Phân tích tính tất yếu khách quan, đặc điểm của kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam và các giải pháp để phát triển nó

A. Më ®Çu. Trong c«ng cuéc t¸i thiÕt ®Êt n­íc hiÖn nay, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. Nã gãp phÇn thóc ®Èy ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn. N©ng cao ®­îc ®êi sèng cho nh©n d©n. Cïng víi sù ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, më réng mèi quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ th× nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ®ang tõng b­íc lµm cho ®Êt n­íc thay ®æi víi tÇm quan träng nh­ vËy, nªn ngay tõ n¨m 1986, §¹i héi VI, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh trong v¨n kiÖn sÏ ph¸t triÓn theo nÒn kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Trong c¸c §¹i héi §¶ng tiÕp theo (VII, VIII, IX) §¶ng ta vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh sÏ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc theo kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN vµ cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. nh­ vËy lµ: ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta lµ mét ®iÒu tÊt yÕu kh¸ch quan. Víi tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn th× ®Ò tµi nµy, ®Ò tµi “Ph©n tÝch tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam vµ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn nã” lµ mét ®Ò tµi hay, cã tÝnh thùc tiÔn cao, vµ ®ã còng lµ lý do em lùa chän ®Ò tµi nµy. B. Néi dung. I.Nguyªn nh©n n­íc ta ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN ë ViÖt Nam. 1. Kh¼ng ®Þnh viÖc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ t lµ tÊt yÕu, kh¸ch quan. Tr­íc kia, n­íc ta cã mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nã ®· ph¸t huy vai trß rÊt tèt trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, Mü. Song, cho ®Õn ngµy nay nã ®· bé lé c¸c ®iÓm kh«ng phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta còng nh­ trªn thÕ giíi. §Ó râ h¬n ta t×m hiÓu ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. - §Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung: + Së h÷u ®¬n nhÊt. + Nhµ n­íc qu¶n lý kinh tÕ theo mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, lo tõ ®Çu vµo ®Õn ®Çu ra. Tõ ®ã dÉn ®Õn nh÷ng ®iÓm kh«ng phï hîp cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung: + Kh«ng ph¸t triÓn ®­îc lùc l­îng s¶n xuÊt. + ChËm tiÕp thu ®­îc khoa häc c«ng nghÖ míi. + Kh«ng khai th¸c ®­îc ®óng møc, cã hiÖu qu¶ søc lao ®éng cña con ng­êi. + C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trong n­íc x¬ cøng, kÐm n¨ng ®éng. + HiÖu qu¶ qu¶n lý cña nhµ n­íc thÊp, kh«ng ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc cña ng­êi d©n. Tr¸i víi nã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tá ra cã nh÷ng ­u ®iÓm ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®æi míi kinh tÕ cña ®Êt n­íc, cô thÓ: + Chñ thÓ n¨ng ®éng ph¸t huy ®­îc hÕt kh¶ n¨ng thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. + øng dông khoa häc – kü thuËt – c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. + Gi¶m chi phÝ ®¸p øng tèt mäi nhu cÇu cña s¶n xuÊt, cña sinh ho¹t ng­êi d©n. + Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta. Tuy vËy, bªn c¹nh c¸c ­u ®iÓm, kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng nh­îc ®iÓm nh­ lµm « nhiÔm m«i tr­êng, nÒn kinh tÕ dÔ r¬i vµo khñng ho¶ng, n¹n thÊt nghiÖp cao, sù lòng ®o¹n thÞ tr­êng cña c¸c nhµ t­ s¶n.... V× vËy cÇn cã sù quan t©m can thiÖp cña nhµ n­íc. Do ®ã, nÒn kinh tÕ cña n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 trë lai ®©y cã lÏ kh«ng cßn mÊy ai nghi ngê vÒ vai trß cña s¶n xuÊt hµng ho¸, cña kinh tÕ thÞ tr­êng trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n­íc ë thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. Tuy vËy, do ¶nh h­ëng cña nh÷ng quan niÖm tr­íc ®©y vÒ mét chñ nghÜa x· héi kh«ng cã kinh tÕ hµng ho¸, kh«ng cã quan hÖ thÞ tr­êng vµ do b¶n th©n kiÓm to¸n thÞ tr­êng l¹i cã tÝnh hai mÆt cña nã cho nªn trong thùc tÕ, viÖc nhËn thøc cho ®óng vai trß cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®èi víi sù nghiÖp x· héi chñ nghÜa x· héi vÉn cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i nãi ®Õn. Nh­ chóng ta ®· biÕt, C. M¸c vµ F. Enghen kh«ng dù b¸o vÒ mét m« h×nh chñ nghÜa x· héi cã nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Trong t¸c phÈm “Chèng duy øng”, F.Enghen viÕt: “Cïng víi viÖc x· héi n¾m lÊy nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt th× s¶n xuÊt hµng ho¸ còng bÞ lo¹i trõ, vµ do ®ã, sù thèng trÞ cña hµng ho¸ ®èi víi nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt còng bÞ lo¹i trõ”. Tuy nhiªn ë ®©y F.Enghen nãi ®Õn tr­êng hîp mét x· héi chñ nghÜa ®· ë tr×nh ®é ®Çy ®ñ, chÝn måi, tøc lµ ë giai ®o¹n chñ nghÜa céng s¶n. V.I.Lªnin, tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng m­êi, còng cho r»ng trong chñ nghÜa x· héi, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ sÏ bÞ xo¸ bá “®Ó tæ chøc nÒn s¶n xuÊt kh«ng cã nh÷ng nhµ kinh doanh ”. ThÕ nh­ng ®Õn mïa xu©n n¨m 1921, khi néi chiÕn kÕt thóc, tr­íc nh÷ng nhiÖm vô nÆng nÒ cña viÖc kh«i phôc nÒn kinh tÕ, kh¾c phôc hËu qu¶ cña chÝnh s¸ch quyÕt ®Þnh thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, mµ néi dung chñ yÕu lµ thõa nhËn kinh tÕ hµng ho¸, thõa nhËn tù do bu«n b¸n, cho phÐp tån t¹i ®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, sö dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é, xem chñ nghÜa t­ b¶n nhµ n­íc vµ hîp t¸c x· nh­ lµ chiÕc cÇu nhá lªn chñ nghÜa x· héi. Nh­ vËy, chÝnh Lªnin, khi c¨n cø vµo ®iÓm xuÊt ph¸t tõ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cßn thÊp m« h×nh chñ nghÜa x· héi cã vai trß cña kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng. Thùc ra, lý luËn vÒ kinh tÕ hµng ho¸, vÒ chñ nghÜa t­ b¶n nhµ n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi theo quan ®iÓm cña Lªnin cã néi dung rÊt phong phó. Song lý luËn ®ã ch­a ph¶i ®· hoµn chØnh, nhiÒu vÊn ®Ò ch­a ®­îc Lªnin lý gi¶i mét c¸ch cÆn kÏ. H¬n n÷a, v× thêi