Phân tích giá trị lao động của trường phái cổ điển tư sản Anh - Mác đã kế thừa và phát triển lý luận này như thế nào

Ph©n tÝch lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng cña tr­êng ph¸i cæ ®iÓn t­ s¶n anh. M¸c ®· kÕ thõa vµ ph¸t triÓn lý luËn nµy nh­ thÕ nµo Trong bèi c¶nh vµo cuèi thÕ kû XVIII, ë c¸c n­íc Anh vµ Ph¸p, häc thuyÕt kinh tÕ cæ ®iÓn xuÊt hiÖn. Vµo thêi kú nµy sau khi tÝch luü ®­îc mét sè lín tiÒn tÖ, giai cÊp t­ s¶n tËp trung vµo ph¸t triÓn lÜnh vùc s¶n xuÊt. V× vËy, c¸c c«ng tr­êng thñ c«ng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh mÏ, diÔn ra viÖc t­íc ®o¹t ruéng ®Êt cña n«ng d©n, h×nh thµnh giai cÊp v« s¶n vµ chñ chiÕm h÷u ruéng ®Êt. Song song víi ®ã lµ sù tån t¹i cña chñ nghÜa phong kiÕn kh«ng chØ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n mµ cßn lµm s©u s¾c h¬n m©u thuÉn gi÷a chñ nghÜa t­ b¶n vµ chñ nghÜa phong kiÕn. Bªn c¹nh ®ã, nÕu thêi kú chñ nghÜa träng th­¬ng, ng­êi ta chØ tËp trung vµo kh©u l­u th«ng th× thêi kú nµy ®· chuyÓn dÇn sang s¶n xuÊt. NhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ ®­îc ®Æt ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt v­ît ra ngoµi giíi h¹n gi¶i thÝch cña lý thuyÕt kinh tÕ träng th­¬ng. §iÒu nµy ph¶i cã lý thuyÕt kinh tÕ soi ®­êng vµ häc thuyÕt kinh tÕ cæ ®iÓn Anh ra ®êi mµ ®¹i biÓu chñ yÕu lµ c¸c nhµ kinh tÕ häc William Petty, Adam Smith vµ David Ricardo. Trong ph¹m vi bµi nµy chóng ta chØ nãi ®Õn quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ lao ®éng cña ba nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn nµy. Thø nhÊt lµ quan niÖm vÒ gi¸ trÞ lao ®éng cña William Petty ( 1623-1687 ). ¤ng lµ mét con ng­êi häc réng biÕt nhiÒu vµ sinh ra trong mét gia ®×nh thî thñ c«ng, cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vËt lý, lµ ng­êi ph¸t minh ra m¸y mãc, lµ ®¹i ®Þa chñ ®ång thêi lµ nhµ ®¹i c«ng nghiÖp. ¤ng lµ ng­êi ¸p dông ph­¬ng ph¸p míi trong nghiªn cøu khoa häc, gäi lµ khoa häc tù nhiªn tøc lµ t«n träng vµ thõa nh©n c¸c quy luËt kh¸ch quan, v¹ch ra mèi liªn hÖ phô thuéc, nh©n qu¶ gi÷a c¸c sù vËt hiÖn t­îng. VÒ lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng, «ng cã c«ng nªu ra nguyªn lý cña gi¸ trÞ lao ®éng. ¤ng ®­a ra ba ph¹m trï vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸ trong t¸c phÈm “ bµn vÒ thuÕ kho¸ vµ lÖ phÝ “. §ã lµ gi¸ c¶ tù nhiªn, gi¸ c¶ nh©n t¹o vµ gi¸ c¶ chÝnh trÞ. ThÕ nµo lµ gi¸ c¶ tù nhiªn? ¤ng viÕt “ mét ng­êi nµo ®ã, trong thêi gian lao ®éng khai th¸c ®­îc 1ounce b¹c vµ cïng thêi gian ®ã s¶n suÊt ®­îc 1 barrel lóa mú th× 1 ounce b¹c ®­îc coi lµ gi¸ c¶ tù nhiªn cña 1 barrel lóa mú. Nªu nhê má quÆng phong phó tµi nguyªn h¬n th× víi thêi gian lao ®éng nãi trªn, b©y giê khai th¸c ®­îc 2 ounce b¹c th× 2 ounce b¹c nµy lµ gi¸ c¶ tù nhiªn cña 1 barrel lóa mú. Nh­ vËy, gi¸ c¶ tù nhiªn ( gi¸ trÞ hµng ho¸ ) lµ do lao ®éng hao phÝ cña ng­êi s¶n suÊt t¹o ra vµ v× vËy gi¸ c¶ tù nhiªn quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm. NÕu gi¸ c¶ tù nhiªn lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸, th× gi¸ c¶ nh©n t¹o lµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña hµng ho¸. ¤ng viÕt “ tû lÖ gi÷a lóa mú vµ b¹c chØ lµ gi¸ c¶ nh©n t¹o chø kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ tù nhiªn “. ¤ng cho r»ng, gi¸ c¶ nh©n t¹o thay ®æi phô thuéc vµo gi¸ c¶ tù nhiªn vµ quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. VÒ gi¸ c¶ chÝnh trÞ, ngoµi yÕu tè lao ®éng hao phÝ nã cßn phô thuéc vµo quan ®iÓm chÝnh trÞ vµ bèi c¶nh x· héi v× vËy nã lµ c¬ së quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña s¶n phÈm. V× vËy, chi phÝ lao ®éng trong gia c¶ chÝnh trÞ cao h¬n chi phÝ lao ®éng trong gi¸ c¶ tù nhiªn ( gi¸ trÞ ) b×nh th­êng. ¤ng còng ®¹t vÊn ®Ò nghiªn cøu lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p, so s¸nh lao ®éng trong thêi gian dµi, lÊy n¨ng suÊt lao ®éng trung b×nh cña nhiÒu n¨m ®Ó ta lo¹i trõ t×nh tr¹ng ngÉu nhiªn. Nh­ vËy, «ng lµ ng­êi ®Çu tiªn thÊy ®­îc c¬ së cña gi¸ c¶ tù nhiªn ( gi¸ trÞ ) lµ lao ®éng hao phÝ, thÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a l­îng gi¸ trÞ vµ n¨ng suÊt lao ®éng. Cã thÓ nãi «ng lµ ng­êi ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng. Nh­ng «ng vÉn lÉn lén hay ch­a ph©n biÖt ®­îc lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ sö dông vµ lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ. MÆt kh¸c «ng cßn ®­a ra luËn ®iÓm lµ “ lao ®éng lµ cha cßn ®Êt ®ai lµ mÑ cña cña c¶i “. VÒ ph­¬ng diÖn cña c¶i vËt chÊt, ®©y lµ s¸ng kiÕn vÜ ®¹i cña «ng. Nh­ng «ng l¹i xa rêi t­ t­ëng gi¸ trÞ lao ®éng khi kÕt luËn “ lao ®éng vµ ®Êt ®ai lµ c¬ së tù nhiªn cña gi¸ c¶ mäi vËt phÈm “ tøc lµ lao ®éng vµ ®Êt ®ai lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ ( gi¸ c¶ tù nhiªn ). ¤ng ®· lÉn lén lao ®éng víi t­ c¸ch lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ sö dông víi lao ®éng cã t­ c¸ch lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ ( tøc lµ «ng ®· ®ång nhÊt lao ®éng cô thÓ víi lao ®éng trõu t­îng. §øng vÒ ph­¬ng diÖn gi¸ trÞ th× ®©y lµ quan diÓm sai lÇm. §iÒu nµy lµ mÇm mèng cña c¸c lý thuyÕt nh©n tè s¶n xuÊt t¹o ra gi¸ trÞ sau nµy. Tuy nhiªn «ng vÉn ch­a ph©n biÖt ®­îc c¸c ph¹m trï gi¸ trÞ, gi¸ trÞ trao ®æi vµ gi¸ c¶. ¤ng vÉn cßn chÞu ¶nh h­ëng cña chñ nghÜa träng th­¬ng nªn «ng chØ giíi h¹n lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ trong lao ®éng khai th¸c vµng vµ b¹c, chÝnh v× vËy mµ «ng kh¼ng ®Þnh r»ng muèn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña c¸c vËt phÈm th× ph¶i ®em so s¸nh lao ®éng hao phÝ lµm ra nã vµ hao phÝ lµm ra b¹c vµ vµng ( «ng lµ ng­êi lÊy b¹c vµ vµng lµm chÊt liÖu cho tiÒn tÖ ). ¤ng chØ thõa nhËn lao ®éng khai th¸c b¹c lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ, cßn gi¸ trÞ hµng ho¸ kh¸c ®­îc x¸c ®Þnh nhê qu¸ tr×nh trao ®æi víi b¹c. Thø hai, ph¶i nãi tíi lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng cña Adam Smith (1723-1790 ). So víi William Petty vµ tr­êng ph¸i träng n«ng th× lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng cña Adam Smith cã mét b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. ¤ng ®· chØ ra r»ng tÊt c¶ c¸c lo¹i lao ®éng s¶n xuÊt ®Òu t¹o ra gi¸ trÞ, lao ®éng lµ th­íc ®o cuèi cïng cña gi¸ trÞ. ¤ng ®· ph©n biÖt râ rµng sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ trÞ trao ®æi vµ gi¸ trÞ sö dông ®ång thêi kh¼ng ®Þnh: gi¸ trÞ sö dông kh«ng quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ trao ®æi. ¤ng b¸c bá quan ®iÓm cho r»ng tÝnh Ých lîi quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ trao ®æi mµ A.R.J. Turgot ñng hé. Khi ph©n tÝch gi¸ trÞ hµng ho¸, «ng cho r»ng gi¸ trÞ ®­îc biÓu hiÖn trong gi¸ trÞ trao ®æi hµng ho¸, trong quan hÖ sè l­îng víi hµng ho¸ kh¸c, cßn trong nÒn s¶n suÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, nã ®­îc biÓu hiÖn ë tiÒn. ¤ng chØ ra l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ do hao phÝ lao ®éng trung b×nh cÇn thiÕt quyÕt ®Þnh. Lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p ¶nh h­ëng kh¸c nhau ®Õn l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸, trong cïng mét thêi gian, lao ®éng chuyªn m«n phøc t¹p sÏ t¹o ra mét l­îng gi¸ trÞ nhiÒu h¬n so víi lao ®éng gi¶n ®¬n hay kh«ng phøc t¹p. ¤ng ®­a ra hai ®Þnh nghÜa vÒ gi¸ c¶: gi¸ c¶ tù nhiªn ( gi¸ trÞ hµng ho¸ ) vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng. VÒ b¶n chÊt, gi¸ c¶ tù nhiªn lµ biÓu hiÖn tiÒn tÖ cña gi¸ trÞ. ¤ng cho r»ng, nÕu gi¸ c¶ cña mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã phï hîp víi nh÷ng g× cÇn thiÕt cho thanh to¸n vÒ ®Þa t«, tiÒn l­¬ng c«ng nh©n, lîi nhuËn cho t­ b¶n ®­îc chi phÝ cho khai th¸c, chÕ biÕn, ®­a ra thÞ tr­êng th× cã thÓ nãi hµng ho¸ ®­îc b¸n víi gi¸ c¶ tù nhiªn, cßn gi¸ c¶ thùc tÕ mµ qua ®ã hµng ho¸ ®­îc b¸n gäi lµ gi¸ c¶. Nã cã thÓ cao hay thÊp h¬n hoÆc trïng víi gi¸ c¶ tù nhiªn. Theo «ng gi¸ c¶ tù nhiªn mang tÝnh chÊt kh¸ch quan cßn gi¸ c¶ thÞ tr­êng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c. Ngoµi gi¸ c¶ tù nhiªn, gi¸ c¶ thÞ tr­êng cßn phô thuéc vµo quan hÖ cung cÇu vµ c¸c lo¹i ®éc quyÒn kh¸c. Tuy nhiªn lý thuyÕt vÒ gi¸ trÞ lao ®éng cña Adam Smith cßn nhiÒu h¹n chÕ. ¤ng nªu lªn hai ®Þnh nghÜa: + Thø nhÊt: gi¸ trÞ do lao ®éng hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ quyÕt ®Þnh, lao ®éng lµ th­íc ®o thùc tÕ cña gi¸ trÞ. Víi ®Þnh nghÜa nµy «ng lµ ng­êi ®øng v÷ng trªn c¬ së lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng. + Thø hai: «ng cho r»ng gi¸ trÞ do lao ®éng mµ ng­êi ta cã thÓ mua ®­îc b»ng hµng ho¸ nµy quyÕt ®Þnh. §©y lµ ®iÒu luÈn quÈn vµ sai lÇm cña «ng. Tõ ®ã «ng cho r»ng, gi¸ trÞ do lao ®éng t¹o ra chØ ®óng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n. Cßn trong nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa, gi¸ trÞ do c¸c nguån thu nhËp t¹o thµnh, nã b»ng tiÒn l­¬ng c«ng víi lîi nhuËn vµ ®Þa t«. ¤ng cho r»ng, tiÒn l­¬ng, lîi nhuËn vµ ®Þa t« lµ ba nguån gèc ®Çu tiªn cña mäi thu nhËp còng nh­ lµ cña bÊt kú gi¸ trÞ trao ®æi nµo. T­ t­ëng nµy xa rêi lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng. VÒ kÕt cÊu gi¸ trÞ hµng ho¸ «ng xem th­êng t­ b¶n bÊt biÕn C, coi gi¸ trÞ chØ cã V+m. Thø ba, lµ David Ricardo ( 1772-1823 ), trong lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng còng nh­ c¸c lý thuyÕt kh¸c, D.Ricardo dùa vµo lý thuyÕt cña A.Smith, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn. ¤ng ph©n biÖt râ hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi vµ chØ râ gi¸ trÞ sö dông lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho gi¸ trÞ trao ®æi, nh­ng kh«ng ph¶i lµ th­íc ®o cña nã. Trõ mét sè hµng ho¸ khan hiÕm th× gi¸ trÞ sö dông quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ trao ®æi cßn ®¹i ®a sè hµng ho¸ kh¸c th× gi¸ trÞ do lao ®éng quyÕt ®Þnh. V× gi¸ trÞ trao ®æi lµ gi¸ trÞ t­¬ng ®èi vµ ®­îc biÓu hiÖn ë mét sè l­îng nhÊt ®Þnh hµng ho¸ kh¸c nªn D.Ricardo ®Æt ra vÊn ®Ò lµ bªn c¹nh gi¸ trÞ t­¬ng ®èi, cßn tån t¹i gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. §ã lµ thùc thÓ cña gi¸ trÞ, lµ sè l­îng lao ®éng kÕt tinh trong hµng ho¸, gi¸ trÞ trao ®æi lµ h×nh thøc cÇn thiÕt vµ cã kh¶ n¨ng duy nhÊt ®Ó biÓu hiÖn gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. ¤ng lµ ng­êi ®Çu tiªn nh©n thøc ®­îc gi¸ trÞ trao ®æi ®­îc quyÕt ®Þnh bëi l­îng lao ®éng ®ång nhÊt cña con ng­êi chø kh«ng ph¶i lµ lao ®éng hao phÝ c¸ biÖt, nh­ vËy «ng ®· ph©n biÖt ®­îc lao ®éng c¸ biÖt vµ lao ®éng x· héi, «ng cho r»ng lao ®éng x· héi cÇn thiÕt quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸, song l¹i cho r»ng lao ®éng x· héi cÇn thiÕt do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt xÊu nhÊt quyÕt ®Þnh. D.Ricardo xem xÐt l¹i lý luËn gi¸ trÞ cña A.Smith, g¹t bá nh÷ng chç thõa vµ m©u thuÉn trong lý thuyÕt kinh tÕ cña A.Smith. Trong hai ®Þnh nghÜa cña A.Smith, D.Ricardo cho r»ng “ gi¸ trÞ do lao ®éng hao phÝ quyÕt ®Þnh lµ ®óng “ cßn “ gi¸ trÞ lao ®éng mµ ng­êi ta cã thÓ mua ®­îc hµng ho¸ nµy quyÕt ®Þnh “ lµ kh«ng ®óng. Theo «ng, kh«ng chØ trong ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n mµ ngay c¶ trong nÒn s¶n xuÊt lín t­ b¶n chñ nghÜa, gi¸ trÞ vÉn do lao ®éng quyÕt ®Þnh. ¤ng chØ ra r»ng, c¬ cÊu gia trÞ hµng ho¸ ph¶i lµ C+V+M chø kh«ng thÓ lo¹i C ra khái hµng ho¸ nh­ A.Smith ®­îc. Tuy nhiªn «ng vÉn ch­a ph©n tÝch ®­îc sù dÞch chuyÓn C vµo s¶n phÈm diÔn ra nh­ thÕ nµo. ¤ng ®· cã ý ®Þnh quy lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p råi quy lao ®éng gi¶n ®¬n thµnh lao ®éng phøc t¹p. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu gi¸ trÞ cña «ng cßn mang tÝnh siªu h×nh. ¤ng coi gi¸ trÞ lµ phËm trï vÜnh viÔn. §ã lµ thuéc tÝnh cña mäi vËt, «ng kh«ng nh×n thÊy m©u thuÉn gi÷a gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ v× ch­a cã lý thuyÕt tÝnh hai mÆt cña lao ®éng, «ng cßn chÞu ¶nh h­ëng cña thuyÕt “ tÝnh khan hiÕm t¹o ra gi¸ trÞ “, «ng ch­a ph©n biÖt ®­îc gi¸ trÞ hµng ho¸ víi gi¸ c¶ s¶n xuÊt, mÆc dï «ng ®· ph¸t hiÖn ra xu h­íng b×nh qu©n ho¸ tû xuÊt lîi nhuËn. Nh÷ng cèng hiÕn vÒ thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng cña tr­êng ph¸i kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn Anh: Ph©n biÖt ®­îc gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi, kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ sö dông kh«ng quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ trao ®æi X¸c ®Þnh l­îng gi¸ trÞ ®o b»ng thêi gian lao ®éng §· chó ý tíi sù kh¸c nhau gi÷a lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p trong viÖc x¸c ®Þnh l­îng gÝa trÞ hµng ho¸ nh­ng cßn s¬ l­îc. ThÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a gi¸ c¶ tù nhiªn vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng ( tøc lµ mèi quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ víi gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ ). Nh÷ng h¹n chÕ vÒ thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng cña tr­êng ph¸i kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn Anh: Ch­a biÕt ®Õn tÝnh hai mÆt cña lao ®«ng s¶n xuÊt hµng ho¸ NÆng vÒ mÆt l­îng, ch­a chó ý tíi mÆt chÊt cña gi¸ trÞ Ch­a x©y dùng ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ Ch­a ph©n biÖt ®­îc gi¸ trÞ víi c¸c h×nh thøc cña gi¸ trÞ §Õn chñ nghÜa m¸c, M¸c ®· kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c häc thuyÕt cña tr­êng ph¸i kinh tÕ cæ ®iÓn Anh, lo¹i bá nh÷ng nh©n tè sai lÇm, siªu h×nh, gi÷ l¹i nh÷ng nh©n tè ®óng vµ ®­a ra ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc nhÊt lµ viÖc vËn dông phÐp biÖn chøng. Trªn c¬ së nghiªn cøu cã phª ph¸n nh÷ng di s¶n cña tr­êng ph¸i cæ ®iÓn, M¸c ®· s¸ng lËp ra häc thuyÕt khoa häc ®óng ®¾n vÒ gi¸ trÞ lao ®éng. Häc thuyÕt nµy lµ ®iÓm xuÊt ph¸t ®Ó ph¸t hiÖn ra quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ më ra mét b­íc ngoÆt c¸ch m¹ng trong khoa häc kinh tÕ nãi chung. TÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng thÓ hiÖn trong hµng ho¸ do C.M¸c v¹ch ra cã ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn rÊt quan träng ®Ó ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. Nhê cã quan niÖm vÒ b¶n chÊt hai mÆt cña lao ®éng thÓ hiÖn trong hµng ho¸, M¸c ®· lo¹i bá ®­îc sù lÇm lÉn gi÷a gi¸ trÞ cña hµng ho¸ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ trong kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn t­ s¶n, ®«ng thêi x¸c ®Þnh r»ng, chóng lµ mét thùc thÓ thèng nhÊt gi÷a nh÷ng mÆt ®èi lËp trong h×nh th¸i hµng ho¸ cña s¶n phÈm lao ®éng. M¸c chØ ra r»ng, gi¸ trÞ lµ biÓu hiÖn cña c¸c quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh cïng nhau lao ®éng, vµ c¸c quan hÖ nµy ®­îc biÓu hiÖn ë sù trao ®æi s¶n phÈm lao ®éng ( do ®ã chóng trë thµnh hµng ho¸ ) trªn thÞ tr­êng, gi¸ trÞ lµ hiÖn th©n cña lao ®éng x· héi cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ chØ cña lao ®éng mµ th«i. B¶n th©n c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt lµ s¶n phÈm cña lao ®éngvµ cã thÓ chuyÓn dÇn gi¸ trÞ sang hµng ho¸ b»ng c¸ch sö dông c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt ®ã ®Ó s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ kh«ng lín h¬n gia trÞ chøa ®ùng trong b¶n th©n chóng. Cho nªn chóng kh«ng thÓ lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ míi, c¶ ®Êt ®ai còng kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ. C¸c nguån tµi nguyªn kh¸c còng chØ lµ ®Þa bµn cña lao ®éng, lµ mét t­ liÖu lao ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸. Thùc thÓ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ hao phÝ n¨ng l­îng thÇn kinh, b¾p thÞt hiÓu theo nghÜa sinh lý mµ lµ lao ®éng trõu t­îng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸, tøc lµ mét h×nh th¸i lÞch sö nhÊt ®Þnh cña lao ®éng x· héi g¾n liÒn víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. §¹i l­îng cña gi¸ trÞ ®­îc x¸c ®Þnh kh«ng ph¶i b»ng thêi gian lao ®«ng c¸ biÖt mµ b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy chøng minh r»ng: gi¸ trÞ kh«ng ph¶i lµ thuéc tÝnh tù nhiªn mµ lµ thuéc tÝnh x· héi cña hµng ho¸, nã biÓu hiÖn c¸c quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ th«ng qua c¸c vËt phÈm lao ®éng cña hä. ChÝnh V.I.Lenin ®· chØ râ: phµm ë chç nµo c¸c nhµ kinh tÕ häc t­ s¶n nh×n thÊy quan hÖ gi÷a vËt víi vËt ( hµng ho¸ nµy ®æi lÊy hµng ho¸ kh¸c ), th× ë chç ®ã, M¸c t×m thÊy quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi. Sù trao ®æi hµng ho¸ thÓ hiÖn mèi liªn hÖ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt riªng lÎ víi nhau, do thÞ tr­êng lµm trung gian. Tãm l¹i, c¸c häc thuyÕt gÝa trÞ lao ®éng cña c¸c nhµ kinh tÕ häc tr­êng ph¸i kinh tÕ cæ ®iÓn Anh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá trong ph©n tÝch c¸c kh¸i niÖm vµ c¸c quy luËt kinh tÕ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Trªn c¬ së kÕ thõa cã phª ph¸n cña häc thuyÕt nµy, C.M¸c lÇn ®Çu tiªn ®· ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña s¶n xuÊt hµng ho¸, t¹o thµnh mét cuéc c¸ch m¹ng trong kinh tÕ chÝnh trÞ häc. Bªn c¹nh ®ã, víi lý luËn xuÊt ph¸t lµ lý luËn gi¸ trÞ v©n dông vµo trong ®iÒu kiÖn chñ nghÜa t­ b¶n M¸c ®· x©y dùng nªn häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d­, häc thuyÕt vÒ tÝch luü t­ b¶n, häc thuyÕt vÒ t¸i s¶n xuÊt ... tõ ®ã lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ cã liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña chñ nghÜa t­ b¶n còng nh­ x¸c ®Þnh xu h­íng vËn ®éng cña nã. Còng trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm mµ M¸c ®· ph¸t triÓn vµ ®­a ra hµng lo¹t c¸c quan niÖm chuÈn x¸c vÒ c¸c quy luËt trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸, h×nh thµnh nªn häc thuyÕt M¸c mµ gi¸ trÞ cña nã v« cïng to lín trong kho tµng trÞ thøc cña nh©n lo¹i.