi ta chia ra: + BÓ ngÇm: BÓ ch«n d­íi ®Êt. + BÓ nöa ngÇm nöa næi: Mét phÇn hai chiÒu cao bÓ nh« lªn khái mÆt ®Êt. + BÓ næi: Lµm trªn mÆt ®Êt - Dùa vµo ¸p suÊt ng­êi ta chia ra: + BÓ cao ¸p: BÓ cã ¸p suÊt chÞu ®ùng trong bÓ p > 200mm cét n­íc + BÓ cã ¸p lùc trung b×nh: ¸p suÊt chÞu ®ùng trong bÓ P = 20 ( 200 mm cét n­íc + BÓ th­êng ¸p: cã ¸p suÊt trong bÓ P ( 20mm cét n­íc - Dùa vµo vËt liÖu x©y dùng cã c¸c lo¹i bÓ: + BÓ chøa kim lo¹i (bÓ b»ng thÐp ) + BÓ phi kim lo¹i (bÓ kh«ng b»ng thÐp). - Dùa vµo h×nh d¹ng kÕt cÊu chia ra: + BÓ h×nh trô (trô ®øng, n»m ngang ) + BÓ h×nh cÇu + BÓ h×nh giät n­íc II.1.3. Mét sè bÓ chøa x¨ng dÇu th­êng dïng (BÓ h×nh trô n»m ngang : Ng­êi ta th­êng chÕ t¹o lo¹i 10 m3, 15m3, 25m3,75m3 C©u t¹o cña lo¹i bÓ nµy: Thµnh bÓ bao gåm nh÷ng tÊm thÐp cps chiÒu dµy tõ 4- 5 mm cuËn l¹i thµnh h×nh trô cã ®­êng kÝnh nhÊt ®Þnh. §Çu bÓ còng lµm b»ng thÐp tÊm dµy 4- 5 mm Tuú theo kÕt cÊu bÓ mµ ng­êi ta cã thÓ chia ra . BÓ n»m ngang ®Çu b»ng . BÓ n»m ngang ®Çu chám cÇu
(BÓ trô ®øng : Th­êng lµ nh÷ng bÓ cã thÓ tÝch lín 400 – 10.000 m3, bÓ th­êng cã cÊu t¹o 4 phÇn . Mãng bÓ . §¸y bÓ . Th©n bÓ . M¸i bÓ
PhÇn mãng bÓ nã bao gåm c¸c líp: Líp ®Êt ®Çm tong líp dµy tõ 15 – 20 cm líp ®Êt nµy cã thÓ dµy 50 – 60 cm . Trªn líp ®Êt nµy lµ líp c¸t kh« dµy tõ 20 - 30 cm ®Ó ph©n dÇu ®Òu lùc còng nh­ lón æn ®Þnh mãng. Sau ®ã lµ líp nhùa ®­êng trªn líp c¸t dµy 10 – 15 cm ®Ó chèng them n­íc . Xung quanh mãng bÓ ng­êi ta x©y kÌ ®¸ hoÆc bª t«ng cã r·nh tho¸t n­íc m­a vµ n­íc s¶ tõ bÓ ra PhÇn ®¸y bÓ bao gåm c¸c tÊm thÐp hµn l¹i víi nhau lµm b»ng t«n dµy 4 – 6mm. Cßn t«n ®¸y s¸t thµnh bÓ cßn chÞu lùc c¾t tËp trung cña thµnh bÓ nªn ng­êi ta lµm t«n dµy 10 – 12mm PhÇn thµnh bÓ bao gåm nhiÒu tÊm thÐp ghÐp hµn víi nhau chiÒu dµi tÊm thÐp theo chu vi, chiÒu réng tÊm thÐp theo chiÒu caocña bÓ th­êng gäi lµ c¸c tÇng. Do ph¶i chÞu ¸p lùc thuû tÜnh lín dÇn theo ®é s©uvµ chÞu lùc tõ trong cña c¸c tÇng phÝa trªn nªn thÐp tÊm lµm thµnh bÓ cã chiÒu dµy thay ®æi vµ lín dÇn tõ trªn xuèng d­íi ViÖc g¸ t«n thµnh bÓ cã c¸c c¸ch g¸ sau . G¸ kiÓu èng chui: tÇng trªn cã ®­êng kÝnh nhá h¬n tÇng d­íi . G¸ kiÓu dao kÕt: C¸c tÇng t«n g¸ xen kÏ nhau tÇng nµy trong tÇng kia ngoµi .G¸ kiÓu hçn hîp: Phèi hîp hai kiÓu g¸ trªn PhÇn m¸i bÓ: Cã c¸c d¹ng m¸i . BÓ m¸i nhän . BÓ m¸i h×nh cÇu II.1.4. C¸c thiÕt bÞ cña bÓ chøa C¸c thiÕt bÞ trang bÞ t¹i bÓ chøa x¨ng dÇu nh»m ®Èm b¶o cho thao t¸c xuÊt nhËp t¹i bÓ ®­îc thuËn tiÖn vµ ®¶m b¶o an toµn trong viÖc chøa x¨ng dÇu trong bÓ CÇu thang bÓ ®Ó phôc vô cho viÖc lªn xuèng trong qui tr×nh thao t¸c t¹i bÓ cña ng­êi c«ng nh©n giao nhËn Lç ¸nh s¸ng ®­îc ®Æt trªn n¾p bÓ trô ®øng cã t¸c dông ®Ó th«ng giã tr­íc khi lau chïi bÓ, söa ch÷a vµ kiÓm tra bªn trong bÓ Lç ng­êi chui cã t¸c dông ®Ó ®i vµo trong bÓ khi tiÕn hµnh lau chïi, söa ch÷a bªn trong bÓ, lç ng­êi chui ®­îc ®Æt ngay t¹i vµnh th©n thø nhÊt cña bÓ trô ®øng Lç ®o l­êng lÊy mÉu cã t¸c dông th¶ c¸c thiÕt bÞ ®o, thiÕt bÞ lÊy mÉu trong tr­êng hîp x¸c ®Þnh ®é cao møc nhiªn liÖ, lç ®o l­êng lÊy mÉu ®­îc l¾p ®Æt trªn m¸i bÓ tru ®øng+ Èng th«ng h¬i chØ dïng trªn c¸c bÓ trô ®øng ®Ó chøa dÇu nhên vµ mazut, èng nµy cã t¸c dông ®iÒu hoµ kh«ng gian h¬i nhiªn liÖu cña bÓ víi ¸p suÊt khÝ quyÓn ¤ng tiÕp nhËn cÊp ph¸t dïng ®Ó nèi víi ®­êng èng c«ng nghÖ tiÕp nhËn cÊp ph¸t, nh­ng èng nµy ®­îc ®Æt ngay ë tÇng thÐp thø nhÊt cña bÓ thÐp h×nh trô ®øng Van h« hÊp vµ van an toµn . Van h« hÊp kiÓu c¬ khÝ dïng ®Ó ®iÒu hoµ ¸p suÊt d­ vµ ch©n kh«ng trong bÓ chøa . Van h« hÊp l¾p kÕt hîp víi van ng¨n tia löa Cã t¸c dông ®iÒu chØnh bëi bÓ chøa trong giíi h¹n 20 – 200mm cét n­cs vµ ng¨n tia löa tõ bªn ngoµi vµo trong bÓ chøa Van an toµn kiÓu thuû lùc cã t¸c dông ®iÒu hoµ ¸p suÊt d­ hoÆc ch©n kh«ng trong bÓ chøa khi van h« hÊp kh«ng lµm viÖc, d­íi ¸p suÊt d­ tõ 55 – 60mm cét n­íc vµ ch©n kh«ng 35 – 40mm cét n­íc Hép ng¨n tia löa, ®­îc l¾p trªn bÓ chøa phÝa d­íi van h« hÊp lo¹i kh«ng kÕt hîp cã t¸c dông ng¨n chÆn sù ph¸t sinh ngän löa hoÆc tia löa bªn trong bÓ chøa Van b¶o vÖ cã t¸c dông h¹n chÕ hao hôt mÊt m¸t nhiªn liÖu trong tr­êng hîp ®­êng èng bÞ vì hoÆc khi van hai chiÒu chÝnh cña bÓ chøa bÞ hang hãc, van b¶o vÖ l¾p ë ®Çu cuèi èng tiÕp nhËn cÊp ph¸t quay vµo phÝa trong bÓ chøa Bé ®iÒu khiÓn cña van b¶o vÖ ®­îc l¾p ë phÝa trªn cña èng tiÕp nhËn cÊp ph¸t cã t¸c dông ®Ó më van b¶o vÖ, gi÷ cho nã ë t­ thÕ më vµ ®ãng van b¶o vÖ l¹i Van xi ph«ng cã t¸c dông ®Þnh kú x¶ n­íc l¾ng lÉn trong bÓ chøa ThiÕt bÞ ®o møc nhiªn liÖu trong bÓ chøa: Víi môc ®Ých tiÕt kiÖm thêi gian ®o møc nhiªn liÖu trong bÓ chøa ®ång thêi ®¶m b¶o kiÓm tra dÔ dµng ®­îc møc nhiªn liÖu ThiÕt bÞ cøu ho¶ phô thuéc vµo thÓ tÝch bÓ chøa ng­êi ta cã thÓ l¾p ®Æt trªn bÓ ®Õn 6 b×nh bät c­ó ho¶ hçn hîp vµ c¸c b×nh bät cè ®Þnh cã t¸c dông ®Ó ®Èy bät ho¸ häc vµ bät khÝ c¬ häc vµo bÓ khi trong bÓ cã sù cè bÞ ch¸y Van c¹nh bÓ HÖ thèng tiÕp ®Þa ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng sÐt ®¸nh vµo bÓ th­êng bè trÝ trªn mçi bÓ tõ 3 – 6 cét thu l«i HÖ thèng t­íi m¸t dïng ®Ó lµm m¸t bÓ khi trêi n¾ng to n®Ó gi¶m hao hôt x¨ng dÇu do bay h¬i HÖ thèng tho¸t n­íc II.2/ VÊn ®Ò hao hôt, nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p phßng chèng: II.2.1) TÝnh cÊp b¸ch cña vÊn ®Ò chèng hao hôt x¨ng dÇu: Hao hôt x¨ng dÇu do vËn chuyÓn hay do qu¸ tr×nh tån chøa sÏ ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh x¨ng dÇu vµ vµ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng. NÕu l­îng hao hôt x¨ng dÇu trong thùc tÕ t¨ng lªn sÏ gi¶m hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh kÓ tõ kh©u nguån hµng cho ®Õn kh©u kh¸ch hµng tiªu dïng. Bëi v× hao hôt lµm gi¶m tæng