Bộ luật hình sự 1999 ra đời góp phần quan trọng trong công cuộc phòng chống tội phạm nói chung, tội hành hạ người khác nói riêng. Điều 110 quy định về tội hành hạ người khác
1. Người nào đối xử tàn ác với người lệ thuộc mình thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm .
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ một năm đến ba năm :
Đối với người già, trẻ em phụ nữ có thai, hoặc người tàn tật ;
Đối với nhiều người .
Tuy nhiên để hiểu rõ hơn về nội dung điều luật ta cần tìm hiểu về lịch sử lập pháp quy định về tội hành hạ người khác, có thể tạm chia thành các giai đoạn sau .
46 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2470 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Pháp luật về hành hạ người khác thực trạng và giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
hoÆc téi ph¹m ®Æc biÖt nghiªm träng . Ngêi díi 14 tuæi sÏ kh«ng bÞ truy cøu TNHS vÒ mäi téi ph¹m . C¨n cø vµo tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi §iÒu 8 ®· chØ ra r»ng téi ph¹m rÊt nghiªm träng lµ téi ph¹m g©y nguy h¹i rÊt lín cho x· héi mµ møc cao nhÊt cña khung h×nh ph¹t ®èi víi téi Êy lµ ®Õn mêi l¨m n¨m tï, téi ®Æc biÑt nghiªm träng lµ téi g©y nguy h¹i ®Æc biÖt lín cho x· héi mµ møc cao nhÊt cña khung h×nh ph¹t lµ trªn mêi l¨m n¨m tï, tï trung th©n hoÆc tö h×nh .T¹i Kho¶n 2 ®iÒu 110 møc cao nhÊt cña khung h×nh ph¹t ¸p dông ®èi víi téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ ®Õn ba n¨m tï . C¨n cø kho¶n 3 ®iÒu 8 th× ®©y chØ lµ mét téi ph¹m Ýt nghiªm träng . Tõ c¸c ph©n tÝch trªn cho thÊy chØ cã ngêi tõ ®ñ 16 tuæi trë lªn míi ph¶i chôi TNHS vÒ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c .
Thø hai, ngêi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi trong khi cã n¨ng lùc TNHS . Tøc lµ kh«ng r¬i vµo mét trong c¸c trêng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÒu 13 kho¶n 1- T×nh tr¹ng kh«ng cã n¨ng lùc TNHS . §iÒu luËt ®· chØ ra hai trêng hîp ®îc coi lµ kh«ng cã n¨ng lùc TNHS . Trêng hîp ngêi thùc hiÖn hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi trong khi ®ang m¾c bÖnh t©m thÇn, hoÆc bÖnh kh¸c lµm mÊt kh¶ n¨ng nhËn thøc, kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hµnh vi . BÖnh nµy kh¸c ®iÓm bÖnh t©m thÇn ë chç bÖnh cã thÓ kh«ng ph¸t thêng xuyªn, liªn tôc . Cã nh÷ng lóc bÖnh nh©n cã kh¶ n¨ng nhËn thøc nh ngêi b×nh thêng nhng cø gÆp mét kÝch ®éng nµo ®ã th× bÖnh l¹i ph¸t . Ch¼ng h¹n cã ngêi cø nghe tiÕng cho sña hoÆc nghe tiÕng sÊm sÐt th× kh«ng thÓ nhËn thøc vµ ®iÒu khiÓn hµnh vi cña m×nh trë nªn rÊt hung d÷ . §èi víi nh÷ng ngêi m¾c bÖnh nµy ( lµm mÊt kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ ®iÒu khiÓn hµnh vi ) chØ khi ph¹m téi trong lóc ph¸t bÖnh th× míi ®îc miÔn TNHS .
Theo luËt h×nh sù ViÖt Nam, téi ph¹m chØ cã thÓ lµ hµnh vi cña c¸ nh©n, chñ thÓ cña mét hµnh vi ph¹m téi chØ cã thÓ lµ mét con ngêi cô thÓ, khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi ph¶i cã lçi tøc lµ ®ñ tuæi theo luËt ®Þnh vµ cã n¨ng lùc TNHS . Ngoµi hai dÊu hiÖu chung vÒ tuæi vµ n¨ng lùc TNHS ra th× chñ thÓ cña mét sè téi ph¹m ®ßi hái ph¶i cã thªm mét sè dÊu hiÖu ®Æc biÖt kh¸c , chØ khi cã dÊu hiÖu ®ã míi cã thÓ thùc hiÖn ®îc hµnh vi ph¹m téi . Nh÷ng chñ thÓ cña téi ph¹m ®ßi hái thªm nh÷ng dÊu hiÖu ®Æc biÖt ®îc gäi lµ chñ thÓ ®Æc biÖt .
Téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ mét trong nh÷ng téi ph¹m ®ßi hái chñ thÓ thùc hiÖn téi ph¹m ph¶i lµ chñ thÓ ®Æc biÖt . Chñ thÓ cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ bÊt kú ngêi nµo cã n¨ng lùc TNHS vµ ®¹t ®é tuæi tõ 16 trë lªn . Ngoµi hai dÊu hiÖu trªn, chñ thÓ cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c ®ßi hái thªm dÊu hiÖu bæ sung kh¸c, chØ khi cã ®Çy ®ñ dÊu hiÖu chung vµ dÊu hiÖu bæ sung nµy th× ngêi ®ã míi cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi .Do ®ã ®Æc ®iÓm thø ba cña chñ thÓ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ: Chñ thÓ cña téi ph¹m lµ ngêi cã quan hÖ lÖ thuéc víi n¹n nh©n, trong ®ã n¹n nh©n lµ ngêi bÞ lÖ thuéc . ChØ khi tho¶ m·n dÊu hiÖu nµy míi trë thµnh chñ thÓ cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c. Do cã quan hÖ lÖ thuéc mµ chñ thÓ téi ph¹m ®· coi thêng h¹ thÊp ngêi lÖ thuéc m×nh ®«i khi cßn tù cho m×nh cã quyÒn ®¸nh m¾ng “ dËy b¶o “ ngêi lÖ thuéc m×nh . Còng tõ quan hÖ lÖ thuéc nµy mµ ngêi bÞ h¹i cã t©m lý cam chÞu kh«ng d¸m tè c¸o, nhê c¬ quan bÈo vÖ ph¸p luËt gióp ®ì . Thùc tÕ cho thÊy phÇn lín c¸c n¹n nh©n chØ sau khi tho¸t ra khái quan hÖ lÖ thuéc nµy míi d¸m kiÖn ngêi ®· hµnh h¹ m×nh . Quan hÖ lÖ thuéc cã thÓ lµ lÖ thuéc vÒ mÆt vËt chÊt nh quan hÖ gi÷a chñ nî víi ngêi bÞ nî , quan hÖ c«ng viÖc … , còng cã thÓ chØ lÖ thuéc vÒ mÆt tinh thÇn ®ã lµ trêng hîp ngêi bÞ h¹i lu«n coi träng ngêi hµnh h¹ m×nh nh mét biÓu tîng lu«n lu«n ®óng vµ hä s½n sµng ®ãn nhËn nh÷ng hµnh ®éng cö chØ bÊt c«ng víi m×nh , cã thÓ thÊy lo¹i quan hÖ lÖ thuéc nµy gi÷a thÇy gi¸o vµ häc sinh hay gi÷a cha cè vµ con chiªn . C¸c quan hÖ lÖ thuéc phæ biÕn ngµy nay lµ quan hÖ gi÷a cÊp trªn víi cÊp díi , gi÷a «ng chñ víi ngêi lµm thuª gi÷a ngêi gióp viªc víi chñ nhµ hay gi÷a thÇy gi¸o víi häc sinh, cha sø víi gi¸o d©n … C¸c quan hÖ lÖ thuéc do h«n nh©n ,huyÕt thèng hoÆc quan hÖ phô thuéc gi÷a cÊp trªn víi cÊp díi trong lùc lîng vò trang kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña ®iÒu luËt nµy .
MÆt kh¸ch quan cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c :
MÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m ®îc hiÓu lµ mÆt bªn ngoµi cña téi ph¹m bao gåm nh÷ng biÓu hÞªn cña téi ph¹m diÔn ra hoÆc tån t¹i bªn thÕ giíi kh¸ch quan . MÆt kh¸ch quan bao gåm hµnh vi kh¸ch quan, hËu qu¶, mèi quan hÖ nh©n qu¶ , c«ng cô ph¬ng tiÖn ph¹m téi , thêi gian ®Þa ®iÓm,…Trong ®ã hµnh vi kh¸ch quan lµ biÓu hiÖn c¬ b¶n trong mÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m . NÕu kh«ng cã hµnh vi kh¸ch quan th× kh«ng thÓ nãi ®Õn c¸c biÓu hiÖn kh¸ch quan kh¸c . Hµnh vi kh¸ch quan lµ nguyªn nh©n g©y ra sù biÕn ®æi t×nh tr¹ng cña nh÷ng ®èi tîng t¸c ®éng cña téi ph¹m vµ do vËy lµ nguyªn nh©n cña sù g©y ra thiÖt h¹i . Hµnh vi kh¸ch quan lµ cÇu nèi gi÷a kh¸ch thÓ vµ chñ thÓ . Kh«ng cã hµnh vi kh¸ch quan th× kh«ng cã téi ph¹m . Hµnh vi ®îc hiÓu lµ nh÷ng biÓu hiÖn ra bªn ngoµi thÕ giíi kh¸ch quan cña con ngêi díi nh÷ng h×nh thøc cô thÓ . Hµnh vi x©m h¹i tíi c¸c quan hÖ x· héi ®îc luËt h×nh sù b¶o vÖ ®îc ph©n biÖt víi sù vi ph¹m ph¸p luËt th«ng thêng kh¸c ë chç . Hµnh vi ®ã cã møc nguy hiÓm cho x· héi cao ®îc quy ®Þnh trong bé luËt h×nh sù .Mét chñ thÓ b×nh thêng cã kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ ®iÒu khiÓn hµnh vi mµ x©m h¹i tíi kh¸ch thÓ ®îc luËt h×nh sù b¶o vÖ cã thÓ ph¶i g¸nh chÞu mét hËu qu¶ n»ng nÒ ®ã lµ bÞ ¸p dông mét h×nh ph¹t – mét chÕ tµi nghiªm kh¾c nhÊt . Hµnh vi cã thÓ thÓ hiÖn díi d¹ng hµnh ®éng nh ®¸nh ®Ëp ,chöi m¾ng … hoÆc kh«ng hµnh ®éng nh bá ®ãi , thÊy ngêi kh¸c gÆp nguy hiÓm mµ kh«ng cøu .
Trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c th× ngêi ph¹m téi ®· cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh . Hµnh vi lµm cho ngêi bÞ h¹i ®au ®ín vÒ mÆt thÓ x¸c , ®au khæ vÒ mÆt tinh thÇn . Hµnh vi kh¸ch quan cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c nãi riªng còng nh c¸c téi x©m ph¹m søc khoÎ nãi chung tuy cã kh¸c nhau vÒ mÆt h×nh thøc thÓ hiÖn còng nh møc ®é nghiªm träng cña hµnh vi . Tuy nhiªn tÊt c¶ ®Òu cã cïng mét tÝnh chÊt lµ g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cho con ngêi , x©m ph¹m quyÒn tù do , quyÒn ®îc t«n träng vµ ®îc b¶o vÖ vÒ søc khoÎ cña con ngêi . §Ó ®îc coi lµ hµnh vi kh¸ch quan cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c th× hµnh vi ®ã ph¶i cã dÊu hiÖu b¾t buéc, ®ã lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c ®èi víi ngêi lÖ thuéc m×nh . Theo tõ ®iÓn gi¶i thÝch thuËt ng÷ luËt h×nh sù th× : Hµnh vi ®èi xö tµn ¸c lµ nh÷ng hµnh vi cã tÝnh chÊt hµnh h¹, g©y ®au ®ín vÒ thÓ x¸c vµ tinh thÇn cho ngêi lÖ thuéc nh ®¸nh ®Ëp, giam kh«ng cho ra khái nhµ, b¾t nhÞn ¨n ….Hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc ph¶i xÈy ra mét c¸ch cã hÖ thèng ®îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn . Th«ng thêng, hµnh vi hµnh h¹ mang tÝnh chÊt kÐo dµi , ®îc lÆp ®i lÆp l¹i trong nhiÒu ngµy, nhiÒu tuÇn thËm chÝ nhiÒu n¨m . Trong ®iÒu luËt kh«ng quy ®Þnh cô thÓ thêi gian hµnh h¹ ph¶i lµ bao l©u, còng cha cã v¨n b¶n cô thÓ nµo cña toµ ¸n tèi cao híng dÉn vÒ téi nµy. Tuy nhiªn theo quan ®iÓm chung cña c¸c thÈm ph¸n trong qu¸ tr×nh xÐt xö còng nh c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc luËt th× hµnh vi hµnh h¹ ph¶i diÔn ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ lÆp l¹i nhiÒu lÇn .
VÝ dô nh c¶ Lan vµ Hoa ®Òu lµ c«ng nh©n may cña doanh nghiÖp t nh©n X ®ãng t¹i Hµ Néi . Do «ng chñ doanh nghiÖp thÝch c« Lan nhng nhiÒu lÇn bÞ Lan tõ chèi «ng rÊt tøc . Thêng Lan m¾c mét lçi rÊt nhá còng bÞ m¾ng ,bÞ ®¸nh mét h«m Lan chØ ®i muén 5 phót mµ bÞ «ng chñ gäi vµo phßng riªng , t¹i ®©y «ng chñ ®· chãi c« Lan vµo ghÕ ban ®Çu lµ «ng «m c« h«n c« råi sau ®ã «ng s¸ch hai s« níc l¹nh buèt mét déi lªn ngêi m×nh mét déi lªn ngêi Lan gi÷a trêi mïa ®«ng l¹nh buèt . TiÕp tôc «ng cëi th¾t lng cña c« ra vµ dïng nã vôt tíi tÊp vµo ngêi Lan song «ng bá ®i ra mÆc Lan ë ®ã chØ ®Õn cuèi ngµy khi b¶o vÖ ®i kiÓm tra ®Ó kho¸ c¸c phßng míi biÕt vµ cëi trãi cho c« . NhiÒu lÇn Lan muèn xin nghØ nhng bÞ «ng chñ do¹ nÕu c« nghØ sÏ ph¶i båi thêng hîp ®ång lµ 200 triÖu nªn Lan l¹i th«i . HÕt thêi h¹n ba n¨m trong hîp ®ång Lan míi ®îc tho¸t khái doanh nghiÖp . NghÜ l¹i thêi gian ë doanh nghiÖp X Lan l¹i thÊy sî h·i h×nh ¶nh «ng chñ bÖnh ho¹n cña m×nh . Hoa lµ b¹n th©n cña Lan ®· khuyªn Lan nªn tè c¸o hµnh vi cña æng chñ cò, ®ång thêi Hoa còng kiÖn «ng v× cho r»ng «ng ®· ph¹m téi hµnh h¹ víi c¶ Lan vµ m×nh . Cã lÇn Hoa bªnh Lan ®· bÞ «ng chñ ®¸nh ( lÇn ®ã «ng ®· t¸t Hoa hai c¸i hai bªn m¸ nhng th¬ng tæn kh«ng ®¸ng kÓ ) . Lan ®· kh«ng kiÖn v× muèn cho qua mäi chuyÖn . ë ®©y hµnh vi ®èi xö tµn ¸c cña «ng chñ doanh nghiÖp ®èi víi c« Lan ®· cÊu thµnh téi hµnh h¹ ngêi kh¸c (. Hµnh vi ®èi xö tµn ¸c cña «ng chñ ®· ®îc thÓ hiÖn qua nh÷ng hµnh vi cô thÓ ®ã lµ m¾ng, ®¸nh ,chãi , déi níc l¹nh …. Thêi gian lµ ba n¨m ) . Cßn ®èi víi c« Hoa «ng chØ ®¸nh cã mét lÇn nÕu cã g©y th¬ng tÝch nÆng th× cã thÓ bÞ truy cøu TNHS vÒ téi cè ý g©y th¬ng tÝch chø kh«ng thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm cña «ng vÒ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c . Hµnh vi ®èi víi c« Hoa chØ lµ nhÊt thêi trong lóc nãng giËn kh«ng mang tÝnh chÊt hµnh h¹ . ë ®©y th¬ng tÝch còng kh«ng ®¸ng kÓ do vËy «ng chñ doanh nghiÖp tu nh©n X ®ãng t¹i Hµ Néi kh«ng ph¶i chiô TNHS trong trêng hîp cña c« Hoa.
VÝ dô trªn chøng minh cho viÖc hµnh vi kh¸ch quan cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c ph¶i ®îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh . Hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi kh¸c cã thÓ chØ diÔn ra trong vµi ngµy . §ã lµ trêng hîp anh S do bÞ nghi ngê liªn quan tíi ®êng d©y ma tuý nghiªm träng nªn bÞ b¾t t¹m giam ®Ó ®iÒu tra . C¸n bé qu¶n gi¸o phô tr¸ch trùc tiÖp S do tríc ®ã ®· cã t thï nªn gÇn nh ®· bá ®ãi anh ta trong suèt thêi gian bÞ t¹m giam, mçi ngµy chØ cho anh ta uèng mét Ýt ch¸o lo·ng nh níc hå . Sau mét tuÇn khi cã ®ñ b»ng chøng kÕt luËn S kh«ng liªn quan g× tíi vô ¸n , S ®îc th¶ tù do ngêi nhµ ®Õn ®ãn kh«ng cßn nhËn ra anh víi bé d¹ng xanh xao, S ®· ngÊt xØu sau khi ra khái phßng t¹m giam do bÞ suy nhîc c¬ thÓ .
Hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c cã thÓ thùc hiÖn b»ng hµnh ®éng hoÆc kh«ng hµnh ®éng . Chñ thÓ téi ph¹m thùc hiÖn hµnh vi b»ng c¸c hµnh ®éng nh ®¸nh ®Ëp, m¾ng chöi trùc tiÖp t¸c ®éng lªn n¹n nh©n, lµm cho n¹n nh©n ®au ®ín vÒ thÓ x¸c, tæn th¬ng lßng tù träng . Chñ thÓ téi ph¹m cã thÓ thùc hiÖn téi ph¹m b»ng c¸ch kh«ng hµnh ®éng . §ã lµ trêng hîp ngêi ph¹m téi ®· kh«ng lµm g× c¶ “ mÆc kÖ “ cho ngêi lÖ thuéc m×nh ph¶i chÞu ®au ®ín tñi hæ . Trong trêng hîp nµy ngêi ph¹m téi cã nghÜa vô ph¶i gióp ®ì, can thiÖp ®èi víi ngêi lÖ thuéc m×nh . VÝ dô sau sÏ lµ mét trêng hîp cô thÓ cu¶ trêng hîp kh«ng hµnh ®éng ph¹m téi .
Anh Lß Ngäc T lµ c¸n bé qu¶n gi¸o tr¹i giam, do tÝnh v« tr¸ch nhiÖm mµ anh T thêng ®Ó c¸c tï nh©n “ tù xö “ nhau . Mét lÇn T thÊy hai tï nh©n A, N ®ang v©y ®¸nh K nhng anh kh«ng can thiÖp , kÕt qu¶ lµ A,N ®· ®Ëp ®Çu K vµo song s¾t g©y bÓ mét m¶ng lín trªn tr¸n vµ chÈy nhiÒu m¸u . Khi K thÊy ch¶y m¸u lín ®· kªu T cøu gióp nhng T b¶o : “ Míi chØ x©y x¸t cã tÝ ®· kªu Çm, sao lóc giÕt ngêi th× kh«ng kªu “ . ChØ khi thÊy K lÞm dÇn trªn vòng m¸u cïng sù ho¶n lo¹n cña hai tï nh©n cïng phßng T míi gäi xe cÊp cøu .
Th«ng thêng c¸c hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc bÞ khëi tè ,xÐt xö thêng thÓ hiÖn díi d¹ng hµnh ®éng . §ång thêi víi hµnh vi ®èi xö tµn ¸c th× ®èi tîng bÞ ®èi xö tµn ¸c ph¶i lµ ngêi kh¸c, tøc lµ ngêi lÖ thuéc víi ngêi ph¹m téi . NÕu tù hµnh h¹ vµ g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña m×nh th× kh«ng ph¹m téi nµy vµ còng kh«ng ph¹m téi nµo c¶ . NÕu ®èi tîng bÞ hµnh h¹ thuéc lùc lîng vò trang; «ng ,bµ, cha, mÑ, vî, chång, con ,ch¸u, ngêi cã c«ng nu«i dìng m×nh th× còng kh«ng ph¶i lµ hµnh vi kh¸ch quan cña téi nµy . Hµnh vi ®ã cã thÓ bÞ truy cøu vÒ téi lµm nhôc hoÆc nhôc h×nh víi cÊp díi ( §iÒu 130- Bé luËt h×nh sù 1999) hoÆc téi Ngîc ®·i «ng bµ , cha, mÑ, vî chång, con ch¸u , ngêi cã c«ng nu«i dìng m×nh ( ®iÒu 151 – Bé luËt h×nh sù 1999)
Téi ph¹m ®îc coi lµ hoµn thµnh kÓ tõ khi ngêi ph¹m téi cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh . Trong mÆt kh¸ch quan cña cÊu thµnh téi ph¹m kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn hµnh vi, hËu qu¶, mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi vµ hËu qu¶ . BÊt kú téi ph¹m nµo còng cã hµnh vi kh¸ch quan , hËu qu¶ cña hµnh vi nhng kh«ng ph¶i mäi cÊu thµnh téi ph¹m ®Òu quy ®Þnh hËu qu¶ lµ dÊu hiÖu b¾t buéc ®Ó ®Þnh téi . ChØ cã mét sè téi ph¹m quy ®Þnh hËu qu¶ lµ dÊu hiÖu b¾t buéc nh trong téi giÕt ngêi ®iÒu 93, lµ dÊu hiÖu b¾t buéc ®Ó ®Þnh téi .
