Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam

iÖp b¸n bu«n: doanh nghiÖp cã d­íi 100 lao ®éng hoÆc cã mét kho¶n t­ b¶n ho¸ d­íi 30 triÖu Yªn (t­¬ng ®­¬ng 100.000 USD) ®­îc coi lµ doanh nghiÖp nhá. §èi víi doanh nghiÖp b¸n lÎ vµ dÞch vô: doanh nghiÖp cã d­íi 50 lao ®éng hoÆc mét kho¶n t­ b¶n ho¸ d­íi 10 triÖu yªn (t­¬ng ®­¬ng 100. 000 USD) ®­îc coi lµ doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá. Trong sè nµy, doanh nghiÖp nµo cã d­íi 5 lao ®éng ®­îc coi lµ doanh nghiÖp nhá (nh÷ng tiªu thøc nµy nay ®­îc x¸c ®Þnh tõ nh÷ng n¨m 60, hiªn nay vèn ®· t¨ng lªn hµng chôc lÇn) Industrial Policy of Japan. p 534. (§æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam)-tr 12 . Trong kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá, NhËt B¶n chØ quan t©m ®Õn hai tiªu thøc lµ vèn vµ lao ®éng. §èi víi tiªu thøc lao ®éng cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhá, NhËt B¶n quan niÖm gÇn gièng víi Hµn Quèc, rÊt thÊp so víi khu vùc ch©u ¸. Ph¶i ch¨ng c¸c n­íc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, nguån nh©n lùc cã h¹n, hä quan t©m ®Õn tiªu thøc vèn ®Çu t­ nhiÒu h¬n. Th¸i Lan: lµ mét trong nh÷ng n­íc cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh, hä quan niÖm doanh nghiÖp võa cã tõ 50 ®Õn 200 lao ®éng, doanh nghiÖp nhá cã d­íi 50 lao ®éng Th«ng tin ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá, 1/1997, tr3 . Nh­ vËy Th¸i Lan chØ quan t©m ®Õn tiªu thøc lao ®éng vµ còng kh«ng tÝnh ®Õn tÝnh chÊt ®Æc thï cña nghµnh kinh tÕ (tiªu thøc nµy gÇn gièng víi ViÖt Nam). C¸c n­íc kh¸c nh­ Phi-lip-pin l¹i lÊy tiªu thøc chñ yÕu lµ lao ®éng vµ gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh; In-®«-nª-xi-a lÊy tiªu thøc vèn b×nh qu©n cho mét lao ®éng; Trung quèc l¹i lÊy tiªu thøc s¶n l­îng ®Çu t­. Mü lÊy tiªu thøc lao ®éng, trÞ sè hµng ho¸ b¸n ra (doanh thu tiªu thô) ®èi víi doanh nghiÖp b¸n bu«n, dÞch vô, ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× cã tÝnh ®Õn yÕu tè ngµnh s¶n xuÊt. ë n­íc ta, tr­íc ®©y do ch­a cã tiªu chÝ chung thèng nhÊt x¸c ®Þnh DNV & N nªn mét sè c¬ quan nhµ n­íc, tæ chøc hæ trî DNV & N ®· ®­a ra tiªu thøc riªng ®Ó x¸c ®Þnh DNV & N phôc vô c«ng t¸c cña m×nh. Theo C«ng v¨n sè 681/CP-KNT nªu trªn, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ DNV & N­íi 5 tû ®ång vµ sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m d­íi 200 ng­ßi lµ c¸c DNV & N. Tuy nhiªn, c¸c tiªu chÝ x¸c ®Þnh trong céng v¨n 681/CP-KTN chØ lµ quy ­íc hµnh chÝnh ®Ó x©y dùng c¬ chÕ chÝnh s¸ch hæ trî DNV & N , lµ c¬ së ®Ó c¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¸c tæ chøc chÝnh thøc cña nhµ n­íc thùc thi chÝnh s¸ch ®èi víi khu vùc DNV & N. ViÖc c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh«ng cã chøc n¨ng thùc thi c¸c c¸c chÝnh s¸ch Nhµ n­íc ®èi víi DNV & N ¸p dông c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau lµ ®­îc, v× c¸c c¬ quan ®ã cã môc tiªu, ®èi t­îng hæ trî kh¸c nhau. ViÖc ®­a ra c¸c tiªu thøc x¸c ®Þnh DNV & N míi chØ cã tÝnh ­íc lÖ, b¶n th©n c¸c tiªu chÝ ®ã ch­a ®ñ x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ khu v­c DNV & N ë ViÖt Nam, bëi v× cã rÊt nhiÕu c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ viÖc c¸c ®èi t­îng, c¸c chñ thÓ kinh doanh ®­îc coi lµ thuéc vÒ hoÆc kh«ng thuéc vÒ khu vùc DNV & N. V× vËy, nhiÒu ý kiÕn cho r»ng cÇn quy ®Þnh râ DNV & N ë ViÖt Nam lµ c¬ së s¶n xuÊt cã ®¨ng ký, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ, cã quy m« vÒ vèn vµ/ hoÆc lao ®éng tho¶ m·n qui ®Þnh cña ChÝnh phñ ®èi víi tõng ngµnh nghÒ t­¬ng øng víi tõng thêi kú ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Mét sè tiªu chÝ x¸c ®Þnh DN võa vµ nhá ®· ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam C¬ quan, tæ chøc ®­a ra tiªu chÝ Vèn Doanh thu Lao ®éng Ng©n Hµng c«ng Th­¬ng ViÖt Nam Vèn cè ®Þnh d­íi 10 tû ®ång, vèn l­u ®éng d­íi 8 tû ®ång d­íi 20 tû ®ång/th¸ng D­íi 500 ng­ßi Liªn Bé Lao §éng & Tµi chÝnh Vèn ph¸p ®Þnh d­íi 1 tû ®ång d­íi 1 tû ®ång/n¨m d­íi 100 ng­êi Dù ¸n VIE/US/95 (Hç trî DNV & N ë Viªt Nam cña UNIDU) + Doanh nghiÖp nhá +doanh nghiÖp võa Vèn ®¨ng ký d­íi 0,1 triÖu USD Vèn ®¨ng ký d­íi 0,4 triÖu USD d­íi 30 ng­êi Tõ 30 dÕn 500 ng­êi Quü hç trî DNV & N (Ch­¬ng tr×nh ViÖt Nam- EU) Vèn ®iÒu lÖ tõ 50.000 ®Õn 300.000 Tõ 10 ®Õn 500 ng­êi Nguån: Bé kÕ ho¹ch & §Çu T­ II. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá 1. Lîi thÕ vµ bÊt lîi cña doanh nghiÖp võa vµ nhá 1.1 Nh÷ng lîi thÕ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá: Chóng g¾n liÒn víi c«ng nghÖ trung gian, lµ cÇu nèi gi÷a c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c«ng nghÖ hiªn ®¹i. Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã tÝnh n¨ng ®éng, linh ho¹t, tù do, s¸nh t¹o trong kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá dÓ dµng vµ nhanh chãng ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ, thÝch øng víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn vèn ®Çu t­ ban ®Çu Ýt, hiÖu qu¶ cao, thu håi vèn nhanh. Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã tû suÊt ®Çu t­ trªn lao ®éng thÊp nhiÒu so víi doanh nghiÖp lín, v× vËy nã cã hiÖu suÊt t¹o viÖc lµm cao. HÖ thèng tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gän nhÑ, linh ho¹t, c«ng t¸c ®iÒu hµnh mang tÝnh trùc tiÕp. Quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi qu¶n lý (quan hÖ chñ- thî) trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh¸ chÆt chÎ. Sù ®×nh trÖ, thua lç, ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ¶nh h­ëng rÊt Ýt hoÆc kh«ng g©y khñng ho¶ng kinh tÕ- x· héi, ®ång thêi Ýt chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c cuéc khñng ho¶ng d©y chuyÒn. 1.2 Nh÷ng bÊt lîi cña doanh nghiÖp võa vµ nhá: Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ kÓ trªn doanh nghiÖp võa vµ nhá còng cã nh÷ng bÊt lîi so víi doanh nghiÖp cã quy m« lín. Th«ng th­êng c¸c doanh nghiªp võa vµ nhá th­êng cã nguån tµi chÝnh h¹n chÕ. C¬ së vËt chÊt kü thuËt, tr×nh ®é thiÕt bÞ c«ng nghÖ yÕu kÐm, l¹c hËu. Kh¶ n¨ng ®æi míi c«ng nghÖ hay ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc- kü thuËt vµo s¶n xuÊt lµ h¹n chÕ. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin vµ tiÕp thÞ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu. Tr×nh ®é qu¶n lý ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn bÞ h¹n chÕ. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã n¨ng suÊt lao ®éng vµ søc c¹nh tranh kinh tÕ thÊp h¬n nhiÒu so víi doanh nghiÖp lín. 2. Vai trß vµ t¸c ®éng kinh tÕ-x· héi cña DNV & N MÆc dï cã nh÷ng thÕ bÊt lîi nhÊt ®Þnh nh­ng doang nghiÖp võa vµ nhá víi nh÷ng tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm vµ lîi thÕ cña nã, nªn c¸c doanh nghiÖp nµy cã vÞ trÝ vµ vai trß t¸c ®éng kinh tÕ-x· héi rÊt lín. Thø nhÊt, c¸c DNV & N cã vÞ trÝ rÊt quan träng ë chç, chóng chiÕm ®a sè vÒ mÆt sè l­îng trong tæng sè c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ ngµy cµng gia t¨ng m¹nh. ë hÇu hÕt c¸c n­íc doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm kho¶ng trªn d­íi 90 % tæng sè c¸c doanh nghiÖp. Tèc ®é gia t¨ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nhanh h¬n c¸c doanh nghiÖp lín. HiÖn nay, ch­a cã sè liÖu thèng kª vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá mét c¸ch chÝnh thøc, nh­ng hÇu hÕt c¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu cho r»ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam còng chiÕm kho¶ng 80-90% tæng sè c¸c doanh nghiÖp. Thø hai, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vai trß quan träng trong sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. chóng ®ãng gãp phÇn quan träng vµo sù gia t¨ng thu nhËp quèc d©n cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, b×nh qu©n chiÕm kho¶ng 50% GDP ë mçi n­íc, Theo ®¸nh gi¸ cña ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý TW, th× hiÖn nay doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕp kho¶ng 24% GDP. B¸o c¸o: Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh ph¸t triÓn DNVVN ë ViÖt Nam- Trong khu«n khæ dù ¸nUNIDO-MPI-US/VIE/95/004, tr 5 Thø ba, t¸c ®éng lín nhÊt cña doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ gi¶i quyÕt mét sè l­îng lín chæ lµm viÖc cho d©n c­, lµm t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. XÐt theo luËn ®iÓm t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, th× khu vùc nµy v­ît tréi h¼n so víi khu vùc kh¸c, gãp phÇn gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò x· héi bøc xóc, ë hÇu hÕt c¸c n­íc doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹o viÖc lµm cho kho¶ng tõ 50- 80% lao ®éng trong c¸c nghµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §Æc biÖt trong nhiÒu thêi kú c¸c doanh nghiÖp lín sa th¶i c«ng nh©n th× khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá l¹i thu hót thªm nhiÒu lao ®éng hoÆc cã tèc ®é thu hót lao ®éng míi cao h¬n khu vùc doanh nghiÖp lín. ë ViÖt Nam còng theo ®¸nh gi¸ cña ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý Kinh tÕ TW, th× sè lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp cã kho¶ng 7,8 triÖu ng­êi, chiÕm tíi 72,9% tæng sè lao ®éng phi n«ng nghiÖp vµ chiÕm kho¶ng 22,5% lùc l­îng lao ®éng cña c¶ n­íc. B¸o c¸o: Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh ph¸t triÓn DNVVN ë ViÖt Nam- Trong khu«n khæ dù ¸nUNIDO-MPI-US/VIE/95/004, tr 6 Thø t­, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gãp phÇn lµm n¨ng ®éng nÒn kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, do lîi thÕ quy m« võa vµ nhá lµ n¨ng ®éng, linh ho¹t, s¸ng t¹o trong kinh doanh, cïng víi h×nh thøc tæ chøc kinh doanh cã sù kÕt hîp chuyªn m«n ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ mÒm dÎo, hoµ nhÞp ®­îc víi nh÷ng ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Thø n¨m, khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá thu hót ®­îc kh¸ nhiÒu vèn ë trong d©n. Do tÝnh chÊt nhá lÎ, dÔ ph©n t¸n ®i s©u vµo d©n c­ vµ yªu cÇu vÒ sè l­îng vèn ban ®Çu kh«ng nhiÒu, cho nªn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cè t¸c dông rÊt lín trong viÖc thu hót c¸c nguån vèn nhá lÎ, nhµn rçi trong c¸c tÇng líp d©n c­ ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh, chóng t¹o lËp dÇn tËp qu¸n ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ h×nh thµnh c¸c khu vùc ®Ó thùc hiÖn cã kÕt qu¶ vÊn ®Ò huy ®éng vèn cña d©n c­ theo luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. Thø s¸u, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vai trß to lín ®èi víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®Æc biÖt ®èi víi khu vùc n«ng th«n ®· thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, lµm cho c«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh, ®ång thêi thóc ®Èy c¸c ngµnh th­¬ng m¹i- dÞch vô ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá còng gãp phÇn lµm t¨ng tû träng c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ lµm thu hÑp dÇn tû träng khu vùc n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn gãp phÇn ®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu c«ng nghiÖp. Thø b¶y, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gãp phÇn vµo ®« thÞ ho¸ phi tËp trung vµ thùc hiÖn ph­¬ng ch©m “ly n«ng bÊt ly h­¬ng”. Sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n sÎ thu hót nh÷ng ng­êi lao ®éng thiÕu hoÆc ch­a cã viÖc lµm vµ cã thÓ thu hót l­îng lín lao ®éng thêi vô trong c¸c kú n«ng nhµn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh, rót dÇn lao ®éng lµm n«ng nghiÖp sang lµm c«ng nghiÖp hoÆc dÞch vô, nh­ng vÉn sèng t¹i quª h­¬ng b¶n qu¸n,kh«ng ph¶i di chuyÓn ®i xa, thùc hiªn ph­¬ng ch©m “ly n«ng bÊt ly h­¬ng”. §ång hµnh víi nã lµ h×nh thµnh nh÷ng khu vùc kh¸ tËp trung c¸c c¬ së c«ng nghiªp vµ dÞch vô ngay t¹i n«ng th«n, tiÕn dÇn lªn h×nh thµnh nhøng thÞ tø, thÞ trÊn, lµ h×nh thµnh c¸c ®« thÞ nhá ®an xen gi÷a nh÷ng lµng quª, lµ qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ phi tËp trung. Thø t¸m, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ n¬i ­¬m mÇm c¸c tµi n¨ng kinh doanh, lµ n¬i ®µo t¹o c¸c nhµ doanh nghiÖp. Kinh doanh quy m« nhá sÏ lµ n¬i ®µo t¹o, rÌn luyÖn c¸c nhµ doanh nghiÖp lµm quen víi m«i tr­êng kinh doanh. B¾t ®Çu tõ kinh doanh quy m« nhá vµ th«ng qua ®iÒu hµnh qu¶n lý kinh doanh quy m« võa vµ nhá, mét sè nhµ doanh nghiÖp sÏ tr­ëng thµnh nªn nh÷ng nhµ doanh nghiÖp lín tµi ba, biÕt ®­a doanh nghiÖp cña m×nh nhanh chãng ph¸t triÓn. C¸c tµi n¨ng kinh doanh sÎ ®­îc ­¬m mÇm tõ ®©y. 3. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù xuÊt hiÖn, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c DNV & N. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp. Giai ®o¹n tiÒn sö ( C. M¸c gäi lµ hµng ho¸ gi¶n ®¬n) kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a giíi chñ vµ ng­êi thî. Ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ võa lµ ng­êi chñ së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt, võa lµ ng­êi lao ®éng trùc tiÕp, võa lµ ng­êi ®iÒu khiÓn (qu¶n lý) c«ng viÖc cña m×nh (cña gia ®×nh m×nh), võa lµ ng­êi trùc tiÕp mang s¶n phÈm cña m×nh trao ®æi trªn thÞ tr­êng. §ã lµ lo¹i doanh nghiÖp c¸ thÓ, doanh nghiÖp gia ®×nh, doanh nghiÖp cùc nhá. Trong thêi kú hiÖn ®¹i, th«ng th­êng ®¹i ®a sè nh÷ng ng­êi khi míi tr­ëng thµnh ®Ó ®i lµm viÖc ®­îc, ®Òu muèn thö søc m×nh trong nghÒ kinh doanh. Víi mét sè vèn trong tay Ýt ái, víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, lÜnh héi ®­îc trong c¸c tr­êng chuyªn nghiÖp, b¾t ®Çu khëi nghiÖp, phÇn lín hä ®Òu thµnh lËp doanh nghiÖp nhá chØ cña riªng m×nh, tù s¶n xuÊt, tù kinh doanh. Trong s¶n xuÊt- kinh doanh cã mét sè ng­êi ®· gÆp vËn may vµ ®Æc biÖt lµ nhê sù tµi ba cña m×nh, biÕt chíp thêi c¬, cã s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt, khÐo ®iÒu hµnh vµ tæ chøc s¾p xÕp c«ng viÖc, cÇn cï,chÞu khã, tiÕt kiÖm...