l­îng hµng h¸o trong qu¸ tr×nh kinh doanh. BÖn c¹nh ®ã, sù hao hôt x»ng dÇu sÏ kÐo theo nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi m«i tr­êng. Ngoµi ra, nh÷ng hao hôt, nh÷ng hao hôt mang tÝnh chÊt sù cè kÜ thuËt nh­ dß rØ, dß ch¶y khái ®­êng èng vËn chuyÓn hoÆc c¸c bÓ chøa sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng ho¶ ho¹n g©y nªn nh÷ng thiÖt h¹i to lín c¶ vÒ ng­êi vµ cña. Bëi vËy tÝnh cÊp b¸ch vµ cÇn thiÕt cña vÊn ®Ò chèng hao hôt x¨ng dÇu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®ßi hái thùc tÕ cña qu¸ tr×nh kinh doanh x¨ng dÇu, còng nh­ nh÷ng ®ßi hái mang tÝnh chÊt x· héi. Hay nãi c¸ch kh¸c vÊn ®Ò chèng hao hôt x¨ng dÇu cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi vµ vÊn ®Ò b¶o ®¶m an toµn cho qu¸ tr×nh kinh doanh x¨ng dÇu nãi chung. II.2.2) C¸c d¹ng hao hôt vµ nguyªn nh©n g©y ra c¸c hao hôt ®ã : Tõ n¬i khai th¸c, chÕ biÕn ®Õn tiªu dïng dÇu má vµ c¸c s¶n phÈm dÇu má, ®Òu bÞ hao hôt. Møc ®é hao hôt nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn, ph­¬ng tiÖn chøa ®ùng vµ b¶o qu¶n, nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt khÝ trêi xung quanh. C¸c nguyªn nh©n g©y ra hao hôt th­êng lµ do bay h¬i, rß rØ, trµn v·i hoÆc do lÉn lén c¸c s¶n phÈm dÇu má víi nhau. C¸c d¹ng hao hôt chia thµnh c¸c lo¹i: - Hao hôt vÒ sè l­îng: Do rß rØ, trµn v·i do b¬m chuyÓn, dÝnh b¸m trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. - Hao hôt vÒ c¶ sè l­îng vµ chÊt l­îng: x¶y ra do bay h¬i, hiÖn t­îng nµy hao hôt kh«ng nh÷ng vÒ sè l­îng mµ chÊt l­îng còng bÞ sót kÐm. - Hao hôt vÒ chÊt l­îng: S¶n phÈm dÇu bÞ kÐm, mÊt phÈm chÊt trong khi sè l­îng vÉn cßn nguyªn. a. Hao hôt vÒ sè l­îng: D¹ng hao hôt nµy phô thuéc vµo c¸c yÕu tè: - Tr¹ng th¸i kü thuËt cña m¸y mãc, thiÕt bÞ trong kho dÇu, hÖ thèng èng dÉn vµ tr¹m b¬m chuyÓn, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn. - Møc ®é thao t¸c chÝnh x¸c cña ng­êi c«ng nh©n trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. - Møc ®é dÝnh b¸m cña c¸c lo¹i s¶n phÈm dÇu má trong ph­¬ng tiÖn chøa ®ùng, vËn chuyÓn. * Nguyªn nh©n: - Do viÖc b¶o qu¶n, söa ch÷a c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, tån chøa, b¬m chuyÓn kh«ng ®óng thêi gian quy ®Þnh. Cô thÓ nh­ bÓ, èng dÉn han rØ, bÞ thñng, c¸c mÆt bÝt nèi c¸c èng dÉn kh«ng kÝn, dß ch¶y qua khe hë trong c¸c m¸y b¬m, n¾p cæ xitec kh«ng kÝn. - Do ng­êi c«ng nh©n thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm g©y trµn, v·i trong qu¸ tr×nh xuÊt nhËp. - Do dÝnh b¸m trong c¸c ph­¬ng tiÖn v©n chuyÓn chøa ®ùng (®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã ®é nhít cao nh­ dÇu nhên c¸c lo¹i). * BiÖn ph¸p kh¾c phôc: - TiÕn hµnh b¶o d­ìng söa ch÷a ®Þnh kú c¸c trang thiÕt bÞ trong kho dÇu vµ kÞp thêi kh¾c phôc khi cã sù cè x¶y ra. - Chó ý tíi gio¨ng, ®Öm lãt kÝn trong c¸c m¸y b¬m, c¸c mÆt bÝt nèi c¸c èng, c¸c thiÕt bÞ l¾p r¸p trªn bÓ chøa. - §Ó tr¸nh trµn v·i chØ chøa 95% thÓ tÝch cña bÓ, ®èi víi ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn nh­ «t« xitec, phuy chøa ®Õn 97% thÓ tÝch. - Kh«ng ®Ó sù cè x¶y ra t¹i bÓ chøa, èng dÉn vµ ph¶i nhanh chãng kh¾c phôc dß ch¶y khi chóng võa míi xuÊt hiÖn (®èi víi bÓ lín ph¶i cã ®ª ®¾p xung quanh, cã r·nh, hè g¹n dÇu thu håi phÇn x¨ng dÇu trµn v·i). b. Hao hôt vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng : §ã lµ nh÷ng hao hôt do bay h¬i x¶y ra: - " Thë lín" t¹i c¸c bÓ ®¹ng nhËp. - " Thë nhá" t¹i c¸c bÓ tån chøa tÜnh - " Thë ng­îc" t¹i c¸c bÓ ®ang xuÊt Trong x¨ng dÇu nhÑ cã mét l­îng lín hçn hîp h÷u c¬ dÔ bay h¬i. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ tÝnh bay h¬i cña cña x¨ng dÇu lµ ¸p suÊt h¬i b·o hoµ. ¸p suÊt h¬i b·o hoµ cµng cao th× kh¶ ng¨ng bay h¬i cµng lín. Do vËy tæn thÊt do bay h¬i chñ yÕu lµ x¨ng nhiªn liÖu, nhiªn liÖu diªzel vµ dÇu ho¶ cã ¸p suÊt h¬i b·o hoµ lín h¬n nhiÒu nªn tæn thÊt do do nguyªn nh©n nµy lµ thø yÕu. L­îng x¨ng tho¸t ra ngoµi kh«ng khÝ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: X: Khèi l­îng x¨ng cã trong mét kg kh«ng khÝ, kg. Mh: khèi l­îng phÇn tö cña x¨ng. Mbh: khèi l­«ùng phÇn tö cña kh«ng khÝ . (: ®é b·o hoµ cña x¨ng. Pbh: ¸p suÊt h¬i b·o ho· cña x¨ng tÝnh ra mmHg ë 37,80c. Khi t¨ng ¸p suÊt h¬i b·o ho· cña x¨ng thªm mét ®¬n vÞ psi th× l­îng x¨ng bay h¬i t¨ng lªn 15-17%. Khi t¨ng hÖ sè b·o ho· ( l­îng x¨ng bay h¬i t¨ng lªn rÊt nhiÒu. §iÒu ®ã cho thÊy r»ng nh÷ng quy tr×nh xuÊt nhËp x¨ng dÇu cÇn ®­îc tu©n thñ nghiªm ngÆt ®Ó tr¸nh tiªu hao x¨ng do bay h¬i. ViÖc xuÊt vµ ngay x¨ng vµ bÓ chøa lµ víi môc ®Ých gi¶m hÖ sè hao mßn ( trong kh«ng khÝ míi vµo bÓ khi xuÊt. Ngoµi yÕu tè trªn cãn cã ¶nh h­ëng tõ bªn ngoµi g©y nªn c¸c yÕu tè méi tr­êng nh­: bøc x¹ nhiÖt mÆt trêi, nhiÖt ®é, nhiÖt ®é, tèc ®é giã... g©y ra tæn thÊt bay h¬i trong kho¶ng trèng chøa h¬i trong bÓ, hÇu nh­ lóc nµo còng th«ng ra bªn ngoµi, ®ång thêi c¸c phÇn cÊt nhÑ nhÊt cña s¶n phÈm dÇu còng bÞ thÊt tho¸t ra ngoµi khÝ quyÓn. Do ®ã l­îng x¨ng thùc tÕ gi¶m, l­îng x¨ng dÇu bÞ mÊt ®i cµng nhiÒu . S­ thÊt tho¸t ë bÓ chøa gåm c¸c nguyªn nh©n g©y ra: * Tæn thÊt do " Thë nhá ": NÕu nhiÖt ®é m«i tr­êng thay ®æi th× dÉn ®Õn sù thay ®æi nhiÖt ®é bªn trong bÓ chøa sinh ra lµm tæn thÊt bÓ chøa tÜnh. Ban ngµy trêi n¾ng lµm nhiÖt ®é t¨ng lµm t¨ng thÓ tÝch hçn hîp kh«ng khÝ - h¬i x¨ng trong bÓ vµ nhiÖt ®é líp x¨ng dÇu t¹i bÒ mÆt tho¸ng gåm toµn phÇn tö, nhê t¨ng nång ®é h¬i x¨ng dÇu vµ t¨ng ¸p suÊt ë kho¶ng kh«ng trong bÓ , khi ¸p suÊt t¨ng v­ît trÞ sè giíi h¹n cña van thë th× hçn hîp kh«ng khÝ - x¨ng dÇu tho¸t ra ngoµi. Ng­îc l¹i ban ®ªm nhiÖt ®é trong bÓ gi¶m xuèng, thÓ tÝch trong bÓ co l¹i, mét phÇn bÞ ng­ng tô lµm ¸p suÊt h¬i trong bÓ gi¶m, khi ¸p suÊt gi¶m xuèng qu¸ møc ch©n kh«ng mµ van thë cho phÐp th× kh«ng khÝ bªn ngoµi trµn vµo. §ã lµ qu¸ tr×nh thë ra, hót vµo cña tæn thÊt " Thë nhá ". §é chøa ®Çy cña bÓ còng ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh hao hôt x¨ng dÇu Hao hôt " Thë nhá " cña bÓ 8000 m3 (tÝnh cho mét ngµy) ¸p suÊt h¬I  §é chøa ®Çy cña bÓ    0.5  0.6  0.7  0.8   7psi (3.27kg/m3)  432  345  259  173   8 psi(4.3kg/m3)  568  454  341  227   9psi (5.77kg/m3)  762  609  457  305   Qua b¶ng trªn ta thÊy r»ng ®é chøa ®Çy cña c¸c bÓ lµ rÊt quan träng trong viÖc h¹n chÕ tæn thÊt do h« hÊp nhá. Tæn thÊt do " Thë lín ": khi tiÕp nhËn hoÆc cÊp ph¸t x¨ng dÇu, sinh ra tæn thÊt " Thë lín " l­îng x¨ng dÇu n¹p vµo chiÕm thÓ tÝch ra nÐn khÝ, thÓ tÝch h¬i x¨ng dÇu co l¹i nÕu ¸p suÊt hçn hîp v­ît qu¸ ¸p suÊt giíi h¹n cña van thë th× hçn hîp h¬i x¨ng dÇu sÏ ®i ra ngoµi g©y ra tçn thÊt, ¸p suÊt giíi h¹n cña van cµng lín th× sù tho¸t h¬i hçn hîp chËm l¹i h¬n. Tæn thÊt khi cÊp ph¸t x¨ng dÇu thÊp h¬n. Khi cÊp ph¸t x¨ng dÇu thÓ tÝch chÊt láng gi¶m l­îng kh«ng khÝ bªn ngoµi sÏ trµn vµo sau khi cÊp ph¸t x¨ng lµm t¨ng nång ®é hçn hîp trong bÓ, khi ¸p suÊt hçn hîp h¬i v­ît qu¸ ¸p suÊt giíi h¹n cña van thë, hçn hîp khÝ chui ra ngoµi g©y tæn thÊt. §Ó minh ho¹ sù phô thuéc cña ¸p suÊt h¬i víi ®é b·o hoµ cña x¨ng ta xÐt ®Õn b¶ng sè liÖu sau: Hao hôt " Thë lín " cña bÓ 2000 m3 : ( ¸p suÊt h¬i  0.25  0.5  0.75  1   7psi  960  2200  3940  6540   8psi  1100  2640  4900  8600   9psi  1280  3120  6060  11540   Qua c¸c vÊn ®Ò trªn ta thÊy nh÷ng ¶nh h­ëng , yÕu tè g©y nªn tæn thÊt bay h¬i lµ : - TÝnh bay h¬i cña x¨ng dÇu lµ yÕu tè c¬ b¶n, nã ®­îc ®Æc tr­ng bëi ¸p suÊt h¬i b·o hoµ. - NhiÖt ®é bªn ngoµi, nhiÖt ®é kh«ng gian bªn trong trªn mÆt tho¸ng thay ®æi g©y ra gi·n në thÓ tÝch tõ do sinh ra " Thë nhá ". - Sù thay ®æi thÓ tÝch trong bÓ chøa g©y khi xuÊt nhËp g©y ra tæn thÊt " Thë lín ". Ngoµi ra cßn cã tæn thÊt do x¶y ra hiÖn t­îng " Thë ng­îc " nh­ sau: (Trong qu¸ tr×nh xuÊt x¨ng dÇu, kho¶ng trèng chøa h¬i trong bÓ t¨ng lªn, ¸p suÊt h¬i rتng phÇn cña s¶n phÈm dÇu má gi¶m vµ ¸p suÊt chung trong bÓ còng gi¶m, kh«ng khÝ tõ ngoµi sÏ vµo bÓ chøa. KÕt côc lµ x¨ng dÇu bay h¬i ®Ó trung hoµ l­îng kh«ng khÝ míi vµo. Qu¸ tr×nh bay h¬i ®ã x¶y ra cho tíi khi ¸p suÊt chung lín h¬n ¸p suÊt khÝ trêi. Van thë më, hçn hîp kh«ng khÝ - h¬i x¨ng sÏ tho¸t ra ngoµi vµ g©y hao hôt. * BiÖn ph¸p gi¶m hao hôt do " Thë nhá ": - Tån chøa x¨ng dÇu trong bÓ chøa theo ®óng kh¶ n¨ng chøa ®Çy tõ 95% ®Õn 97% thÓ tÝch (®Ó gi¶m kho¶ng trèng chøa h¬i). - Dïng ¸p suÊt ®Ó gi÷ h¬i x¨ng dÇu (nh­ van thë) - LÊy mÉu vµ ®o møc x¨ng dÇu vµo s¸ng sím lµ lóc cã c­êng ®é bay h¬i nhá nhÊt - Gi÷ nhiÖt ®é trong bÓ chøa æn ®Þnh. * BiÖn ph¸p gi¶m hao hôt do " Thë lín ": - NhËp x¨ng dÇu vµo bÓ chøa ë d­íi mÆt chÊt láng (tøc lµ tõ d­íi ®¸y lªn) - ViÖc b¬m chuyÓn trong néi bé kho ph¶i h¹n chÕ ®Õn møc tèi thiÓu. - Rót ng¾n thêi gian nhËp. * BiÖn ph¸p gi¶m hao hôt " Thë ng­îc ": - T¨ng nhanh c«ng suÊt b¬m, xuÊt nhanh, xuÊt hÕt vµ nhËp ®Çy ngay c. Hao hôt vÒ chÊt l­îng : PhÇn hao hôt nµy x¶y ra do dù lÉn lén c¸c lo¹i s¶n phÈm dÇu má víi nhau trong qu¸ tr×nh b¬m chuyÓn, b¶o qu¶n, tån chøa vµ vËn chuyÓn. * Nguyªn nh©n: - Do thiÕu thËn träng vµ thùc hiÖn kh«ng ®óng c¸c qui tr×nh tiÕp nhËn, tån chøa, cÊp ph¸t. - Do b¶o qu¶n bÞ lÉn n­íc, lÉn t¹p chÊt c¬ häc. - Do lo¹i hµng bÞ biÕn ®éng khi ph­¬ng tiÖn ®ang chøa lo¹i nµy chuyÓn sang chøa lo¹i kh¸c. - Do trong qu¸ tr×nh xóc röa ph­¬ng tiÖn, bÓ chøa kh«ng s¹ch ®óng qui ®Þnh. - Do bÞ lÉn lén chñng lo¹i, ký m· hiÖu VÝ dô: X¨ng lÉn Diesel cã cÆn cao, t¹o tµn, muéi trong ®éng c¬ g©y mµi mßn chi tiÕt m¸y. Diesel lÉn x¨ng lµm nhiÖt ®é b¾t ch¸y cña Diesel gi¶m xuèng, g©y nguy hiÓm ®èi víi hiÖn t­îng næ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n.TC-1 lÉn x¨ng t¹o nót h¬i khi bay trªn tÇng cao, ¸p suÊt thÊp lµm ngõng viÖc cung cÊp nhiªn liÖu vµo ®éng c¬... d. BiÖn ph¸p b¶o d­ìng bÓ vµ thë: ViÖc b¶o d­ìng bÓ vµ van thë lµ rÊt cÇc thiÕt ®èi víi c¸c bÓ tån chøa x¨ng dÇu. Trªn nãc cã chøa van thë vµ lç lÊy mÉu v× vËy nÕu bÓ hë th× sÏ cã sù th«ng giã g©y ra tæn thÊt. Th­êng xuyªn gi÷ ®é kÝn vµ b¶o d­ìng bÓ nh»m h¹n chÕ sù hao hôt dÇu bay h¬i. e. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt chuyªn dông ®Ó gi¶m bít hao hôt: - Tån chøa x¨ng dÇu d­íi ¸p suÊt cao, bÓ chøa cã cÊu tróc ®Æc biÖt, chÞu ¸p suÊt cao cì 1000 (1200 mm cét n­íc. N©ng cao ¸p suÊt cña bÓ lªn 20 mm cét n­íc th× sÏ gi¶m tæn thÊt do h« hÊp xuèng 20-30 %. - Gi¶m bít hoÆc bá h¼n kho¶ng trèng chøa h¬i, sö dông bÒ mÆt phao, phao måi lµm b»ng chÊt dÎo, bi cÇu rçng. - TËp trung h¬i x¨ng dÇu tõ c¸c bÓ chøa (nèi th«ng khÝ h¬i gi÷a c¸c bÓ víi nhau) - Gi¶m biªn ®é dao ®éng nhiÖt cña kho¶ng trèng chøa h¬i. Sù thay ®æi nhiÖt ®é gi÷a ngµy vµ ®ªm lµ nguyªn nh©n g©y ra tæn thÊt do " Thë nhá ", do ®ã gi¶m chªnh lÖnh nhiÖt ®é lµ biÖn phÊp cã hiÖu qu¶ kh¾c phôc " Thë nhá ". Cã thÓ lµm líp ph¶n x¹ nhiÖt, s¬n tr¸t, lµm bÓ trong hang, ch«n bÓ ngÇm d­íi ®Êt, t­íi m¸t b»ng n­íc. BiÖn ph¸p lµm m¸t bÓ chøa b»ng c¸ch phun t­íi cho nh÷ng bÓ næi trªn m¾t ®Êt vÒ mïa hÌ cã thÓ lµm gi¶m 60 % tæn thÊt do " Thë nhá ". II.3/ VËn chuyÓn x¨ng dÇu: II.3.1) VËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng ®­êng èng ngÇm: ViÖc vËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng ®­êng èng ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo ®óng qui ph¹m khai th¸c kü thuËt c«ng tr×nh ®­êng èng chÝnh dÉn x¨ng dÇu do Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1634/SD-QLKT ngµy 12.8.1963. C¸c ®¬n vÞ tham gia vµo c«ng t¸c giao nhËn x¨ng dÇu b»ng ®­êng èng ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt cÇn thiÕt phôc vô cho c«ng t¸c xuÊt nhËp-b¬m chuyÓn. Ph­¬ng thøc giao nhËn b»ng ®­êng èng th× mét bªn ph¶i cö ®¹i diÖn cña m×nh ®Õn bªn kia vµ ph¶i th­êng xuyªn th«ng b¸o cho bªn kia biÕt sè l­îng, chñng lo¹i, thêi gian tiÕn hµnh b¬m ®Ó bªn kia biÕt vµ chuÈn bÞ tèt ®iÒu kiÖn ®Ó giao nhËn. ViÖc ®o tÝnh tr­íc vµ sau khi nhËn ph¶i ®­îc thùc hiÖn chÆt chÏ theo ®óng qui ®Þnh ®Ò ra. Nghiªm cÊm viÖc tù ®éng më van èng kh«ng liªn quan trong qu¸ tr×nh giao nhËn x¨ng dÇu. C¸c lo¹i hao hôt x¨ng dÇu trong khu bÓ cña tr¹m b¬m chuyÓn bao gåm: - Bay h¬i do " Thë lín " vµ " Thë nhá ", " Thë ng­îc ", do h¬i tho¸t ra do khe hë cña cña m¸i vµ thµnh bÓ t¹i vïng kho¶ng trèng chøa h¬i trong bÓ chøa (c¸c lç cöa trªn m¸i bÞ hë, c¸c khe hë t¹i vÞ trÝ kh¸c nhau trªn m¸i... ) - Hao hôt khi thùc hiÖn nguyªn c«ng qu¶n lý bÓ chøa (®o møc x¨ng dÇu, lÊy mÉu ...) - Hao hôt do cä röa cÆn dÇu trong bÓ (sóc röa bÓ ) - Hao hôt khi x¶ n­íc lãt. - Rß rØ do bÓ vµ c¸c thiÕt bÞ cña bÓ bÞ háng. - Hao hôt t¹i c¸c dµn ®Æt b¬m trong tr¹m b¬m chuyÓn bao gåm : + Rß rØ bay h¬i t¹i c¸c phãt van chÆn trong c¸c m¸y b¬m vµ c¸c thiÕt bÞ ë c¸c b·i van c«ng nghÖ. + Hao hôt trªn tuyÕn èng bay h¬i qua c¸c khe hë trªn thiÕt bÞ kho¸ chÆn, rß rØ qua c¸c phít chÆn cña van, èng co gi·n vµ phít chÆn cña c¸c thiÕt bÞ kh¸c, dß ch¶y qua c¸c khe hë vµ lç ch©m kim trªn thµnh èng do èng bÞ rØ vµ tµn v·i khi cã sù cè. II.3.2) VËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng tµu thuû: C¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i thuû tham gia vµo qu¸ tr×nh giao nhËn x¨ng dÇu ph¶i ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu kü thuËt cña tµu, xµ lan chuyªn chë x¨ng dÇu, ®­îc trang bÞ ®Çy dñ c¸c dông cô nh­ th­íc ®o, th­íc thö n­íc, thö dÇu Ph­¬ng thøc giao nhËn ®èi víi tµu xµ lan néi ®Þa lµ gi¸m ®Þnh t¹i ph­¬ng tiÖn. Sè liÖu ®o tÝnh t¹i ph­¬ng tiÖn lµ sè liÖu ph¸p lý ®Ó h¹ch to¸n Trong tr­êng hîp sau th× ph¶i gi¸m ®Þnh t¹i bÓ chøa: ë ®Çu giao vµ ®Çu nhËn ®Òu cã khu bÓ chøa dïng ®Ó giao nhËn biÖt lËp ®­îc vµ râ rµng vÒ l­u tr×nh c«ng nghÖ, cã barem dung tÝch vµ ®· ®­îc kiÓm ®Þnh vµ ®­îc Tæng c«ng ty kh¶o s¸t chÊp nhËn. Qui tr×nh giao nhËn: - TiÕn hµnh chuÈn bÞ: C©n b»ng mím n­íc, chuÈn bÞ dông cô vµ ph­¬ng tiÖn tiÕn hµnh lÊy mÉu thö. - TiÕn hµnh ®o tÝnh: §o tÝnh s¬ bé t¹i ph­¬ng tiÖn do ph­¬ng tiÖn tù thùc hiÖn ®Ó biÕt l­îng hµng thùc tÕ cã trªn ph­¬ng tiÖn. - §o tÝnh chÝnh x¸c sè liÖu tån ®Çu vµ tån cuèi cña kho bÓ chøa ®Ó x¸c ®Þnh l­îng hµng thùc nhËn hoÆc thùc giao. C¸c s¶n phÈm x¨ng dÇu hao hôt trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b»ng tÇu ch¹y trªn biÓn vµ ch¹y trªn s«ng th­êng do c¸c nguyªn nh©n sau: - Bay h¬i trong khi xuÊt nhËp. - Hao hôt do qu¸ tr×nh b¬m chuyÓn t¹i bÕn c¶ng do " Thë lín " vµ " Thë ng­îc ". - Rß rØ trong c¸c thiÕt bÞ hoÆc c¸c mèi nèi liªn kÕt ®­êng èng (èng mÒm) gi÷a c¸c thiÕt bÞ cña tµu vµ ®Çu cÇu bÕn c¶ng, trong c¸c m¸y b¬m cña tµu dÇu vµ c¸c tr¹m b¬m trong kho. - Hao hôt trong khi chuyÓn ®æi lo¹i s¶n phÈm x¨ng dÇu vËn chuyÓn. - Hao hôt trong khi th¸o x¶ n­íc dÇu trªn tÇu. - Hao hôt do bay h¬i ë nhiÖt ®é cao vµ giã lïa m¹nh (" Thë nhá " trong khi vËn chuyÓn). - Hao hôt do dÝnh b¸m trªn thµnh tµu (líp cÆn chÕt) ë t¹i c¸c ng¨n chøa s¶n phÈm dÇu. II.3.3. VËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng «t« xitec: C¸c «t« xitec chuyªn chë x¨ng dÇu ph¶i ®¶m b¶o s¹ch kh« theo ®óng qui chÕ qu¶n lý phÈm chÊt. §Æc biÖt c¸c «t« xitec lµm nhiÖm vô giao nhËn nh­ mét dông cô ®o l­êng ph¶i ®¶m b¶o theo ®óng TCVN 4126-85. Sau khi nhËn hµng xong, tr­íc khi cho ra khái kho, «t« ph¶i ®­îc kiÓm tra theo tr×nh tù sau: - Cho xe ®Ëu ë vÞ trÝ c©n b»ng ®Ó x¨ng dÇu t¸ch n­íc theo qui ®Þnh, kiÓm tra møc ®ãng, x¸c ®Þnh khèi l­îng x¨ng dÇu thùc xuÊt. - KiÓm tra l¹i møc dÇu t¹i kÐt dÇu ch¹y m¸y, so s¸nh víi møc tr­íc khi vµo kho nhËn hµng. Khi tiÕp nhËn x¨ng dÇu tõ «t« xitec nhËp vµo kho ph¶i kiÓm tra, ®o tÝnh chÆt chÏ l­îng hµng thùc nhËn vµ qui vÒ lÝt ë 15 0C ®èi víi giao nhËn néi bé. Giao nhËn b»ng «t« xitec ph¶i ®¶m b¶o nhËn ®ñ, tr¶ ®ñ, b¬m kh«, vÐt s¹ch. Nghiªm cÊm mäi h×nh thøc c¶i t¹o söa ®æi l¹i xitec mét c¸ch tuú tiÖn. C¸c d¹ng hao hôt khi vËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng «t« xitec: - Hao hôt dÇu trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b»ng «tto xitÐc do " Thë lín ". - Hao hôt trªn däc ®­êng ®i do n¾p xitÐc kh«ng ®ãng chÆt, kh«ng kÝn. - Hao hôt do trµn v·i trong khi xuÊt nhËp vµ dÝnh trªn xitÐc. II.3.4. VËn chuyÓn x¨ng dÇu b»ng wagon xitec: C¸c wagon xitec lµm nhiÖm vô chuyªn chë x¨ng dÇu ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu kü thuËt, cã barem dung tÝch ®· ®­îc kiÓm ®Þnh vµ do c¸c c¬ quan ®o l­êng nhµ n­íc cÊp (hoÆc ®¬n vÞ ®­îc uû quyÒn). T¹i n¬i giao ph¶i kiÓm tra ®é s¹ch, ®é kÝn, c¸c yªu cÇu kü thuËt kh¸c vµ c¸c thñ tôc giÊy tê cÇn thiÕt, ®o tÝnh khèi l­îng x¨ng dÇu th«ng qua viÖc ®o tÝnh dung tÝch vµ qui vÒ nhiÖt ®é 15 0C. Sè liÖu ®o tÝnh t¹i ph­¬ng tiÖn lµ sè liÖu ph¸p lý ®Ó h¹ch to¸n. X¨ng dÇu bÞ hao hôt trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn theo ®­êng s¾t do: - Bay h¬i trong khi xuÊt nhËp vµo wagon xitÐc - Bay h¬i theo däc ®­êng vËn chuyÓn do n¾p xitÐc kh«ng kÝn - Rß rØ qua c¸c khe hë trong c¸c thiÕt bÞ cña dµn ®ãng x¨ng dÇu vµ c¸c m¸y b¬m trong tr¹m xuÊt nhËp, - Trµn v·i ra ngoµi xitÐc trong khi xuÊt nhËp vµ däc ®­êng vËn chuyÓn cÆn tån kh«ng thÓ x¶ hÕt (gäi lµ cÆn chÕt) d­íi ®¸y xitÐc hoÆc do dÝnh b¸m trªn thµnh xitÐc. II.4/ An toµn ch¸y næ trong c¸c c«ng tr×nh x¨ng dÇu II.4.1. §Æc ®iÓm nguy hiÓm vÒ ch¸y næ trong c«ng tr×nh x¨ng dÇu X¨ng dÇu lµ mét mÆt hµng vËt t­ chiÕn l­îc rÊt quan träng nã kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong nhiÒu ngµnh nh­ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, quèc phßng... song x¨ng dÇu l¹i r¸t nguy hiÓm vÒ ch¸y næ trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng còng nh­ khi s¶n xuÊt, xuÊt nhËp vËn chuyÓn x¶y ra sù cè. Ng­êi ta ph©n x¨ng dÇu ra lµm hai lo¹i: -Lo¹i 1: (lo¹i dÔ ch¸y ) gåm c¸c lo¹i x¨ng dÇu cã nhiÖt ®é b¾t ch¸y cña h¬i nhá h¬n 450C vÝ du x¨ng A76, A92. -Lo¹i 2: (lo¹i ch¸y ®­îc) gåm c¸c lo¹i dµu cã nhiÖt ®é b¾t ch¸y cña h¬i lín h¬n 450C vÝ dô: dÇu ho¶, dÇu nhên. Kh¸i niÖm vÒ nhiÖt ®é b¾t ch¸y vµ nhiÖt ®é bïng ch¸y. + NhiÖt ®é b¾t ch¸y: NhiÖt ®é b¾t ch¸y cña h¬i x¨ng dÇu lµ nhiÖt ®é thÊp nhÊt cña h¬i x¨ng dÇu ®ã mµ khi ta ®­a nguån nhiÖt tõ bªn ngoµi vµo th× hçn hîp h¬i x¨ng dÇu sÏ bèc ch¸y nh­ng kh«ng kÐo theo sù bèc ch¸y cña chÝnh x¨ng dÇu. + NhiÖt ®é tù bèc ch¸y : Lµ nhiÖt ®é thÊp nhÊt ®­îc x¸c ®Þng b»ng ph­¬ng ph¸o chuÈn khi bÞ qu¸ nhiÖt dÉn ®Õn nhiÖt ®é ®ã th× hçn hîp nãi trªn tù bèc ch¸y kh«ng cÇn ®­a ngän löa tõ bªn ngoµi vµo. II.4.2) §Æc ®iÓm nguy hiÓm ch¸y næ x¨ng dÇu: X¨ng dÇu lµ mét lo¹i chÊt láng rÊt nguy hiÓm vÒ ch¸y næ. Sau ®©y lµ nh÷ng tÝnh chÊt nguy hiÓm ch¸y næ cña x¨ng dÇu . X¨ng dÇu lµ mét lo¹i chÊt láng b¾t h¬i ë nhiÖt ®é thÊp C¸c lo¹i x¨ng b¾t ch¸y ë nhiÖt ®é rÊt thÊp vÝ dô nh­ x¨ng A76 cã nhiÖt ®é b¾t ch¸y lµ -390C, x¨ng A74 cã nhiÖt ®é b¾t ch¸y lµ -370C . Tõ tÝnh chÊt trªn ta kÕt luËn: ë ®Êt n­íc ta trong bÊt k× ®iÒu kiÖn khÝ hËu nµo còng t¹o nªn m«i tr­êng nguy hiÓm vÒ ch¸y næ. X¨ng dÇu kh«ng tan trong n­íc vµ cã tû träng nhÑ h¬n n­íc X¨ng dÇu cã tû träng nhÑ h¬n n­íc (tõ 0.7-0.9) v× vËy x¨ng dÇu cã kh¶ n¨ng ch¸y lan trªn mÆt n­íc. H¬i x¨ng dÇu nÆng h¬n kh«ng khÝ 5.5 lÇn. H¬i x¨ng dÇu bay lªn th­êng bay lµ lµ mÆt ®Êt tÝch tô ë nh÷ng chç tròng, kÝn giã kÕt hîp víi oxy kh«ng khÝ t¹o thµnh m«i tr­êng nguy hiÓm ch¸y næ. KÕt luËn: trong x¨ng dÇu ph¶i th­êng xuyªn vÖ sinh c«ng nghiÖp d. X¨ng dÇu khi ch¸y to¶ ra nhiÖt l­îng lín Do ¶nh h­ëng cña bøc x¹ nhiÖt, khi ch¸y mét ®¸m x¨ng dÇu sÏ lµm cho mét vïng réng lín xung quanh bÞ ®«t¸ nãng vµ ch¸y c¸c vËt xung quanh sÏ dÉn ®Õn ch¸y lan vµ viÖc tiÕp cËn cøu ch÷a sÏ hÕt søc khã kh¨n e. X¨ng dÇu cã kh¶ n¨ng ph¸t sinh tÜnh ®iÖn X¨ng dÇu lµ mét lo¹i chÊt láng hÇu nh­ kh«ng dÉn ®iÖn, trong qu¸ tr×nh b¬m rãt x¨ng dÇu bÞ x¸o trén m¹nh ma s¸t víi nhau, víi thµnh èng... c¸c ®iÖn tÝch ph¸t sinh ra tÝch tô l¹i khi ®¹t ®Õn hiÖu ®iÖn thÕ nhÊt ®Þnh th× ph¸t ra tia löa ®iÖn. f. X¨ng dÇu cã kh¶ n¨ng t¹o thµnh sunphua s¾t. Trong x¨ng dÇu lu«n cã mét hµm l­îng S tån t¹i d­íi d¹ng H2S hoµ tan hoÆc bay h¬i. Do l­îng H2S nµy ¨n mßn vµo ®­êng èng, bÓ lµm b»ng s¾t vµ t¹o thµnh sunphua s¾t. C¸c sunphua søt nµy t¸c dông víi oxy kh«ng khÝ t¹o ra ph¶n øng lªn tíi nhiÖt ®é cao (cã thÓ ®¹t tíi 6000C ) lèn h¬n nhiÖt ®é tù b¾t ch¸y vµ g©y ch¸y hçn hîp. g. Tèc ®é ch¸y lan cña x¨ng dÇu rÊt nhanh. Do ®ã, nÕu ®¸m ch¸y x¨ng dÇu x¶y ra kh«ng ®­îc dËp t¾t kÞp thêi dÔ ph¸t triÓn thµnhnh÷ng ®¸m ch¸y lín. h. X¨ng dÇu cã tÝnh ®éc h¹i H¬i x¨ng dÇu rÊt ®éc ®Æc biÖt lµ x¨ng pha ch× nÕu tiÕp xóc kh«ng trang bÞ b¶o hé lao ®éng sÏ bÞ ngé ®éc cã khi dÉn ®Õn tö vong. II.4.3) Nguyªn t¾c dËp t¾t ®¸m ch¸y cña c¬ së -Khi cã ch¸y x¶y ra thñ tr­ëng ®¬n vÞ lµ ng­êi trùc tiÕp chØ huy cøu ch÷a ®¸m ch¸y. -B¸o ®éng trong toµn ®¬n vÞ b»ng kÎng hoÆc loa truyÒn thanh. -C¾t ®iÖn khu vùc ch¸y. -Gäi ®iÖn b¸o ch¸y cho ®éi ch÷a ch¸y chuyªn nghiÖp gÇn nhÊt hoÆc b¸o vÒ trung tÊm ch÷a ch¸y cña thµnh phè. -Tæ chøc cøu ng­êi bÞ n¹n, ph©n t¸n hµng ho¸. -Tæ chøc lùc l­îng ph­¬ng tiÖn s½n cã kÞp thêi dËp t¾t ®¸m ch¸y. -Tæ chøc lùc l­îng b¶o vÖ hµng ho¸ ®· cøu ®­îc ra khái ®¸m ch¸y . -Cö ng­êi ra ®ãn xe ch÷a ch¸y, h­íng dÉn nguån n­íc ch÷a ch¸y. -Phèi hîp lùc l­îng chuyªn nghiÖp cøu ch÷a dËp t¾t ®¸m ch¸y. -TriÓn khai thùc hiÖn b¶o vÖ hiÖn tr­êng tæ chøc kh¾c phôc hËu qu¶ do ch¸y g©y ra II.4.4. C¸c lo¹i chÊt ch÷a ch¸y vµ ph­¬ng tiÖn ch÷a ch¸y C¸c chÊt ch÷a ch¸y th­êng dïng lµ chÊt dïng ®Ó t¸c dông vµo ®¸m ch¸y t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh vµ duy tr× ®iÒu kiÖn ®ã trong 1 thêi gian ®Ó dËp t¾t ®¸m ch¸y ®ã. a. N­íc N­íc th­êng dïng ®Ó ch÷a ch¸y v× nã s½n cã trong thiªn nhiªn, gi¸ thµnh rÎ vµ hiÖu qu¶ ch÷a ch¸y cao. Cã 2 lo¹i n­íc: N­íc trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt vµ n­íc trong lßng ®Êt. -T¸c dông cña n­íc khi ch÷a ch¸y: + T¸c dông lµm l¹nh: Khi phun n­íc vµo ®¸m ch¸y v× n­íc cã kh¶ n¨ng thu nhiÖt ®é cao sÏ lµm gi¶m bít nhiÖt ®é ®¸m chaý cho tíi khi nhá h¬n nhiÖt ®é b¾t ch¸y cña chÊt ch¸y ®ã. + T¸c dông lµm lo·ng vµ lµm ng¹t: Mét lÝt n­íc ho¸ h¬i t¹o thµnh 1720lÝt h¬i n­íc do vËy khi ta phun n­íc vµo ®¸m ch¸y do nhiÖt ®é ®¸m ch¸y cao, h¬i n­íc bay lªn cã t¸c dông lµm lo·ng l­îng «xy x©m nhËp vµo vïng ch¸y vµ t¹o thµnh mµng ng¨n gi÷a «xy vµ vïng ch¸y. -¦u ®iÓm khi dïng n­íc ch÷a ch¸y. + N­íc cã s½n trong tù nhiªn, gi¸ thµnh rÎ, vËn chuyÓn dÔ dµng. + N­íc cã kh¶ n¨ng khi phun t¹o thµnh ¸p suÊt cao ph¸ vì t­êng r·nh ng¨n t¹o ra lèi tho¸t n¹n. -Nh­îc ®iÓm: + Kh«ng thÓ nh÷ng ®¸m ch¸y kim lo¹i ho¹t ®éng m¹nh nh­ kiÒm, kiÒm thæ vµ ®Æc biÖt lµ ®Êt ®Ìn. +Kh«ng thÓ dïng tia n­íc ®Æc ®Ó ch÷a nh÷ng ®¸m ch¸y cã nhiÖt ®é s«i 800C. + Kh«ng phun n­íc vµo c¸c ®¸m ch¸y cã mÆt hµng qøy hiÕm nh­ hµng ®iÖn tö, thuèc l¸... b. C¸t C¸t dïng ®­îc ch÷a ch¸y phæ biÕn v× dÔ sö dông, gi¸ thµnh rÎ, cã hiÖu qu¶ cao ®èi víi nhiÒu lo¹i ®¸m ch¸y( chØ ch÷a c¸c ®¸m ch¸y nhá). c. Bät ch÷a ch¸y Bät ch÷a ch¸y lµ hÖ ph©n t¸n 2 pha bao gåm phÇn chøa khÝ, h¬i vµ c¸c chÊt láng. T¸c dông khi dïng bät ch÷a ch¸y nh­ sau: + T¸c dông lµm l¹nh: Khi phun bät lªn bÒ mÆt chÊt ch¸y láng ®o bøc x¹ nhiÖt cña ®¸m ch¸y, nhiÖt ®é cña líp chÊt láng l­îng bät phun vµo bÞ ph¸ huû t¹o thµnh h¹t n­íc l¾ng vµo chÊt láng c¸c h¹t n­íc nµy th× nhiÖt ®é chÊt láng lµm c­êng ®é ph¸ huû gi¶m . + T¸c dông c¸ch ly: Khi ®¹t tíi nhiÖt ®é x¸c ®Þnh bät sÏ bao phñ lªn toµn bé bÒ mÆt chÊt láng, b¾t ®Çu xuÊt hiÖn sù c¸ch ly, ng¨n c¶n h¬i chÊt ch¸y ®i vµo buång ch¸y. PhÇn III. C¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chØ tiªu chÊt l­îng cña s¶n phÈm x¨ng dÇu III.1.Thµnh phÇn cÊt ph©n ®o¹n. a.