HËu qu¶ lµ nh÷ng thiÖt h¹i do hµnh vi ph¹m téi g©y ra cho quan hÖ x· héi lµ kh¸ch thÓ b¶o vÖ cña luËt h×nh sù . ThiÖt h¹i g©y ra cho kh¸ch thÓ ®îc thÓ hiÖn qua sù biÕn ®æi t×nh tr¹ng ban ®Çu cña c¸c bé phËn cÊu thµnh quan hÖ x· héi lµ kh¸ch thÓ cña téi ph¹m . TÝnh chÊt vµ møc ®é thiÖt h¹i ( hËu qu¶ ) ®îc x¸c ®Þnh bëi tÝnh chÊt vµ møc ®é biÕn ®æi cña ®èi tîng t¸c ®éng . BÊt cø mét téi pham nµo còng ®Ò cã thÓ g©y ra nh÷ng nguy hiÓm cho x· héi nhÊt ®Þnh . Nhng cã nh÷ng nguy hiÓm cã thÓ ®Þnh lîng ®¬c cã nguy hiÓm kh«ng thÓ ®Þnh lîng ®îc . Víi téi hµnh h¹ ngêi kh¸c trong néi dung quy ®Þnh t¹i ®iÒu 110 kh«ng nh¾c tíi vÊn ®Ò hËu qu¶ . Trong thùc tÕ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c sÏ g©y ra hËu qu¶ lµ lµm tæn h¹i tíi søc khoÎ ,g©y ¶nh hëng tíi c«ng viÖc , n¨ng suÊt lao ®éng , g©y chai l× cÈm xóc, ph¶n øng chËm….®ã lµ tæn h¹i vÒ søc khoÎ ( vÒ thÓ chÊt ) vµ vÒ tinh thÇn .Nh vËy téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ mét trong nh÷ng téi cã cÊu thµnh h×nh thøc . CÊu thµnh téi ph¹m cña téi nµy chØ ®ßi hái ngêi ph¹m téi cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c , cÊu thµnh téi ph¹m kh«ng ®ßi hái hµnh vi ®èi xö tµn ¸c ph¶i g©y ra hËu qu¶ th¬ng tÝch hay tæn h¹i søc khoÎ cña ngêi bÞ lÖ thuéc . Tuy nhiªn nh trªn ®· ®Ò cËp hµnh vi ®èi xö tµn ¸c ph¶i ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, cã nghÜa lµ ph¶i lµm cho n¹n nh©n lu«n lu«n bÞ dÇy vß vÒ mÆt t×nh c¶m , sØ nhôc vÒ danh dù, ®au khæ vÒ tinh thÇn, hoÆc bÞ th¬ng tÝch hay tæn h¹i søc khoÎ díi 10% hoÆc hµnh vi ph¹m téi g©y d luËn bÊt thêng trong nh©n d©n . §Ó ®¸nh gÝa hËu qu¶ do téi ph¹m g©y ra nghiªm träng hay kh«ng, cÇn ph¶i xem xÐt ®¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn c¸c tæn thÊt vÒ thÓ x¸c vµ tinh thÇn cña ngêi bÞ h¹i . Téi hµnh h¹ ngêi kh¸c cã ®Æc ®iÓm la kh«ng chØ ®¬n thuÇn x©m h¹i tíi tÝnh m¹ng nh téi giÕt ngêi ( ®iÒu 93 ) hay g©y th¬ng tÝch, tæn h¹i søc khoÎ nh téi cè ý g©y th¬ng tÝch ( ®iÒu 104 ) , chØ x©m h¹i tíi danh dù nh©n phÈm nh téi lµm nhôc ngêi kh¸c, .. mµ ®ång thêi x©m h¹i tíi c¶ søc khoÎ vµ danh dù nh©n phÈm cña ngêi lÖ thuéc .
VÒ quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi vµ hËu qu¶ . Tuy trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c kh«ng quy ®Þnh hËu qu¶ lµ dÊu hiÖu b¾t buéc ®Ó ®Þnh téi , nhng chóng ta vÉn ph¶i t×m hiÓu hµnh vi hµnh h¹ thùc tÕ cã lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn c¸c hËu qu¶ lµ tæn h¹i søc khoÎ tinh thÇn cho ngêi lÖ thuéc kh«ng . §iÒu ®ã sÏ ¶nh hëng tíi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi ngêi ph¹m téi . VÒ nguyªn t¾c chung mét ngêi chØ ph¶i chÞu TNHS vÒ hËu qu¶ nguy hiÓm cho x· héi nÕu hËu qu¶ ®ã do chÝnh hµnh vi tríc ®ã cña m×nh . ChØ khi nµo, c¬ quan tiÕn hµnh tè tông chøng minh ®îc mèi quan hÖ ®ã th× míi kh«ng bá lät téi ph¹m hoÆc b¾t oan ngêi v« téi . Ch¼ng h¹n nh trêng hîp cña c« NguyÔn Ph¬ng A lµ ngêi lµm thuª cho qu¸n c¬m b×nh d©n cña bµ Ph¹m ThÞ L . Do trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ë ®©y gi÷a bµ L vµ c« A cã n¶y sinh nhiÒu m©u thuÉn . Bµ L thùc tÕ cha bao giê ®¸nh A tuy nhiªn cã mét lÇn A bng nåi níc s«i trªn bÕp cao xuèng thÊp do kh«ng cÈn thËn ®· ®Ó ®æ nåi níc vµo ngêi g©y báng nÆng ( Kho¶ng 70 % c¬ thÓ bÞ báng trong ®ã cã 50 % báng nÆng ) , Bµ L ®· ®a c« A vµo viÖn qu©n y ®Ó c¾t thuèc , nhng thuèc kh«ng gióp A lµnh vÕt th¬ng nhanh nªn A ®· xin vÒ quª ®Ó ®iÒu trÞ . Bµ L ®ång ý, sau khi ®iÒu trÞ song th× c« A l¹i lªn lµm viÖc cho bµ L . Bµ L kh«ng hái vµ thanh to¸n tiÒn thuèc g× cho c« A trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ ë quª . Tuy c« A kh«ng nãi nhng m©u thuÉn gi÷a c« A vµ bµ L ngµy cµng t¨ng . Vµo th¸ng 1 n¨m 2008 sau mét trËn c·i v· qua l¹i gi÷a bµ chñ vµ c« lµm viÖc thuª, A ®· bá vÒ quª lóc nµy bµ L còng kh«ng nh÷ng to tiÕng nãi A lµ hçn l¸o mµ còng chØ tr¶ tiÒn l¬ng cßn thiÕu . A vÒ quª qua xem trªn b¸o chÝ vµ truyÒn h×nh cã nãi vÒ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c cïng sù xói giôc cña b¹n bÌ, hµng xãm A ®· lµm ®¬n kiÖn bµ L vÒ téi hµnh h¹ víi m×nh . T¹i c¬ quan ®iÒu tra A khai :” bµ L ®· nhiÒu lÇn ®¸nh ®Ëp ,chöi m¾ng... Cã lÇn bµ L cßn bª c¶ nåi níc ®ang s«i trªn bÕp déi th¼ng vµo ngêi A do bùc tøc g©y báng nÆng vµ hiÖn giê cßn ®Ó l¹i sÑo kh¾p ngêi “ . Trong trêng hîp nµy nÕu kh«ng chøng minh ®îc mèi quan hÖ gi÷a hµnh vi déi níc s«i vµ hËu qu¶ bÞ báng cña A .ChØ dùa vµo lêi khai cña A mµ cho r»ng bµ L ®· cã hµnh vi ®æ níc s«i lªn A lµ kh«ng cã c¬ së vµ bµ L sÏ bÞ oan . V× thùc tÕ ë ®©y nguyªn nh©n g©y ra vÕt báng lín cña A lµ do tai n¹n, do A kh«ng cÈn thËn chø kh«ng ph¶i do hµnh vi déi níc cña bµ L, thùc tÕ bµ L kh«ng tõng déi níc vµo A , bµ L chØ m¾ng chöi A mét vµi lÇn do A lµm viÖc kh«ng tèt kh«ng hÒ cã c¸c hµnh vi ®¸nh ®Ëp , hay déi níc s«i nh A ®· khai trong trêng hîp nµy viÖc chøng minh ®îc hay kh«ng chøng minh ®îc mèi quan hÖ gi÷ hµnh vi vµ hËu qu¶ sÏ quyÕt ®Þnh viÖc bµ L cã ph¹m téi hay kh«ng . Mét ®»ng bµ L chØ m¾ng chöi mét vµi lÇn vµ mét ®»ng lµ bµ L thêng xuyªn ®¸nh ®Ëp , m¾ng chöi thËm chÝ déi c¶ níc s«i lªn A .
§èi víi téi hµnh h¹ ngêi kh¸c, nguyªn nh©n lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh vµ hËu qu¶ chÝnh lµ tÝnh chÊt vµ møc ®é cña thiÖt h¹i . Nh÷ng thiÖt h¹i vÒ thÓ x¸c vµ tinh thÇn cña ngêi lÖ thuéc còng ph¶i ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, trong ®iÒu 110 nh÷ng tæn h¹i kh«ng ®îc ®Þnh lîng mét c¸ch cô thÓ nh trong téi cè ý g©y th¬ng tÝch . Ta cã thÓ hiÓu tæn h¹i trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c ph¶i nhá h¬n téi cè ý g©y th¬ng tÝch . NÕu tæn h¹i b»ng hoÆc lín h¬n th× sÏ cÊu thµnh téi cè ý g©y th¬ng tÝch . Tæn h¹i nhá h¬n nhng còng ph¶i cã tæn h¹i nhÊt ®Þnh, tæn h¹i ®¸ng kÓ, kho¶ng tõ 5 – 10% nÕu ph¹m téi víi mét ngêi vµ cã thÓ díi 5% nÕu ph¹m téi víi nhiÒu ngêi . Nh÷ng tæn h¹i nµy chØ mang tÝnh chÊt hµnh h¹, ®îc lÆp ®i lÆp l¹i . Trong trêng hîp hµnh vi võa mang tÝnh chÊt hµnh h¹ ngêi lÖ thuéc võa g©y th¬ng tÝch nÆng ( tõ 11% trë lªn hoÆc díi nhng g©y cè tËt cho n¹n nh©n ) , th× hµnh vi nµy cã thÓ cÊu thµnh hai téi tøc ngêi cã hµnh vi ®ã cã thÓ bÞ khëi tè, xÐt xö víi hai téi danh lµ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c theo ®iÒu 110 vµ téi cè ý g©y th¬ng tÝch ®iÒu 104 bé luËt h×nh sù . Trong nh÷ng biÓu hiÖn ra bªn ngoµi thÕ giíi kh¸ch quan ngoµi hµnh vi kh¸ch quan, hËu qu¶ mèi quan hÖ nh©n qu¶ th× cßn cã c¸c biÓu hiÖn kh¸c nh ph¬ng tiÖn ,c«ng cô thêi gian , ®Þa ®iÓm ph¹m téi ….
