Phép biện chứng về mối liên hệ và vận dụng mối liên hệ giữa xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ với hội nhập kinh tế quốc tế

Lêi nãi ®Çu HiÖn nay héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ vÊn ®Ò bøc xóc cña thêi ®¹i, mäi quèc gia dï lín hay nhá, dï giµu hay nghÌo, dï muèn hay kh«ng còng ®Òu bÞ cuèn hót hoÆc chñ ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. NhËn biÕt ®­îc xu thÕ ®ã cña thêi ®¹i §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra ph­¬ng h­íng chñ ®éng tham gia héi nhËp vµo kinh tÕ quèc tÕ vµ ®ang chuÈn bÞ gia nhËp vµo tæ chøc th­¬ng m¹i WTO. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã §¶ng vµ Nhµ n­íc ta còng nhËn râ ®­îc mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ®­a ra biÖn ph¸p kh¾c phôc mÆt tiªu cùc ®ã lµ ph¶i kÕt hîp gi÷a héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. Tr­íc vÊn ®Ò cËp nhËt cña thêi ®¹i vµ nhËn biÕt ®­îc ph­¬ng h­íng x©y dùng ®æi míi cña ®Êt n­íc ta em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: "PhÐp biÖn chøng vÒ mèi liªn hÖ phè biÕn vµ vËn dông ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ" ®Ó t×m hiÓu sù vËn dông s¸ng t¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong sù nghiÖp x©y dùng ®æi míi ®Êt n­íc lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o NguyÔn ThÞ Ngäc Anh, ng­êi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn ®Çu tay nµy. Ch­¬ng I Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y khi khoa häc kü thuËt nh©n lo¹i ngµy cµng ph¸t triÓn ®· thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña mét sè n­íc ph¸t triÓn nh­ vò b·o. Nh­ng ®Ó ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu vµ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi th× kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c lµ con ®­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét xu thÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái trªn thÕ giíi. Nã lµ nÒn t¶ng cho c¸c n­íc t¨ng c­êng hiÓu biÕt lÉn nhau vµ hîp t¸c th«ng qua ®èi tho¹i ®ång thêi c¶i thiÖn quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a c¸c quèc gia, thóc ®Èy c¸c n­íc trªn thÕ giíi cïng nhau ph¸t triÓn vµ môc ®Ých cao h¬n n÷a ®ã lµ ®em l¹i cuéc sèng ®Çy ®ñ, ®oµn kÕt hoµ b×nh cho tÊt c¶ nh©n lo¹i. ChÝnh v× nh÷ng lîi Ých to lín ®ã mµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang trë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®èi víi mçi quèc gia trªn thÕ giíi. Víi sù më mµn cña liªn minh Ch©u ¢u (EU) th«ng qua mét thÞ tr­êng chung mét ®ång tiÒn chung vµ viÖc kÕt n¹p thªm c¸c n­íc thµnh viªn míi. ë §«ng Nam ¸, tiÕn tr×nh nµy còng ®ang diÔn ra rÊt s«i ®éng vµ ®· thu hót ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Mµ ®Ønh cao cña qu¸ tr×nh héi nh¹p kinh tÕ ®­îc thÓ hiÖn ë sù ra ®êi cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO, ®©y lµ tæ chøc th­¬ng m¹i lín nhÊt thÕ giíi ®­îc thµnh lËp ngµy 1.1.1985, ban ®Çu cã 130 n­íc thµnh viªn, ®Õn nay tæng sè thµnh viªn WTO ®· lªn 148 trong ®ã cã 2/3 lµ c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn.Ngoµi c¸c thµnh viªn chÝnh thøc, hiÖn nay cßn 25 n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp trong ®ã cã ViÖt Nam. Th«ng qua tæ chøc WTO c¸c n­íc cã thÓ tù do trao ®æi mua b¸n trªn c¬ së c¶ hai bªn cïng cã lîi ®ång thêi gióp ®ì lÉn nhau cïng ph¸t triÓn, tiÕp thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt cña thÕ giíi. Tuy nhiªn vÊn ®Ò bøc xóc ®Æt ra hiÖn nay ®èi víi mçi quèc gia trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ã lµ x©y dùng nÒn kinh tÕ ®­îc lËp tù chñ. Bëi v× héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ võa cã mÆt tÝch cùc võa cã mÆt tiªu cùc, võa cã hîp t¸c võa cã ®Êu tranh, võa t¹o ra nh÷ng c¬ héi cho sù ph¸t triÓn nh­ng còng võa cã nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c quèc gia nhÊt lµ ®èi víi quèc gia ®ang ë giai ®o¹n ph¸t triÓn nh­ n­íc ta. Do xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ dÉn ®Õn sù tuú thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ ngµy cµng gia t¨ng nªn c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu rÊt coi träng ®Õn kh¶ n¨ng ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ nh»m ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cña quèc gia, d©n téc m×nh trong cuéc c¹nh tranh kinh tÕ gay g¾t vµ ®Ó x¸c lËp mét vÞ thÕ chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh trªn tr­êng quèc tÕ. §èi víi ®Êt n­íc ta lµ ®Êt n­íc x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN vµ ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ nªn §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· x¸c ®Þnh râ mèi quan hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ViÖt Nam cã thÓ v÷ng b­íc hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ cña thÕ giíi mµ nh­ §¹i héi IX kh¼ng ®Þnh:"N­íc ta chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a mäi lùc n©ng cao hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ x©y dùng ®Þnh h­íng XHCN, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng" (V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia Hµ Néi, s¶n xuÊt 2001, tr: 119 - 200) Nh­ vËy x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. Dùa vµo nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn chóng ta sÏ ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Ch­¬ng II 1. Nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn. 1.1. Néi dung cña nguyªn lý Mäi sù vËt hiÖn t­îng cña thÕ giíi ®Òu n»m trong mèi liªn hÖ phæ biÕn kh«ng cã sù vËt hiÖn t­îng nµo tån t¹i mét c¸ch biÖt lËp mµ chóng t¸c ®éng lÉn nhau, r»ng buéc quy ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau, c¸c mèi liªn hÖ quy ®Þnh trong mçi tæng thª cña nã quy ®Þnh sù biÕn ®æi cña sù vËt, khi c¸c mèi liªn hÖ thay ®æi tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn thay ®æi sù vËt . Quan ®iÓm biÖn chøng duy vËt cßn kh¼ng ®Þnh tÝnh kh¸ch quan vµ ®a d¹ng ho¸ cña mèi liªn hÖ gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn t­îng. Mèi liªn hÖ lµ kh¸ch quan, lµ thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi. TÝnh ®a d¹ng cña mèi liªn hÖ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp; cã mèi liªn hÖ chung bao qu¸t toµn bé thÕ giíi, cã mèi liªn hÖ bao qu¸t mét sè lÜnh vùc hoÆc mét lÜnh vùc riªng biÖt cña thÕ giíi ®ã, cã mèi liªn hÖ b¶n chÊt vµ kh«ng b¶n chÊt, cã mèi liªn hÖ tÊt yÕu vµ ngÉu nhiªn…. c¸c lo¹i liªn hÖ kh¸c nhau cã vai trß kh¸c nhau ®èi víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt vÒ mèi liªn hÖ còng ®ßi hái ph¶i thõa nhËn tÝnh t­¬ng ®èi trong sù ph©n lo¹i cña c¸c mèi liªn hÖ. 1.2. ý nghÜa cña nguyªn lý Tõ viÖc nghiªn cøu nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn, ®ßi hái trong qu¸ tr×nh nhËn thøc còng nh­ ho¹t ®éng thùc tiÔn chóng ta cÇn thùc hiÖn nguyªn t¾c toµn diÖn vµ lÞch sö cô thÓ. Theo nguyªn t¾c vÒ quan ®iÓm toµn diÖn th× trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn con ng­êi cÇn xem xÐt sù vËt trong tÝnh toµn vÑn cña nhiÒu mèi liªn hÖ nhiÒu mÆt, nhiÒu yÕu tè vèn cã cña nã kÓ c¶ c¸c qu¸ tr×nh, c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña sù vËt, c¶ trong qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai, cã nh­ vËy míi n¾m b¾t ®­îc thùc chÊt cña sù vËt khi tu©n thñ nguyªn t¾c con ng­êi sÏ tr¸nh ®­îc sai lÇm cùc ®oan, phiÕn diÖn mét chiÒu, kh«ng ®ång nhÊt vµ san b»ng c¸c mèi liªn hÖ, c¸c mÆt cña sù vËt ph¶i ph¶n ¸nh ®óng vai trß cña tõng mèi liªn hÖ ph¶i rót ra ®­îc mèi liªn hÖ b¶n chÊt chñ yÕu cña sù vËt. Khi tu©n thñ nguyªn t¾c nµy con ng­êi sÏ tr¸nh ®­îc mèi quan hÖ thø yÕu vµ chiÕt trung. Theo quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ th× khi nghiªn cøu xem xÐt sù vËt ph¶i ®Æt nã trong ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ trong kh«ng gian vµ thêi gian x¸c ®Þnh mµ nã ®ang tån t¹i ph¸t triÓn, ®ång thêi ph¶i ph©n tÝch v¹ch ra ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh ®èi víi sù tån t¹i cña sù vËt, víi tÝnh chÊt cña sù vËt vµ víi xu h­íng vËn ®éng ph¸t triÓn cña nã. Khi vËn dông mét lý luËn nµo ®ã vµo trong thùc tiÔn cÇn tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n¬i vËn dông, tr¸nh bÖnh gi¸o ®iÒu dËp khu©n m¸y mãc. 2. VËn dông nguyªn lý mèi liªn hÖ phæ biÕn ®Ó ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ . 2.1. Kh¸i niÖm vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh "më cöa" nÒn kinh tÕ, ®­a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc tham gia tÝch cùc vµo c¹nh tranh quèc tÕ, sù tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh«ng gian vµ m«i tr­êng ®Ó chiÕm lÜnh nh÷ng vÞ trÝ phï hîp nhÊt cã thÓ ®­îc trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. §ã còng lµ qu¸ tr×nh chóng ta tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh khu vùc vµ thÕ giíi, qua ®ã mµ thiÕt lËp mèi quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ®Çu t­, khoa häc vµ c«ng nghÖ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. (T¹p chÝ nghiªn cøu - trao ®æi - V­¬ng ThÞ BÝch Thuû) 2.2. Vai trß cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ con ®­êng duy nhÊt ®Ó ®­a mét quèc gia kh«ng ngõng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ n©ng cao tr×n ®é khoa häc kü thuËt cña nøoc m×nh. Theo quan ®iÓm biÖn chøng vÒ mèi quan liªn hÖ phæ biÕn cña c¸c nhµ triÕt häc ®· kh¼ng ®Þnh ë trªn :"Mäi sù vËt hiÖn t­îng cña thÕ giíi ®Òu n»m trong mèi liªn