gian thö nghiÖm Nep ë n­íc Nga tr­íc ®©y qu¸ ng¾n vµ thµnh tùu cña nã còng ch­a nhiÒu lai ch­a ®­îc tæng kÕt tõ thùc tiÔn ®Ó hoµn chØnh vÒ mÆt lý luËn. §ã còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho kinh tÕ thÞ tr­êng trong nhiÒu n¨m bÞ nh×n nhËn b»ng th¸i ®é kú thÞ t¹i c¸c n­íc thuéc hÖ thèng x· héi chñ nghÜa. Cã thÓ nãi suèt mét thêi gian dµi c¸c n­íc thuéc hÖ thèng x· héi chñ nghÜa ®ã lµ n­íc ta ®· kh«ng nhËn thøc ®óng vai trß cña s¶n xuÊt hµng ho¸ cña kinh tÕ thÞ tr­êng, ®· ®ång nhÊt h×nh thøc së h÷u víi h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ vµ thµnh phÇn kinh tÕ, coi nhÑ, thËm chÝ phñ nhËn quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh, coi nhÑ quy luËt cung cÇu, chØ nh×n thÊy mÆt tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng, phñ nhËn quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. Do ®èi lËp kinh tÕ hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng víi kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸, cho thÞ tr­êng lµ ph¹m trï riªng cña chñ nghÜa t­ b¶n cho nªn chóng ta chØ thõa nhËn sù tån t¹i cña s¶n xuÊt trong khu©n khæ cña “thi ®ua x· héi chñ nghÜa ”, t¸ch rêi mét c¸ch riªu h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ víi thÞ tr­êng. Bëi vËy, chóng ta ®· kh«ng t¹o ®­îc ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, v« t×nh h¹n chÕ viÖc øng dông nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc, kü thuËt vµo s¶n xuÊt, n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng chËm, g©y rèi lo¹n vµ ¸ch t¾c trong lÜnh vùc ph©n phèi, l­u thèng, lµm cho nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng kÐm n¨ng ®éng, tr× trÖ. Khi nh×n l¹i nh÷ng sai lÇm trong thêi kú thùc hiÖn “C¬ chÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp”, t¹i §¹i héi lÇn thø VI (12 - 1986), §¶ng ta thõa nhËn: “Chóng ta ®· cã nh÷ng thµnh kiÕn kh«ng ®óng, trªn thùc tÕ, ch­a thËt sù thõa nhËn nh÷ng quy luËt cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ang tån t¹i kh¸ch quan, do ®ã, kh«ng chó ý vËn dông chóng vµo viÖc chÕ ®Þnh c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ ”. “Trong nhËn thøc còng nh­ trong hµnh ®éng, chóng ta ch­a thËt sù thõa nhËn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta cßn tån t¹i trong mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi, ch­a n¾m v÷ng vµ vËn dông ®óng quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ”. §Ó kh¾c phôc sai lÇm ®ã, §¶ng ta ®· ®Ò ra chñ tr­¬ng: “Qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín ë n­íc ta lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu tÝch chÊt tù cÊp, tù tóc thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ .... ViÖc sö dông ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ trong kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. ViÖc sö dông quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ ®ßi hái s¶n xuÊt ph¶i g¾n víi thÞ tr­êng ”. §©y lµ b­íc tiÕn hÕt søc quan hÖ trong viÖc ®æi míi t­ duy kinh tÕ cña §¶ng ta. Quan ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh kinh tÕ – x· héi ë n­íc ta, tõ nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n ta, trªn c¬ së vËn dông m« h×nh cña Lªnin vÒ mét chñ nghÜa x· héi cã nÒn kinh tÕ hµng ho¸. ThÕ nh­ng ®iÒu ®¸ng l­u ý lµ, tõ ®¹i héi VI, mÆc dÇu ®· sö dông thuËt ng÷ “thÞ tr­êng ” song trong c¸c v¨n kiÖn, §¶ng ta vÉn ch­a sö dông kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr­êng ” vµ “c¬ chÕ thÞ tr­êng ” nh­ hiÖn nay chóng ta ®ang sö dông. Ph¶i ®Õn Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø 6 (kho¸ VI, 3/1989) Vµ ®Õn §¹i héi lÇn thø VII (6/1991), trªn c¬ së nhËn thøc s©u h¬n vÒ t×nh h×nh ®Êt n­íc, §¶ng ta míi cã ®iÒu kiÖn nãi râ vµ nhÊn m¹nh: “NÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ hoµn toµn cÇn thiÕt ®Ó gi¶i phãng vµ ph¸t huy ®­îc c¸c tiÒm n¨ng s¶n xuÊt trong x· héi”. 2. B¶n chÊt, ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng ch chñ nghÜa ë ViÖt Nam. ChuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tõ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung – hµnh chÝnh – quan liªu - bao cÊp sang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ néi dung, b¶n chÊt vµ ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t nhÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. §Æc biÖt, c­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, ®­îc §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VII th«ng qua vµo n¨m 1991, còng ®· nªu lªn 6 ®Æc tr­ng b¶n chÊt cña x· héi, x· héi chñ nghÜa vµ nh÷ng quan ®iÓm ph­¬ng h­íng tæng qu¸t vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. Tuy nhiªn, còng cÇn ph¶i ph©n tÝch s©u thªm b¶n chÊt, ®Æc ®iÓm ®· ®­îc kh¸i qu¸t nãi trªn, ®Ó cã thÓ hiÓu râ vµ thèng nhÊt h¬n trong nhËn thøc vµ hµnh ®éng. Thø nhÊt, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa mµ n­íc ta x· héi lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i víi tÝnh chÊt x· héi hiÖn ®¹i (x· héi x· héi chñ nghÜa ). MÆc dï nÒn kinh tÕ n­íc ta n»m trong t×nh tr¹ng l¹c hËu vµ kÐm ph¸t triÓn nh­ng khi n­íc ta chuyÓn sang giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i (do nh÷ng khiÕm khuyÕt cña kinh tÕ thÞ tr­êng tù do). Bëi vËy, chóng ta kh«ng thÓ vµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n vµ giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng tù do, mµ ®i th¼ng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. §©y lµ néi dung vµ yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn rót ng¾n. MÆt kh¸c, thÕ giíi vÉn ®ang n»m trong thêi ®¹i qu¸ ®é tõ chñ nghÜa tõ b¶n lªn chñ nghÜa x· héi, cho nªn sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi n­íc ta ph¶i theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ cÇn thiÕt, kh¸ch quan (nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn) vµ còng lµ néi dung, yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn rót ng¾n. Sù nghiÖp “d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh” võa lµ môc tiªu, võa lµ néi dung, nhiÖm vô cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. §¶ng