Ph¬ng tiÖn ph¹m téi ®îc hiÓu lµ nh÷ng ®èi tîng ®îc chñ thÓ cña téi ph¹m sö dông ®Ó thùc hiÖn téi ph¹m . C«ng cô ph¹m téi lµ mét d¹ng cô thÓ cña ph¬ng tiÖn ph¹m téi . Ph¬ng tiÖn, c«ng cô ph¹m téi cho thÊy møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi . VÝ dô trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c, dïng doi tre ®Ó vôt ngêi lÖ thuéc møc ®é nguy hiÓm nhá h¬n dïng d©y ®iÖn ch¾p nhiÒu lÇn ®Ó vôt dïng tay ®Ó l«i ngêi ®i th× kh¸c víi dïng k×m ®Ó kÑp vµo sên n¹n nh©n kÐo ®i . …Víi c¸c dÊu hiÖu nµy cã cÊu thµnh téi ph¹m quy ®Þnh lµ dÊu hiÖu b¾t buéc . Cã cÊu thµnh téi ph¹m kh«ng quy ®Þnh . Víi téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ téi cã cÊu thµnh kh¸ ®¬n gi¶n . Trong cÊu thµnh nµy kh«ng cã c¸c biÓu hiÖn cña c«ng cô ph¬ng tiÖn còng nh ph¬ng ph¸p thñ ®o¹n ph¹m téi … Nh vËy ®Ó chøng minh mét ngêi cã ph¹m téi hµnh h¹ ngêi kh¸c kh«ng chØ cÇn chøng minh hä cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c mang tÝnh hµnh h¹ ngêi lÖ thuéc m×nh mµ kh«ng cÇn chøng minh anh ta dïng c«ng cô ph¬ng tiÖn g× ®Ó thùc hiÖn téi ph¹m . Tuy nhiªn khi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t th× ph¶i xem xÐt tÊt c¶ c¸c yÕu tè trªn . V× ®ã lµ c¨n cø ®Ó quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t cô thÓ .
Tãm l¹i viÖc nghiªn cøu lµm s¸ng tá nh÷ng biÓu hiÖn trong mÆt kh¸ch quan cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc ®Þnh téi , ®¸nh gi¸ møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi ph¹m téi, ®Þnh khung h×nh ph¹t . Qua ®ã gióp viÖc ®Êu tranh phßng chèng cã hiÖu qu¶ téi ph¹m nµy . §ång thêi cã ý nghÜa cho sù ph©n biÖt gi÷a téi hµnh h¹ ngêi kh¸c vµ mét sè téi ph¹m cã cÊu thµnh gÇn gièng quy ®Þnh trong bé luËt h×nh sù hiÖn hµnh .
MÆt chñ quan cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c .
Téi ph¹m lµ sù thèng nhÊt cña hai mÆt kh¸ch quan vµ chñ quan . NÕu nh mÆt kh¸ch quan lµ toµn bé nh÷ng biÓu hiÖn ra bªn ngoµi thÕ giíi kh¸ch quan nh hµnh vi ph¹m téi, hËu qu¶ , c«ng cô ph¬ng tiÖn …. Th× ngîc l¹i mÆt chñ quan lµ toµn bé nh÷ng diÔn biÕn t©m lý bªn trong cña chñ thÓ lóc ph¹m téi . ChÝnh mÆt chñ quan nµy thóc ®Èy chñ thÓ thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi , thÓ hiÖn th¸i ®é víi hËu qu¶ ( ho¶ng lo¹n tríc hËu qu¶ chÕt ngêi hay thê ¬ bá ®i hay l¹i tiÕp tuc chÆt chÐm tö thi ra thµnh nhiÒu m¶nh . ) . MÆt chñ quan còng thóc ®Èy chñ thÓ lùa chän c¸c c«ng cô, thñ ®o¹n ph¹m téi …Víi lý do ®ã mÆt chñ quan kh«ng bao giê tån t¹i ®éc lËp mµ lu«n lu«n g¾n víi mÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m v× chØ khi mÆt chñ quan ®ã ®îc thÓ hiÖn ra bªn ngoµi qua hµnh vi th× míi cÊu thµnh téi ph¹m . NÕu cha ®îc thÓ hiÖn ra bªn ngoµi th× ®¬n gi¶n míi chØ lµ suy nghÜ trong ®Çu . LuËt h×nh sù kh«ng truy cøu tr¸ch nhiÖm mét ngêi ®èi víi suy nghÜ . H¬n n÷a nÕu chØ lµ suy nghÜ th× cha g©y ra nguy h¹i, møc ®é ®e do¹ cha cao cho kh¸ch thÓ b¶o vÖ cña luËt h×nh sù .
MÆt chñ quan cña téi ph¹m bao gåm lçi, môc ®Ých vµ ®éng c¬ . Trong ®ã lçi ®îc ph¶n ¸nh trong tÊt c¶ c¸c téi ph¹m . Lçi lµ dÊu hiÖu b¾t buéc, môc ®Ých vµ ®éng c¬ ph¹m téi tuy còng lµ dÊu hiÖu thuéc mÆt chñ quan cña téi ph¹m nhng chØ lµ dÊu hiÖu ®Æc trng cña mét sè téi ph¹m cô thÓ .
Lçi lµ th¸i ®é t©m lý cña con ngêi ®èi víi hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi cña m×nh vµ ®èi víi hËu qu¶ do hµnh vi ®ã g©y ra ®îc biÓu hiÖn díi h×nh thøc cè ý hoÆc v« ý .
Theo ®iÒu 8 BLHS th× “ Téi ph¹m lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi ®îc quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù, do ngêi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn mét c¸ch cè ý hoÆc v« ý ….” Nh vËy lçi ®îc coi lµ mét trong nh÷ng c¬ së cña TNHS . Mét hµnh vi g©y thiÖt h¹i cho x· héi sÏ bÞ coi lµ cã lçi nÕu hµnh vi ®ã lµ kÕt qu¶ cña sù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh cña chñ thÓ trong khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan ®Ó lùa chän vµ quyÕt ®Þnh mét xö sù kh¸c phï hîp víi yªu cÇu cña x· héi . Gi÷a hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi víi ý thøc chñ quan cña ngêi ph¹m téi cã mèi quan hÖ thèng nhÊt trong ngêi ph¹m téi . V× vËy trong luËt h×nh sù ViÖt Nam nguyªn t¾c cã lçi ®îc coi lµ mét nguyªn t¸c c¬ b¶n . Theo nguyªn t¾c nµy luËt h×nh sù ViÖt Nam kh«ng chÊp nhËn viÖc “ quy téi kh¸ch quan ” nghÜa lµ truy cøu TNHS chØ dùa trªn c¬ së hµnh vi kh¸ch quan mµ kh«ng xÐt tíi lçi cña ngêi cã hµnh vi . ViÖc thõa nhËn nguyªn t¾c cã lçi trong luËt h×nh sù chÝnh lµ sù thõa nhËn vµ t«n träng tù do thùc sù cña con ngêi . Khi nghiªn cøu vÒ lçi ta thÊy lçi lµ mÆt t©m lý bªn trong cña cña mçi con ngêi, ®îc t¹o thµnh tõ hai yÕu tè lµ lý trÝ vµ ý chÝ .Mét xö sù g©y ra thiÖt h¹i cho x· héi chØ ®îc coi lµ cã lçi khi chñ thÓ nhËn thøc râ tÝnh chÊt cña hµnh vi vµ quyÕt ®Þnh thùc hiÖn hµnh vi xö sù ®ã . §ã lµ sù tù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh cña chñ thÓ trong khi chñ thÓ cã ®iÒu kiÖn ®Ó lùa chän mét xö sù kh¸c phï hîp ®ßi hái cña x· héi . Díi gãc ®é lý luËn t×m hiÓu vÒ møc ®é nguy hiÓm cho x· héi tõ yÕu tè lçi th× lçi ®îc ph©n thµnh lçi cè ý vµ lçi v« ý . Lçi cè ý bao gåm cè ý trùc tiÕp vµ cè ý gi¸n tiÕp, møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi cao h¬n nÕu ®îc thùc hiÖn víi lçi cè ý trùc tiÕp . Lçi v« ý bao gåm v« ý do qu¸ tù tin vµ v« ý do cÈu th¶ . ë téi hµnh h¹ ngêi kh¸c còng nh phÇn lín c¸c téi ph¹m trong cïng ch¬ng téi ph¹m ®îc thùc hiÖn víi lçi cè ý . Trêng hîp ngêi ph¹m téi thùc hiÖn hµnh vi cña m×nh víi lçi cè ý trùc tiÕp lµ trêng hîp ngêi ph¹m téi nhËn thøc râ hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi, thÊy tríc hËu qu¶ cña hµnh vi Êy vµ mong muèn cho hËu qu¶ x¶y ra . Ngêi ph¹m téi nhËn thøc ®îc r»ng hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi, thÊy tríc hËu qu¶ vµ mong muèn cho hËu qu¶ ®ã x¶y ra ngêi ph¹m téi nhËn thøc râ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc lµ hµnh vi nguy hiÓm , thÊy tríc hËu qu¶ lµ lµm cho ®au ®ín vÒ thÓ x¸c vµ tinh thÇn, mong muèn sù ®au ®ín ë ngêi lÖ thuéc . Mét ngêi ®èi xö tµn ®èi víi ngêi lÖ thuéc m×nh ®îc coi lµ cã lçi cè ý trùc tiÕp nÕu :
VÒ mÆt lý trÝ : Ngêi ph¹m téi nhËn thøc râ tÝnh nguy hiÓm cña hµnh vi vµ vµ hËu qu¶ cña hµnh vi . “ ThÊy tríc ” lµ sù dù liÖu cña ngêi ph¹m téi vÒ sù ph¸t triÓn cña hµnh vi . Ngêi ph¹m téi cã dù kiÕn hµnh vi tÊt sÏ g©y ra hËu qu¶ . Tuy nhiªn téi hµnh h¹ ngêi kh¸c cã cÊu thµnh h×nh thøc, hËu qu¶ kh«ng ph¶i lµ dÊu hiÖu b¾t buéc do vËy viÖc thÊy tríc hay kh«ng thÊy tríc hËu qu¶ kh«ng ®Æt ra khi xem xÐt lý trÝ cña ngêi ph¹m téi . Cã mét vÊn ®Ò ®Æt ra khi xem xÐt vÒ mÆt lý trÝ cña ngêi ph¹m téi khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi lµ . Kh«ng ph¶i ngêi ph¹m téi nµo khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi còng nhËn thøc râ hµnh vi cña m×nh lµ vi ph¹m ph¸p luËt h×nh sù . NÕu nh trong téi giÕt ngêi th× phÇn lín nh©n d©n ®Òu hiÓu “ giÕt ngêi lµ ph¶i ®Òn m¹ng” hoÆc “ giÕt ngêi th× ph¶i ®i tï ” . Víi téi hµnh h¹ ngêi kh¸c ngêi cã hµnh vi hµnh h¹ ngêi lÖ thuéc m×nh lµ cÊp trªn hay lµ «ng chñ ®èi víi ngêi lµm thuª , gi÷a thÇy gi¸o víi häc sinh . Nªn nh÷ng ngêi nµy khi thùc hiÖn hµnh vi “ hµnh h¹ , ®èi xö tµn ¸c ” ®èi víi ngêi lÖ thuéc lµ cè ý nh hä kh«ng nhËn thøc ®îc hµnh vi cña m×nh lµ tr¸i ph¸p luËt h×nh sù , lµ cã thÓ ph¶i ®i tï . Hä cßn cho r»ng m×nh ®îc quyÒn lµm vËy ®Ó ngêi lÖ thuéc lµm viÖc tèt h¬n hoÆc ®Ó häc sinh ngoan h¬n .