hÖ phæ biÕn kh«ng cã sù vËt hiÖn t­îng nµo tån t¹i mét c¸ch biÖt lËp mµ chóng t¸c ®éng lÉn nhau, r»ng buéc quy ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau". Khi ¸p dông quan ®iÓm nµy vµo thùc tÕ lµ hoµn toµn ®óng khi mét quèc gia tù m×nh t¸ch ra khái mèi quan hÖ víi c¸c quèc gia kh¸c th× nã kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. Bëi v× tr­íc hÕt mét quèc gia kh«ng thÓ tù m×nh cung cÊp nh÷ng nhu cÇu cho quèc gia m×nh, do mçi quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu cã mét thÕ m¹nh riªng nh­ NhËt B¶nh mÆc dï lµ mét quèc gia ph¸t triÓn m¹nh vÒ khoa häc kü thuËt nh­ng l¹i lµ mét n­íc nghÌo tµi nguyªn kho¸ng s¶n, thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ trong n­íc nhá bÐ. NÕu nh­ NhËt B¶n kh«ng héi nhËp kinh tÕ giao l­u víi c¸c quèc gia kh¸c vÒ trao ®æi hµng ho¸ vµ mua nguyªn vËt liÖu th× NhËt B¶n sÏ kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh­ ngµy nay. Vµ c¶ Mü mÆc dï lµ mét quèc gia ph¸t triÓn bËc nhÊt thÕ giíi hiÖn nay, lµ trung t©m khoa häc kü thuËt cña thÕ giíi nh­ng ®Ó cã sù ph¸t triÓn nh­ vËy lµ do Mü cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n më cöa héi nhËp kinh tÕ vµ thu hót nh©n tµi kh¾p thÕ giíi còng nh­ mua ®­îc nh÷ng nguyªn vËt liÖu víi gi¸ rÎ vµ cã thÞ tr­êng réng lín trªn toµn thÕ giíi. §ã lµ nh÷ng quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bËc nhÊt thÕ giíi ph¸t triÓn ®­îc nÒn kinh tÕ nh­ ngµy nay lµ do sù phèi hîp kinh tÕ quèc tÕ. Cßn c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn th× sao? Ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng dï quèc gia giµu hay nghÌo còng ph¶i tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Së dÜ nh­ vËy bëi v× c¸c quèc gia nghÌo cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn lµ do tr×nh ®é khoa häc kü thuËt l¹c hËu, tr×nh ®é hiÓu biÕt thÊp. Nªn c¸c n­íc nµy cµng cÇn tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó tiÕp thu thªm ®­îc nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®i tr­íc, ®ång thêi trao ®æi mua b¸n víi c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ xuÊt kh¶u nh©n c«ng d­ thõa, xuÊt khÈu nguyªn nh©n vËt liÖu vµ mua c¸c thiÕt bÞ kü thuËt m¸y mãc hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao tr×nh ®é khoa häc kü thuËt trong n­íc, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. CÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng tr­íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng t¸ch ra khái céng ®ång quèc tÕ. Sù x· héi ho¸ m¹nh mÏ cña lùc l­îng s¶n xuÊt, sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· lµm n¶y sinh yªu cÇu hîp t¸c ®a d¹ng nhiÒu chiÒu, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng trªn ph¹m vi toµn cÇu. Mçi n­íc trë thµnh mét bé phËn h÷u cña thÕ giíi, nÒn kinh tÕ cña mçi d©n téc ®­îc ®Æt trong sù phô thuéc vµo mèi quan hÖ qua l¹i víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chóng ta cã c¬ héi tÝch luü ®­îc nh÷ng tiÒn ®Ò, nh÷ng ®iÒu kiÖn cho mét tr×nh ®é ph¸t triÓn míi. Tr­íc hÕt chóng ta cã c¬ héi thu hót vèn, khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý kinh tÕ tõ bªn ngoµi vµ më réng thÞ tr­êng ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®­a ®Êt n­íc ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn. Víi mét nÒn kinh tÕ yÕu kÐm, nÕu kh«ng tranh thñ ®­îc nh÷ng c¬ héi do toµn cÇu ho¸ mang l¹i dï lµ toµn cÇu ho¸ ®ang do CNTB chi phèi th× chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng CNXH ®­îc. ChØ riªng vÊn ®Ò "häc hái" CNTB ®· lµ mét ®Ò tµi kh¸ch quan, mét yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi viÖc x©y dùng CNXH ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn. Nh­ Lªnin ®· nãi:"Chóng ta kh«ng h×nh dung mét thø chñ nghÜa x· héi nµo kh¸c h¬n lµ CNXH dùa trªn c¬ së nh÷ng bµi häc mµ nÒn v¨n minh lín cña CNTB ®· thu ®­îc" (Theo t¹p chÝ nghiªn cøu - trao ®æi, bµi viÕt "b¶n chÊt cña toµn cÇu ho¸ vµ kh¶ n¨ng héi nhËp cña ViÖt Nam" ThS V­¬ng ThÞ BÝch Thuû) 2.3. Xu h­íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trªn thÕ giíi Xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®ang lµ vÊn ®Ò næi bËt cña kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. ThÕ giíi ®ang chøng kiÕn sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ sinh häc. Lµm t¨ng nhanh lùc l­îng s¶n xuÊt vµ t¹o ra sù thay ®æi s©u s¾c c¬ cÊu s¶n xuÊt, ph©n phèi, tiªu dïng thóc ®Èy qu¸ tr×nh quèc tª ho¸, x· héi ho¸ nÒn kinh tÕ, còng nh­ qu¸ tr×nh tham gia cña mçi quèc gia vµo ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ. §©y chÝnh lµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay c¸c ®Þnh chÕ vµ tæ chøc kinh tÕ - th­¬ng m¹i khu vùc vµ quèc tÕ ®· ®­îc h×nh thµnh ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, t¹o lËp hµnh lang ph¸p luËt chung vµ ®Ó c¸c n­íc cïng tham gia vµo qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò lín cña kinh tÕ thÕ giíi mµ kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ thùc hiÖn mét c¸ch ®¬n lÎ. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trªn thÕ giíi hiÖn nay thÓ hiÖn qua mét sè xu h­íng chÝnh nh­ sau: - Xu h­íng t¨ng c­êng hîp t¸c ®a ph­¬ng. - Xu h­íng tù do ho¸ vµ khu vùc ho¸ - Th­¬ng m¹i dÞch vô ®ãng vai trß quan träng trong th­¬ng m¹i thÕ giíi. - Sù t¨ng c­êng chÝnh s¸ch b¶o hé víi c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i hiÖn ®¹i (trÝch bµi viÕt cña Thø tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i L­¬ng V¨n Tù ®¨ng trªn t¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè ra th¸ng 3/2004). 2.4. Kh¸i niÖm vÒ nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ Mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ cã thÓ ®­îc hiÓu lµ nÒn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng thÝch øng cao víi nh÷ng biÕn ®éng cña t×nh h×nh quèc tÕ vµ trong bÊt cø t×nh huèng nµo nã còng cã thÓ cho phÐp duy tr× c¸c hµnh ®éng b×nh th­êng cña x· héi vµ phôc vô ®¾c lùc cho c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. §ã lµ nÒn kinh tÕ ph¶i cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, hiÖu qu¶ vµ ®¶m b¶o ®é an toµn cÇn thiÕt, cã tèc ®é ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cao, c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu c¬ b¶n c©n ®èi, c¬ cÊu mÆt hµng ®a d¹ng, phong phó víi tû lÖ c¸c mÆt hµng c«ng nghÖ vµ cã gi¸ trÞ gia t¨ng lín chiÕm ­u thÕ, c¬ cÊu thÞ tr­êng quèc tÕ; ®èi t¸c còng ®a d¹ng vµ tr¸nh chØ tËp trung qu¸ nhiÒu vµo mét vµi môc tiªu; ®¶m b¶o nÒn tµi chÝnh lµnh m¹nh, ®Æc biÖt gi÷ c©n b»ng cÇn thiÕt trong c¸n c©n thanh to¸n vµ cã nguån dù tr÷ quèc gia m¹nh. (Nguån: b¸o ®Çu t­ chøng kho¸n). Nh­ vËy nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ nÒn kinh tÕ kh«ng bÞ lÖ thuéc, phô thuéc vµo c¸c n­íc kh¸c, ng­êi kh¸c hoÆc mét tæ chøc kinh tÕ nµo ®ã vÒ ®­êng lèi, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, kh«ng bÞ bÊt cø ai dïng nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, tµi chÝnh, th­¬ng m¹i, viÖn trî ®Ó ¸p ®Æt khèng chÕ, lµm tæn h¹i chñ quyÒn quèc gia vµ lîi Ých c¬ b¶n cña d©n téc. NÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ nÒn kinh tÕ tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, tr­íc sù khñng ho¶ng cña nÒn kinh tÕ tµi chÝnh bªn ngoµi, nã vÉn cã kh¶ n¨ng c¬ b¶n duy tr× sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn tr­íc sù bao v©y, c« lËp vµ chèng ph¸ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch, nªn vÉn cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng kh«ng bÞ sôp ®æ, kh«ng bÞ rèi lo¹n. (Tµi liÖu nghiªn cøu v¨n kiÖn ®¹i héi IX cña §¶ng, NXB CTQG, Hµ Néi 2001, tr 109). Trong thêi ®¹i ngµy nay, ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ kh«ng cßn ®­îc hiÓu ®ã lµ mét nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, tù cung tù cÊp, mµ ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ biÖn chøng víi më cöa, héi nhËp, chñ déng tham gia sù giao l­u, hîp t¸c vµ c¹nh tranh quèc tÕ trªn c¬ së ph¸t huy tèi ®a néi lùc vµ lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ còng ®ång thêi héi nhËp ®­îc vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ. 2.5. Mèi quan hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ NÕu nh­ chØ cã héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mµ kh«ng cã x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ th× quèc gia ®ã cã ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc kh«ng? C©u tr¶ lêi ë ®©y lµ kh«ng. Qua nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm s©u s¾c mµ mét sè n­íc ch©u ¸ rót ra sau khi bÞ r¬i vµo cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ nÆng nÒ n¨m 1997-1998, lµ sù phô thuéc cña nÒn kinh tÕ vÒ vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ sù ®Çu c¬ trôc lîi cña nh÷ng nhµ kinh doanh tiÒn tÖ qua thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c¸c luång vèn ng¾n h¹n. C¸c nÒn kinh tÕ nµy v­ît qua ®­îc giai ®o¹n khã kh¨n, nhanh chãng phôc håi mét phÇn rÊt quan träng, theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ ph©n tÝch kinh tÕ n­íc ngoµi lµ do nÒn kinh tÕ Mü mÊy n¨m qua cã sù t¨ng tr­ëng kh¸. Tuy nhiªn, hiÖn nay khi nÒn kinh tÕ Mü ®ang ngËp trong trong khã kh¨n, nhÊt lµ sau sù kiÖn 11-9-2001 võa qua ng­êi ta l¹i dù ®o¸n r»ng nÒn kinh tÕ mét sè n­íc ch©u ¸ khã bÒ v­¬n dËy v× ®· dùa qu¸ nhiÒu vµo xuÊt khÈu, kh«ng tranh thñ thêi c¬ tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch trong n­íc nh»m ®¶m b¶o sù æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ cña m×nh. Råi n÷a, nî nÇn vµ nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng bÊt æn chÝnh trÞ, lËt ®æ, ®¶o chÝnh, chiÕn tranh gi÷a c¸c phe ph¨i, ®Æc biÖt n¹n ®ãi lu«n ®e do¹ m¹ng sèng hµng triÖu ng­êi... lµ minh chøng cho thÊy chØ biÕt sèng dùa vµo bªn ngoµi, phô thuéc h¼n vµo bªn ngoµi th× sÏ ch¼ng bao giê ph¸t triÓn ®­îc nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Theo tæng kÕt cña UN§P (tæ chøc hç trî ph¸t triÓn cña liªn hiÖp quèc) cho r»ng “tõ khi diÔn ra qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®Õn nay trªn thÕ giíi cã 10 n­íc giµu lªn, nh­ng cã 180 n­íc nghÌo ®i, trong ®ã cã 60 n­íc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp hî tr­íc khi tham gia toµn cÇu ho¸. Tæng kÕt nh÷ng n­íc vay nî ®Ó ph¸t triÓn cho thÊy ch­a ®Õn 10% sè n­íc cã kh¶ n¨ng tr¶ ®­îc bî, sè cßn l¹i trë thµnh con nî l­u c÷u”. (Tµi liÖu nghiªn cøu v¨n kiÖn ®¹i héi IX cña §¶ng, nxb: CTQG Hµ Néi 2001 tr25). Qua nh÷ng sè liÖu tæng kÕt ë trªn chóng ta thÊy r»ng nÕu mét quèc gia kh«ng tù m×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ mµ chØ phô thuéc vµo c¸c phe ph¸i m¹nh h¬n hoÆc phô thuéc vµo mét n­íc lín h¬n sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ nghiªm träng lµm cho nÒn kinh tÕ cña quèc gia ®ã lu«n chÞu sù ¶nh h­ëng ®èi víi tõng biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc gia kh¸c vµ sÏ kh«ng tù m×nh ®øng dËy ®­îc khi cã sù biÕn kinh tÕ x¶y ra. Nh­ vËy nÒn kinh tÕ cña quèc gia ®ã sÏ lu«n l¹c hËu vµ chËm tiÕn. §ã chÝnh lµ lý do v× sao trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. Nh­ vËy x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, hç trî vµ t¸c ®éng lÉn nhau cïng ®i ®Õn môc ®Ých cuèi cïng lµ t¹o ra sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña quèc gia ®ã. §ång thêi gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn lµ mèi quan hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi. Mèi quan hÖ bªn trong lµ x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ mèi quan hÖ bªn ngoµi lµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Vµ c¶ hai mèi quan hÖ nµy ®Òu t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc trong ®ã x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn vËn mÖnh cña ®Êt n­íc cßn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ nh©n tè thóc ®Èy, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Bëi chØ cã x©y dùng ®­îc mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ chóng ta míi cã ®Çy ®ñ t­ c¸ch vµ thùc lùc ®Ó chñ ®éng héi nhËp ®óng h­íng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc tÕ vµ ng­îc l¹i, chØ cã chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chóng ta míi nhanh chãng bæ xung søc m¹nh néi lùc cßn khiÕm khuyÕt, thiÕu hôt, rót ng¾n con ®­êng ph¸t triÓn nh»m kh«ng ngõng tù hoµn thiÖn m×nh ®Ó gi÷ v÷ng h¬n n÷a ®éc lËp tù chñ. H¬n n÷a, muèn chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét c¸ch ®óng ®¾n vµ m¹nh mÏ kh«ng thÓ kh«ng b¾t ®Çu tõ nÒn t¶ng søc m¹nh tæng thÓ cña mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. NÕu vÊn ®Ò thø nhÊt lµ tiÒn ®Ò lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho vÊn ®Ò thø hai th× ®Õn l­ît nã, vÊn ®Ò thø hai l¹i lµ hÖ qu¶, lµ ®éng lùc, lµ m«i tr­êng ph¸t triÓn míi cña vÊn ®Ò thø nhÊt. §ã lµ mét qu¸ tr×nh biÖn chøng. VÊn ®Ò dÆt ra ë ®©y lµ ph¶i x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ nh­ thÕ nµo trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ë ®©y x©y dùng “®éc lËp, tù chñ” kh«ng cã nghÜa lµ tù biÖt lËp hoÆc c« lËp m×nh mµ ph¶i chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc “më cöa” kh«ng cã nghÜa lµ “ngã cöa”, “héi nhËp” kh«ng ph¶i lµ “hoµ tan”. Ph¶i n¾m b¾t ®­îc kh¶ n¨ng néi lùc cña quèc gia ®Ó linh ho¹t trong hîp t¸c ®èi ngo¹i kinh tÕ. Nh­ ®· nãi ë trªn xu h­íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· trë thµnhmét xu thÕ lín cña kinh tÕ thÕ giíivµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ tõ vµi thËp niªn trë l¹i ®©y .Xu h­íng nµy l«i cuèn nhiÒu n­íc tham gia, võa cã mÆt tÝch cùc võa cã mÆt tiªu cùc, võa thóc ®Èy hîp t¸c, võa t¨ng søc Ðp c¹nh tranh. Do vËy, ®Ó héi nhËp mµ kh«ng hoµ tan rÊt cÇn sù tØnh t¸o nh×n nhËn trong thùc tÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i mét sè n­íc giµu lªn trong khi mét sè n­íc kh¸c nghÌo h¼n ®i. Ngay trong tõng n­íc sù tù do th­¬ng m¹i còng cã lîi cho tÇng líp nµy, nh­ng l¹i cã h¹i cho tÇng líp kh¸c. Cô thÓ nh­ Mü vµ Liªn minh ch©u ¢u (EU), tuy tù do ho¸ th­¬ng m¹i nh­ng vÉn duy tr× chÝnh s¸ch b¶o hé hµng n«ng s¶n - thÕ m¹nh chñ lùc cña c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng . HoÆc nh­ vô kiÖn c¸ ba sa cña ViÖt Nam võa qua, vÒ thùc chÊt chÝnh lµ ®Ó b¶o vÖ nh÷ng ngµnh kinh tÕ kh«ng cßn ®ñ søc c¹nh tranh. §iÒu nµy liÖu cã c«ng b»ng : trªn thùc tÕ chÝnh phñ c¸c n­íc, d­íi ¸p lùc cña cö tri bá phiÕu cho m×nh kh«ng thÓ nµo ®ång ý nh÷ng ®iÒu kho¶n th­¬ng m¹i cã thÓ g©y h¹i cho mét bé phËn, mét ngµnh kinh tÕ cña hä. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ hiÖn nay, c¸c n­íc giµu ®· thµnh c«ng trong viÖc thiÕt l©p “cuéc ch¬i” tù do ho¸ th­¬ng m¹i víi nh÷ng luËt ch¬i do hä ®Æt ra. Mü, ch©u ¢u, NhËt B¶n ®· thµnh c«ng trong viÖc buéc c¸c n­íc kh¸c gì bá nh÷ng rµo c¶n ®Ó hµng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cña m×nh trµn vµo c¸c n­íc nµy. Ng­îc l¹i hä còng l¹i thµnh c«ng trong viÖc duy tr× møc thuÕ cao ®¸nh vµo hµng n«ng s¶n nhËp khÈu ®¬n gi¶n lµ v× luËt ch¬i trong tay kÎ m¹nh Nãi nh­ vËy, kh«ng cã nghÜa lµ s©n ch¬i kh«ng “®Ñp” th× kh«ng ch¬i mµ viÖc tham dù mét c¸ch tÝch cùc vµo s©n ch¬i nµy lµ chuyÖn tÊt yÕu vµ kh«ng thÓ phñ nhËn, v× bªn c¹nh nh÷ng mÆt ch­a ®­îc vÉn cßn rÊt nhiÒu mÆt ®­îc vµ vÊn ®Ò lµ tËn dông c¸c c¬ héi nµy nh­ thÕ nµo? VÒ thùc chÊt héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù kÕt hîp néi lùc víi ngo¹i lùc, kÕt hîp søc m¹nh cña d©n téc víi søc m¹nh cña thêi ®¹i nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña d©n téc, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. 3. Sù vËn dông nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn mét c¸ch s¸ng t¹o cña ®¶ng vµ Nhµ n­íc ta viÖc kÕt hîp qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 3.1 Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi n­íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®ang lµ vÊn ®Ò næi bËt cña kinh tÕ thÕ giíi , t¹o ra søc Ðp buéc chóng ta ph¶i chÊp nhËn “cuéc ch¬i” nÕu kh«ng cè g¾ng ®i cïng nhÞp víi c¸c n­íc trong khu vùc th× ViÖt Nam cã nguy c¬ bÞ tôt hËu vµ chÞu thua thiÖt cña ng­êi ®i sau Héi nhËp kinh tÕ hiÖn luon cã hai mÆt, tr­íc hÕt héi nhËp kinh tÕ khiÕn c¸c n­íc ph¶i më cöa thÞ tr­êng vÒ th­¬ng m¹i hµng ho¸, lµm gi¶m nh÷ng kh¸c biÖt th«ng qua viÖc tiÕn tíi b·i bá hµng rµo vµ biÖn ph¸p phi thuÕ quan më cöa thÞ tr­êng dÞch vô vµ ®Çu t­. Víi viÖc tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy chóng ta sÏ cã c¬ héi më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, thu hót ®­îc mét nguån ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi, nhÊt lµ tranh thñ ®­îc nguån viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ngµy cµng lín, ®ång thêi gi¶m ®¸ng kÓ nî n­íc ngoµi. tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kü n¨ng qu¶n lý, ®µo t¹o ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé n¨ng lùc ®Ó tham gia héi nhËp. Nh­ng quan träng h¬n c¶ lµ thùc hiÖn ®­îc chñ tr­¬ng chuyÓn toµn bé nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, ®Æt tÊt c¶ doanh nghiÖp vµo m«i tr­êng c¹nh tranh, lÊy hiÖu qu¶ lµ môc tiªu cña doanh nghiÖp , xo¸ bá t­ t­ëng bao cÊp tr«ng chê vµo sù trî gióp vµ b¶o hé cña Nhµ n­íc, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng sÏ t¹o ra ¸p lùc c¹nh tranh lín h¬n, nhÊt lµ tõ phÝa Trung Quèc, Ên §é, vµ phÇn lín lµ c¸c n­íc ASEAN, vèn lµ nh÷ng n­íc s¶n xuÊt mang tÝnh c¹nh tranh víi n­íc ta vµ cã nhiÒu ­u thÕ h¬n ta, thËm chÝ ngay c¶ trong nh÷ng ngµnh hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta hiÖn nay nh­ n«ng s¶n, thuû s¶n, may mÆc, giµy dÐp, . Trong thu hót FDI chóng ta còng vÊp ph¶i sù c¹nh tranh khèc liÖt h¬n vµ nguy c¬ sÏ gi¶m FDI n­íc ta nÕu chóng ta kh«ng cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ m¹nh mÏ lµm t¨ng tÝnh hÊp dÉn h¬n h¼n so víi c¸c n­íc trong khu vùc. (Nguån : Thêi b¸o tµi chÝnh - bµi viÕt cña Bé tr­ëng Tr­¬ng §×nh TuyÓn) 3.2 Thùc tr¹ng tiÕn tr×nh ®æi míi vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt Nam Nh÷ng thµnh tùu c¬ b¶n mµ ®Êt n­íc ta ®· ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m qua khi tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ rÊt lín lao. §Êt n­íc ta tho¸t ra khái t×nh tr¹ng bÞ bao v©y cÊm vËn, c« lËp, t¹o dùng ®­îc m«i tr­êng quèc tÕ, khu vùc thuËn lîi cho c«ng viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, n©ng cao vÞ thÕ n­íc ta trªn chÝnh tr­êng vµ th­¬ng tr­êng thÕ giíi. Cho ®Õn nay ViÖt Nam ®· ký 86 hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng, 46 hiÖp ®Þnh khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t­ vµ 40 hiÖp ®Þnh chèng ®¸nh thuÕ 2 lÇn víi c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ, cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi trªn 160 n­íc vµ nÒn kinh tÕ; thiÕt lËp quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ lµ thµnh viªn cña ASEAN, ASEM , APEC... Thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi (1991 - 2000) ; GDP t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 8,2%/n¨m, trong giai ®o¹n 1991 - 2000, kho¶ng 7% trong hai n¨m 2001 vµ 2002 , n¨m 2003 t¨ng 7,2% vµ lµ n­íc cã tèc ®é t¨ng GDP thø hai thÕ giíi, chØ ®øng sau Trung Quèc. H¹ tÇng c¬ së ®­îc c¶i thiÖn râ rªt. Thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ mét c¸ch tÝch cùc theo ®Þnh h­íng t¨ng dÇn tû träng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m dÇn tû träng gi¸ trÞ n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu thu nhËp quèc d©n. C¬ cÊu vïng kinh tÕ còng b¾t ®Çu thay ®æi theo h­íng h×nh thµnh c¸c vïng trong ®iÓm , c¸c khu xuÊt nhËp khÈu tËp trung , c¸c khu chÕ xuÊt, chuyÓn toµn bé nÒn kinh tÕ sang m«i tr­êng c¹nh tranh lÊy môc ®Ých vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµm c¬ së, thay ®æi thãi quen tr«ng chê vµo sù b¶o hé cña Nhµ n­íc cña c¸c doanh nghiÖp. Më réng ®­îc thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn t¹o thªm viÖc lµm , t¨ng thu ng©n s¸ch. N¨m 1990 kim ng¹ch xuÊt khÈu míi ®¹t 2,404 tû USD vµ nhËp khÈu 2,752 tû USD th× n¨m 2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· ®¹t 15 tû USD (nÕu tÝnh c¶ dÞch vô th× ®¹t 17,6 tû USD), t¨ng mçi n¨m trung b×nh trªn 20%, cã n¨m t¨ng 30% (gÊp 7 lÇn n¨m 1990). N¨m 2003 xuÊt khÈu ®¹t 20,176 tû USD. XuÊt khÈu b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t 200 USD, ®©y lµ møc ®­îc thÕ giíi c«ng nhËn lµ quèc gia cã nÒn xuÊt khÈu b×nh th­êng. Bªn c¹nh ®ã n­íc ta cßn thu hót ®­îc mét nguån lín ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi (FDI). §Õn nay ta ®· thu hót ®­îc trªn 41,538 tû USD vèn ®Çu t­ tõ 64 quèc gia vµ vïng l·nh thæ víi trªn 4.370 dù ¸n trong ®ã ®· thùc hiÖn trªn 24,654 tû USD. Nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, chiÕm gÇn 30% vèn ®Çu t­ x· héi, 35% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, 20% xuÊt khÈu, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho kho¶ng 40 v¹n lao ®éng vµ hµng chôc v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp . Tranh thñ ®­îc kü thuËt tiªn tiÕn vµ khoa häc qu¶n lý míi. Tranh thñ ®­îc nguån viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ngµy cµng lín, ®ång thêi gi¶m ®¸ng kÓ nî n­íc ngoµi. C¸c nhµ tµi trî ®· cam kÕt giµnh cho n­íc ta 20 tû USD , chñ yÕu lµ cho vay ­u ®·i vµ mét phÇn lµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã n­íc ta cßn tån t¹i kh«ng Ýt khã kh¨n h¹n chÕ ®ã lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nh×n chung cßn yÕu, chÝnh s¸ch vÜ m« ch­a t¹o ®­îc ®éng lùc khuyÕn khÝch doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. Doanh nghiÖp ViÖt Nam phÇn lín ®Òu cã quy m« nhá, Ýt vèn. §a phÇn c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc ho¹t ®éng trong t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ cã t­ t­ëng tr«ng chê vµo sù b¶o hé cña Nhµ n­íc . HÖ thèng chÝnh s¸ch , c¬ chÕ qu¶n lý cña Nhµ n­íc ch­a t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh thùc sù gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. M«i tr­êng kinh doanh vÉn cßn mét sè bÊt cËp vÒ khu«n kh« rph¸p lý vµ thÓ chÕ, cÊu tróc thÞ tr­êng vµ hµnh vi c¹nh tranh. ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a hoµn thiÖn thÓ hiÖn ë sù thiÕu ®ång bé cña c¸c yÕu tè nh­ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng ®Êt ®ai, bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng lao ®éng, khoa häc c«ng nghÖ... c¸c c¬ së ph¸p lý ®¶m b¶o c¹nh tranh chËm ®­îc ban hµnh vµ söa ®æi. Bªn c¹nh ®ã viÖc thùc thi ph¸p luËt cßn rÊt h¹n chÕ. Nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña ®¶ng vµ chÝnh phñ ban hµnh ch­a ®­îc thùc hiÖn triÖt ®Ó. Bé m¸y ®iÒu hµnh ë mét sè bé vµ ®Þa ph­¬ng cßn yÕu kÐm ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña doanh nghiÖp. 3.3 §­êng lèi ®æi míi vµ chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ chÝnh phñ Tr­íc nh÷ng biÕn ®æi cña t×nh h×nh thÕ giíi, xu thÕ tÊt yÕu cña quèc tÕ héi nhËp quèc tÕ , §¶ng ta ®· kÞp thêi ®Ò ra chñ tr­¬ng, quan ®iÓm, nguyªn t¾c vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ®Êt n­íc, nh»m cã thªm b¹n bÌ, t¹o thªm thÕ m¹nh, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, tranh ®­îc t×nh thÕ rÊt khã kh¨n sau khi Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u sôp ®æ. Víi nhËn thøc nh­ vËy t¹i ®¹i héi ®¶ng lÇn thø VII, ®¶ng ta ®· ®­a ra quan ®iÓm : thùc hiÖn ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, ®a d¹ng ho¸ , ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ, më réng hîp t¸c, trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi, t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn cña mçi quèc gia, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau. §¹i héi VII ®· ®­a ra khÈu hiÖu næi tiÕng “ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× ®éc lËp hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn” (V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII, nxb sù th©t, Hµ Néi 1991, tr147) §©y lµ b­íc më ®Çu cho quèc tÕ héi nhËp, quyÕt ®Þnh s¸ng suèt cã tÝnh b­íc ngoÆt vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i trong thêi kú ®æi míi §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ , ®¶ng ta chØ râ ph¶i tËn dông tèi ®a ngo¹i lùc, trªn c¬ së dùa vµo søc m×nh lµ chÝnh. Gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ, ®i ®«i víi më réng hîp t¸c quèc tÕ, ®a d¹ng ho¸ , ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i. Dùa vµo søc m×nh lµ chÝnh , ®i ®«i víi tranh thñ tèi ®a nguån lùc bªn ngoµi x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi h­íng m¹nh vµo xuÊt khÈu (V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu VIII, nxb Quèc gia Hµ Néi , 1996 tr84-85) Còng trong v¨n kiÖn ®¹i héi VIII, ®¶ng ta nªu râ “§iÒu chØnh c¬ cÊu thÞ tr­êng ®Ó võa héi nhËp khu vùc, võa héi nhËp toµn cÇu, xö lý ®óng ®¾n lîi Ých gi÷a ta vµ ®èi t¸c, chñ ®éng tham gia céng ®ång th­¬ng m¹i thÕ giíi, c¸c diÔn ®µn , c¸c tæ chøc , c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ, mét c¸ch chän läc, b­íc ®i thÝch hîp.” §Õn ®¹i héi IX, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ®¶ng tõng b­íc ®­îc bæ xung hoµn thiÖn h¬n. §¶ng ta tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh “chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ tranh thñ mäi thêi c¬ ®Ó ph¸t triÓn trªn nguyªn t¾c gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng XHCN, chñ quyÒn quèc gia vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b×nh ®¼ng cïng cã lîi, võa cã hîp t¸c, võa ®Êu tranh ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Ò cao c¶nh gi¸c tr­íc mäi ©m m­u ph¸ ho¹i cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch”. (V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, nxb : CTQG, Hµ Néi 2001, tr167) Ch­¬ng III Ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh mét lÇn n÷a gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã mèi quan hÖ biÖn chøng. ChØ cã x©y dùng ®­îc mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ chóng ta míi cã ®Çy ®ñ t­ c¸ch vµ thùc lùc ®Ó chñ ®éng héi nhËp ®óng h­íng vµ cã hiÖu qu¶. Vµ ng­îc l¹i , chØ cã chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chóng ta míi nhanh chãng bæ sung søc m¹nh cho néi lùc cßn khiÕm khuyÕt, thiÕu hót, rót ng¾n con ®­êng ph¸t triÓn nh»m kh«ng ngõng tù hoµn thiÖn m×nh ®Ó gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp d©n téc. Do ®ã, viÖc vËn dông nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµo ph©n tÝch chñ tr­¬ng , ®­êng lèi cña ®¶ng vÒ kinh tÕ lµ viÖc lµm hÕt søc ®óng ®¾n, gióp chóng ta kh«ng nh÷ng hiÓu râ chñ tr­¬ng, ®­êng lèi kinh tÕ ®ã mµ cßn gióp cho chóng ta cã sù tù tin, ý chÝ quyÕt t©m thùc hiÖn chñ tr­¬ng, ®­êng lèi ®ã. VËn dông nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th«ng qua ph©n tÝch mèi liªn hÖ bªn trong bªn ngoµi lµm s¸ng tá quan ®iÓm ®óng ®¾n cña ®¶ng ta trong viÖc l·nh ®¹o x©y dùng kinh tÕ ®Êt n­íc. Theo c¸c dù b¸o trong n¨m 2004, nÒn kinh tÕ thÕ giíi sÏ ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng tiÒm n¨ng. Bëi vËy, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n do th­¬ng m¹i toµn cÇu. MÆc dï vËy, khi nÒn kinh tÕ cña nhiÒu n­íc ®ang cã kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng ®i lªn, ®éng c¬ thóc ®Èy hä tù do ho¸ ®Ó t¨ng c­êng héi nhËp sÏ gi¶m. §©y cã thÓ lµ khã kh¨n ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ gia nhËp WTO. H¬n n÷a víi nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh hiÖn nay vµ dù b¸o trong t­¬ng lai, ViÖt Nam cÇn ph¶i chuÈn bÞ ®Ó ®èi phã, ng¨n ngõa nh÷ng bÊt æn ®Þnh vÒ tµi chÝnh cã thÓ x¶y ra , ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ViÖt Nam ph¶i x©y dùng cho m×nh mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®Ó cã thÓ øng phã tr­íc mäi khã kh¨n trong quèc tÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c - Lª nin 2. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX , nxb CTQG Hµ Néi s¶n xuÊt 2001 3. T¹p chÝ nghiªn cøu - trao ®æi - V­¬ng ThÞ BÝch Thuû 4. T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè ra th¸ng 3/2004 bµi viÕt cña thø tr­ëng bé th­¬ng m¹i L­¬ng V¨n Tù 5. B¸o ®Çu t­ chøng kho¸n 6. Thêi b¸o tµi chÝnh, bµi viÕt cña Bé tr­ëng Tr­¬ng §×nh TuyÓn 7. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, nxb Sù thËt, Hµ Néi 1991 8. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc VII, nxb QGHN 1996 Môc lôc