vµ Nhµ n­íc khuyÕn khÝch mäi ng­êi d©n trong x· héi lµm giµu mét c¸ch hîp ph¸p. D©n cã giµu th× n­íc míi m¹nh, nh­ng d©n giµu ph¶i lµm cho n­íc m¹nh, b¶o ®¶m ®éc lËp, tù chñ vµ toµn vÑn l·nh thæ cña quèc gia. Thø hai, nÒn kinh tÕ cña chóng ta lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn víi vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc trong mét sè lÜnh vùc mét sè kh©u quan träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. NÒn kinh tÕ hµng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i lµ mét nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn, ®a h×nh thøc së h÷u. ThÕ nh­ng, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ chóng ta ®ang x©y dùng lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i, cho nªn cÇn cã sù tham gia bëi “bµn tay h÷u h×nh” cña nhµ n­íc trong viÖc ®iÒu tiÕt, qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®ã. §ång thêi chÝnh nã sÏ ®¶m b¶o sù ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña nhµ n­íc lµ th«ng qua c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ vai trß chñ ®¹o cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc. Kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i n¾m gi÷ vai trß chñ ®¹o ë mét sè lÜnh vùc then chèt, cã ý nghÜa lµ “®µi chØ huy”, lµ “m¹ch m¸u” cña nÒn kinh tÕ. Cïng víi viÖc nhÊn m¹nh vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc, cÇn coi träng vai trß cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vµ kinh tÕ hçn hîp, ®Æt chóng trong mèi quan hÖ g¾n bã, h÷u c¬ thèng nhÊt, kh«ng t¸ch rêi, biÖt lËp. Thø ba, Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ Nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n. Thµnh tè quan träng mang tÝnh quyÕt ®Þnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i lµ n­íc tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ. Nh­ng kh¸c víi nhµ n­íc cña nhiÒu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trªn thÕ giíi, Nhµ n­íc ta lµ Nhµ n­íc “cña d©n, do d©n, vµ v× d©n”, Nhµ n­íc c«ng n«ng, Nhµ n­íc cña ®¹i ®a sè nh©n d©n lao ®éng, ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. Nã cã ®ñ b¶n lÜnh, kh¶ n¨ng vµ ®ang tù ®æi míi ®Ó ®¶m b¶o gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i ë n­íc ta. Sù kh¸c biÖt vÒ b¶n chÊt nhµ n­íc lµ mét néi dung vµ lµ mét ®iÒu kiÖn, mét tiÒn ®Ò cho sù kh¸c biÖt vÒ b¶n chÊt cña m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta so víi nhiÒu m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng kh¸c hiÖn cã trªn thÕ giíi. Thø t­, c¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù tham gia qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh trong nÒn kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua thÞ tr­êng. C¸c quy luËt cña kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng (quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung – cÇu, quy luËt c¹nh tranh – hîp t¸c.... ) sÏ chi phèi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Quy luËt gi¸ trÞ quy ®Þnh môc ®Ých theo ®uæi trong ho¹t ®éng kinh tÕ lµ lîi nhuËn (lµ gi¸ trÞ kh«ng ngõng t¨ng lªn) quyÕt ®Þnh sù ph©n bè c¸c nguån lùc vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau, ®ång thêi ®Æt c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong mét cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt. Th«ng qua c¸c c«ng cô, chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, cïng víi viÖc sö dông c¸c lùc l­îng kinh tÕ cña m×nh (kinh tÕ nhµ n­íc ), Nhµ n­íc t¸c ®éng lªn mèi quan hÖ tæng cung tæng cÇu thùc hiÖn sù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nh­ vËy, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ lµ: thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng vµ mèi quan hÖ Nhµ n­íc – thÞ tr­êng - c¸c chñ thÓ kinh tÕ lµ mèi quan hÖ h÷u c¬, thèng nhÊt. Thø n¨m, më cöa, héi nhËp nÒn kinh tÕ trong n­íc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vµ toµn vÑn l·nh thæ cña quèc gia lµ néi dung quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®i liÒn víi x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi. TiÕn tr×nh x· héi ho¸ trªn c¬ së ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng lµ kh«ng cã biªn giíi quèc gia vÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i lµ viÖc më réng giao l­u kinh tÕ víi n­íc ngoµi. Xu h­íng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ víi nh÷ng khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn vµ trë thanhf xu thÕ tÊt yÕu trong thêi ®¹i cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc – c«ng nghÖ hiÖn nay. TÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, dï muèn hay kh«ng muèn, Ýt nhiÒu ®Òu bÞ l«i cuèn, thu hót vµo c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Tranh thñ thuËn lîi vµ c¬ héi, tr¸nh nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vµ v­ît qua th¸ch thøc lµ yªu cÇu nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn. §Ó ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ kinh tÕ hiÖn ®¹i, ViÖt Nam kh«ng thÓ ®ãng cöa, khÐp kÝn nÒn kinh tÕ trong tr¹ng th¸i tù cung, tù cÊp, mµ ph¶i më cöa, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Sù më cöa, héi nhËp ®­îc thùc hiÖn trªn ba néi dung chÝnh lµ: th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ chuyÓn giao khoa häc – c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, sù më cöa, héi nhËp kh«ng cã ý nghÜa lµ sù hoµ tan, ®¸nh mÊt m×nh, mµ ph¶i trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh vµ kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, gi÷ v÷ng ®éc lËp, tù chñ vµ toµn vÑn l·nh thæ cña quèc gia. Thø s¸u, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®ång thêi víi viÖc b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi còng lalf mét néi dung rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, ph¸t triÓn trong c«ng b»ng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ nh÷ng thuËt ng÷ phæ biÕn vµ lµ xu thÕ cña thêi ®¹i hiÖn nay. Ph¸t triÓn trong c«ng b»ng ®­îc biÓu hiÖn lµ nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ph¶i ®¶m b¶o sù c«ng b»ng x· héi, lµ t¹o cho mäi tÇng líp nh©n d©n cã c¬ héi tham gia vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ®­îc h­ëng nh÷ng thµnh qu¶ t­¬ng xøng víi søc lùc, kh¶ n¨ng vµ trÝ tuÖ cña hä bá ra, lµ gi¶m kh¶ kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu – nghÌo gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ vµ gi÷a c¸c vïng. Kh¸c víi nhiÒu n­íc, chóng ta ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng chñ tr­¬ng ®¶m b¶o c«ng b»ng, x· héi, thùc hiÖn sù thèng nhÊt gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta. Tuy nhiªn, còng cÇn nhÊnh m¹nh r»ng, sù b¶o ®¶m c«ng b»ng trongnÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta lµ hoµn toµn xa l¹ vµ kh¸c h¼n vÌe chÊt víi chñ nghÜa b×nh qu©n, cao b»ng thu nhËp vµ “chia ®Òu sù nghÌo ®ãi” cho mäi ng­êi. Møc ®é b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi phô thuéc rÊt lín vµo sù ph¸t triÓn, kh¶ n¨ng vµ søc m¹nh kinh tÕ cña quèc gia. V× vËy, nÕu qu¸ nhÊn m¹nh tíi c«ng b»ng x· héi trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cßn kÐm ph¸t triÓn, ng©n s¸ch cßn eo hÑp, th× ch¾c ch¾n sÏ lµm triÖt tiªu ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. Thø b¶y, gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a lao ®éng vµ t­ b¶n (vèn), th«ng qua ph©n phèi thu nhËp trong qu¸ tr×nh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta, ®­îc thùc hiÖn theo kÕt qu¶ lao ®éng lµ chñ yÕu kÕt hîp víi mét phÇn theo vèn vµ tµi s¶n. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong chñ nghÜa t­ b¶n víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. Trong mèi quan hÖ gi÷a lao ®éng vµ t­ b¶n (vèn), gi÷a lao ®éng sèng vµ lao ®éng qu¸ khø (lao ®éng ®· ®­îc vËt ho¸), chñ nghÜa t­ b¶n nhÊn m¹nh ®Õn nh©n tè t­ b¶n (vèn) h¬n lµ nh©n tè lao ®éng (lao ®éng sèng), nhÊn m¹nh ®Õn yÕu tè tÝch luü - ®Çu t­ h¬n lµ yÕu tè tiÒn l­¬ng- thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. Ng­îc l¹i, chñ nghÜa x· héi ®Æt con ng­êi ë vÞ trÝ trung t©m cña sù ph¸t triÓn. Cho nªn, trong kh©u ph©n phèi thu nhËp vµ thµnh qu¶ lao ®éng cña x· héi, chñ nghÜa x· héi nhÊn m¹nh ®Õn nh©n tè lao ®éng (lao ®éng sèng) vµ yÕu tè tiÒn l­¬ng – thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. Tuy nhiªn, trong khi nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña yÕu tè lao ®éng, ®Õn n©ng cao thu nhËp vµ tiªu dïng cña ng­êi lao ®éng, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng coi träng ®Õn vai trß cña yÕu tè vèn, ®Õn t¨ng c­êng tÝch luü vµ ®Çu t­ (c¶ nhµ n­íc vµ t­ nh©n) vµ ®Õn mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a t­ b¶n (vèn) vµ lao ®éng – V× vËy, thu nhËp theo vèn vµ tµi s¶n kinh doanh giê ®©y ®· trë thµnh ®iÒu b×nh th­êng. ChØ cã trªn c¬ së ®ã míi gia t¨ng sè ng­êi giµu cã trong x· héi. T¨ng sè ng­êi cã thu nhËp cao ®ång thêi gi¶m sèng­êi cã thu nhËp thÊp trong x· héi vµ thu hÑp dÇu kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu – nghÌo võa lµ môc tiªu, võa lµ néi dung quan träng cña chÝnh s¸ch thu nhËp vµ chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. Tãm l¹i,qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi ë n­íc ta ph¶i lµ “qu¸ tr×nh thùc hiÖn d©n giµu,n­íc m¹nh, tiÕn lªn hiÖn ®¹i trong mét x· héi nh©n d©n lµm chñ, nh©n ¸i, cã v¨n ho¸, cã kû c­¬ng, xo¸ bá ¸p bøc, bÊt c«ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi cã cuéc sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc”. II. C¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. 1. §a d¹ng ho¸ vµ ®æi míi c¸c lo¹i h×nh së h÷u. Thùc chÊt ®æi míi kinh tÕ ë n­íc ta trong thêi gian qua lµ sù ®iÒu chØnh mét c¸ch toµn diÖn vÒ c¸c quan hÖ s¶n xuÊt bao gåm c¶ vÒ mÆt quan hÖ së h÷u, quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi. §ã lµ b­íc khëi ®Çu cña c¸ch m¹ng vÒ quan hÖ s, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta. Nhê b­íc ®Çu “cëi trãi” cho mét lo¹t c¸c quan hÖ s¶n xuÊt, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang ph¸t huy t¸c dông, chøng tá søc sèng vµ vÞ trÝ quan träng cña nã trong c«ng cuéc x· héi nÒn kinh tÕ míi. Së h÷u lµ h×nh thøc x· héi lÞch sö nhÊt ®Þnh chiÕm h÷u. Ph¹m trï së h÷u lµ khi ®­îc thÓ chÕ ho¸ thµnh quyÒn së h÷u ®­îc thùc hiÖn th«ng qua mét c¬ chÕ nhÊt ®Þnh gäi lµ chÕ ®é së h÷u. §èi víi n­íc ta, khi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× còng tøc lµ chuyÓn tõ quan hÖ së h÷u ®¬n nhÊt, së h÷u tËp thÓ, së h÷u nhµ n­íc sang mèi quan hÖ së h÷u ®a d¹ng. Tuy nhiªn víi tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt ë n­íc ta cßn thÊp, kh«ng ®ång ®Òu, nªn øng víi nã sÏ cã c¸c h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n sau: Së h÷u Nhµ n­íc: lµ h×nh thøc së h÷u mµ Nhµ n­íc lµ ®¹i diÖn cho nh©n d©n së h÷u nh÷ng tµi nguyªn,tµi s¶n, nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ nh÷ng cña c¶i cña ®Êt n­íc. Së h÷u Nhµ n­íc lµ së h÷u mµ chñ së h÷u lµ Nhµ n­íc, cßn quyÒn sö dông giao cho c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ mét c¸ch hiÖu qu¶ nh©t. Së h÷u thø hai lµ së h÷u tËp thÓ: lµ së h÷u cña nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ (c¸ nh©n ng­êi lao ®éng) tù nguyÖn tham gia, biÓu hiÖn ë së h÷u tËp thÓ c¸c hîp t¸c x· trong n«ng nghiÖp, chñ nghÜa,x· héi, vËn t¶i.... ë c¸c nhãm, tæ, ®éi vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn. Së h÷u hçn hîp lµ h×nh thøc së h÷u phï hîp, linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ trong thêi kú qu¸ ®é. Mçi chñ thÓ cã thÓ tham gia mét hoÆc nhiÒu ®¬n vÞ tæ chøc kinh tÕ, khi thÊy cã lîi. V× vËy, cÇn khuyÕn khÝch h×nh thøc së h÷u nµy h×nh thµnh tõ thÊp ®Õn cao trong mäi ngµnh, mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. Thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c mµ nßng cèt lµ c¸c hîp t¸c x· vµ thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc dùa trªn c¬ së h×nh thøc së h÷u hçn hîp nµy. Së h÷u t­ nh©n cña ng­êi s¶n xuÊt nhá lµ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng. Chñ thÓ cña së h÷u nµy lµ c«ng d©n, c¸ thÓ, thî thñ c«ng, tiÓu th­¬ng. Hä võa lµ chñ së cña tiÓu chñ, chñ trang tr¹i cã lao ®éng. Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ, tiªu chñ lµ ®¹i biÓu cho së h÷u t­ nh©n nhá. Së h÷u t­ nh©n t­ b¶n lµ h×nh thøc së h÷u cña c¸c nhµ t­ b¶n vµo c¸c ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n dùa trªn c¬ së së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. §a d¹ng ho¸ vµ ®æi míi c¸c lo¹i h×nh së h÷u ®Ó phï hîp víi mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ph¶i lµm. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®æi míi,®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­: c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.... 2. §Èy m¹nh C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, trang bÞ míi khoa häc kü thuËt cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng hîp t¸c quèc tÕ. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, trang bÞ míi khoa häc kü thuËt cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸ lµ ®iÒu tÊt yÕu ph¶i cã trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë tÊt c¶ c¸c n­íc. §èi víi n­íc ta, mét n­íc qu¸ ®é tiÕn th¼ng lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chñ nghÜa t­ b¶n, sù nghiÖp x©y dùng c¬ së vËt chÊt – kü thuËt (CSVC - KT) cho cnnxh ®­îc thùc hiÖn b»ng con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ (CNH). CNH lµ qu¸ tr×nh biÕn mét n­íc cã nÒn kinh tÕ l¹c hËu thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. CNH lµ con ®­êng ®Ó x©y dùng CSVC – KT cho CNXH ®èi víi nh÷ng n­íc kÐm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta. C«ng nghiÖp ho¸ sÏ gióp ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng,thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa h¬n vÒ kinh tÕ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, gãp phÇn æn ®Þnh vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc, n©ng cao n¨ng lùc tÝch luü, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn tù do vµ toµn diÖn cña mçi c¸ nh©n. CNH cßn gióp t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc t¨ng c­êng cñng cè an ninh quèc phßng, t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ ®ñ søc tham gia mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ. Do vÞ trÝ, tÇm quan träng vµ c¸c tÝn dông nãi trªn cña c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, nªn qua c¸c kú ®¹i héi §¶ng ta lu«n x¸c ®Þnh: C«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é ®i lªn CNXH ë n­íc ta. §¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng céng s¶n n l¹i lµ mét lÇn n÷a x¸c ®Þnh môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ: “x· héi n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt – kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c,d©n giµu, n­íc m¹mh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ,v¨n minh. Tõ nay ®Õn n¨m 2002, ra søc phÊn ®Êu ®­a n­íc ta cã b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp”. Song song víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ chóng ta ph¶i thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng mét c¸ch phï hîp. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ sÏ lµm thay ®æi c¬ cÊu ngµnh nghÒ th× nã kÐo theo nã sù ph©n c«ng lao ®éng còng sÏ thay ®æi. Chóng ta biÕt, môc tiªu cña §¶ng trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ t¨ng tû träng (tû lÖ) ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lªn, gi¶m tû lÖ ngµnh c«ng nghiÖp xuèng, n«ng nghiÖp trë nªn chuyªn canh h¬n vµ sÏ ®­îc c¬ giíi ho¸. V× vËy, n«ng nghiÖp trë nªn chuyªn canh h¬n vµ sÏ ®­îc c¬ giíi ho¸. V× vËy, lao ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng lªn, cßn lao ®éng trong c¸c ngµnh n«ng nghiÖp sÏ gi¶m xuèng. ViÖc ph©n c«ng l¹i lao ®éng cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ sÏ gióp chóng ta cã mét c¬ cÊu lao ®éng thÝch hîp, ®iÒu nµy sÏ gãp phÇn ®Èy nhanh h¬n n÷u qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. 3. Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng. Trong kinh tÕ thÞ tr­êng, yÕu tè ®­îc xem xÐt ®Çu tiªn ®ã lµ thÞ tr­êng. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng th× ph¶i ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng, ®ã lµ c¸c thÞ tr­êng hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô, thÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, thÞ tr­êng trong n­íc, thÞ tr­êng quèc tÕ, ThÞ tr­êng søc lao ®éng, ThÞ tr­êng vèn, tiÒn tÖ, tµi chÝnh, ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n vµ nªn ­u tiªn cho ThÞ tr­êng ë khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n còng nh­ c¸c ThÞ tr­êng träng ®iÓm. Trong viÖc ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i ThÞ tr­êng th× mét sè vÊn ®Ò quan träng lµ thùc hiÖn sù c©n b»ng gi÷a c¸c lo¹i ThÞ tr­êng. Râ rµng sù c©n b»ng chung gi÷a c¸c lo¹i ThÞ tr­êng lµ yªu cÇu tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ThÞ tr­êng. Nã cho phÐp x¸c lËp mèt quan hÖ c©n ®èi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, gi÷a cung vµ cÇu, gi÷a hµng vµ tiÒn. §Ó t¹o lËp sù c©n b»ng gi÷a c¸c lo¹i ThÞ tr­êng cÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: Thø nhÊt: cÇn xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp trong ph©n phèi sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng, dÞch vô chuyÓn chóng sang quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ mét c¸ch hoµn toµn. §iÒu nµy cã nghÜa lµ toµn bé nh©n tè s¶n xuÊt, vËt phÈm tiªu dïng dÞch vô ®Ò ®­îc mua vµ b¸n trªn ThÞ tr­êng mét c¸ch tù do. HiÖn nay ë n­íc ta, vÒ c¬ b¶n c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng ®· lµ hµng ho¸. Tuy nhiªn mét sè yÕu tè s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng, dÞch vô, cßn ch­a ®­îc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ trÞ cña nã, ®Æc biÖt lµ yÕu tã ®Êt ®ai. Thø hai: ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c tù do gi¸ c¶. Gi¸ c¶ kh«ng thÓ ¸p ®Æt b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, mµ nã ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së tho¶ thuËn gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. §ång thêi víi tu©n thñ nguyªn t¾c tù do gi¸ c¶ th× ph¶i b¶o ®¶m sù æn gi¸ c¶, muèn vËy ph¶i ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o ra nguån hµng dåi dµo, phong phó; ®ång thêi, Nhµ n­íc ph¶i cã lùc l­îng hµng ho¸ dù tr÷ vµ cã biÖn ph¸p æn ®Þnh tiÒn tÖ. Thø ba: ph¸t triÓn ThÞ tr­êng ngoµi n­íc, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. SÏ lµ sai lÇm nÕu muèn ph¸t triÓn ThÞ tr­êng “®Çu ra”, “®Çu vµo”, muèn ®¶m b¶o sù c©n b»ng gi÷a c¸c ThÞ tr­êng mµ kh«ng chó ý, ®Çy ®ñ tíi ThÞ tr­êng n­íc ngoµi, kh«ng chó ý tíi ngo¹i th­¬ng. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l­îng s¶n xuÊt, khoa häc kü thuËt vµ th«ng tin, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, ThÞ tr­êng ngoµi n­íc cµng cã ý nghÜa quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ThÞ tr­êng ë n­íc ta. §Ó ph¸t triÓn ThÞ tr­êng ngoµi n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn më réng ThÞ tr­êng trong n­íc, ®¶m b¶o sù th«ng suèt gi÷a c¸c ThÞ tr­êng, cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c sau ®©y: Mét lµ, ph¶i thùc hiÖn xuÊt siªu, tøc lµ ph¶i b¸n ra mét sè hµng lín h¬n sè hµng ta mua vµo, vµ hµng xuÊt ra ph¶i lµ thµnh phÈm chø kh«ng ph¶i lµ nguyªn liÖu. Ph¶i lµ ý khuyÕn khÝch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp tiÓu thñ, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®¶m b¶o tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó thu ®­îc gi¸ trÞ cao cña hµng xuÊt khÈu. Thùc hiÖn th­¬ng nghiÖp trung gian, cho phÐp mang tiÒn (vµng, ®« la vµ tiÒn m¹nh) ®i l¹i tù do qua biªn giíi ®Ó bu«n b¸n ë c¸c n­íc nh»m lµm t¨ng nguån tiÒn tÖ cña ®Êt n­íc. Cã chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn, thu hót c«ng nghÖ vµ khoa häc kü thuËt tõ bªn ngoµi, ng¨n chÆn nhËp nh÷ng lo¹i hµng ho¸ mµ trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu dïng. Hai lµ, ¸p dông nguyªn lý lîi thÕ so s¸nh trong quan hÖ trao ®æi quèc tÕ. C¸c yÕu tè tù nhiªn thuËn lîi ph¶i ®­îc xem xÐt cô thÓ trong mèi quan hÖ víi c¸c yÕu tè kinh tÕ – x· héi vµ kü thuËt ë c¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc tõ ®ã cã ph­¬ng ¸n tÝnh to¸n chi tiÕt vÒ tõng mÆt hµng vµ so s¸nh víi tr×nh ®é quèc tÕ ®Ó x¸c ®Þnh s¶n xuÊt vµ cung cÊp cho ThÞ tr­êng thÕ giíi lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã cña n­íc ta lîi thÕ h¬n. 4. X©y dùng, hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia. NÒn kinh tÕ ThÞ tr­êng chØ cã thÓ ho¹t ®éng b×nh th­êng nÕu cã hÖ thèng luËt ph¸p t­¬ng ®èi hoµn chØnh vµ ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta, vÊn ®Ò nµy ®ang ®Æt ra rÊt cÊp b¸ch. Nh÷ng n¨m ®æi mí, Nhµ n­íc ta ®· tõng b­íc tËp trung x©y dùng hÖ thèng luËt ph¸p. Tuy nhiªn, ®Õn nay hÖ thèng luËt ph¸p vÉn cßn thiÕu vµ ch­a ®ång bé. Trong nh÷ng n¨m tíi, viÖc x©y dùng hÖ thèng luËt ph¸p ®ång bé vµ hoµn chØnh cã thÓ ®­îc coi nh­ lµ mét nhiÖm vô ­u tiªn mµ ®Êt n­íc ph¶i ®Çu t­. §ång thêi cÇn thiÕt ph¶i ®Èy m¹nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia theo h­íng ®o¹n tuyÖt víi c¬ chÕ bao cÊp, thay thÕ bé m¸y qu¶n lý theo c¬ chÕ tËp chung, chuyÓn sang qu¶n lý th­o ph­¬ng thøc c«ng nghiÖp vµ c¬ chÕ ThÞ tr­êng ®Ó ®¶m b¶o sù phï hîp vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp tôc ®æi míi kinh tÕ ë n­íc ta. 5. TiÕp tôc ®æi míi vµ n©ng cao vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc. §Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nhÊt thiÕt ph¶i coi träng vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi kinh tÕ võa qua, ta ®· ®æi míi mét b­íc vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ, chuyÓn tõ qu¶n lý theo kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung sang sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ. Nh÷ng thµnh tùu trong m­êi n¨m ®æi míi võa qua vÒ lÜnh vùc nµy míi b­íc ®Çu, trong nh÷ng n¨m tíi, ®Æc biÖt trong xu thÕ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, cÇn thiÕt ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch vÜ m«, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng tµi chÝnh, tÝn dông, l­u th«ng, chÝnh s¸ch ph©n phèi thu thËp vµ kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ViÖc ®æi míi nµy võa ph¶i theo nguyªn t¾c phï hîp víi ph­¬ng thøc qu¶n lý cña nÒn kinh tÕ ThÞ tr­êng, ®ång thêi, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng mµ §¶ng ta ®· lùa chän. Do vai trß cã tÝnh quyÕt ®Þnh tíi viÖc thùc hiÖn nÒn kinh tÕ ThÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nªn vai trß ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc lµ hÕt søc to lín, muèn vËy, Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau: + Nhµ n­íc thiÕt lËp ph¸p chÕ cô thÓ vÒ quyÓn së h÷u, vÒ sù ph©n bè ®Êt ®ai, vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÒ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng t¹o yÕu tè quan träng ®Ó h×nh thµnh kinh tÕ ThÞ tr­êng. §Ó kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña kinh tÕ ThÞ tr­êng c¸c t¸c ®éng ®Õn ®êi sèng x· héi, Nhµ n­íc cÇn ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch chèng khñng ho¶ng, chÝnh s¸ch x· héi, chÝnh s¸ch vÒ m«i tr­êng sinh th¸i nh»m h¹n chÕ bít tÝnh tù ph¸t cña kinh tÕ ThÞ tr­êng, ®­a ho¹t ®éng cña nã vµo khu«n khæ. Nhµ n­íc cßn ®Ò ra nh÷ng chuÈn mùc ®¹o lý vµ qu¶n lý nh»m b¶o ®¶m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, cung cÊp th«ng tin vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o ®¶m cho tÝnh tù chñ cña ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc thùc hiÖn. + CÇn nhËn thøc r»ng tù do kinh doanh trong kinh tÕ ThÞ tr­êng nhÊt lµ trong kinh tÕ ThÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Kh«ng ph¶i lµ “th¶ næi” muèn lµm g× còng ®­îc, mµ nhÊt thiÕt ph¶i cã sù ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc. VÒ mÆt ®¹o ®øc, còng kh«ng ®­îc phÐp gi­a tù do víi t×nh tr¹ng “th¶ næi” lén xén, bÊt chÊp lu©n th­êng ®¹o lý, tù do trong kinh tÕ ThÞ tr­êng kh«ng ph¶i tranh giµnh, c­íp giËt, tµn tÖ víi c«ng nh©n, kh«ng ch¨m lo ®Õn ®êi sèng cña ng­êi nghÌo. + “Më cöa” ph¶i gi÷ v÷ng chñ quyÒn ®éc lËp d©n téc. C¸c n­íc vµ t­ b¶n n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo n­íc ta nh»m t×m kiÕm lîi nhuËn, nh­ng ph¶i theo nguyªn t¾c hai bªn cïng cã lîi. Nhµ n­íc ph¶i biÕt c¸ch qu¶n lý vµ kiÓm so¸t ®Ó thùc hiÖn tèt nguyªn t¾c nµy. Nõu sïng b¸i hµng ngo¹i chØ dïng hµng ngo¹i th× kh«ng thÓ b¶o vÖ ®­îc nÒn ®éc lËp, ph¶i b¶o ®¶m tÝnh hîp lý vµ hiÖu qu¶ gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈ, ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ ph¶i dùa trªn c¬ së thùc tÕ vÒ kinh tÕ. NghÌo khæ th× kh«ng cã ®éc lËp thËt sù. Kinh tÕ ThÞ tr­êng cã thÓ lµm cho ®Êt n­íc thÞnh v­îng nh­ng sù thÞnh v­îng Êy ph¶i trªn nÒn t¶ng cña ®éc lËp d©n téc vµ c«ng b»ng x· héi. ChÝnh v× thÕ Nhµ n­íc ph¶i ®Þnh ra nh÷ng quy t¾c nhÊt ®Þnh ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ ThÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. + Nhµ n­íc ph¶i cã ®Þnh h­íng vÜ m« ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ b»ng c¸c kÕ ho¹ch, c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ c¸c vïng. ý nghÜa quan träng cña ®Þnh h­íng vÜ m« kh«ng chØ nh»m vµo ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i thiÖn ®êi sèng, mµ nã cßn chñ ®éng h­íng viÖc s¾p xÕp ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ c¸c vïng. B¶o ®¶m h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. C¸c kÕ ho¹ch vµ dù ¸n ph¶i ®¶m b¶o ®Þnh h­íng ®óng ®¾n cho sù ph¸t triÓn cña c¶ nÒn kinh tÕ vµ cña c¸c xÝ nghiÖp, v¹ch ra ph­¬ng h­íng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn dµi h¹n cña ®Êt n­íc. + VÒ vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc tuy cã nhiÒu vÊn ®Ò ®ang cßn tranh luËn, nh­ng trªn thùc tÕ th× nã ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh. ThiÕu sù can thiÖp hîp lý cña Nhµ n­íc lµ ®iÒu chØnh vµ duy tr× mèi quan hÖ lµm ¨n gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ th«ng qua c¸c hîp ®ång dµi h¹n, nh­ng chuÈn mùc qu¶n lý ®­îc thÓ chÕ ho¸ vµ nh÷ng thÓ chÕ ThÞ tr­êng. + Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch vÒ gi¸ c¶, vÒ ng©n s¸ch, vÒ thuÕ, vÒ tÝn dông vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc. Nhµ n­íc ban hµnh luËt lao ®éng, luËt m«i tr­êng, ®¬n ®Æt hµng, hîp ®ång Nhµ n­íc, cÊp vèn cho c¸c ch­¬ng tr×nh Nhµ n­íc vÒ so¹n th¶o vµ ¸p dông c«ng nghÖ míi, t¹o c¬ chÕ khuyÕn khÝch ®Æc biÖt ph¸t triÓn khoa häc – kü thuËt, tµi trî mét phÇn kinh phÝ cho c¸c ch­¬ng tr×nh khoa häc cña c¸c xÝ nghiÖp ho¹t ®éng theo h­íng träng ®iÓm cña Nhµ n­íc. Vai trß Nhµ n­íc cµnh lín trong viÖc t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, cña hÖ thèng tÝn dông, tiÒn tÖ, tµi chÝnh. Nhµ n­íc b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, thóc ®Èy c¶i tæ c¬ cÊu kinh tÕ, x¸c lËp vµ cñng cè vÞ trÝ cña quèc gia trªn tr­êng quèc tÕ, gi¶m nhÑ dÇn møc ®é gay cÊn cña cña vÊn ®Ò x· héi. + Nhµ n­íc cã vai trß quan träng ®èi víi ho¹t ®éng cña xÝ nghiÖp, nh­: quy ®Þnh quy c¸ch phÈm chÊt hµng ho¸ ®Ó b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng chèng hµng gi¶ vµ hµng kÐm phÈm chÊt, chèng tÖ ®éc quyÒn ®Ó ®Çu c¬ trôc lîi. §èi víi mét sè ngµnh mµ Nhµ n­íc kh«ng cÇn thiÕt ®éc quyÒn, song cÇn ph¸t triÓn th× cã thÓ giao cho mét sè xÝ nghiÖp hîp t¸c hoÆc t­ nh©n thùc hiÖn, th«ng qua trî cÊp vèn hoÆc cung cÊp, bao tiªu phÈm, d­íi h×nh thøc Nhµ n­íc ký hîp ®ång giao cho xÝ nghiÖp hoÆc t­ nh©n thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô nhÊt ®Þnh. + Nhµ n­íc cßn ph¶i thùc hiÖn kiÓm so¸t nÒn kinh tÕ qua chÕ ®é kÕ to¸n vµ ph¸p luËt. XÝ nghiÖp cã luËt s­ t­ vÊn vµ thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n Nhµ n­íc. Nõu kh«ng chÊp hµnh nghiªm chÕ ®é nµy, Nhµ n­íc sÏ kh«ng kiÓm so¸t ®­îc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, ®Ó s¶y ra t×nh tr¹ng ®Çu c¬ bu«n lËu, g©y khã kh¨n cho viÖc thu thuÕ. V× thÕ cÇn ¸p dông quy chÕ, ph¸p lý thèng nhÊt, chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt, luËt thuÕ vµ luËt th­¬ng m¹i thèng nhÊt cho c¸c xÝ nghiÖp. §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng trªn ®©y cÇn cã c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÒu tiÕt kinh tÕ ®­îc ph¸p luËt ho¸, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, quyÒn h¹n cña mçi cÊp, tËp trung cao ®èi víi qu¸ tr×nh th«ng qua c¸ quyÕt ®Þnh víi sù tham gia cña c¸c chuyªn gia cã tr×nh ®é vµ bé m¸y th«ng tin: thùc hiÖn nÒn “kinh tÕ ph¸p trÞ ”. §ång thêi, Nhµ n­íc cÇn kiªn quyÕt gi÷ nghiªm phÐp n­íc, xö lý nghiªm minh ®èi víi kÎ ph¹m ph¸p, l¹m dông quyÒn h¹n, triÖt ®Ó chèng “kinh tÕ quyÒn lùc” tøc lµ xo¸ bá viÖc l¹m dông quyÒn lùc, tÖ mãc ngoÆc, « dï... chØ cã nh­ vËy míi kiÓm so¸t ®­îc nÒn kinh tÕ, ®­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo con ®­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa: d©n ph¶i giµu, n­íc ph¶i m¹nh. 6. Ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o, ph¸t triÓn tiÒm lùc khoa häc c«ng nghÖ vµ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng. Mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ph¶i lµ mét n­íc cã tr×nh ®é d©n trÝ cao, cã hÖ thèng gi¸o dôc ph¸t triÓn, cã nh­ vËy míi cã thÓ n¾m b¾t ®­îc sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, míi cã thÓ lµm chñ ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. V× vËy, cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc Nhµ n­íc cÇn ph¶i ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc, vµ cã thÓ ¸p dông theo c¸ch cña Trung Quèc lµ göi c¸c häc sinh ­u tó sang c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Ó nhanh chãng tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé cña n­íc b¹n vÒ ¸p dông cho n­íc m×nh. §ång thêi, ®Èy m¹nh viÖc n©ng cÊp tr×nh ®é cho nh©n d©n trong n­íc ®Ó hä cã ®ñ kh¶ n¨ng lµm chñ mét n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 nh­ môc tiªu phÊn ®Êu cña c¶ n­íc. 7. Ngoµi c¸c gi¶i ph¸p trªn. Chóng ta cã thÓ vËn dông mét sè kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë c¸c n­íc ASEAN mµ chñ yÕu lµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng h­íng ngo¹i. C¸c n­íc ASEAN chÊp thËn chiÕn l­îc nµy víi c¸c tªn gäi kh¸c nhau – “ch­¬ng tr×nh x©y dùng x· héi ” ë Philippines, “x©y dùng