VÒ mÆt ý chÝ ngêi ph¹m téi mong muèn thùc hiÖn ®îc hµnh vi, mong muèn cho hËu qu¶ xÈy ra sau khi ®· nhËn thøc râ hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi vµ hËu qu¶ thiÖt h¹i cã thÓ xÈy ra . ChÝnh mÆt ý chÝ nµy ®· thóc ®Èy ngêi ph¹m téi thùc hiÖn hµnh vi ®Õn cïng, trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c mÆt ý chÝ cña ngêi ph¹m téi thÓ hiÖn ë viÖc ngêi cã hµnh vi ®· nhiÒu lÇn thùc hiÖn hµnh vi ®çi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc . NhËn thøc râ hµnh vi cña m×nh cã thÓ g©y ra nh÷ng th¬ng tÝch, tæn h¹i cho søc khoÎ cña ngêi lÖ thuéc nhng ngêi ph¹m téi vÉn thùc hiÖn hµnh vi vµ cßn lÆp l¹i ë lÇn sau . Ngêi ph¹m téi mong muèn ngêi bÞ hµnh h¹ ®èi xö tµn ¸c ph¶i c¶m thÊy ®au ®ín vÒ thÓ x¸c, tinh thÇn .
Ngêi ph¹m téi hµnh h¹ còng cã thÓ thùc hiÖn téi ph¹m víi lçi cè ý gi¸n tiÕp . Theo ®iÒu 9 BLHS hiÖn hµnh th× : Lçi cè ý gi¸n tiÕp lµ trêng hîp ngêi ph¹m téi nhËn thøc râ hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi thÊy tríc hËu qu¶ cã thÓ xÈy ra, tuy kh«ng mong muèn nhng cã ý thøc ®Ó mÆc cho hËu qu¶ xÈy ra . H×nh thøc lçi nµy ®îc thÓ hiÖn cô thÓ ë hai mÆt lý trÝ vµ ý trÝ nh sau :
VÒ mÆt lý trÝ ngêi ph¹m téi nhËn thøc râ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi , thÊy tríc hËu qu¶ thiÖt h¹i cã thÓ xÈy ra . Ngêi ph¹m téi hµnh h¹ ngêi kh¸c trong trêng hîp nµy nhËn thøc râ hµnh vi ®¸nh ®Ëp, m¾ng chöi cña m×nh ®èi víi ngêi bÞ lÖ thuéc lµ kh«ng ®óng, cã thÓ g©y ra hËu qu¶ lµ nh÷ng tæn h¹i cho søc khoÎ tinh thÇn cho ngêi bÞ h¹i .
VÒ mÆt ý chÝ ngêi ph¹m téi tuy kh«ng mong muèn nhng cã ý thøc ®Ó mÆc cho hËu qu¶ xÈy ra . Lçi cè ý trùc tiÕp vµ cè ý gi¸n tiÕp chØ kh¸c nhau vÒ mÆt ý chÝ cña ngêi ph¹m téi . §ã lµ viÖc ngêi ph¹m téi cã hay kh«ng mong muèn hËu qu¶ xÈy ra . VÝ dô sau sÏ ph©n tÝch sù kh¸c nhau gi÷a lçi cè ý trùc tiÕp vµ cè ý gi¸n tiÕp khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi hµnh h¹ ngêi kh¸c.
Trêng hîp thø nhÊt lµ c« NguyÔn ThÞ H lµ ®iÒu dìng trong nhµ dìng l·o T×nh Th¬ng thuéc thµnh phè H. Trong nhµ dìng l·o nµy cã bµ Vò ThÞ V lµ mét bµ l·o c« ®¬n kh«ng n¬i n¬ng tùa, tríc ®©y lµ mÑ kÕ cña H . Khi H cßn ë víi bè vµ mÑ kÕ , bµ V thêng xuyªn b¾t H ph¶i ¨n ®ãi mÆc r¸ch , l¹i bÞ lµm viÖc vÊt v¶ mµ vÉn bÞ m¾ng chöi thêng xuyªn . Nay thÊy bµ V ph¶i vµo nhµ dìng l·o H rÊt vui vµ quyÕt t©m hµnh h¹ bµ mét thêi gian,®Ó cho bµ V biÕt c¶m gi¸c ®ãi rÐt lµ nh thÕ nµo . Mçi ngµy H chØ cho bµ V ¨n mét lng b¸t c¬m, víi suy nghÜ nh vËy bµ V sÏ bÞ ®ãi cã thÓ l¶ nhng kh«ng thÓ chÕt ®ãi . Bµ V cã hái th× H b¶o: “ cã n¬i ®Ó ë lµ phóc cho bµ l¾m råi cßn ®ßi hái g×” . Mïa ®«ng H kh«ng mang ch¨n b«ng cho bµ nh nh÷ng ngêi kh¸c mµ chØ cã mét c¸i vá ch¨n máng . H liªn tôc lµm nh vËy trong suèt hai th¸ng . Bµ V ®· nhiÒu lÇn bÞ l¶ vµ viªm häng, viªm phÕ quÈn do bÞ l¹nh, nhng kh«ng nguy hiÓm tíi tÝnh m¹ng . H ®· nhËn thøc râ hµnh vi cña m×nh cã thÓ lµm bµ V ®ãi cã thÓ l¶ , rÐt cã thÓ èm nhng H vÉn lµm vµ lµm nhiÒu lÇn cho dï bµ V ®· bÞ l¶ bÞ èm . H ®· dù liÖu tríc hËu qu¶ cã thÓ xÈy ra vµ mong muèn cho hËu qu¶ x¶y ra . H ®· cè ý trùc tiÕp ®èi víi hµnh vi ®çi xö tµn ¸c, hµnh h¹ bµ V .
Trêng hîp thø hai nh trong trêng hîp Lß Ngäc T lµ c¸n bé qu¶n gi¸o tr¹i giam . Khi thÊy Nvµ A ®¸nh K, T kh«ng can thiÖp ®· dÉn tíi viÖc K bÞ ®Ëp ®Çu vµo song s¾t g©y vì ®Çu . T ®· kh«ng nhËn thøc tríc ®îc hËu qu¶ lµ K bÞ ®Ëp ®Çu vµo song s¾t g©y tæn th¬ng nghiªm träng khi thÊy c¸c tï nh©n ®¸nh nhau . T ®· cã ý thøc mÆc kÖ cho hËu qu¶ xÈy ra khi cø ®Ó kÖ c¸c tï nh©n ®¸nh nhau vµ khi K ®· bÞ th¬ng vÉn cho r»ng ®ã lµ mét vÕt th¬ng nhá .
Téi hµnh h¹ ngêi kh¸c do ®Æc ®iÓm cña hµnh vi ®èi xö tµn ¸c lµ ph¶i mang tÝnh hµnh h¹ ngêi kh¸c ®îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn, trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh . Nªn kh«ng cã trêng hîp ngêi ph¹m téi nµy víi lçi v« ý tuy nhiªn vÉn cã quan ®iÓm cho r»ng ngêi ph¹m téi cè ý thùc hiÖn hµnh vi hµnh h¹ ngêi lÖ thuéc, nhng ngêi thùc hiÖn hµnh vi kh«ng biÕt lµ hµnh vi cña m×nh lµ vi ph¹m ph¸p luËt ®©y lµ trêng hîp ph¹m téi víi lçi v« ý .
Nãi ®Õn mÆt chñ quan cña téi ph¹m ngêi ta th¬ng ®Ò cËp tíi yÕu tè lçi, ®éng c¬, môc ®Ých .
§éng c¬ lµ nh÷ng yÕu tè, ®éng lùc bªn trong thóc ®Èy ngêi ph¹m téi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi cã cÊu thµnh téi ph¹m quy ®Þnh ®éng c¬ lµ dÊu hiÖu b¾t buéc . Trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c kh«ng quy ®Þnh dÊu hiÖu ®éng c¬ lµ dÊu hiÖu b¾t buéc . Do vËy mét ngêi cã thÓ bÞ buéc téi hµnh h¹ ngêi kh¸c kh«ng phô thuéc vµo viÖc hä cã ®éng c¬ g× khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi . §éng c¬ kh«ng lµ dÊu hiÖu ®Þnh téi còng nh quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t, mÆc dï thùc tÕ ®éng c¬ ph¹m téi cã t¸c ®éng tíi tÝnh chÊt møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi ph¹m téi . Khi mét ngêi thùc hiÖn hµnh vi hµnh h¹ ngêi lÖ thuéc m×nh víi ®éng c¬ lµ ®Ó tr¶ thï cho nh÷ng hµnh ®éng tríc kia cña ngêi lÖ thuéc ®èi víi m×nh th× tÝnh chÊt møc ®é cña hµnh vi hµnh h¹ cã thÓ khñng khiÕp h¬n c¸c trêng hîp ph¹m téi hµnh h¹ b×nh thêng kh¸c .
Môc ®Ých cña ngêi ph¹m téi còng lµ mét néi dung c¬ b¶n trong mÆt chñ quan cña cÊu thµnh téi ph¹m . Víi nhiÒu téi ph¹m cô thÓ môc ®Ých ph¹m téi lµ dÊu hiÖu b¾t buéc téi lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tµi s¶n, l¹m dông tÝn nhiÖm chiÕm ®o¹t tµi s¶n . Trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c kh«ng quy ®Þnh môc ®Ých lµ dÊu hiÖu b¾t buéc. Ngêi ph¹m téi thùc hiÖn hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh cã nh÷ng môc ®Ých riªng nh ®Ó tr¶ thï , d¹y b¶o cho ngoan h¬n , …Ngêi thùc hiÖn hµnh vi kh«ng nh»m môc ®Ých g©y th¬ng tÝch hay cíp ®o¹t tÝnh m¹ng cña ngêi bÞ h¹i mµ chØ muèn hµnh h¹ . Hµnh vi ®èi xö tµn ¸c ®îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn nh»m lµm cho ngêi lÖ thuéc c¶m thÊy ®au ®ín vÒ thÓ x¸c còng nh tinh thÇn .
C¸c yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m lu«n tån t¹i trong mèi quan hÖ chÆt chÏ, kh«ng t¸ch rêi nhau . Do vËy khi ®¸nh gi¸ téi ph¹m nãi chung téi hµnh h¹ ngêi kh¸c cÇn ph¶i xem xÐt ®¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn tÊt c¶ c¸c yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m . Qua ®ã míi cã thÓ ®Þnh téi vµ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t mét c¸ch chÝnh x¸c .
Ph©n biÖt téi hµnh hµnh h¹ ngêi kh¸c víi mét sè téi cã dÊu hiÖu gÇn gòi .
Téi hµnh h¹ ngêi kh¸c víi téi bøc tö ( ®iÒu 100)
Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 100 BLHS vÒ téi bøc tö :
Ngêi nµo ®èi xö tµn ¸c, thêng xuyªn øc hiÕp, ngîc ®·i hoÆc lµm nhôc ngêi lÖ thuéc m×nh lµm ngõ¬i ®ã tù s¸t th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m tíi bÈy n¨m .
Ph¹m téi lµm nhiÒu ngêi tù s¸t th× bÞ ph¹t tï tõ n¨m n¨m ®Õn mêi l¨m n¨m .
§Ó ph©n biÖt hai téi ph¹m nµy chñ yÕu dùa vµo mÆt kh¸ch quan cña cÊu thµnh téi ph¹m . VÒ hµnh vi kh¸ch quan ë c¶ hai ®iÒu luËt ®Òu cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c . §ã lµ hµnh vi ®¸nh ®Ëp giam h·m hoÆc b¾t nhÞn ¨n nhÞn uèng … lµm cho ngêi lÖ thuéc ®au ®ín vÒ thÓ x¸c hoÆc tinh thÇn . Tuy nhiªn møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi hµnh h¹ trong téi bøc tö cao h¬n . Cã vËy míi lµm cho ngêi lÖ thuéc kh«ng chôi ®ùng ®îc mµ ph¶i lùa chän hµnh vi tù s¸t ®Ó gi¶i tho¸t cho m×nh . Hµnh vi kh¸ch quan trong téi bøc tö ®a d¹ng h¬n trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c . Ngoµi hµnh vi ®èi xö tµn ¸c th× cßn cã hµnh vi “ thêng xuyªn øc hiÕp, ngîc ®·i lµm nhôc ngêi lÖ thuéc m×nh ” . Ngêi ph¹m téi bøc tö cã thÓ chØ cã mét trong c¸c hµnh vi ®ã hoÆc cã tÊt c¶ c¸c hµnh vi ®ã trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn téi ph¹m . Trong téi bøc tö b¾t buéc ph¶i cã hËu qu¶ lµ hµnh vi tù s¸t cña n¹n nh©n . Trong khi ®ã ë téi hµnh h¹ ngêi kh¸c ®iÒu 110 chØ cÇn ngêi ph¹m téi cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh lµ cã thÓ bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù . HËu qu¶ ë ®iÒu 100 chØ cÇn ngêi bÞ h¹i cã hµnh vi tù s¸t kh«ng yªu cÇu hËu qu¶ chÕt ngêi xÈy ra . Nh vËy ë ®©y cã thÓ cã sù chuyÓn ho¸ tõ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c sang téi bøc tö khi ngêi lÖ thuéc cã hµnh vi tù s¸t . Cïng lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh, nÕu n¹n nh©n vÉn chôi ®ùng ®îc hoÆc bá trèn råi tè c¸o th× ngêi cã hµnh vi bÞ khëi tè xÐt xö vÒ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c . Còng vÉn hµnh vi ®ã nÕu n¹n nh©n kh«ng chÞu ®ùng ®îc mµ cã hµnh ®éng tù s¸t th× ngêi cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c sÏ bÞ buéc téi bøc tö .
Chñ thÓ cña téi ph¹m trong téi bøc tö réng h¬n téi hµnh h¹ ngêi kh¸c .Chñ thÓ cña téi bøc tö lµ ngõ¬i cã quan hÖ lÖ thuéc víi n¹n nh©n kh«ng chØ vÒ mÆt c«ng viÖc , nh trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c mµ cßn cã thÓ lµ quan hÖ h«n nh©n, huyÕt thèng . N¹n nh©n trong téi bøc tö cã thÓ lµ «ng bµ, cha mÑ, con ch¸u, ngêi cã c«ng nu«i dìng …Cã thÓ nãi chñ thÓ cña téi ph¹m, còng nh n¹n nh©n cña téi bøc tö lµ sù tæng hîp cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c (®iÒu 110 )vµ téi ngîc ®·i, hµnh h¹ «ng bµ, cha mÑ , vî chång , con ch¸u , ngêi cã c«ng nu«i dìng ( ®iÒu 151) . §©y lµ sù chuyÓn ho¸ cña hai téi ®îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 110 vµ ®iÒu 151 BLHS tuú thuéc vµo hËu qu¶ cña hµnh vi .
VÒ mÆt chñ quan ngêi ph¹m téi bøc tö thùc hiÖn téi ph¹m víi lçi cè ý vÒ hµnh vi nhng v« ý vÒ hËu qu¶ . Ngêi ph¹m téi kh«ng biÕt tríc ngêi bÞ h¹i cã thÓ sÏ tù tö .
H×nh ph¹t ¸p dông víi téi bøc tö lµ nghiªm kh¸c h¬n téi hµnh h¹ ngêi kh¸c . Nh vËy qua so s¸nh vµ ph©n tÝch trªn vÒ cÊu thµnh téi ph¹m còng nh vÒ hËu qu¶, h×nh ph¹t ¸p dông cho mçi téi ph¹m cho th©ý téi bøc tö cã møc ®é nghiªm träng h¬n téi hµnh h¹ ngêi kh¸c .
Ph©n biÖt téi hµnh h¹ ngêi kh¸c víi téi ngîc ®·i hoÆc hµnh h¹ «ng bµ, vî chång, con ch¸u ngêi cã c«ng nu«i dìng m×nh ( ®iÒu 151 )
§iÒu 151 vµ ®iÒu 110 tuy ®îc quy ®Þnh ë hai ch¬ng kh¸c nhau nhng ®Òu lµ nh÷ng téi trùc tiÕp x©m h¹i tíi søc khoÎ vµ danh dù, nh©n phÈm cña ngêi bÞ h¹i, ®Òu cã hµnh vi hµnh h¹ ngêi kh¸c . §ã lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c, g©y ®au ®ín vÒ mÆt thÓ x¸c, dµy vß vÒ mÆt tinh thÇn cho ngêi bÞ h¹i . C¶ hai téi nµy ®Òu cã cÊu thµnh h×nh thøc . Tuy nhiªn kh¸ch thÓ bÞ x©m h¹i cña téi hµnh h¹, ngîc ®· «ng bµ, cha mÑ, vî chång, con ch¸u ngêi cã c«ng nu«i dìng m×nh lµ x©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n gia ®×nh nªn gi÷a hai téi ph¹m nµy cã mét sè ®iÓm kh¸c biÖt . Theo ®iÒu 151 quy ®Þnh :
Ngêi nµo ngîc ®·i hoÆc hµnh h¹ «ng bµ, cha mÑ , vî chång, con ch¸u ngêi cã c«ng nu«i dìng m×nh g©y hËu qu¶ nghiªm träng hoÆc ®· bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi mµ cßn vi ph¹m th× bÞ ph¹t c¶nh c¸o, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn ba n¨m .
Kh¸ch thÓ cña téi quy ®Þnh t¹i ®iÒu 151 lµ x©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n ®îc ph¸p luËt b¶o hé, ngêi ph¹m téi ®· cã hµnh vi vi ph¹m nghiªm träng nghÜa vô cã tÝnh ®¹o lý gi÷a nh÷ng ngêi th©n trong gia ®×nh . §ång thêi hµnh vi ngîc ®·i cßn trùc tiÕp x©m h¹i tíi søc khoÎ nh©n phÈm cña ngêi bÞ h¹i . Hµnh vi ngîc ®·i, hµnh h¹ trong téi nµy ®ßi hái ph¶i g©y ra hËu qu¶ nghiªm träng .
§èi tîng t¸c ®éng ( ngêi bÞ thiÖt h¹i do hµnh vi ph¹m téi g©y ra ) trong hai téi kh¸c nhau . §èi tîng t¸c ®éng cña téi pham trong quy ®Þnh ë ®iÒu 151 ph¶i lµ «ng bµ cha mÑ, vî chång, con ch¸u , ngêi cã c«ng nu«i dìng ngêi ph¹m téi . Nh÷ng ngêi nµy thêng kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng do giµ yÕu, bÖnh tËt mµ bÞ lÖ thuéc vÒ mÆt kinh tÕ . Trong khi ®ã ®èi tîng bÞ h¹i cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ nh÷ng ngêi bÞ lÖ thuéc vÒ mÆt c«ng t¸c nh l·nh ®¹o víi nh©n viªn, «ng chñ víi ngêi lµm thuª, hoÆc cha cè víi con chiªn, gi÷a thÇy gi¸o víi häc sinh .Víi ®Æc ®iÓm kh¸c nhau nµy mµ kh«ng bao giê cïng mét hµnh vi hµnh h¹ ngêi kh¸c mµ l¹i võa bÞ khëi tè vÒ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c theo ®iÒu 110 l¹i võa bÞ khëi tè vÒ téi ngîc ®·i hµnh h¹ ,«ng bµ, cha mÑ , vî chång, con ch¸u ngêi cã c«ng nu«i dìng m×nh theo ®iÒu 151 . Còng tõ ®Æc ®iÓm nµy mµ ngoµi hµnh vi hµnh h¹ trong ®iÒu 151 cßn quy ®Þnh hµnh vi ngîc ®·i . Hµnh vi ngîc ®·i cã thÓ hiÓu lµ hµnh vi ®èi xö ®i ngîc l¹i víi truyÒn thèng ®¹o lý th«ng thêng ch¼ng h¹n nh hµnh vi con c¸i ®uæi cha mÑ ra khái nhµ, b¨t cha mÑ nhÞn ®ãi, thêng xuyªn m¾ng chöi cha mÑ …
C¶ hai téi ph¹m nµy ®Òu ®¬c thùc hiÖn víi lçi cè ý . Ngêi ph¹m téi mong muèn thùc hiÖn hµnh vi ®èi xö tµn ¸c, ngîc ®·i víi ngêi lÖ thuéc m×nh . Tuy nh©n thøc râ hµnh vi cña m×nh lµ sai, vi ph¹m ph¸p luËt , tr¸i víi lu©n thêng ®¹o lý nhng vÉn thùc hiÖn hµnh vi cña m×nh . Víi c¸ch quy ®Þnh h×nh ph¹t ë hai téi cho thÊy nhµ lµm luËt ®¸nh gia møc ®é nghiªm träng ë hai téi lµ t¬ng ®¬ng . C¶ hai ®iÒu luËt ®Òu cã møc h×nh ph¹t cao nhÊt lµ ®Õn ba n¨m tï giam .
Ph©n biÖt téi hµnh h¹ ngêi kh¸c víi téi cè ý g©y th¬ng tÝch ( ®iÒu 104)
C¶ hai téi nµy ®Òu x©m h¹i ®Õn søc khoÎ cña ngêi bÞ h¹i . §Òu ®îc thùc hiÖn víi lçi cè ý. Theo quy ®Þnh cña ®iÒu 104 vÒ téi cè ý g©y th¬ng tÝch th×:
Ngêi nµo cè ý g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ngêi kh¸c mµ tû lÖ th¬ng tËt tõ 11% ®Õn 30 % hoÆc díi 11 % nhng thuéc mét trong c¸c trêng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ba n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn ba n¨m :
Dïng hung khÝ nguy hiÓm hoÆc dïng thñ ®o¹n g©y nguy h¹i cho nhiÒu ngêi .
G©y cè tËt nhÑ cho n¹n nh©n .
Ph¹m téi nhiÒu lÇn víi cïng mét ngêi hoÆc ®èi víi nhiÒu ngêi .
§èi víi trÎ em, phô n÷ cã thai, ngêi giµ yªu, èm ®au hoÆc ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng tù vÖ .
®) §èi víi «ng, bµ, cha, mÑ , ngêi nu«i dìng, thÇy gi¸o,c« gi¸o cña m×nh
Cã tæ chøc .
Trong thêi gian ®ang bÞ t¹m gi÷ , t¹m giam hoÆc ®ang bÞ ¸p dông biÖn ph¸p ®a vµo c¬ së gi¸o dôc .
Thuª g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y th¬ng tÝch thuª .
Cã tÝnh chÊt c«n ®å hoÆc t¸i ph¹m nguy hiÓm .
§Ó c¶n trë ngêi thi hµnh c«ng vô hoÆc v× lý do c«ng vô cña n¹n nh©n .
Ph¹m téi g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ngêi kh¸c mµ tØ lÖ th¬ng tËt tõ 31 % ®Õn 60 % hoÆc tõ 11% ®Õn 30% , nhng thuéc mét trong c¸c trêng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÓm a ®Õn ®iÓm k - Kho¶n mét ®iÒu nµy , th× bÞ ph¹t tï tõ hai ®Õn bÈy n¨m .
Ph¹m téi g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cho ngêi kh¸c mµ tû lÖ th¬ng tËt tõ 61% trë lªn hoÆc dÉn ®Õn chÕt ngêi hoÆc tõ 31% ®Õn 60%, nhng thuéc mét trong nh÷ng trêng hîp quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÓm a ®Õn k kho¶n 1 ®iÒu nµy, th× bÞ ph¹t tï tõ mêi n¨m ®Õn hai m¬i n¨m .
Pham téi dÉn ®Õn chÕt nhiÒu ngêi hoÆc trong trêng hîp ®Æc biÖt nghiªm träng kh¸c, th× bÞ ph¹t tï tõ mêi n¨m ®Õn hai m¬i n¨m hoÆc tï trung th©n .
Trong mÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m . Téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ mét téi ph¹m cã cÊu thµnh h×nh thøc, téi ph¹m hoµn thµnh khi ngêi ph¹m téi cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc . Trong khi ®ã víi téi cè ý g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ngêi kh¸c ®ßi hái ph¶i cã hËu qu¶ xÈy ra lµ mét tû lÖ th¬ng tËt nhÊt ®Þnh ®îc quy ®Þnh cô thÓ trong ®iÒu 104 . VÒ hµnh vi cô thÓ, téi hµnh h¹ ngõ¬i kh¸c ngêi ph¹m téi cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngêi lÖ thuéc m×nh nh ®¸nh ®Ëp, giam h·m, b¾t nhÞn ®ãi …. Nh»m lµm cho n¹n nh©n ®au ®ín vÒ thÓ x¸c, ®Ì nÐn vÒ tinh thÇn. Téi cè ý g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ngêi kh¸c, ngêi ph¹m téi cã hµnh vi t¸c ®éng lªn th©n thÓ ngêi kh¸c, lµm ngêi ®ã bÞ tæn th¬ng, lµm biÕn ®æi nghiªm träng t×nh tr¹ng cña ngêi bÞ h¹i nh g©y th¬ng tÝch, g©y th¬ng tËt , lµm mét sè bé phËn trªn c¬ thÓ ngêi bÞ h¹i . Cã sù gÇn gòi ®¨c biÖt gi÷a téi hµnh h¹ ngêi kh¸c víi téi cè ý g©y th¬ng tÝch g©y tæn h¹i søc khoÎ ngêi kh¸c ë ®iÓm c kho¶n 1 ®iÒu 104 “ ph¹m téi nhiÒu lÇn ®èi víi mét ngêi hµnh vi cña ngêi ph¹m téi cã thÓ g©y th¬ng tÝch díi 11% nhng hµnh vi nµy lÆp l¹i nhÒu lÇn . Hµnh vi trong téi quy ®Þnh t¹i ®iÒu 104 chØ g©y th¬ng tæn vÒ mÆt søc khoÎ . Cßn téi hµnh h¹ ngêi kh¸c hµnh kh¸ch quan cña téi ph¹m võa t¸c ®éng tíi søc khoÎ võa t¸c ®éng tíi tinh thÇn ngêi bÞ h¹i . Hµnh vi kh¸ch quan cña téi hµnh h¹ ngêi kh¸c võa cã thÓ thùc hiÖn ë d¹ng hµnh ®éng võa cã thÓ thùc hiÖn hµnh vi cña m×nh díi d¹ng kh«ng hµnh ®éng . Cßn ®èi víi téi cè ý g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ngêi kh¸c chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi díi d¹ng hµnh ®éng
Cã thÓ ph©n biÖt téi cè ý g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ngêi kh¸c víi téi hµnh h¹ ngêi kh¸c ë ®Æc ®iÓm cña chñ thÓ téi ph¹m . Chñ thÓ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ chñ thÓ ®Æc biÖt, ngêi ph¹m téi cã mèi quan hÖ lÖ thuéc víi n¹n nh©n . ChÝnh quan hÖ lÖ thuéc nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn téi ph¹m . Víi téi cè ý g©y th¬ng tÝch chñ thÓ cã thÓ lµ bÊt kú ai cã hµnh vi g©y th¬ng tÝch cho ngêi kh¸c, g©y hËu qu¶ lµ tû lÖ th¬ng tËt nhÊt ®Þnh cho ngêi bÞ h¹i .
ViÖc ph©n biÖt hai téi cè ý g©y th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ngêi kh¸c ( ®iÒu 104 ) vµ téi hµnh h¹ ngêi kh¸c ( ®iÒu 110 ) cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. TNHS cña hai téi nµy cã møc ®é nghiªm kh¾c kh¸c nhau . ViÖc ph©n biÖt hai téi nµy sÏ gãp phÇn ®Þnh téi danh ®îc chÝnh x¸c .
H×nh ph¹t quy ®Þnh ®èi víi téi hµnh h¹ ngêi kh¸c
ViÖc quy ®Þnh téi danh vµ h×nh ph¹t lu«n lu«n ®i cïng víi nhau . H×nh ph¹t lµ biÖn ph¸p cã vai trß rÊt quan träng trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. H×nh ph¹t kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m nhng h×nh ph¹t lµ biÖn ph¸p lý cuèi cïng vµ quan träng . ViÖc xö lý ngêi ph¹m téi ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c chung nhÊt ®Þnh nh nguyªn t¾c ph¸p chÕ, nguyªn t¾c c«ng b»ng vµ c¸c nguyªn t¾c kh¸c cña luËt h×nh sù . Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 3 BLHS 1999 th× nguyªn t¾c xö lý ®èi víi téi ph¹m ®îc quy ®Þnh nh sau :
Mäi hµnh vi ph¹m téi ph¶i ®îc ph¸t hiÖn kÞp thêi,xö lý nhanh chãng, c«ng minh theo ®óng ph¸p luËt .
Mäi ngêi ph¹m téi ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, kh«ng ph©n biÖt nam, n÷, d©n téc, tÝn ngìng, t«n gi¸o thµnh phÇn ®Þa vÞ x· héi . Nghiªm trÞ ngêi chñ mu, cÇm ®Çu, chØ huy, ngoan cè chèng ®èi, lu manh , c«n ®å … Khoan hång ®èi víi ngêi tù thó, thµnh khÈn khai b¸o, tè gi¸c ngêi ®ång ph¹m, ¨n n¨n hèi c¶i, tù nguyÖn söa ch÷a hoÆc båi thêng thiÖt h¹i g©y ra .
®èi víi ngêi ph¹m téi lÇn ®Çu ph¹m téi Ýt nghiªm träng, ®· hèi c¶i th× cã thÓ ¸p dông h×nh ph¹t nhÑ h¬n h×nh ph¹t tï , giao hä cho c¬ quan, gia ®×nh hoÆc tæ chøc x· héi gi¸m s¸t gi¸o dôc .
§èi víi ngêi bÞ ph¹t tï th× buéc hä ph¶i chÊp hµnh h×nh ph¹t trong tr¹i giam, ph¶i lao ®éng häc tËp ®Ó trë thµnh ngêi cã Ých cho x· héi . NÕu hä cã nhiÒu tiÕn bé th× sÏ xÐt gi¶m viÖc chÊp hµnh h×nh ph¹t .
Ngêi ®· chÊp hµnh xong h×nh ph¹t th× ®îc t¹o ®iÒu kiÖn lµm ¨n sinh sèng l¬ng thiÖn, hoµ nhËp víi céng ®ång, khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn do luËt ®Þnh th× ®îc xo¸ ¸n tÝch .
Víi nguyªn t¾c c¬ b¶n trªn thÓ hiÖn tÝnh nghiªm minh cña ph¸p luËt, ®ång thêi còng thÓ hiÖn tÝnh nh©n ®¹o s©u s¾c cña ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa . Nh÷ng nguyªn t¾c chung nµy ®îc ¸p dông víi mäi téi ph¹m trong ®ã cã c¶ ngêi ph¹m téi hµnh h¹ ngêi kh¸c . Xem xÐt c¸c khung h×nh ph¹t cô thÓ trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c. Tríc tiªn ta ph¶i hiÓu kh¸i niÖm h×nh ph¹t, môc ®Ých ¸p dông h×nh ph¹t .
H×nh ph¹t lµ biÖn ph¸p cìng chÕ h×nh sù ®èi víi ngêi ph¹m téi, ®îc quy ®Þnh trong bé luËt h×nh sù . §èi víi mçi ngêi ph¹m téi chØ ¸p dông mét trong c¸c h×nh ph¹t chÝnh nhng cã thÓ ¸p dông mét hoÆc nhiÒu h×nh ph¹t bæ sung .
Môc ®Ých ¸p dông h×nh ph¹t lµ : “ H×nh ph¹t kh«ng chØ nh»m trõng trÞ ngêi ph¹m téi mµ cßn nh»m gi¸o dôc hä trë thµnh ngêi cã Ých cho x· héi, cã ý thøc tu©n theo ph¸p luËt vµ c¸c quy t¾c sèng trong x· héi .”
Téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ mét téi ph¹m cô thÓ . ViÖc xö lý h×nh sù ®èi víi ngêi ph¹m téi còng ®ßi hái ph¶i cã sù ®óng ®¾n, tu©n thñ mét c¸ch triÖt ®Ó ph¸p luËt . Bªn c¹nh ®ã chÕ tµi còng ph¶i t¬ng xøng víi tÝnh chÊt vµ møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi . Trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c cã hai khung h×nh ph¹t .
Khung cÊu thµnh téi ph¹m c¬ b¶n . “ Ngêi nµo ®èi xö tµn ¸c víi ngõ¬i lÖ thuéc m×nh th× bÞ ph¹t c¶nh c¸o, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn mét n¨m hoÆc ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn hai n¨m . “ §©y lµ cÊu thµnh téi ph¹m c¬ b¶n chØ bao gåm c¸c dÊu hiÖu ®Þnh téi . D©ó hiÖu m« t¶ téi ph¹m vµ cho phÐp ph©n biÖt téi nµy víi téi kh¸c . Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu 110 th× møc h×nh ph¹t nhÑ nhÊt lµ c¶nh c¸o tiÕp ®Õn lµ h×nh ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷, nÆng nhÊt lµ h×nh ph¹t tï . H×nh ph¹t c¶nh c¸o lµ h×nh ph¹t chÝnh nhÑ nhÊt trong hÖ thèng khung h×nh ph¹t, h×nh ph¹t nµy chØ mang tÝnh chÊt khiÓn tr¸ch kh«ng h¹n chÕ bÊt kú quyÒn tù do nµo cña ngêi bÞ ¸p dông h×nh ph¹t.
Víi h×nh ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷, ngêi ph¹m téi bÞ ¸p dông h×nh ph¹t nµy kh«ng bÞ buéc ph¶i c¸ch ly khái x· héi . Tuy nhiªn còng bÞ h¹n chÕ mét phÇn tù do v× mäi ho¹t ®éng cña ngêi bÞ ¸p dông h×nh ph¹t ph¶i ®Æt díi sù gi¸m s¸t cña c¬ quan tæ chøc, gia ®×nh . Khi xem xÐt viÖc ¸p dông h×nh ph¹t nµy ph¶i c¨n cø vµo nh©n th©n ngêi ph¹m téi, m«i trêng sèng cña ngêi ®ã tríckhi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi . Tuú theo tÝnh chÊt møc ®é mµ ngêi ph¹m téi hµnh h¹ ngêi kh¸c cã thÓ bÞ ¸p dông h×nh ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ víi thêi h¹n cô thÓ, nhng cao nhÊt lµ ®Õn hai n¨m . PhÇn lín nh÷ng ngêi ph¹m téi nµy còng cã gia ®×nh, hÇu nh lµ nh÷ng ngêi cha cã tiÒn ¸n tiÒn sù . Téi ph¹m nµy còng kh«ng ph¶i lµ mét téi ph¹m ®Æc biÖt nghiªm träng, hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi kh«ng cao . ViÖc ¸p dông h×nh ph¹t nµy cho téi ph¹m hµnh h¹ ngêi kh¸c trong c¸c trêng hîp Ýt nghiªm träng lµ cÇn thiÕt .
Trong kho¶n 1 cßn quy ®Þnh h×nh ph¹t tï cã thêi h¹n , ®©y lµ h×nh ph¹t tï buéc ngêi cã hµnh vi ph¹m téi ph¶i c¸ch ly khái x· héi trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó c¶i t¹o lao ®éng vµ häc tËp . H×nh ph¹t nµy mang tÝnh nghiªm kh¾c cao . Mét ngêi ph¹m téi theo nguyªn t¾c nÕu kh«ng cã c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng hoÆc gi¶m nhÑ th× sÏ ¸p dông møc trung b×nh cña khung h×nh ph¹t . Trong téi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ ¸p dông h×nh ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ . NÕu ngêi ph¹m téi cã c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng ®îc quy ®Þnh trong phÇn chung cña BLHS mµ kh«ng thuéc c¸c trêng hîp ®îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 ®iÒu 110 th× cã thÓ bÞ ¸p dông h×nh ph¹t tï theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 110 kho¶n 1 .
Khung cÊu thµnh t¨ng nÆng, theo ®iÒu 110 kho¶n 2 :
CÊu thµnh t¨ng nÆng lµ cÊu thµnh téi ph¹m mµ ngoµi dÊu hiÖu ®Þnh téi cßn cã thªm dÊu hiÖu ph¶n ¸nh téi ph¹m cã møc ®é cña tÝnh nguy hiÓm cho x· héi t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng kÓ ( so víi trêng hîp b×nh thêng )
Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c trêng hîp sau th× bÞ ph¹t tï tõ mét ®Õn ba n¨m
§èi víi ngêi g×a, trÎ em, phô n÷ cã thai hoÆc ngêi tµn tËt .
§èi víi nhiÒu ngêi .
Khi ngêi ph¹m téi thuéc mét trong c¸c trêng hîp trªn cã thÓ bÞ ¸p dông h×nh ph¹t tï tõ mét mét ®Õn ba n¨m .C¸c trêng hîp t¨ng nÆng TNHS ®îc liÖt kª trong kho¶n 2 ®iÒu 110 lµ :
Ph¹m téi ®èi víi ngêi giµ . Ngêi ViÖt Nam ta vèn cã truyÒn thèng t«n träng ngêi g×a, yªu th¬ng con trÎ . Ngêi giµ lµ ngêi ®· bÞ gi¶m sót vÒ søc khoÎ , rÔ bÞ tæn th¬ng . Ngêi g×a ®îc hiÓu lµ ngêi trªn 60 tuæi ngêi ph¹m téi biÕt ngêi giµ th× khã cã kh¶ n¨ng chèng ®ì, biÕt hä rÔ bÞ tæn th¬ng c¶ vÒ søc khoÎ còng nh tinh thÇn mµ vÉn thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi . §iÒu ®ã cho thÊy møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ so víi trêng hîp ph¹m téi th«ng thêng
Ph¹m téi víi trÎ em . TrÎ em ®îc hiÓu lµ ngêi díi mêi s¸u tuæi . ViÖc quy ®Þnh téi hµnh h¹ trÎ em lµ mét trêng hîp t¨ng nÆng cña ph¹m téi hµnh h¹ ngêi kh¸c gióp viÖc b¶o vÖ trÎ em tèt h¬n . T¬ng tù c¸c trêng hîp ph¹m téi víi phô n÷ cã thai vµ víi ngêi tµn tËt . §©y ®Òu lµ nh÷ng ®èi tîng ®Æc biÖt kh¶ n¨ng phßng vÖ, chèng ®ì lµ rÊt h¹n chÕ .Víi c¶ bèn trêng hîp ngêi giµ, trÎ em, phô n÷ cã thai, ngêi tµn tËt . Ph¸p luËt chØ quy ®Þnh lµ ngêi nµo ph¹m téi víi mét trong nh÷ng ngêi ®ã mµ kh«ng quy ®Þnh lµ biÕt tríc mµ vÉn ph¹m téi . Do vËy mµ chØ cÇn khi gi¸m ®Þnh mµ ngêi bÞ h¹i thuéc mét trong bèn trêng hîp trªn th× ngêi ph¹m téi bÞ truy cøu TNHS theo kho¶n 2 ®iÒu 110 . C¸c ®èi tîng bÞ h¹i nµy ®Òu lµ nh÷ng ngêi ®Æc biÖt ®îc ph¸p luËt u tiªn b¶o vÖ, ngêi nµo cã hµnh vi ph¹m téi hµnh h¹ víi mét trong nh÷ng ngêi trªn cã thÓ bÞ ph¹t tï tõ tõ mét n¨m ®Õn ba n¨. Trong thùc tÕ xÐt xö nÕu toµ thÊy bÞ c¸o cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh trong ®iÒu 46 th× cã thÓ theo ®iÒu 52 chuyÓn khung h×nh ph¹t ¸p dông h×nh ph¹t nhÑ h¬n ë khung liÒn kÒ.
Trêng hîp ph¹m téi ®èi víi nhiÒu ngêi, ë ®©y ngêi ph¹m téi ®· cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ®ång thêi nhiÒu ngêi lÖ thuéc m×nh. Cã thÓ thÊy trêng hîp nµy gi÷a c« gi¸o víi mét häc sinh trong líp, gi÷a c« nu«i d¹y trÎ víi c¸c em bÐ ë trêng mÇm non hay gi÷a c¸c nh©n viªn ®iÒu dìng víi c¸c cô giµ trong tr¹i dìng l·o…ë trêng hîp nµy ngêi ph¹m téi cã biÓu hiÖn coi thêng hµnh vi cña m×nh, cã thÓ coi ®ã lµ mét hµnh vi ®¬ng nhiªn kh«ng cã g× lµ qu¸ ®¸ng c¶. Ngêi ph¹m téi c«ng khai xö sù c¸c hµnh vi thÓ hiÖn sù ®èi xö tµn ¸c víi nhiÒu ngêi. Kh¸i niÖm nhiÒu ngêi ë ®©y lµ tõ hai ngêi trë lªn.Víi tÝnh chÊt møc ®é nguy hiÓm t¨ng lªn râ rµng nh vËy ngêi ph¹m téi xøng ®¸ng bÞ ¸p dông khung h×nh ph¹t t¨ng nÆng lµ h×nh ph¹t tï tõ mét n¨m ®Õn ba n¨m .
C¨n cø møc ®é h×nh ph¹t tï ¸p dông trong ®iÒu 110 cho thÊy nhµ lµm luËt ®¸nh gi¸ møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi ph¹m téi thÊp . §©y lµ téi ph¹m Ýt nghiªm träng . ViÖc quy ®Þnh hµnh vi hµnh h¹ ngêi kh¸c lµ hµnh vi ph¹m téi, cã thÓ bÞ ¸p dông h×nh ph¹t tï sÏ cã Ých trong viÖc tuyªn truyÒn chèng c¸c t tëng l¹c hËu, phong kiÕn gia trëng coi thêng danh dù nh©n phÈm cña ngêi kh¸c . Khi xö lý ®èi víi hµnh vi hµnh h¹ ngêi kh¸c chñ yÕu lµ nh»m môc ®Ých gi¸o dôc chØ nªn ¸p dông h×nh ph¹t tï trong trêng hîp ph¹m téi cã tÝnh chÊt nghiªm träng hµnh vi nguy hiÓm cao ch¼ng h¹n nh c¸c trêng hîp quy ®Þnh trong kho¶n hai . Ph¹m téi trong thêi gian kÐo dµi . Hµnh vi hµnh h¹ mang tÝnh d· man .
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- toi hanh ha nguoi khac.doc