®· thµnh ®¹t, ngµy cµng giµu lªn, tÝch luü ®­îc nhiÒu cña c¶i, tiÒn vèn, th­êng xuyªn më réng quy m« s¶n xuÊt-kinh doanh, ®Õn mét lóc nµo ®ã, lùc l­îng lao ®éng cña gia ®×nh kh«ng ®¶m ®­¬ng hÕt c«ng viÖc, cÇn ph¶i thuª thªm ng­êi lµm vµ hä trë thµnh «ng chñ. Ng­îc l¹i , mét bé phËn nguêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá kh¸c, hoÆc do kh«ng gÆp vËn may trong s¶n xuÊt-kinh doanh vµ ®êi sèng, hoÆc do kÐm cái kh«ng biÕt chíp thêi c¬, kh«ng cã s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt, kh«ng biÕt tÝnh to¸n qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp... ®· dÉn ®Õn thua lç triÒn miªn, buéc ph¶i b¸n t­ liÖu s¶n xuÊt, ®i lµm thuª cho ng­êi kh¸c. Nh÷ng giai ®o¹n ®Çu, c¸c «ng chñ vµ nh÷ng ng­êi thî cïng lao ®éng trùc tiÕp víi nhau vµ nh÷ng ng­êi lµm thuª th­êng lµ bµ con hä hµng cña «ng chñ sau ®ã th× më réng dÇn ra. C¸c häc gi¶ th­êng xÕp lo¹i nµy vµo ph¹m trï DNV & N. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt- kinh doanh, mét sè ng­êi thµnh ®¹t ®· ph¸t triÓn doanh nghiÖp cña m×nh, b»ng c¸ch më réng s¶n xuÊt kinh doanh, vµ nh­ vËy nhu cÇu vÒ vèn sÎ ®ßi hái nhiÒu h¬n. Nhu cÇu vÒ vèn ngµy cµng t¨ng, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt- kinh doanh ®· th«i thóc c¸c nhµ doanh nghiÖp, hoÆc mét sè ng­êi cïng nhau gãp vèn thµnh lËp xÝ nghiÖp s¶n xuÊt-kinh doanh, hoÆc ph¸t hµnh cæ phiÕu thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn. b»ng c¸ch liªn kÕt ngang, däc hoÆc hæn hîp, nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ, nhiÒu doanh nghiÖp lín h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. NÒn kinh tÕ mét quèc gia lµ tæng hîp c¸c doanh nghiÖp lín, bÐ t¹o thµnh. PhÇn ®«ng c¸c doanh nghiÖp lín tr­ëng thµnh, ph¸t triÓn tõ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Quy luËt ®i tõ nhá ®Õn lín lµ con ®­êng tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng mang tÝnh phæ biÕn cña ®¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . §ång thêi, sù tån t¹i ®an xen vµ kÕt hîp c¸c lo¹i quy m« doanh nghiÖp lµm cho nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc kh¾c phôc ®­îc tÝnh ®¬n ®iÖu, x¬ cøng, t¹o nªn sù ®a d¹ng, phong phó, linh ho¹t, võa ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ph¸t triÓn ®i lªn lÉn nh÷ng biÕn ®æi nhanh chãng cña thi tr­êng trong ®iÒu kiÖn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ chung cña nÒn kinh tÕ. §Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc kh«ng thÓ kh«ng cã c¸c doanh nghiÖp lín víi tiÒm lùc kinh tÕ, kü thuËt hiÖn ®¹i nh»m t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Ngoµi viÖc x©y dùng c¸c doanh nghiÖp lín thËt cÇn thiÕt, chóng ta ph¶i tÝch cùc tËp trung h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, t¹o ®iÒu kiÖn cho nã sím v­¬n lªn thµnh nh÷nh doanh nghiÖp lín. §©y thùc sù lµ viÖc cÇn ph¶i lµm trong giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay. phÇn II ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë viÖt nam I: Nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi ®¶m b¶o ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam hiÖn nay VÒ thÞ tr­êng §èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp th× ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Çu tiªn lµ thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng lµ yÕu tè mang tÝnh tæng hîp nhÊt, lµ nh©n tè quan träng hµng ®Çu t¹o nªn m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp. Trong ®ã, ®iÒu kiÖn vÒ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm, thÞ tr­êng ®Çu ra lµ yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i, sù tån t¹i, ph¸t triÓn thÞnh v­îng hay thua lç, ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Khã kh¨n lín nhÊt cña n­íc ta hiÖn nay chÝnh lµ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. Theo nghÜa ®Çy ®ñ, ThÞ tr­êng ph¶i bao hµm c¶ thÞ tr­êng c¸c yÕu tè ®Çu vµo. §ã lµ thÞ tr­êng cung øng nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng søc lao ®éng, thËm chÝ cßn bao hµm c¶ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n. HiÖn nay, tuy kh«ng ph¶i lµ khã kh¨n quan träng nhÊt, nh­ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n­íc ta ®ang gÆp khã kh¨n ®èi víi thÞ tr­êng c¸c yÕu tè ®Çu vµo, c¶n trë kh«ng Ýt tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Kh¾c phôc vÊn ®Ò nµy còng lµ nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n­íc ta. VÒ vèn tµi chÝnh Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu cÇn vèn tµi chÝnh. Qua sù vËn ®éng cña vèn cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. ®iÒu kiÖn vÒ vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam hiÖn nay rÊt h¹n hÑp vµ gÆp khã kh¨n rÊt lín. Sù thiÕu vèn cña chóng ®ang diÔn ra trªn b×nh diÖn kh¸ réng. Bëi v×, quy m« vèn tù cã cña nã ®Òu rÊt nhá, h¹n hÑp, kh«ng ®ñ tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp muèn më réng, ph¸t triÓn quy m« vµ ®æi míi n©ng cÊp, ph¸t triÓn c«ng nghÖ. MÆt kh¸c, thÞ tr­êng vèn dµi h¹n, thÞ tr­êng chøng kho¸n, vÒ c¬ b¶n n­íc ta ch­a cã. Vµ nÕu cã th× kh¶ n¨ng tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ rÊt h¹n chÕ, hiÕm hoi. §ång thêi, kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn tiÕp cËn c¸c nguån vèn trªn thÞ tr­êng tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ rÊt h¹n chÕ vµ gÆp khã kh¨n lín, lµ do: kh«ng ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp; møc l·i suÊt kh¸ cao so víi lîi nhuËn thu ®­îc, khèi l­îng cho vay Ýt, thêi h¹n cho vay qu¸ ng¾n, thñ tôc r­êm rµ phiÒn hµ; h×nh thøc vµ thÓ chÕ tÝn dông, nhÊt lµ khu vùc n«ng th«n, cßn nghÌo nµn, ®¬n ®iÖô vµ hiÖu lùc ph¸p lý kh«ng cao. Nh÷ng khã kh¨n ®ã rÊt cÇn ®­îc gi¶i quyÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. VÒ thiÕt bÞ - c«ng nghÖ “Bé ba vèn-thÞ tr­êng-c«ng nghÖ” lu«n lµ vÊn ®Ò cèt lâi cña mçi doanh nghiÖp, trong ®ã cã doanh nghiÖp võa vµ nhá. §iÒu kiÖn thiÕt bÞ c«ng nghÖ sÎ t¸c ®éng trùc tiÕp tíi n¨ng suÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm, gióp cho doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua do søc Ðp cña thÞ tr­êng vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· cã nh÷ng ®æi míi c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh. §ã lµ viÖc dïng ®iÖn vµo s¶n xuÊt vµ g¾n liÒn víi nã lµ thùc hiÖn nöa c¬ khÝ, c¬ khÝ ho¸ tõng phÇn hoÆc toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Song nh×n chung thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay cßn l¹c hËu, tr×nh ®é thÊp, hiÖu qu¶ ch­a cao, ®ang gÆp khã kh¨n ®èi víi viÖc n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm. H¬n n÷a, ®iÒu kiÖn vÒ vèn tµi chÝnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng cho phÐp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tµi trî ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, ¸p dông mét c¸ch m¹nh mÏ c¸c lo¹i c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i. VÒ nhµ x­ëng, mÆt b»ng SX-KD vµ c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng kh¸c §iÒu kiÖn mÆt b»ng cho s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh×n chung rÊt chËt hÑp vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc t¹o lËp vµ më réng mÆt b»ng, do c¬ chÕ chÝnh s¸ch ch­a thÝch hîp vµ kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp. §a sè c¸c doanh nghiÖp ph¶i thuª mùîn l¹i mÆt b»ng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, hoÆc ph¶i dïng nhµ ë lµm n¬i s¶n xuÊt, kinh doanh, giao dÞch, giíi thiÖu, b¸n hµng. HÖ thèng ®iÖn, n­íc cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hÇu nh­ kh«ng ®¶m b¶o. HÖ thèng xö lý n­íc th¶i cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hÇu nh­ kh«ng cã, g©y t¸c h¹i rÊt lín tíi m«i tr­êng sèng. C¸c ®iÒu kiÖn vÒ kho b·i, ®­êng x¸ trong vµ ngoµi doanh nghiÖp, nhÊt lµ hÖ thèng giao th«ng c«ng céng phôc vô cho s¶n xuÊt-kinh doanh, giao l­u hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp trong c¶ n­íc nãi chung, ë khu vùc n«ng th«n nãi riªng (khu vùc mµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá dang vµ cã ®Þa bµn ho¹t ®éng chiÕm ­u thÕ) ®ang rÊt h¹n chÕ vÒ mËt ®é vµ ®é réng cña lßng ®­êng, thÊp kÐm vÒ chÊt l­îng cÇu cèng, nÒn vµ mÆt ®­êng, cïng nh­ thiÕu thèn vÒ bÕn b·i. chóng ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng. VÒ kiÕn thøc vµ n¨ng lùc qu¶n lý kinh doanh cña c¸c chñ doanh nghiÖp Sù ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh trªn th­¬ng tr­êng víi søc c¹nh tranh khèc liÖt ®Çy cam go, ®ßi hái c¸c chñ doanh nghiÖp ph¶i cã tr×nh ®é kiÕn thøc cao, n¨ng lùc qu¶n lý giái, míi cã thÓ thµnh ®¹t trong qu¶n lý kinh doanh, ®­a doanh nghiÖp cña m×nh ngµy cµng ph¸t triÓn. Mçi chñ doanh nghiÖp ph¶i biÕt thu thËp, tæng hîp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i th«ng tin kinh tÕ, kü thuËt, biÕt ®Ò ra nh÷ng chiÕn l­îc ®óng ®¾n vµ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh s¸ng suèt, kÞp thêi. §ång thêi, chñ doanh nghiÖp ph¶i biÕt qu¶n lý, gi¸m s¸t, ®iÒu hµnh c«ng viÖc cña nh÷ng ng­êi lao ®éng mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶, biÕt ®¸nh gi¸, ®éng viªn, khuyÕn khÝch, th­ëng ph¹t vµ tr¶ c«ng chÝnh x¸c, t­¬ng xøng víi nh÷ng ®ãng gãp cña hä vµo kÕt qu¶ chung cña xÝ nghiÖp. Nh×n l¹i ®éi ngò c¸c chñ doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n­íc ta hiÖn nay cho thÊy, hä cã nhiÒu bÊt cËp víi ®ßi hái cña kinh doanh trong th­¬ng tr­êng hiÖn ®¹i. §¹i ®a sè hä chØ cã tr×nh ®é kiÕn thøc phæ th«ng cÊp II (45-50%), mét sè kh«ng nhiÒu cã tr×nh ®å v¨n ho¸ phæ th«ng trung häc, cao ®¼ng vµ ®¹i häc (30-40%). Cßn mét bé phËn ®¸ng kÓ cã tr×nh ®é tiÓu häc (10-15%). ChØ cã rÊt Ýt c¸c chñ doanh nghiÖp ®­îc ®µo t¹o kiÕn thøc qu¶n lý chÝnh quy, mét sè Ýt (20-30%) ®­îc tËp trung ®µo t¹o ng¾n h¹n (d­íi 6 th¸ng), cßn l¹i ®¹i ®a sè chØ qu¶n lý doanh nghiÖp m×nh b»ng kinh nghiÖm. §©y lµ mét ®iÓm yÕu rÊt lín vµ lµ mét khã kh¨n quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn cã sù gióp ®ì tõ phÝa nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Tham kh¶o: Nhgiªn cøu kinh tÕ - sè 248- th¸ng 1/1999 VÒ trÝ thøc vµ tr×nh ®é tay nghÒ cña lùc l­îng lao ®éng Tr×nh ®é tri thøc vµ tay nghÒ cña ngõ¬i lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp còng rÊt quan träng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chóng . Nh÷ng ng­êi cã trÝ thøc, tay nghÒ sÎ sö dông tèt c¸c lo¹i thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, phøc tap, tiÕp thu ¸p dông tèt c¸c lo¹i thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, lµm ra nh÷ng s¶n phÈm ®Ñp, cã chÊt l­îng, víi n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cao. §éi ngò lao ®éng hiÖn cã trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, ph©n nhiÒu cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cÊp II (40-50%) sè cã tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng trung häc còng chiÕm mét tû träng kh¸ ( 20-30%) vµ sè cã tr×nh ®é tiÓu häc vµ ch­a biÕt ch÷ cßn chiÕm mét tû träng kh¸ lín (25-30%). Song, vÒ tr×nh ®é tay nghÒ, kü thuËt cña nh÷ng ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn rÊt thÊp, ®Æc biÖt ë khu vùc n«ng th«n. Sè lao ®éng cã tÝnh chÊt phæ th«ng, cã tr×nh ®é tay nghÒ gi¶n ®¬n, ch­a ®­îc ®µo t¹o, b×nh qu©n chiÕm kho¶ng (60-70%). ë mét sè vïng n«ng th«n sè ®­îc ®µo t¹o nghÒ chÝnh quy chØ chiÕm kho¶ng 10%. §ã còng lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n ®èi víi viÖc ph¸t triÓn m¹nh mÎ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay. Tham kh¶o: Nhgiªn cøu kinh tÕ - sè 248- th¸ng 1/1999 VÒ kh¶ n¨ng tiÒp cËn th«ng tin vµ hÖ thèng th«ng tin HÖ thèng th«ng tin vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin, nhÊt lµ nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶, c«ng nghÖ, s¶n phÈm lµ hÕt søc quan träng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. HÖ thèng th«ng tin ë n­íc ta hiÖn nay mÆc dï so víi tr­íc ®· ®­îc phæ biÕn kh¸ réng r¶i, c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin t­¬ng ®èi phong phó vµ hiÖn ®¹i, ph­¬ng ph¸p thu thËp vµ cung cÊp th«ng tin cã nhiÒu tiÕn bé.v.v..., song nh×n chung, tÝnh chÊt nhanh nh¹y, kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ, hoµn thiªn cña hÖ thèng th«ng tin ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu cña s¶n xuÊt-kinh doanh trong ®iÒu kiªn thÞ tr­êng vµ cuéc c¸ch m¹nh khoa hoc-c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng cã bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ thu thËp vµ xö lý th«ng tin. Nguån vèn tµi chÝnh cã h¹n, chóng kh«ng ®ñ kinh phÝ ®Ó mua s¾m c¸c thiÕt bÞ phôc vô c«ng t¸c th«ng tin nhanh chãng, kÞp thêi nãi riªng vµ chi phÝ cho ho¹t ®éng tiÕp cËn, thu thËp, xö lý th«ng tin nãi chung. Tr×nh ®é tri thøc vµ n¨ng lùc thu thËp, xö lý th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn rÊt h¹n chÕ. Cho nªn, kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n­íc ta hiÖn rÊt h¹n chÕ vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n, rÊt cÇn sù gióp ®ì ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh. 8. VÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc HÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc t¸c ®éng tíi toµn bé mäi mÆt trong ®êi sèng x· héi, trong ®ã cã sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Chóng hoÆc lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, hoÆc lµ g©y khã kh¨n c¶n trë ®èi víi sù ra ®êi, ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nh÷ng n¨m ®æi míi, hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt liªn quan ®Õn khu vùc ngoµi quèc doanh (trong ®ã c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ chñ yÕu) ®· ®­îc h×nh thµnh vµ ®æi míi tõng b­íc víi nh÷ng kÕt qu¶ tÝch c­c. Chóng ®· t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch, thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Æc biÖt ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. Tuy nhiªn, hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh vÉn cßn thiÕu ®ång bé, nhÊt qu¸n vµ kÐm hoµn thiÖn. Chóng vÉn ch­a t¹o ra m«i tr­êng ho¹t ®«ng th«ng tho¸ng vµ b×nh ®¼ng cho mäi lo¹i h×nh doanh nghiªp, ch­a khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®«ng s¶n xuÊt-kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ tu©n theo ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, thuÕ kho¸, tÝn dông vµ xuÊt nhËp khÈu ... §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù ®æi míi, hoµn thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy m¹nh mÏ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 9. VÒ hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc vµ c¸c thiÕt chÕ céng ®ång x· héi n«ng th«n HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý, kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc tõ trung ­¬ng ®Õn c¸c cÊp tØnh, huyÖn, x· víi nhiÒu ban ngµnh cång kÒnh vµ thùc tÕ ho¹t ®éng kh«ng cã sù phèi hîp chÆt chÎ, ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm râ rµng, ®· lµm gi¶m hiÖu lùc qu¶n lý cña bé m¸y. C¸c ho¹t ®éng cña ®éi kiÓm tra liªn ngµnh, qu¶n lý thÞ tr­êng, c«ng an, thuÕ vô ... kh«ng cã sù thèng nhÊt, chång chÐo, dÈm ®¹p lªn nhau, nhiÒu khi cßn ®æ lçi vµ cã nh÷ng hµnh ®éng triÖt tiªu hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý lÉn nhau. Mét mÆt, nã g©y khã kh¨n cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, v× th­êng xuyªn ph¶i tiÕp ®oµn thanh tra, qu¶n lý, kiÓm so¸t cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp, kh«ng cßn thêi gian cho c¸c chñ doanh nghiÖp lao t©m vµo t×m c¸c quyÕt s¸ch kinh doanh. MÆt kh¸c, nã l¹i th¶ láng nhiÒu lÜnh vùc nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh. V× vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã sù kiÖn toµn, s¾p xÕp, ®æi míi hÖ thèng vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý, kiÓm so¸t trªn tinh thÇn hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn lµ chÝnh. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë khu vùc n«ng th«n cßn chÞu sù t¸c ®éng cöa nh÷ng quan hÖ, thiÕt chÕ x· héi n«ng th«n víi nh÷ng th«ng sè c¬ b¶n lµ gia ®×nh, dßng hä vµ lµng, th«n. ë ViÖt Nam, gia ®×nh thËt sù lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt-kinh doanh rÊt c¬ b¶n trong lÞnh sö, hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. KÕt cÊu dßng hä ®· vµ ®ang gãp phÇn æn ®Þnh x· héi , thùc hiÖn tÝn chÊp, t­¬ng trî gióp nhau vèn ®Ó lµm kinh tÕ, më doanh nghiÖp vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Lµng ViÖt truyÒn thèng lµ tæ chøc céng ®ång tù qu¶n, tù ®iÒu chØnh b»ng h­¬ng ­íc, b»ng luËt tôc, b»ng d­ luËn, b»ng lu©n lý vµ ®ao ®øc, cã t¸c dông tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Th«n cïng kªnh th«ng tin, chuyÓn giao c«ng nghÖ, kh«ng gian t×m viÖc lµm vµ t¹o dùng doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, b¶n chÊt truyÒn thèng cña nh÷ng thiÕt chÕ x· héi n«ng th«n ®ã còng cã nh÷ng nh­îc ®iÓm lµm c¶n trë rÊt lín tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiªn ®¹i. §ã lµ tÝnh chÊt hÑp hßi, ®è kþ, b¶n kþ vµ khÐp kÝn ngay trong tõng gia ®×nh gißng hä vµ lµng th«n. chÝnh ®ã lµ nh÷ng t¸c nh©n chñ yÕu lµm giam h·m x· héi n«ng th«n ViÖt Nam trong lÞch sö cho ®Õn ngµy nay ch­a v­ît qua ®­îc vßng c­¬ng to¶ cña sù ®ãi nghÌo vµ l¹c hËu. MÆc dï hiÖn nay, møc ®é vµ ph¹m vi cña nh÷ng tÝnh chÊt tiªu cùc ®ã kh«ng cßn s©u nÆng nh­ tr­íc vµ ®· ®­îc gi¶i to¶ rÊt nhiÒu, song sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i ®ßi hái ph¶i kh¾c phôc vµ gi¶i to¶ hoµn toµn nh÷ng tÝnh chÊt tiªu cùc nãi trªn. II. sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá, cã nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn, nh­ng møc ®é cã kh¸c nhau trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Theo t«i cã thÓ chia lµm hai thêi kú chÝnh ®Ó nghiªn cøu vÒ lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá. Thêi kú thø nhÊt lµ nh÷ng n¨m 1986 trë vÒ tr­íc vµ thêi kú sau n¨m 1986. ë thêi kú thø nhÊt lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá nh×n chung ch­a ph¸t triÓn m¹nh, chñ yÕu tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë hai lo¹i h×nh doanh nghiÖp lµ HTX vµ DNNN, cßn mang nÆng tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña thêi kú kÕ ho¹ch ho¸, tËp trung quan liªu bao cÊp. ë thêi kú thø hai, nh×n chung do chÝnh s¸ch cëi më h¬n vÒ kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, do sù thóc Ðp cÊp b¸ch vÒ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng: T¨ng tr­ëng lao ®éng tù nhiªn hµng n¨m d­ thõa lao ®éng ë khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, DNNN tr¶i qua giai ®o¹n còng cè s¾p xÕp l¹i, sù trë vÒ cña hµng v¹n lao ®éng tõ Liªn X« (cò) vµ §«ng ¢u, håi h­¬ng cña nh÷ng ng­êi di t¶n... Do ®ã doanh nghiÖp võa vµ nhá chñ yÕu thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ sè l­îng, ë c¸c nghµnh, lÜnh vùc kinh tÕ vµ c¸c vïng l·nh thæ, ®ãng gãp rÊt quan träng vµ viÖc thu hót nguån lao ®éng, n©ng cao thu nhËp cho ng­êi lao ®éng vµ lµ ®éng lùc t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ (xem b¶ng 2). B¶ng 2: Thu hót lao ®«ng vÇ tû träng khu vùc t­ nh©n trong GDP 1995 1996 1997 1998 1999 2000 1. Tæng sè l0ao ®éng lµm viÖc trong khu vùc nhµ n­íc Trong khu vùc nhµ n­íc Trong khu vùc t­ nh©n 100,00 11,28 88,72 100,00 10,12 89,88 100,00 9,36 90,64 100,00 9,05 90,95 100,00 8,70 91,30 100,00 8,66 91,34 2. Tû träng cña khu vùc quèc doanh trong GDP (%) 32,50 33,30 36,02 39,20 40,20 57,80 3. Tû träng khu vùc t­ nh©n trong GDP (%) 67,50 66,70 63,80 60,80 59,80 57,80 Nguån: Tæng côc Thèng Kª Theo sè liÖu ë b¶ng 2, cho thÊy khu vùc kinh tÕ t­ nh©n mµ chñ yÕu lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá thu hót mét lùc l­îng lao ®éng víi tû träng lín ( b×nh qu©n 90% ), n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. Nh­ng thùc tÕ tû träng GDP cña khu vùc nhµ n­íc l¹i t¨ng cao h¬n khu vùc t­ nh©n. MÆc dï sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc gi¶m m¹nh tõ trªn 12.000 doanh nghiÖp n¨m 1995 (trong ®ã 86% lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá) xuèng cßn gÇn 6.000 doanh nghiÖp (gi¶m 50% tÝnh ®Õn th¸ng 6 n¨m 1996). Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1996 doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n­íc ta gåm gÇn 18.000 doanh nghiÖp, chÝnh thøc ®¨ng ký ho¹t ®éng víi c¸c h×nh thøc vµ thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ: doanh nghiÖp nhµ n­íc, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, xÝ nghiÖp liªn doanh vµ cßn cã kho¶ng trªn 500.000 cë së s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp nhá kh¸c. Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë thêi kú nµy cã møc vèn vµ lao ®éng b×nh qu©n cao gÊp hai lÇn thêi kú tr­íc n¨m 1986, lùc l­îng lao ®éng trÎ cã tr×nh ®é v¨n ho¸, kü thuËt t­¬ng ®èi ®ång ®Òu, cao h¬n tr­íc, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm hµng ho¸ phong phó vÒ chñng lo¹i, mÉu m· chÊt l­îng tèt, cã mét sè s¶n phÈm ®· c¹nh tranh ®­îc víi hµng ngo¹i nhËp lËu vµ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc lµ c¸c mÆt hµng: nhùa gia dông, xµ b«ng, ho¸ mü phÈm, giÇy da, may mÆc... Xu h­íc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕp tôc t¨ng nhanh vÒ sè l­îng cã thÓ lªn tíi 20.000 doanh nghiÖp vµ gÇn 800.000 cë së s¶n xuÊt nhá kh¸c vµo n¨m 2000 víi quy m« vÒ vèn vµ lao ®éng dù b¸o t¨ng gÊp 3 lÇn giai ®o¹n tr­íc n¨m 1986 vµ th«ng th­êng cã tíi 70% doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, dÞch vô. ë c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triªn trªn thÕ giíi , sù quan t©m hæ trî ®Ó t¹o ®µ cho doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng cña nhµ n­íc, ®­îc thÓ hiÖn b»ng c¸c ®¹o luËt, chÝnh s¸ch vµ biªn ph¸p cô thÓ... Chóng ta phÊn ®Êu trong chiÕn l­îc n¨m 2000-2010 ®¹t mét sè chØ tiªu sau: Tû trong trong GDP c¶ n­íc chiÓm kho¶ng tõ 24% lªn 25% vµo n¨m 2000 vµ 28% vµo n¨m 2010. Tû träng lao ®éng c¶ n­íc tõ 25% lªn 26% vµo n¨m2000 vµ 29% vµo n¨m 2010. Doanh nghiÖp võa vµ nhá c«ng nghiÖp trong gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh chiÕm 31-32% vµo n¨m 2000 vµ 34% vµo n¨m 2010. Tham kh¶oT¹p chÝ: Kinh tÒ & Dù b¸o- sè 9 n¨m - 1998 T¸c gi¶ §æ V¨n H¶i III. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam 1. Nh÷ng gi¶i ph¸p qu¶n lý Trªn c¬ së kinh nghiÖm n­íc ngoµi vµ thùc tÕ nh÷ng khã kh¨n, yÕu kÐm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, cã thÓ nªu lªn mét sè vÊn ®Ò ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá: khã kh¨n vÒ vèn, chi phÝ vËn chuyÓn cao, c«ng nghÖ kü thuËt thÊp, nhu cÇu ®µo t¹o ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng, khã kh¨n vÒ nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo, h¹n chÕ vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh... §Ó gióp c¸c doang nghiÖp võa vµ nhá v­¬n lªn kh¾c phôc khã kh¨n phÊn ®Êu gi¶m chi phÝ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, th× cÇn ph¶i cã sù hç trî, theo h­íng hoµn thiÖn, ®æi míi chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá, t«i nªu lªn mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý ®Ó ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­ sau: 1.1 ThiÕt lËp hÖ thèng luËt ph¸p vµ tæ chøc qu¶n lú DNV&N Nhµ n­íc t¹o hµnh lang ph¸p lý cho doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng b»ng c¸ch nghiªn cøu ban hµnh c¸c bé luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó bæ sung, hoµn chØnh m«i tr­êng ph¸p luËt vÒ kinh doanh: LuËt th­¬ng m¹i, LuËt ng©n hµng, LuËt kiÓm to¸n, LuËt vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá... ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý, kiÓm tra, gi¸m s¸t, hæ trî vµ cÊp giÊy phÐp cho doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng th«ng qua mét c¬ quan qu¶n lý víi mét tæ chøc bé m¸y, cã thÓ gäi lµ côc qu¶n lý hç trî DNV & N thuéc Bé KÕ häach & §Çu t­, theo thñ tôc “mét cöa” vÒ mÆt qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc. Quy ®Þnh c¸c thñ tôc hµnh chÝnh theo h­íng c¶i tiÕn, gi¶m bít phiÒn hµ cho c¸c chñ ®Çu t­ thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Theo t«i mét doanh nghiÖp chØ cÇn bèn lo¹i giÊy tê: ®¬n xin thµnh lËp doanh nghiÖp, ®iÒu lÖ ho¹t ®éng, giÊy chøng nhËn vèn, hîp ®ång thuª m­ín mÆt b»ng (hoÆc quyÒn sö dông mÆt b»ng) lµ ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp thµnh lËp doanh nghiÖp võa vµ nhá. M« hÝnh qu¶n lý DNV&N bé kh&®t côc qlht dnv&n Chi côc khu vùc Phßng t¹i TØnh-tp ( Thuéc së kh & ®t) hiÖp håi c¸c dnv&n (tæ chøc hç trî dnv&n 1.2 ChÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông Khã kh¨n phæ biÕn ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c n­íc lµ thiÕu vèn ®Çu t­ ban ®Çu.V× vËy ®Ó khuyÕn khÝch tÝch tô vèn nhanh ,cÇn ph¶i ¸p dông chÝnh s¸ch gi¶m thuÕ víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. ViÖc ­u ®·i, cã thÓ tiÕn hµnh trong 5 n¨m ®èi víi c¸c s¾c thuÕ. Ngoµi ra nÕu doanh nghiÖp chi phÝ cho nghiªn cøu vµ triÓn khai thö nghiÖm s¶n phÈm míi . §µo t¹o nghiÖp vô vµ tay nghÒ th× ®­îc khÊu trõ tr­íc khi tÝnh thuÕ c¶ n¨m. Nªn cã chÝnh s¸ch thuÕ ­u ®·i theo quy m« doanh nghiÖp vµ theo mét sè nghµnh mµ nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn ®ång thêi cÇn ph¶i thèng nhÊt c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ, kh«ng ph©n biÖt lo¹i h×nh doanh nghiÖp. HiÖn nay tû lÖ vèn tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm tû lÖ rÊt thÊp, v× vËy nªn cã quy ®Þnh vÒ viÖc c¸c ng©n hµng ph¶i t¨ng tû lÖ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vay trong tæng d­ tÝn dông. Th«ng th­êng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng cã kh¶ n¨ng thÕ chÊp ®Ó vay vèn, do ®ã cÇn thµnh lËp mét quü b¶o l·nh tÝn dông cho doanh nghiÖp võa vµ nhá. Quü nµy sÏ b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®èi víi phÇn vèn vay cßn thiÕu thÕ chÊp t¹i c¸c ng©n hµng. Nguån cña quü nµy cã thÓ lÊy tõ nguån ®ãng gãp cña c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông, c¸c doanh nghiÖp vµ hiÖp héi. C¸c quü nµy nµy b¶o l·nh kh«ng chØ phôc vô lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng tèt h¬n trong lÜnh vùc cung cÊp tµi chÝnh v× hä ®­îc chia sÏ rñi ro. Sù tån t¹i cña hÖ thèng tµi chÝnh phi chÝnh thøc lµm cho chi phÝ giao dÞch tÝn dông vµ rñi ro cao. V× vËy hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian cÇn ®­îc ph¸t triÓn m¹nh h¬n ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá dùa vµo ®ã ph¸t triÓn thay v× ph¶i dùa vµo khu vùc tµi chÝnh phi chÝnh thøc nh­ hiÖn nay. 1.3 ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng vµ c¹nh tranh Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p thÞ tr­êng cho doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng qua mét chÝnh s¸ch chung dµnh cho doanh nghiÖp võa vµ nhá, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch nµy tr­íc hÕt ph¶i b¶o ®¶m sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, kh«ng cã hiÖn t­îng ®éc quyÒn, hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tr­íc doanh nghiÖp lín. Trong vÊn ®Ò thÞ tr­êng vµ c¹nh tranh, sù hç trî cña Nhµ n­íc cã thÓ tiÕn hµnh th«ng qua mét sè biÖn ph¸p sau: T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tham gia vµo dù ¸n x©y dùng cë së h¹ tÇng b»ng nguån vèn ng©n s¸ch trong khi trung ­¬ng th­êng lµ chñ ®Çu t­ trong c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cë lín mµ doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt Ýt cã kh¶ n¨ng tham gia thùc hiÖn th× c¸c dù ¸n quy m« nhá h¬n th­êng do chÝnh quyÒn c¸c cÊp ë ®i¹ ph­¬ng lµm chñ ®Çu t­ l¹i cã thÓ thÝch hîp víi n¨ng lùc tµi chÝnh, kinh tÕ vµ qu¶n lý cña mét hoÆc mét sè doanh nghiÖp võa vµ nhá tËp hîp l¹i. ViÖc giao thÇu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¶m nhiÖm nh÷ng c«ng tr×nh c«ng céng lµ chÝnh s¸ch hç trî rÊt lín cña nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. Ngay c¶ trong c¸c lÜnh vùc chi tiªu c«ng céng kh¸c cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp, doanh nghiÖp võa vµ nhá còng cã thÓ ®ãng vai trß cung øng quan träng. CÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp lín víi doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó doanh nghiÖp lín cã thÓ hç trî cho doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng qua viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång cung øng nguyªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm, gia c«ng chi tiÕt, bé phËn, ph©n phèi s¶n phÈm. T¨ng c­êng mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp lín víi doanh nghiÖp võa vµ nhá võ cã t¸c dông b¶o ®¶m thÞ tr­êng, c«ng ¨n viÖc lÇm æn ®Þnh cho c¶ chñ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng, võa t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü n¨ng qu¶n lý tõ doanh nghiÖp lín sang doang nghiÖp võa vµ nhá. Chèng bu«n lËu, chèng hµng gi¶, trèn thuÕ, gian lËn th­¬ng m¹i còng ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt- kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, bëi v× c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã tiÒm lùc kinh tÕ thÊp s¶n phÈm hµnh ho¸ s¶n xuÊt ra th­êng cã søc c¹nh tranh kÐm trªn thÞ tr­êng. §iÒu nµy cho thÊy ChÝnh Phñ vµ c¸c c¬ quan ban ngµnh cã liªn quan ph¶i tæ chøc phèi hîp thËt tèt ®Ó giÈi quyÕt c¸c vÊn ®Ò nªu trªn. 1. 4 ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu C¸c hµng rµo ®ang tån t¹i trong lÜnh vùc xuÊt khÈu, thñ tôc cÊp phÐp, yªu cÇu vÒ vèn l­u ®éng, sù h¹n chÕ viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu cÇn ®­îc th¸o gì, v× nã lµm cho ng­êi s¶n xuÊt ra hµng ho¸ xuÊt khÈu kh«ng tiÕp cËn trùc tiÕp ®­îc víi kh¸ch hµng, mµ th­êng ph¶i qua trung gian. Do ®ã, ng­êi s¶n xuÊt trong n­íc thiÕu th«ng tin, khã n¾m b¾t thÞ hiÕu cña ng­êi n­íc ngoµi ®Ó c¶i tiÕn vµ kÞp thêi n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Ngoµi ra, c¸c biÖn ph¸p hç trî xuÊt khÈu kh¸c nh­ cÊp tÝn dông lµm hµng xuÊt khÈu, më réng viÖc b¶o l·nh vµ c¸c dÞch vô b¶o hiÓm xuÊt khÈu, cho phÐp c¸c hiÖp héi xuÊt khÈu ho¹t ®éng...cÇn ®­îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. 1.5 ChÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­ & c«ng nghÖ §Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­, Nhµ n­íc cÇn ph¶i x©y dùng c¬ së hË tÇng: ®­êng ®iÖn, hÖ thèng cÊp tho¸t n­íc, khuyÕn khÝch nh÷ng ngµnh nghÒ cÇn ph¸t triÓn th«ng qua gi¸ thuª ®Êt, trî cÊp, trî gi¸... §Æc biÖt ®èi víi n­íc ta Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ­u ®·i nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n, nh÷ng doanh nghiÖp nµy th­êng lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. CÇn ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ®æi míi c«ng nghÖ vµ ®æi míi thÞ tr­êng. Nhµ n­íc ph¶i cã mét sè chÝnh s¸ch râ rµng nh­: Cho phÐp khÊu hao nhanh, thËm chÝ ph¶i khuyÕn khÝch khÊu hao nhanh; T¨ng thêi gia ®­îc xÐt miÔn, gi¶m thuÕ cho c¸c dù ¸n ®æi míi c«ng nghÖ; më réng c¸c h×nh thøc kinh doanh tµi chÝnh míi nh­ thuª mua, vay mua nh»m gi¶i quyÕt viÖc thiÕu vèn tÝn dông trung, dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®æi míi c«ng nghÖ. 1.6 ChÝnh s¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc Nguån nh©n lùc cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn rÊt h¹n chÕ vÒ chuyªn m«n kü thuËt vµ qu¶n lý. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i bá chi phÝ ®Ó ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho m×nh, nh­ng nhiÒu ng­êi sau khi ®­îc ®µo t¹o l¹i bá sang n¬i kh¸c lµm g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch hç trî ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Cô thÓ lµ ®µo t¹o tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng, kh¶ n¨ng qu¶n lý cña chñ doanh nghiÖp d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ thµnh lËp c¸c trung t©m d¹y nghÒ nh»m ®µo t¹o nguån lao ®éng cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá , ®ång thêi xóc tiÕn c¸c h×nh thøc ®µo t¹o nh­ gi¸o dôc tõ xa, t¹i chøc nh»m båi d­ìng kiÕn thøc cho c¸c chñ doanh nghiÖp. Trªn ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cu¶ Nhµ n­íc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn, nh­ng ®Ó c¸c doanh nghiÖp nµy ph¸t triÓn mét c¸ch cã hiÖô qu¶ th× c«ng t¸c tæ chøc ®iÒu hµnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng. 2. Tæ chøc ®iÒu hµnh c¸c dnv&n 1.Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng mang tÝnh sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ x¸c ®Þnh thÞ tr­êng vµ chän lùa vÞ trÝ kinh doanh. ThÞ tr­êng lµ nh÷ng kh¸ch hµng cã søc mua vµ nhu cÇu ch­a ®­îc tho¶ m·n, do ®ã ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, thÞ tr­êng ®­îc hiÓu lµ ®iÒu tra ph¸t hiÖn nh÷ng kh¸ch hµng cã søc mua vµ cã nhu cÇu vÒ nh÷ng s¶n phÈm hay dÞch vô muèn ®­îc cung cÊp. Do ®Æc thï cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng tËp trung khai th¸c nh÷ng kho¶ng trèng thÞ tr­êng, nh÷ng thÞ tr­êng vµ mÆt hµng míi, nh÷ng “ ng¸ch” thÞ tr­êng mµ c¸c doanh nghiÖp lín kh«ng Ýt chó ý hoÆc kh«ng ®¶m nhËn næi, bªn c¹nh ®ã nã cßn tham gia nhËn thÇu cung øng nh÷ng dÞch vô cho c¸c doanh nghiÖp lín. §èi víi doanh nghiÖp nhá th× chiÕn l­îc thÞ tr­êng th­êng cã ba lo¹i chiÕn l­îc ph©n khóc nh­ sau. ChiÕn l­îc kh«ng ph©n khóc: lµ lo¹i chiÕn l­îc coi kh¸ch hµng ®Òu cã lîi Ých gièng nhau vÒ mét lo¹i s¶n phÈm hoÆc dÞch vô mµ doanh nghiÖp cung cÊp. ChiÕn l­îc ®a ph©n khóc: lµ lo¹i chiÕn l­îc dùa vµo sù kh¸c biÖt cña kh¸ch hµng mµ chia ra nhiÒu ph©n khóc kh¸c nhau mçi ph©n khóc cè mét c¸ch tiÕp cËn riªng. ChiÕn l­îc mét ph©n khóc: lµ lo¹i chiÕn l­îc chØ tËp trung vµo mét ph©n khóc thÞ tr­êng mµ doanh nghiÖp cã ­u thÕ nhÊt, cã kh¶ n¨ng thu lîi nhiÒu nhÊt. Trong ba lo¹i ph©n chia trªn th× lo¹i thø ba phï hîp víi doanh nghiÖp võa vµ nhá, nhÊt lµ trong giai ®o¹n ®Çu c¸c doanh nghiÖp míi th©m nhËp thÞ tr­êng, v× c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng th©m nhËp s©u vµo trong thÞ tr­êng ®ã mµ kh«ng ph¶i tèn nhiÒu nguån lùc, ®ång thêi cã thÓ t¨ng søc m¹nh c¹nh tranh vµ b¶o ®¶m lîi nhuËn. Tõ sù ph©n khóc thÞ tr­êng nµy doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn c¸c chiÕn l­îc s¶n phÈm cña m×nh. Trong viÖc x©y dùng chiÕn l­îc s¶n phÈm, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn tËn dông chiÕn l­îc s¶n phÈm t­¬ng tù víi thÞ tr­êng hiÖn cã hoÆc thÞ tr­êng míi. CÇn tr¸nh lo¹i chiÕn l­îc s¶n phÈm míi hoµn toµn kh«ng cã liªn hÖ trùc tiÕp víi hÖ thèng s¶n phÈm hiÖn cã thÞ tr­êng hiÖn cã, v× lo¹i thÞ tr­êng nµy cÇn cã nguån lùc lín còng nh­ mét hÖ thèng kªnh tiªu thô m¹nh mµ ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp nhá kh«ng ®¸p øng ®­îc. 2. Khi t¹o dùng mét doanh nhgiÖp, ngoµi viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm, kh¸ch hµng, cÇn cã sù lùa chän chÝnh x¸c ®Þa ®iÓm kinh doanh.®iÒu nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn nh÷ng chi phÝ vµ sù thuËn tiÖn trong kinh doanh, v× thÕ chän lùa ®iÓm kinh doanh lµ mét yÕu tè sèng cßn ®ãi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. Th«ng th­êng khi t¹o dùng doanh nghiÖp, phÇn lín c¸c nhµ kinh doanh th­êng chän ®Þa ®iÓm ë n¬i m×nh sinh sèng hay ë quª h­¬nh cña m×nh, v× cã nh÷ng mèi quan hÖ x· héi, b¹n bÌ sù quen thuéc lèi sèng, phong tôc tËp qu¸n...§iÒu nµy lµ ®óng, nh­ng trong mét sè tr­êng hîp kh«ng ph¶i lóc nµo sù lùa chä nµy còng mang l¹i hiÖu qu¶, lóc nµy nhµ kinh doanh cÇn ph¶i cã tÇm nh×n réng h¬nvµ s½n sµng lùa chän ®Þa ®iÓm kinh doanh ë nh÷ng n¬i kh¸c khi cã ®iÒu kiÖn thuËn tiÖn. v× lµ c¸c doanh nghiÖp cã qui m« nhá nªn sù ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng tíi ho¹t ®«ng lµ rÊt m¹nh, c¸c nhµ kinh doanh cÇn ph¶i ph©n tÝch vµ n¾m rá c¸c m«i tr­êng ®Æc thï nh­ c¸c chÝnh s¸ch, luËt lÖ cña ®Þa ph­¬ng, t©m lý vµ thãi quen tiªu dïng cña kh¸ch hµng, sè l­îng vµ c­êng ®é cña ®èi thñ c¹nh tranh. tÊt c¶ c¸c yÕu tè ph¶i ®­îc c©n nh¾c kü theo quan ®iÓm hiÖu qu¶ tèi ®a cho doanh nghiÖp trªn c¬ së tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Ngoµi c¸c yÕu tè cña m«i tr­êng tæng qu¸t còng cÇn ®­îc quan t©m nh­ c¬ së h¹ tÇng, t×nh tr¹ng giao th«ng, cung cÊp nguyªn liÖu. Khi chän ®Þa ®iÓm kinh doanh c¸c nhµ doanh nghiÖp cÇn ph¶i c©n nh¾c c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau: -GÇn thÞ tr­êng: ®iÒu nµy lµm gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn vµ b¶o ®¶m kh¶ n¨ng linh ho¹t ®èi víi c¸c ®ßi hái cña thÞ tr­êng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cÇn cã nh÷nh chi phÝ vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n lín th× yÕu tè nµy trë thµnh mét yÕu tè tiªn quyÕt, kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nµy th× doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tao ra vµ tËp trung ®­îc søc m¹nh c¹nh tranh trong thÞ tr­êng. -§Çy ®ñ nh©n lùc: doanh nghiÖp ph¶i n»m ë n¬i cã nhiÒu lao ®éng, kh¶ n¨ng cung cÊp nh©n lùc dÓ dµng, cã nh÷ng ®ß hái vÒ luËt lÖ lao ®éng hîp lý kh«ng kh¾t khe, cã kh¶ n¨ng lùa chän c«ng nh©n cã tay nghÒ víi chi phÝ ®µo t¹o vµ tuyÓn dông nh©n c«ng thÊp. - Cã s½n nguån nguyªn liÖu: yÕu tè nµy lµ cÇn thiÕt, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cÇn cã nguån nguyªn liÖu th­êng xuyªn hay nh÷ng nguyªn liÖu nÆng nÒ, cång kÒnh khã chuyªn chë. - Ph¶i b¶o ®¶m c¸c yÕu tè vÒ an ninh, trËt tù, c¸c ®iÒu kiÖn cña c¬ së, h¹ tÇng nh­ ®iÖn n­íc, giao th«ng vËn t¶i. Khi chän ®Þa ®iÓm cho c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu c¸c c¬ héi kinh doanh, nhÊt lµ ®èi ví doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong ngµnh hµng cã sù c¹nh tranh m¹nh mÏ vµ cã nhiÒu ®èi thñ kinh doanh, v× trong ngµng hµng c¹nh tranh m¹nh mÏ nÕu c¬ héi kinh doanh kh«ng hÊp dÉn th× lîi nhuËn trong kinh doanh cã thÓ sÎ kh«ng bï ®¸p ®­îc c¸c chi phÝ lín bá ra. Tuú theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, mµ lùa chän c¸c ®Þa ®iÓm s¶n suÊt hay kinh doanh cho phï hîp. CÇn ph¶i chó ý r»ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th× c¸c c¬ së ho¹t ®éng kh«ng nªn qu¸ to lín vµ sang träng v× nã sÏ chi phÝ kh¸ lín, nh­ng còng kh«ng nªn coi th­êng h×nh thøc bªn ngoµi mµ ®Ó c¸c c¬ së qu¸ nghÌo nµn, chËt hÑp ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn vµ vÞ trÝ cña doanh nghiÖp. 3.C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ sö dông nhiÒu lo¹i c¬ cÊu tæ chøc, tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp lo¹i nµy th­êng thÝch hîp víi lo¹i h×nh col­ cÊu ®¬n gi¶n nh­ c¬ cÊu tæ chøc trùc tuyÕn, c¬ cÊu tæ chøc n¨ng hay m« h×nh phi c¬ cÊu. Th«ng th­êng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sè l­îng nh©n viªn Ýt vµ c¸c nh©n viªn nµy ph¶i ®¶m nhËn c«ng viÖc theo kiÓu ®a n¨ng. PhÇn lín c¸c nhµ kinh doanh trong doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¶m nh©n lu«n c¶ vÞ trÝ cña nhµ qu¶n trÞ, hä sÎ ph¶i th­êng xuyªn ®iÒu hµnh vµ chØ huy nh©n viªn cña m×nh thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc, bªn c¹nh ®ã hä cßn ph¶i ®¶m nhËn vai trß cña danh nh©n nh»m t×m kiÕm c¸c c¬ héi kinh doanh. §«i khi trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ ¸p dông c¬ cÊu phi chÝnh thøc, lóc nµy mèi quan hÖ cña c¸c nh©n viªn cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. 4.ViÖc qu¶n trÞ nh©n sù trong doanh nghiÖp võa vµ nhá cã mét vÞ trÝ quan träng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã. C¸c nh©n viªn trong doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i lµ ng­êi n¨ng ®éng, cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®éc lËp vµ cã n¨ng lùc. ViÖc tuyÓn chän nh©n viªn ph¶i dùa trªn nhu cÇu c«ng viÖc vµ ®ßi hái vÒ tr×nh ®é cña c¸c c«ng viÖc ®ã, cÇn chó träng ®Õn sù trung thµnh vµ tinh thÇn v­ît khã. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Òu gÆp khã kh¨n trong viÖc do viÖc vèn Ýt c«ng viÖc ®­îcc chuyªn m«n ho¸ s©u, do ®ã nhµ kinh doanh khi tuyÓn lùa nh©n viªn cÇn chó ý ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai vµ sù thÝch øng cña nh©n viªn trong ®iÒu kiÖn míi. trong vÊn ®Ò nh©n sù c¸c nhµ kinh doanh cÇn t¹o ra c¸c mèi liªn hÖ t×nh c¶m, hiÓu biÕt vµ hç trî lÉn nhau trong ho¹t ®éng, ®©y lµ yÕu tè c¬ b¶n t¹o sù thèng nhÊt ®oµn kÕt g¾n bã trong néi bé doanh nghiÖp. CÇn ph¶i nhÊn m¹nh ®ªn vÊn ®Ò ®èi xö c«ng b»ng gi÷a nhµ qu¶n trÞ vµ c¸c nh©n viªn cña m×nh. 5. KiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c kho¶n chi cã thÓ lµm gia t¨ng chi phÝ trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng lµ chi phÝ do hÖ thèng tiªu thô vµ hÖ thèng b¸n hµng, chi phÝ tiÕp kh¸ch. Do vËy ph¶i cã chi phÝ rá rµng vµ kiÓm so¸t ®­îc c¸c chi phÝ ®ã. 6. Khi ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá c¸c chñ doanh nghiÖp th­¬ng vÊp ph¶i c¸c trë ng¹i ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, ®ã lµ: - C¸c nhµ kinh doanh th­¬ng bÞ cuèn vµo c«ng viÖc kinh doanh mµ quªn ®i vai trß qu¶n trÞ cña m×nh, hay do bÞ cuèn vµo c¸c c«ng viÖc sù vô hµng ngµy mµ kh«ng ®ñ thêi gian thùc hiÖn c¸c c¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ cña m×nh, dÉn tíi khã cã nh÷ng quyÕt ®Þnh qu¶n lý cã hiÖu qu¶ vµ kÞp thêi C¸c nhµ kinh doanh th­êng ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh trùc gi¸c, Ýt chó ý ®Õn nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng vµ ph©n tÝch sè liÖu. C¸ch thøc qu¶n trÞ trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng mang tÝnh trùc gi¸c, kinh nghiÖp nªn dÉn tíi tÝnh b¶o thñ, ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn trong doanh nghiÖp . §Ó h¹n chÕ nh÷ng vÊn ®Ò trªn theo t«i c¸c nhµ kinh doanh cÇn ph¶i ®­îc ®µo t¹o vÒ kiÕn thøc kinh doanh vµ kiÕn thøc qu¶n trÞ. Thùc tÕ cho thÊy mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thÊt b¹i cña c¸c doanh nghiÖp trong ®ã cã nguyªn nh©n han chÕ vÒ kiÕn thøc cña c¸c nh¶ kinh doanh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, qua nghiªn cøu t«i thÊy r»ng sù thµnh c«ng cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy phô thuéc vµo mét sè yÕu tè sau: Cã môc tiªu râ rµng vµ hîp lý. Chän lùa vµ x©y dùng ®­îc c¬ cÊu cã hiÖu qu¶ Cã mét chÕ ®é tr¸ch nhiÖm râ rµng cho c¸c thµnh viªn trong tæ chøc. Cã sù mÒm dÎo trong ®iÒu hµnh nh­ng ph¶i thèng nhÊt chØ huy vµ thèng nhÊt ®iÒu khiÓn. Cã sù kiÓm soµt chÆt chÏ nh÷ng chi phÝ . Cã sù æn ®Þnh trong kinh doanh. KÕt luËn Doanh nghiÖp võa vµ nhá thêi gia qua ®· cã sù chuyÓn h­íng tÝch cùc ®ã lµ ®iÒu dÔ nhËn ra, tuy v©y cïng víi nh÷ng khã kh¨n chung mµ nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang ph¶i g¸nh chÞu, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n ®ã. §ã lµ sù thiÕu vèn, c«ng nghÖ l¹c hËu, thiÕu thÞ tr­êng, th«ng tin thÞ tr­êng, tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é ng­êi lao ®éng cßn thÊp...®· c¶n trë kh«ng Ýt tíi sù ph¸t triÓn. Nh­ v©y, ®Ó gióp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn. Nhµ n­íc mµ c¬ quan hµnh ph¸p cao nhÊt lµ ChÝnh Phñ ph¶i nhanh chãng x©y dùng mét khung hç trî gióp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh¾c phôc phÇn nµo nh÷ng khã kh¨n trªn, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiªn cho nã ph¸t triÓn ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. Cuèi cóng t«i xin cam ®oan c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn ®©y lµ do chÝnh t«i lµm trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tÕ vµ than kh¶o c¸c tµi liÖu nh­ ®· nªu.