trËt tù míi” ë Indonesea vµ “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi” ë Malaysea vv... Nh­ng néi dung c¬ b¶n vÉn lµ khuyÕn khÝch t­ b¶n t­ nh©n ph¸t triÓn trªn c¬ së thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch më cöa nh»m sö dông tèt mäi tiÒm n¨ng ®Êt ®ai vµ lùc l­îng lao ®éng trong n­íc còng nh­ t¨ng c­êng thu hót vèn vµ kü thuËt n­íc ngoµi ®Ó nhanh chãng ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu n«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Sau ®©y lµ 6 biÖn ph¸p c¬ b¶n mµ c¸c n­íc ASEAN ®· thùc hiÖn, ®ã lµ:Thay ®æi chÝnh s¸ch xuÊt khÈu vµ tû träng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu trong ngo¹i th­¬ng. §iÓm næi bËt trong lÜnh vùc nµy lµ kÕt hîp xuÊt khÈu s¶n phÈm n«ng nghiÖp truyÒn thèng, s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng víi s¶n phÈm cã hµm l­îng kü thuËt cao. Nhê ®ã lµm thay ®æi c¬ cÊu n«ng – c«ng nghiÖp ho¸, gãp phÇn thay ®æi c¸n c©n th­¬ng m¹i tõ nhËp siªu sang suÊt siªu. - Thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Víi chñ tr­¬ng lÊy ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i lµm ®ßn ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa, c¸c n­íc ®Òu cè t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thu hót nh÷ng kho¶n ®Çu t­ lín tõ n­íc ngoµi. - Huy ®éng tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu qña nguån vèn trong n­íc. Tong lÜnh vùc nµy, huy ®éng tiÕt kiÖm trong n­íc lµ môc tiªu hµng ®Çu. - §iÒu tiÕt hîp lý thu nhËp nh»m môc ®Ých c«ng b»ng x· héi, chèng ®ãi nghÌo. - B¶o ®¶m nguån th«ng lùc th«ng qua hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o, b¶o ®¶m y tÕ, n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ cho ng­êi lao ®éng. - §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc trªn c¬ së t«n träng c¸c quy luËt cña thÞ tr­êng. §èi víi ViÖt Nam, cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt víi c¸c n­íc trong khèi ASEAN. Chóng ta nªn vËn dông mét c¸ch cã chän läc c¸c biÖn ph¸p trªn, mµ cô thÓ lµ: - VËn dông m« h×nh ph¸t triÓn rót ng¾n kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i, chó träng ph¸t triÓn ®ång thêi thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. - T¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ. - §Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu, thu hót vèn ®Çu t­, kü thuËt tiªn tiÕn vµ kinh nghiÖm qu¶n lý n­íc ngoµi. - N©ng cao vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc trªn c¬ së t«n träng c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng. - TÝch cùc c¶i t¹o hÖ thèng gi¸o dôc vµ b¶o ®¶m y tÕ cho ng­êi lao ®éng. T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ sinh th¸i trong c¶ n­íc. - Ph¸t triÓn m¹nh quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc ASEAN vµ khu vùc trªn b­íc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Cuèi cïng, cÇn kh¼ng ®Þnh, d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, c¸c l¬Þ thÕ tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÒ lao ®éng, vÒ tµi nguyªn thªn nhiªn, vÒ vÞ trÝ ®Þa lý trong khu vùc sÏ ®­îc kÕt hîp hµi hoµ, sÏ ®­îc ph¸t huy mét c¸ch cao ®é, ®­a nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam tiÕn nhanh, s¸nh kÞp víi c¸c n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i nh­ NICS Ch©u ¸ vµ ASEAN. C. kÕt luËn ViÖt ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸, kkt thÞ tr­êng ë n­íc ta cho ®Õn b©y giê cã thÓ nãi lµ mét sù tÊt yÕu kh¸ch quan, phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn cu¶ kinh tÕ. §iÒu nµy ®· ®­îc §¶ng, Nhµ n­íc kh¼ng ®Þnh qua c¸c v¨n kiÖn ®¹i héi VI, VII, VIII vµ ®Õn §¹i héi §¶ng IX vÉn kh¼ng ®Þnh n­íc ta ph¸t triÓn theo nÒn kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Vµ thùc tÕ cña h¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt n­ícd còng cho thÊy chóng ta ®æi míi c¬ chÕ, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hoµn toµn ®óng ®¾n, ®iÒu ®ã cã thÓ thÊy qua viÖc t¨ng tr­ëng GDP hµng n¨m, qua thu nhËp cña ng­êi d©n nµy cµng t¨ng, qua viÖc chóng ta tõ mét n­íc nhËp siªu sang xuÊt siªu ë mét sè mÆt hµng. §êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, ®Êt n­íc ph¸t triÓn æn ®Þnh. §ã chÝnh lµ ®iÒu mµ tr­íc ®©y khi ®æi míi chóng ta h­íng tíi vµ ngµy nay vÉn tiÕp tôc h­íng tíi. ViÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa sÏ ®em l¹i cho n­íc ta nhiÒu c¬ héi còng nh­ nhiÒu th¸ch thøc. Song víi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, sÏ sím ®­a ®­îc ®Êt n­íc thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp, rót ng¾n ®­îc thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c – Lªnin (TËp II) cña Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n Hµ Néi. 2. C¸c v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng VII, VIII. 3. C¸c t¹p chÝ. + Th«ng tin khoa häc x· héi sè 174 th¸ng 6/1997. + Nghiªn cøu – trao ®æi sè 18 th¸ng 9/98. + Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 86 th¸ng 12/97. + Th«ng tin x· luËn th¸ng 9/97. + TriÕt häc sè 4 th¸ng 8/99. + T¹p chÝ tµi chÝnh th¸ng 3/96. + Th«ng tin liªn l¹c th¸ng 1/95. 4. V¨n kiÖn héi nghÞ lÇn thø 3 ban chÊp hµnh Trung ­¬ng (kho¸ VI). Môc lôc Trang A. Më ®Çu 1 B. Néi dung 2 I. Nguyªn nh©n n­íc ta ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. 2 1. Kh¼ng ®Þnh viÖc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tÊt yÕu, kh¸ch quan. 2 2. §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. 6 II. C¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. 11 1. §a d¹ng ho¸ - ®æi míi c¸c lo¹i h×nh së h÷u. 11 2. §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. 13 3. Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng. 14 4. X©y dùng, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt. 16 5. §æi míi – n©ng cao vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc. 16 6. Ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o, ph¸t triÓn tiÒm lùc KH – CN vµ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng. 20 7. Mét sè kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ASEAN 20 C. KÕt luËn 23 Tµi liÖu tham kh¶o 24