ý nghÜa DÇu má vµ c¸c s¶n phÈm dÇu kh«ng thÓ chia ra c¸c hydrocacbon riªng biÖt, chóng cã thÓ chia ra c¸c phÇn nhá, gäi lµ ph©n ®o¹n. Trong mçi ph©n ®o¹n gåm mét hçn hîp hydroc¸cbon ®¬n gi¶n h¬n. Thµnh phÇn cÊt lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®èi víi c¸c s¶n phÈm tr¾ng nh­ x¨ng, kerosen, diezel. Theo thµnh phÇn cÊt ph©n ®o¹n cã thÓ biÕt ®­îc c¸c lo¹i s¶n phÈm thu vµ khèi l­îng cña chóng. C¸c ph©n ®o¹n dÇu bao giê còng gåm rÊt nhiÒu c¸c ®¬n chÊt kh¸c nhau víi nhiÖt ®é s«i thay ®æi. Do vËy, ®Æc tr­ng cho tÝnh chÊt bay h¬i cña mét sè ph©n ®o¹n lµ nhiÖt ®é s«i ®Çu (T0s ®Çu ) vµ nhiÖt ®é kÕt thóc s«i (T0s cuèi ). §èi víi nhiªn liÖu thµnh phÇn ph©n ®o¹n ®Æc tr­ng cho kh¶ n¨ng bay h¬i trong ®éng c¬ vµ ¸p suÊt h¬i ë nh÷ng nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt kh¸c nhau. Nhiªn liÖu cho c¸c lo¹i ®éng c¬ måi löa b»ng tia löa ®iÖn, cÇn ph¶i cã ®é bay h¬i sao cho dÔ næ m¸y ë nhiÖt ®é thÊp, chãng s­ëi Êm ®éng c¬, thay ®æi chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬, ph©n bè nhiªn liÖu trrong xilanh. NÕu nhiªn liÖu bay h¬i kÐm cßn cã thÓ lµm lo·ng dÇu nhên b«i tr¬n. NhiÖt ®é s«i 10% kh«ng nªn v­ît qu¸ 700C, nhiÖt ®é cÊt 50% cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh t¨ng kh¶ n¨ng t¨ng tèc cña ®éng c¬, kh«ng nªn v­ît qu¸ 1400C. NhiÖt ®é cÊt 90% cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ, nÕu nhiÖt ®é cÊt 90% th× x¨ng kh«ng bèc h¬i hoµn toµn trong buèng ®èt. NhiÖt ®é cÊt cuèi kh«ng nªn qu¸ 2050C v× dÇu nhên sÏ bÞ röa tr«i trªn thµnh xilanh g©y mµi mßn pist«ng. Nhiªn liÖu cho ®éng c¬ ph¶n lùc ®ßi hái ph¶i nÆng h¬n (150-2800C) ®Ó hÖ thèng n¹p liÖu lµm viÖc ë tÇng cao kh«ng t¹o nót khÝ. §ång thêi còng ®ßi hái kh¶ n¨ng bay h¬i hoµn toµn vµ ch¸y hÕt trong buång ®èt. §èi víi ®éng c¬ diezel, thµnh phÇn ph©n ®o¹n ¶nh h­ëng lín tíi tiªu hao nhiªn liÖu, g©y khãi cña khÝ th¶i, t¹o muéi than vµ cèc ë vßi phun... b. Nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh. Qu¸ tr×nh ch­ng cÊt ®­îc thùc hiÖn trong bé ch­ng cÊt tiªu chuÈn Engler nªn gäi lµ ch­ng cÊt Engler. Cã s¬ ®å m« h×nh nh­ sau: 1.§Ìn ®èt 2.B×nh ch­ng tiªu chuÈn: lo¹i A(100ml) 3.Chôp b¶o «n 4.NhiÖt kÕ 5.Sinh hµn lµm l¹nh 6.Hép lµm l¹nh 7.B×nh høng Dïng èng l­êng ®ong 100 ml mÉu vµo b×nh cÇu ®· röa s¹ch, sÊy kh«. L¾p nhiÖt kÕ vµo cæ b×nh vµ phÝa trªn cña bÇu thuû ng©n ngang víi thµnh d­íi cña nh¸nh cho h¬i ®i ra. Nèi nh¸nh h¬i ®i ra víi sinh hµn b»ng nót cao su, sao cho èng ®ã lång vµo sinh hµn 25-40 mm nh­ng kh«ng ch¹m vµo thµnh cña èng sinh hµn. Khi ch­ng x¨ng th× hép sinh hµn chøa ®Çy n­íc ®¸ vµ déi n­íc ®Ó gi÷ nhiÖt ®é vµo kho¶ng 0-50C. Khi ch­ng nh÷ng s¶n phÈm nÆng h¬n th× lµm l¹nh b»ng n­íc ®¸. Trong tr­êng hîp nµy nhiÖt ®é cña n­íc ra khái sinh hµn kh«ng ®­îc qu¸ 300C. NhiÖt ®é s«i ®Çu lµ nhiÖt ®é khi cã giät s¶n phÈm ®Çu tiªn ch¶y tõ ®u«i sinh hµn ra. NhiÖt ®é s«i cuèi lµ nhiÖt ®é t¹i ®ã nhiÖt ®é t¨ng lªn cùc ®¹i vµ b¾t ®Çu tôt xuèng. Tèc ®é ch­ng cÊt tiÕn hµnh sao cho thu ®­îc 20-25 giät trong 10s. Trong qu¸ tr×nh ch­ng cÊt dÇu ho¶ vµ diezel, sau khi ®¹t ®­îc 95% tèc ®é gia nhiÖt kh«ng t¨ng lªn. NÕu cÇn x¸c ®Þnh nhiÖt ®é s«i cuèi th× ph¶i tiÕp tôc gia nhiÖt cho tíi khi cét thuû ng©n ë nhiÖt kÕ d©ng lªn ®Õn møc nµo ®ã vµ b¾t ®Çu tôt xuèng. Sau khi th«i gia nhiÖt 5 phót, ghi l¹i thÓ tÝch thµnh phÇn cÊt trong èng l­êng, phÇn cßn l¹i ®o trong èng l­êng thÓ tÝch 10ml ®Ó x¸c ®Þnh cÆn ë nhiÖt ®é 200C. X¸c ®Þnh l­îng mÊt m¸t cña qu¸ tr×nh ch­ng. III.2.§é xuyªn kim a. ý nghÜa: §é xuyªn kim lµ ®é lón s©u cña kim chuÈn vµo mÉu (bitum, mì) trong thêi gian 5s, ®¬n vÞ ®o lµ ®é, 1 ®é øng víi 0,1mm ®©m xuyªn. Nã ®Æc tr­ng cho ®é cøng vµ qu¸nh cña s¶n phÈm. Thµnh phÇn cña bitum cã ¶nh h­ëng lín tíi ®é xuyªn kim. T¨ng cÊu tö dÇu nhên trong bitum ®é xuyªn kim t¨ng, ng­îc l¹i gi¶m c¸c cÊu tö dÇu nhên vµ t¨ng asphanten vµ cacbon ®é xuyªn kim gi¶m. b. Nguyªn t¾c vµ c¸ch tiÕn hµnh. LÊy mÉu vµo cèc. §Ëy n¾p vµ ng©m cèc mÉu vµo chËu n­íc ë nhiÖt ®é quy ®Þnh 1h. LÊy ra dïng dao g¹t phÇn d­ trªn miÖng cèc, ®Æt cèc mÉu lªn bµn ®ì cña m¸y ®o. Dïng ®ång hå bÊm gi©y, theo dâi ®óng 5s th× bu«ng nót khëi ®éng chuyÓn thanh r¨ng cho tíi ch¹m víi trôc cña chãp nãn. Theo vÞ trÝ cña kim trªn b¶ng chia ®é ta biÕt ®­îc ®é kim xuyªn, n©ng chãp nãn lªn khái cèc mì. Lµm thÝ nghiÖm 4 lÇn vµ lÊy kÕt qu¶ trung b×nh. III.3. NhiÖt ®é chíp ch¸y. a. ý nghÜa NhiÖt ®é chíp ch¸y lµ nhiÖt ®é t¹i ®ã khi ph©n ®o¹n dÇu má ®­îc ®èt nãng, h¬i hydroc¸cbon sÏ tho¸t ra t¹o víi kh«ng khÝ xung quanh mét hçn hîp mµ nÕu ®­a ngän löa ®Õn gÇn chóng sÏ bïng ch¸y råi phôt t¾t nh­ mét tia chíp. Nh­ vËy, nhiÖt ®é chíp ch¸y cã liªn quan ®Õn hµm l­îng c¸c s¶n phÈm nhÑ cã trong ph©n ®o¹n. NÕu cã cµng nhiÒu cÊu tö nhÑ, nhiÖt ®é chíp ch¸y cµng thÊp. + Ph©n ®o¹n x¨ng: NhiÖt ®é chíp ch¸y kh«ng quy ®Þnh, th­êng lµ ®é ©m. +Ph©n ®o¹n kerosen: nhiÖt ®é chíp ch¸y: 28-600C . +Ph©n ®o¹n diezel: NhiÖt ®é chíp ch¸y cèc kÝn: 35-860C, th«ng th­êng lµ 600C. +Ph©n ®o¹n dÇu nhên: nhiÖt ®é chíp ch¸y: 130-2400C . Cã hai ph­¬ng ph¸p ®Ó ®o nhiÖt ®é chíp ch¸y: cèc kÝn vµ cèc hë. Ph­¬ng ph¸p cèc kÝn bao giê còng cho nhiÖt ®é chíp ch¸y cao h¬n so víi ph­¬ng ph¸p cèc hë. ViÖc x¸c ®Þnh nhiÖt ®é chíp ch¸y cã ý nghi· rÊt quan träng trong viÖc tån chøa vµ b¶o qu¶n nhiªn liÖu. NÕu nhiÖt ®é chíp ch¸y cña nhiªn liÖu thÊp th× khi b¶o qu¶n trong bÓ chøa ngoµi tr¬× n¾ng nãng ph¶i ®Ò phßng cã tia löa ®iÖn ë gÇn ®Ó tr¸nh ch¸y næ. b. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh. X¸c ®Þnh nhiÖt ®é chíp ch¸y b»ng cèc kÝn: LÊy mÉu vµo cèc kim lo¹i cho ®Õn v¹ch møc, l¾p thiÕt bÞ vµo, tiÕn hµnh gia nhiÖt vµ khuÊy gi¸n ®o¹n. §Õn khi c¸ch nhiÖt ®é chíp ch¸y kho¶ng 100 C b¾t ®Çu ch©m ngßi löa b»ng c¸ch xoay tay xoay. NÕu khi ®­a måi löa vµo cã ngän löa mÇu xanh xuÊt hiÖn th× ®ã lµ nhiÖt ®é chíp ch¸y. N©ng nhiÖt ®é lªn 1-2 0C l¹i thö tiÕp, nÕu kh«ng thÊy ngän löa xuÊt hiÖn th× thÝ nghiÖm coi nh­ lµ sai vµ ph¶i lµm l¹i tõ ®Çu. §èi víi mÉu ch­a biÕt kho¶ng nhiÖt ®é chíp ch¸y ph¶i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm s¬ bé: N©ng nhiÖt ®é lªn 40C/1phót vµ sau 40C thö l¹i mét lÇn. Sau khi x¸c ®Þnh nhiÖt ®é chíp ch¸y s¬ bé tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ trªn. X¸c ®Þnh nhiÖt ®é chíp ch¸y b»ng cèc hë. L¾p thiÕt bÞ sao cho kho¶ng c¸ch gi÷a ®¸y chÐn c¸t vµ chÐn mÉu kho¶ng 5-8mm. C¸c c¸ch luyÖn chÐn 12 mm vµ nhiÖt kÓ n»m ë chÝnh gi÷a. Gia nhiÖt b»ng bÕp diÖn hoÆc ®Ìn h¬i x¨ng, lóc ®Çu 100 C/phót ,sau ®ã khi cßn c¸ch nhiÖt ®é chíp ch¸y dù ®o¸n 400C th× t¨ng 40 C/phót. Khi c¸ch nhiÖt ®é chíp ch¸y 100C dïng que tÈm cån qua ngang mÆt dÇu 2-3 gi©y, cø qu¸ 20C thö mét lÇn cho tíi khi xuÊt hiÖn ngän löa mµu xanh råi t¾t ngay ®ã lµ nhiÖt ®é chíp ch¸y. c) ChØ tiªu cña tiªu chuÈn. -NhiÖt ®é b¾t ch¸y cèc kÝn cña nhiªn liÖu ph¶n lùc theo ph­¬ng ph¸p ASTM-D56 lµ 400C. -NhiÖt ®é b¾t ch¸y cèc kÝn cña nhiªn liÖu diezel theo ph­¬ng ph¸p ASTM-D98 lµ 600C III.4. §é nhít a.ý nghÜa §é nhít lµ mét h»ng sè vËt lý quan träng®èi víi dÇu má còng nh­ s¶n phÈm cña nã. §é nhít cã ¶nh h­ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh vËn chuyÓn dÇu th« vµ c¸c s¶n phÈm cña nã theo ®­êng èng. §é nhít cµng lín chi phÝ vËn chuyÓn t¨ng. §èi víi dÇu nhên ®é nhít ®Æc tr­ng cho kh¶ n¨ng b«i tr¬n. §èi víi nhiªn liÖu ®é nhít ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh b¬m nhiªn liªu trong hÖ thèng n¹p liÖu, qu¸ tr×nh bay h¬i vµ ch¸y. §é nhít cña dÇu má vµ s¶n phÈm dÇu má phô thuéc vµo thµnh phÇn hãa häc, nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt. b.Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh (§é nhít ®éng häc: §é nhít ®éng häc lµ tû sè gi÷a ®é nhít ®éng lùc vµ träng l­ëng riªng cña nã tÝnh b»ng Stèc. Nguyªn t¾c cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ x¸c ®Þnh thêi gian ch¶y cña chÊt láng qua èng mao qu¶n cã kÝch th­íc nhÊt ®Þnh vµ x¸c ®Þnh ®é nhít theo c«ng thøc: V= C.t TiÕn hµnh: lÊy mÉu vµo nhít kÕ, chuyÓn nhít kÕ vµo b×nh æn nhiÖt, dung dÞch dïng ®Ó æn nhiÖt lµ glyxerin, ®iÒu chØnh nhiÖt ®é thÝ nghiÖm. Sau 15’ æn nhiÖt, dïng qu¶ bãp cao su ®Èy mÉu vµo èng cho ®Õn 1/3 èng ph×nh. D­íi t¸c dông cña träng lùc chÊt láng sÏ ch¶y tõ èng 1 sang èng 2. Khi chÊt láng ch¶y tíi v¹ch th× bÊm ®ång hå gi©y vµ khi tíi v¹ch thø hai th× bÊm ®ång hå gi©y dõng l¹i. TiÕn hµnh 5 l­ît ®Ó lÊy kÕt qu¶ trung b×nh (§é nhít biÓu kiÕn: §é nhít biÓu kiÕn lµ tû sè gi÷a thêi gian ch¶y cña 200ml mÉu ë nhiÖt ®é thÝ nghiÖm vµ 200ml n­íc cÊt ë 200C qua èng nhá trong dông cô ®o ®é nhít. TiÕn hµnh: X¸c ®Þnh chØ sè n­íc cña thiÕt bÞ, chØ sè n­íc lµ thêi gian ch¶y cña 200ml n­íc ë 200C qua èng nhá trong dông cô ®o ®é nhít. §æ n­íc cÊt ë 200C cho tíi khi ngËp c¸c ®Ønh kim. Dïng ®inh vÝt ®iÒu chØnh ph­¬ng n»m ngang cña thiÕt bÞ. NhÊc que chèt lªn ®Ó th¸o bít chÊt láng cho tíi khi phÇn b¾t ®Çu vuèt nhá cña 3 ®inh kim n»m ë trªn mÆt chÊt láng. KhuÊy n­íc trong bÓ chøa b»ng c¸ch xoay n¾p ®Ëy, n­íc trong b×nh æn nhiÖt b»n que khuÊy, æn nhiÖt ë nhiÖt ®é 200C trong 5 phót. NhÊc que chèt lªn vµ ®ång thêi bÊm ®ång hå gi©y. X¸c ®Þnh thêi gian ch¶y cña n­íc khi b×nh høng ®¹t ®Õn v¹ch 200ml. X¸c ®Þnh thêi gian ch¶y cña mÉu ë nhiÖt ®é tõ 50-1000C còng tiÕn hµnh t­¬ng tù nh­ x¸c ®Þnh chØ sè n­íc. Tiªu chuÈn cña chØ tiªu: §é nhít cña nhiªn liÖu ph¶n lùc: max lµ 8,0 cSt ë –200C theo ph­¬ng ph¸p ASTM D445. §é nhít cña nhiªn liÖu diezel b»ng 1,8-5,0 cSt ë 400C theo ph­¬ng ph¸p ASTM D445. III.5. ¸p suÊt h¬i b·o hßa a. ý nghÜa ¸p suÊt h¬i b·o hoµ lµ mét tÝnh chÊt lý häc quan träng cña c¸c chÊt láng dÔ bay h¬i. §©y chÝnh lµ ¸p suÊt h¬i mµ t¹i ®ã h¬i c©n b»ng víi thÓ láng. ¸p suÊt h¬i b·o hoµ Reid lµ ¸p suÊt tuyÖt ®èi ë 1000F (37,80C) ®Æc tr­ng cho kh¶ n¨ng bay h¬i cña ph©n ®o¹n x¨ng. §ã lµ ¸p suÊt h¬i cña x¨ng ®o ®­îc trong ®iÒu kiÖn cña bom Reid ë 37,80C. §¹i l­îng nµy cµng lín, ®é bay h¬i cµng cao. ¸p suÊt h¬i b·o hßa ®­îc x¸c ®Þnh trong dông cô tiªu chuÈn gäi lµ bom Reid. b. Nguyªn t¾c vµ c¸ch tiÕn hµnh Cho x¨ng vµo b×nh 2, nèi th«ng víi b×nh 1 råi cho vµo b×nh æn nhiÖt, sau khi æn ®Þnh nhiÖt ë 37,80C trong 15 phót th× më van 5 ®Ó nèi toµn bé hÖ thèngvíi ¸p kÕ thuû ng©n. §é chªn lÖch h sÏ cho biÕt ¸p suÊt h¬i b·o hßa cña x¨ng cÇn ®o. §é bèc h¬i cña x¨ng cµng cao, ®é chªnh lÖch h cµng lín. III.6. So mµu Sayball Mµu cña s¶n phÈm dÇu má ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p so mµu dùa trªn c¬ së so s¸nh b»ng m¾t th­êng, l­îng ¸nh s¸ng truyÒn qua mét bÒ dµy x¸c ®Þnh cña s¶n phÈm víi l­îng ¸nh s¸ng truyÒn qua cña mét trong nh÷ng d·y kÝnh mµu chuÈn. Ph­¬ng ph¸p so mµu Saybolt ASTM D156 dïng ®Ó x¸c ®Þnh mµu cña c¸c nhiªn liÖu ch­ng cÊt nh­ x¨ng, nhiªn liÖu ph¶n lùc, dÇu háa, dÇu tr¾ng, d­îc phÈm. Mµu Saybolt lµ mµu cña s¶n phÈm láng trong suèt ®­îc x¸c ®Þnh theo thang ®o tõ –16 (tèi nhÊt) ®Õn –30 (s¸ng nhÊt). ChØ sè mµu t­¬ng øng víi ®é cao cña cét mÉu mµ khi nh×n xuyªn qua chiÒu dµi ®ã mµu cña mÉu trung víi mét trong ba kÝnh chuÈn mµu ®Ó x¸c ®Þnh mµu, h¹ chiÒu cao cña cét mÉu cho tíi khi mµu cña mÉu h¬i s¸ng h¬n mµu cña kÝnh chuÈn, mÉu cã chØ sè mµu ë ngay trªn møc nµy. Tra cøu chØ sè theo b¶ng cã s½n trong ASTM D156. Ph­¬ngph¸p ASTM D1500 ®­îc ¸p dông cho dÇu nhên, diezel vµ s¸p dÇu má. Nguyªn t¾c cña ph­¬ng ph¸p lµ dïng mét nguån ¸nh s¸ng tiªu chuÈn so s¸nh mµu cña mÉu ®­îc ®Æt trong mét èng thÝ nghiÖm víi mµu cña c¸c kÝnh chuÈn mµu cã gi¸ trÞ tõ 0,5 – 0,8. NÕu mµu cña mÉu ë vµo gi÷a hai mµu chuÈn th× lÊy gi¸ trÞ mµu cao h¬n, nÕu mÉu cã mµu s¸ng h¬n 0,5 th× ¸p dông ph­¬ng ph¸p mµu Saybolt D156. III.7. ¡n mßn tÊm ®ång: §é ¨n mßn tÊm ®ång ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ¨n mßn kim lo¹i cña ph©n ®o¹n dÇu. ( Nguyªn t¾c: N¹p mÉu: NgËp tÊm ®ång ®Ó trong èng nghÞªm. §Æt èng nghiÖm mÉu: + trong bom: mÉu dÔ bay h¬i + trong rä: mÉu khã bay h¬i. Duy tr× nhiÖt ®é: ( 1oC vµ thêi gian theo tiªu chuÈn s¶n phÈm quy ®Þnh. LÊy mÉu tõ bom: ph¶i lµm nguéi d­íi dßng n­íc. CÇm tÊm ®ång b»ng cÆp hoÆc giÊy lãt. Chªnh lÖch vÒ träng l­îng tÊm ®ång tr­íc vµ sau khi thÝ nghiÖm gäi lµ ®é ¨n mßn tÊm ®ång. ChØ tiªu: ASTM D130 TCVN 2694-1995 PhÇn IV: DÇu mì b«i tr¬n vµ phô gia. IV.1. Vai trß cña phô gia Phô gia lµ nh÷ng chÊt h÷u c¬, c¬ kim vµ v« c¬ th©m chÝ lµ c¸c nguyªn tè ®­îc thªm vµo c¸c chÊt b«i tr¬n nh­ : DÇu mì nhên, chÊt láng chuyªn dïng ®Ó n©ng cao c¸c tÝnh chÊt riªng biÖt cho s¶n phÈm cuèi cïn. Th­êng mçi lo¹i phô gia ®­îc dïng ë nång ®é tõ 0,01 ®Õn 5%. Tuy nhiªn, trong nhiÒu tr­êng hîp mét sè phô gia cã thÓ ®­îc ®­a vµo ë kho¶ng nång ®é dao ®éng tõ vµi phÇn triÖu ®Õn trªn 10%. PhÇn lín c¸c lo¹i ®Çu nhên cÇn nhiÒu lo¹i phô gia ®Ó tho¶ m·n tÊt c¶ c¸c yªu cÇu tÝnh n¨ng . Trong mét sè tr­êng hîp c¸c phô gia riªng biÖt ®­îc pha th¼ng vµo ®Çu gèc. Trong nh÷nh tr­êng hîp kh¸c, hçn hîp c¸c lo¹i phô gia ®­îc pha trén thµnh phô gia ®ãng gãi, sau ®ã ®­îc ®­a tiÕp vµo dÇu. Mét sè phô gia n©ng cao nh÷ng phÈm chÊt ®· s¶n cña ®Çu, mét sè kh¸c t¹o cho ®Çu cã tÝnh chÊt míi cÇn thiÕt, c¸c lo¹i phô gia kh¸c nhau cã thÓ hç trî cho nhau, g©y ra hiÖu øng t­¬ng hç, hoÆc chóng cã thÓ dÉn ®Õn hiÖu øng ®èi kh¸ng. Tr­êng hîp sau cã thÓ lµm gi¶m hiÖu lùc cña phô gia, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm phô kh«ng tan hoÆc nh÷ng s¶n phÈm kh¸c cã h¹i. Nh÷ng t­¬ng t¸c nµy lµ do hÇu hÕt c¸c phô gia ®Òu lµ nh÷ng chÊt ho¹t ®éng v× vËy chóng t¸c dông qua l¹i ngay trong phô gia ®ãng gãi hoÆc trong dÇu vµ t¹o ra nh÷ng hîp chÊt míi Nh­ vËy viÖc tæ hîp phô gia ®ßi hái sù kh¶o s¸t kü t¸c dông t­¬ng hç gi÷a c¸c phô gia còng nh­ c¬ chÕ ho¹t ®éng cu¶ c¸c phô gia riªng vµ tÝnh hoµ tan cña chóng. Nh÷ng hiÖu øng phô kh«ng mong muèn cña phô gia cÇn kh¾c phôc vµ viÖc tæ hîp c¸c phô gia ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh ®Ó ®¹t ®­îc tÝnh n¨ng tèi ­u cña phô gia trong dÇu b«i tr¬. CÇn nhí r»ng mét l­îng nhá chÊt xóc t¸c thªm vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊtphô gai th­êng g©y ra sù thay ®æi lín trong t¸c dông t­¬ng hç cña phô gia. Nh÷ng ‘ phô gia cña phô gia’nµy ®­îc c¸c nhµ s¶n xuÊt ®¸nh gi¸ rÊt cao . DÇu gèc ¶nh h­ëng ®Õn phô gia qua hai tÝnh n¨ng chÝnh: tÝnh hoµ tan vµ tÝnh t­¬ng hîp. Ch¼ng h¹n hydrocacbon tæng hîp Ýt hoµ tan phô gia, nh­ng chóng cã tÝnh t­¬ng hîp phô gia rÊt tèt. Do ®ã hydroc¸cbon tæng hîp cã thÓ pha lo·ng víi dÇu, tÝnh t­¬ng hîp phô gia phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thµnh phÇn dÇu gèc. TÝnh hoµ tan cã thÓ gi¶i thÝch nh­ sau: sù h×nh thµnh c¸c chÊt phô gia ho¹t ®éng bÒ mÆt phô thuéc vµo kh¶ n¨ng cña chóng hÊp thô trªn bÒ mÆt ë thêi gian vµ vÞ trÝ nhÊt ®Þnh. DÇu gèc cã tÝnh hoµ tan cao cã thÓ gi÷ phô gia ë d¹ng hoµ tan mµ kh«ng cho phÐp chóng hÊp ph. MÆt kh¸c ®Çu gèc cã tÝnh hoµ tan kÐm cã thÓ ®Ó phô gia bÞ t¸ch tr­íc khi nã kÞp hoµn thµnh chøc n¨ng ®· ®Þnh. V× cã kh¶ n¨ng c¶i thiÖn tÝnh n¨ng cña dÇu b«i tr¬n vµ chÊt láng b«i tr¬n nªn phô gia t¹o ®iÒu kiÖn rÊt tèt cho viÖc c¶i tiÕn c¸c lo¹i xe vµ m¸y mãc c«ng nghiÖp Ngµy nay, htùc tÕ hÇu hÕt c¸c lo¹i dÇu vµ chÊt láng b«i tr¬n ®Òu chøa Ýt nhÊt lµ mét lo¹i phô gia, mét sè lo¹i ®Çu nh­; dÇu ®éng c¬, dÇu b¸nh r¨ng…cã chøa nhiÒu lo¹i phô gia kh¸c nhau. Phô gia chñ yÕu ®­îc sö dông ®¶m nhiÖm mét chøc n¨ng nhÊt ®Þn, nh­ng cã nhiÒu lo¹i phô gia ®a chøc. Nh÷ng chøc n¨ng quan träng cña phô gia lµ: -Lµm t¨ng ®é bÒn oxy ho¸ -Ng¨n chÆn hiÖu øng xóc t¸c cña kim lo¹i trong qu¸ tr×nh o xy ho¸ vµ ¨n mßn -Chèng ¨n mßn -Chèng gØ -Chèng sù t¹o cÆn b¸m vµ cÆn bïn gi÷ c¸c t¹p chÊt ë d¹ng huyÒn phï -T¨ng chØ sè ®é nhít -Gi¶m nhiÖt ®é ®«ng ®Æc -Lµm dÇu cã thÓ trén lÉn víi n­íc -Chèng t¹o bät -Ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn cña vi sinh vËt -Lµm cho dÇu cã kh¶ n¨ng b¸m dÝnh tèt -T¨ng kh¶ n¨ng lµm kÝn -Lµm gi¶m ma s¸t -Lµm gi¶m vµ ng¨n chÆn sù mµi mßn -Chèng sù kÑt nø¬c a.Phô gia chèng oxy ho¸: Gièng nh­ ®èi víi nhiªn liÖu x¨ng, phô gia chèng oxy ho¸ th­êng dïng lµ dÉn xuÊt phenol mµ nhãm OH bÞ c¶n trë kh«ng gian bëi c¸c nhãm ankyl ë vÞ trÝ (2) vµ (6). VÝ dô: Nh­ 2,6 – diter-butin phenol Vµ para-phenyladiamin cã c«ng thøc chung nh­ sau: R1-NH-C6H4-NH-R2 Trong ®ã R1, R2 cã thÓ lµ sec-butyl; izo-propyl; pentyl hay metyl; heptyl; 1,4-dimetyl C¸c Hiankylamin còng ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ cho qu¸ tr×nh chèng oxy ho¸ cho dÇu diezel. Phô thuéc vµo lo¹i dÇu gèc nh­ng hµm l­îng th­êng dïng cña c¸c phô gia nµy kho¶ng 80 ppm. b. Phô gia t¨ng chØ sè ®é nhít: C¸c phô gia nµy ®­îc chia lµm 2 nhãm : d¹ng hydrocacbon vµ d¹ng este. (D¹ng hydrocacbon cã c¸c d¹ng sau: