Phân tích nội dung các trường hợp miễn trách nhiệm hình sự đối với thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics

Trong điều kiện phát triển của nền kinh tế thị trường, các hoạt động thương mại phát triển đa dạng, phong phú và đan xen lẫn nhau, từ nhu cầu và hoạt động của các thương nhân mà xuất hiện các giai đoạn khác nhau của hoạt động sản xuất kinh doanh, việc một thương nhân chỉ bằng năng lực của mình thực hiện tất cả các công đoạn của quá trình giao lưu thương mại ngày càng trở nên hạn hữu. Qua đó xuất hiện nhu cầu là một số thương nhân sẽ đứng ra thực hiện một số công đoạn trung gian để hưởng thù lao, đó có thể là các hoạt động vận chuyển, nhận hàng, làm thủ tục hải quan, đóng gói bao bì… mà pháp luật gọi là dịch vụ logistics. Tuy nhiên do tính chất công việc đặc thù của loại hình dịch vụ này nên pháp luật cũng quy định một số trường hợp miễn trách nhiệm đối với thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics. Theo quy định tại Điều 233 Luật thương mại năm 2005 thì “dịch vu logistics là hoạt động thương mại, theo đó thương nhân tổ chức thực hiện một hoặc nhiều công việc bao gồm nhận hàng, vận chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm thủ tục hải quan, các thủ tục giấy tờ khác, tư vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hiệu, giao hang hoặc các dịch vụ khác có liên quan đến hang hóa theo thỏa thuận với khách hàng để hưởng thù lao…” Do hoạt động kinh doanh có tính chất liên hoàn, do đó số lượng công việc nhiều, tính chất công việc phức tạp, thời gian thực hiện có thể kéo dài, vì vậy pháp luật cũng đặt ra các quy định để miễn trách nhiệm và giới hạn trách nhiệm cho nhà cung cấp dịch vụ logistics theo quy định tại Điều 237 Luật thương mại 2005 về các trường hợp miễn trách nhiệm đối với thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics thì thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics được miễn trách nhiệm trong một số trường hợp: Thứ nhất, tổn thất là do lỗi của khách hàng hoặc của người được khách hàng ủy quyền. Trường hợp này tổn thất gây ra đối với hàng hóa không phải do lỗi của thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics mà là lỗi của khách hàng hoặc người được khách hàng ủy quyền, chính việc khách hàng không thực hiện đúng việc chỉ dẫn, cũng như cung cấp những thông tin cần thiết, đúng đắn cho thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics thực hiện hoạt động của mình, và việc thực hiện dịch vụ logistics gây thiệt hại, tuy nhiên thiệt hại này không phải do lỗi của thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics, ở đây hoàn toàn do lỗi của khách hàng nên họ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm do hành vi của mình gây ra, thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics không có trách nhiệm đối với những tổn thất về hàng hóa Thứ hai, tổn thất phát sinh do thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics làm đúng theo những chỉ dẫn của khách hàng hoặc người được khách hàng ủy quyền: Trường hợp này lỗi là do khách hàng hoặc người được khách hàng ủy quyền gây ra, chính những chỉ dẫn không đúng của khách hàng hoặc người được khách hàng ủy quyền là nguyên nhân gây nên những tổn thất đối với hàng hóa, và thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics do đã thực hiện những chỉ dẫn của khách hàng hoặc người được khách hàng ủy quyền mới gây nên những tổn thất này, ở đây thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics không có lỗi nên họ sẽ không phải chịu trách nhiệm về những tổn thất đối với hàng hóa. Thứ ba, tổn thất là do khuyết tật của hàng hóa, Đây là trường hợp thiệt hại đối với hàng hóa do những khuyết tật của chính hàng hóa gây ra, trường hợp này là khách quan đối với yếu tố lỗi của thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics, nhưng là chủ quan đối với hàng hóa, chính những khuyết tật bên trong hàng hóa là nguyên nhân chính, chủ yếu gây nên thiệt hại, thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics không có lỗi, nên trường hợp này họ không phải chịu trách nhiệm về tổn thất đối với hàng hóa. Thứ tư, tổn thất phát sinh trong những trường hợp miễn trách nhiệm theo quy định của pháp luật và tập quán vận tải nếu thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics tổ chức vận tải: Giống như các thương nhân kinh doanh dịch vụ khác thì thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics cũng được miễn trách nhiệm đối với hành vi vi phạm quy định tại Điều 294 Luật thương mai đó là các trường hợp: xảy ra trường hợp miễn trách nhiệm hình sự mà các bên đã thỏa thuân; sự kiện bất khả kháng; hành vi vi phạm của một bên hoàn toàn do lỗi của bên kia; hành vi vi phạm của một bên do thực hiện quyết định của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền mà các bên không thể biết được vào thời điểm giao kết hợp đồng. Đây là những trường hợp miễn trách nhiệm mà Luật thương mại đã dự liệu cho các chủ thể tham gia vào các quan hệ thương mại, khi xuất hiện một trong các trường hợp này thì các bên tham gia quan hệ được miễn trách nhiệm , bởi lẽ, đây là những trường hợp xảy ra có thể do các bên thỏa thuận (ý chí chủ quan của các bên) hoặc cũng có thể do sự kiện bất khả kháng gây ra mà không phải lỗi của chủ thể nào (điều kiện khách quan), hoặc việc vi phạm do thực hiện quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Những trường hợp này thì thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics được miễn trách nhiệm đối với những tổn thất của hàng hóa.. Ngoài ra thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics cũng được miễn trách nhiệm đối với những tổn thất của hàng hóa nếu những tổn thất này được gây ra trong quá trình vận chuyển và việc gây tổn thất trong quá trình này được thừa nhận là tập quán và không phải chịu trách nhiệm. Thứ năm, thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics không nhận được thông báo về khiếu nại trong thời hạn mười bốn ngày, kể từ ngày thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics giao hàng cho người nhận. Theo quy định này thì kể từ khi thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics giao hàng cho người nhận nếu có khiếu nại về công việc mà thương nhân kinh doanh doanh dịch vu logistics thực hiện, thì khách hàng phải tiến hành các hoạt động khiếu nại trong thời hạn mười bốn ngày, đây là thời hạn mà pháp luật quy định cho khách hàng nếu có tổn thất đối với hàng hóa thì được quyền khiếu nại, quá thời gian này thì mọi tổn thất đối với hàng hóa, thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics không phải chịu trách nhiệm. Thứ sáu, sau khi bị khiếu nại, thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics không nhận được thông báo về việc bị kiện tại trọng tài hoặc Tòa án trong thời hạn chín tháng, kể từ ngày giao hàng. Theo quy định này của pháp luật thì sau khi khiếu nại hoạt động của thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics, nếu muốn truy cứu trách nhiệm đối với thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics thì khách hàng phải tiến hành các thủ tục pháp lý để yêu sách đối với những tổn thất về hàng hóa, theo đó khách hàng phải khởi kiện tại trọng tài hoặc tòa án trong thời hạn chín tháng, nếu quá thời hạn này thì thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics không phải chịu trách nhiệm về những tổn thất đối với hàng hóa. Việc pháp luật quy định khách hàng phải khởi kiện ở trọng tài hoặc tòa án và có đủ căn cứ thì khi đó thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics mới phải chịu trách nhiệm về những tổn thất đối với hàng hóa, việc chỉ khiếu nại mà không khởi kiện và thương nhân kinh doanh dịch vu logistics không nhận được thông báo bị kiện trong thời hạn chín tháng thì họ không phải chịu trách nhiệm về những tổn thất của hàng hóa. Có thể nói, việc pháp luật quy định cho thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics được miễn trách nhiệm về những tổn thất đối với hàng hóa bên cạnh những trường hợp được trách nhiệm đối với hành vi vi phạm quy định tại điều 294 Luật thương mại là những quy định cần thiết, với tính chất đặc thù của hoạt động dịch vụ này mang nhiều rủi do, tính chất công việc phức tạp, thời gian lâu dài vì vậy pháp luật cần có những quy định bảo vệ lợi ích của thương nhân kinh doanh dịch vụ này tạo điều kiện cho loại hình dịch vụ này phát triển. Danh mục tài liệu tham khảo Luật thương mại 2005 Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật thương mại, tập 2, Nxb CAND, Hà Nội 2006