Lời mở đầu
Phát triển con người là mục tiêu cao cả nhất cả nhất của toàn nhân loại. Làn sóng văn minh thứ ba đang được loài người tới một kỉ nguyên mới, mở ra bao khả năng để họ tìm ra những con đường tối ưu đi tới tương lai. Trong bối cảnh đó sự tan rã của hệ thống xã hội chủ nghĩa càng làm cho các tư tưởng tự do tìm kiếm con đường khả quan nhất cho sự nghiệp phát triển con người Việt Nam càng dễ đi đến phủ nhận vai trò và khả năng của chủ nghĩa Mác - Lênin.
Trong thực tế, không ít người rẽ ngang đi tìm khả năng phát triển đó trong chủ nghĩa tư bản. Nhiều người trở về phục sinh và tìm sự hoàn thiện con người trong các tôn giáo và hệ tư tưởng truyền thống, con người lại “sáng tạo” ra những tư tưởng, tôn giáo mới cho “phù hợp” hơn với con người Việt Nam hiện nay. Song nhìn nhận lại một cách thật sự khách quan và khoa học sự tồn tại của chủ nghĩa Mác - Lênin trong xã hội ta, có lẽ không ai phủ nhận được vai trò ưu trội và triển vọng của nó trong sự phát triển con người.
Trên cơ sở vận dụng khoa học và sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin về con người tại hội nghị lần thứ tư của ban chấp hành trung ương khoá VII, Đảng ta đã đề ra và thông qua nghị quyết về việc phát triển con người Việt Nam toàn diện với tư cách quyết về việc phát triển con người Việt Nam toàn diện với tư cách là “động lực của sự nghiệp xây dựng xã hội mới đồng thời là mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Đó là “con người phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức”.
Do nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề con người, em đã chọn đề tài: “Quan điểm của chủ nghĩa Mác về con người”.
17 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2671 | Lượt tải: 3
Bạn đang xem nội dung tài liệu Quan điểm của chủ nghĩa Mác về con người, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi më ®Çu
Ph¸t triÓn con ngêi lµ môc tiªu cao c¶ nhÊt c¶ nhÊt cña toµn nh©n lo¹i. Lµn sãng v¨n minh thø ba ®ang ®îc loµi ngêi tíi mét kØ nguyªn míi, më ra bao kh¶ n¨ng ®Ó hä t×m ra nh÷ng con ®êng tèi u ®i tíi t¬ng lai. Trong bèi c¶nh ®ã sù tan r· cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa cµng lµm cho c¸c t tëng tù do t×m kiÕm con ®êng kh¶ quan nhÊt cho sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam cµng dÔ ®i ®Õn phñ nhËn vai trß vµ kh¶ n¨ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin.
Trong thùc tÕ, kh«ng Ýt ngêi rÏ ngang ®i t×m kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®ã trong chñ nghÜa t b¶n. NhiÒu ngêi trë vÒ phôc sinh vµ t×m sù hoµn thiÖn con ngêi trong c¸c t«n gi¸o vµ hÖ t tëng truyÒn thèng, con ngêi l¹i “s¸ng t¹o” ra nh÷ng t tëng, t«n gi¸o míi cho “phï hîp” h¬n víi con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay. Song nh×n nhËn l¹i mét c¸ch thËt sù kh¸ch quan vµ khoa häc sù tån t¹i cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong x· héi ta, cã lÏ kh«ng ai phñ nhËn ®îc vai trß u tréi vµ triÓn väng cña nã trong sù ph¸t triÓn con ngêi.
Trªn c¬ së vËn dông khoa häc vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ con ngêi t¹i héi nghÞ lÇn thø t cña ban chÊp hµnh trung ¬ng kho¸ VII, §¶ng ta ®· ®Ò ra vµ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn víi t c¸ch quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn víi t c¸ch lµ “®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi ®ång thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. §ã lµ “con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc”.
Do nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò con ngêi, em ®· chän ®Ò tµi: “Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi”.
Néi dung
ch¬ng i. lý luËn cña chñ nghÜa m¸c vÒ con ngêi.
I.B¶n chÊt cña con ngêi.
a. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c vÒ con ngêi:
Cã thÓ nãi vÊn ®Ò con ngêi lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña thÕ giíi tõ tríc tíi nay. §ã lµ vÊn ®Ò mµ lu«n ®îc c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c nhÊt. Kh«ng nh÷ng thÕ trong nhiÒu ®Ò tµi khoa häc cña x· héi xa vµ nay th× ®Ò tµi con ngêi lµ mét trung t©m ®îc c¸c nhµ nghiªn cøu cæ ®¹i ®Æc biÖt chó ý. C¸c lÜnh vùc t©m lý häc, sinh häc, y häc, triÕt häc, x· héi häc.v.v...Tõ rÊt sím trong lÞch sö ®· quan t©m ®Õn con ngêi vµ kh«ng ngõng nghiªn cøu vÒ nã. Mçi lÜnh vùc nghiªn cøu ®ã ®Òu cã ý nghÜa riªng ®èi vãi sù hiÓu biÕt vµ lµm lîi cho con ngêi.
H¬n bÊt cø mét lÜnh vùc nµo kh¸c, lÜnh vùc triÕt häc l¹i cã nhiÒu m©u thuÉn trong quan ®iÓm, nhËn thøc vµ nã ®· g©y nªn sù ®Êu tranh kh«ng biÕt khi nµo dõng. Nh÷ng lËp trêng chÝnh trÞ tr×nh ®é nhËn thøc vµ t©m lý cña nh÷ng ngêi nghiªn cøu kh¸c nhau vµ do ®ã ®· ®a ra nh÷ng t tëng híng gi¶i quyÕt kh¸c nhau.
Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò con ngêi c¸c nhµ triÕt häc ®Ó tù hái: Thùc chÊt con ngêi lµ g× vµ ®Ó t×m c¸ch tr¶ lêi c©u hái ®ã ph¶i gi¶i quyÕt hµng lo¹t m©u thuÉn troch chÝnh con ngêi. Khi ph©n tÝch c¸c nhµ triÕt häc cæ ®¹i coi con ngêi lµ mét tiÓu vò trô, lµ mét thùc thÓ nhá bÐ trong thÕ giíi réng lín, b¶n chÊt con ngêi lµ b¶n chÊt vò trô. Con ngêi lµ vËt cao quý nhÊt trong trêi ®Êt, lµ chóa tÓ cña mu«n loµi. ChØ ®øng sau thÇn linh. Con ngêi ®îc chia lµm hai phÇn lµ phÇn x¸c vµ phÇn hån. Chñ nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o th× cho r»ng: PhÇn hån lµ do thîng ®Õ sinh ra; quy ®Þnh, chi phèi mäi ho¹t ®éng cña phÇn x¸c, linh hoßn con ngêi tån t¹i m·i m·i. Chñ nghÜa duy vËt th× ngîc l¹i hä cho r»ng phÇn x¸c quyÕt ®Þnh vµ chi phèi phÇn hån, kh«ng cã linh hån nµo lµ bÊt tö c¶, vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc ®ã kh«ng ngõng ®îc ph¸t hiÖn. Cµng ngµy c¸c nhµ triÕt häc t×m ra ®îc b¶n chÊt cña con ngêi vµ kh«ng ngõng kh¾c phôc lý luËn tríc ®ã.
TriÕt häc thÕ kû XV - XVIII ph¸t triÓn quan ®iÓm triÕt häc vÒ con ngêi trªn c¬ së khoa häc tù nhiªn ®· kh¾c phôc vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Chñ nghÜa duy vËt m¸y mãc coi con ngêi nh mét bé m¸y vËn ®éng theo mét quy luËt cæ. Häc chñ nghÜa duy t©m chñ quan vµ thuyÕt kh«ng thÓ biÕt mét mÆt coi c¸i t«i vµ c¶m gi¸c cña c¸i t«i lµ trung t©m s¸ng t¹o ra c¸i kh«ng t«i, mÆt kh¶ cho r»ng c¸i t«i kh«ng cã kh¶ n¨ng vît qu¸ c¶m gi¸c cña m×nh nªn vÒ b¶n chÊt lµ nhá bÐ yÕu ít, phô thuéc ®Êng tíi cao. C¸c nhµ triÕt häc thuéc mét mÆt ®Ò cao vai trß s¸ng t¹o cña lý tÝnh ngêi, mÆt kh¸c coi con ngêi, mÆt kh¸c coi con ngêi lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ hoµn c¶nh.
C¸c nhµ triÕt häc cæ ®iÓn ®øc, tõ Cart¬ ®Õn Heghen ®· ph¸t triÓn quan ®iÓm triªt häc vÒ con ngêi theo híng cña chñ nghÜa duy t©m. §Æc biÖt Heghen quan niÖm con ngêi lµ hiÖn th©n cña ý niÖm tuyÖt ®èi lµ con ngêi ý thøc vµ do ®ã ®êi sèng con ngêi chØ ®îc xem xÐt vÌ mÆt tinh thÇn Song Heghen còng lµ ngêi ®Çu tiªn th«ng qua viÖc xem xÐt c¬ chÕ ho¹t ®éng cña ®êi sèng tinh thÇn mµ ph¸t hiÖn ra quy luËt vÒ sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng tinh thÇn c¸ nh©n. §ång thêi Heghen còng ®· nghiªn cøu b¶n chÊt qu¸ tr×nh t duy kh¸i qu¸t c¸c quy luËt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ®ã.
Sau khi ®o¹n tuyÖt víi chñ nghÜa duy t©m Heghen, ph¬ b¸ch ®· phª ph¸n tÝnh siªu tù nhiªn, phi thÓ x¸c trong quan niÖm triÕt häc Heghen, «ng quan niÖm con ngêi lµ s¶n phÈm c¶u tù nhiªn, cã b¶n n¨ng tù nhiªn, lµ con ngêi sinh häc trùc quan, phô thuéc vµo hoµn c¶nh, «ng ®· sö dông thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn ®Ó chøng minh mèi liªn hÖ kh«ng thÓ chia c¾t cña t duy víi nh÷ng qu¸ tr×nh vËt chÊt diÔn ra trong c¬ thÓ con ngêi, song khi gi¶i thÝch con ngêi trong mèi liªn hÖ céng ®ång th× ph¬ b¸ch l¹i r¬i vµo lËp trêng cña chñ nghÜa duy t©m.
Tãm l¹i: C¸c quan niÖm triÕt häc nãi trªn ®· ®i ®Õn nh÷ng c¸c thøc lý luËn xem xÐt ngêi mét c¸ch trõu tîng. §ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc tuyÖt ®èi ho¸ phÇn hån thµnh con ngêi trõu tîng. Tù ý thøc cßn chñ nghÜa duy vËt trùc quan th× tuyÖt ®èi ho¸ phÇn x¸c thµnh con ngêi trõu tîng. Sinh häc, tuy nhiªn hä vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, c¸c quan niÖm nãi trªn ®Òu cha chó ý ®Çy ®ñ ®Õn b¶n chÊt con ngêi.
Sau nµy chñ nghÜa M¸c ®· kÕ thõa vµ kh¾c phôc nh÷ng mÆt h¹n chÕ ®ã, ®ång thêi ph¸t triÓn nh÷ng quan niÖm vÒ con ngêi ®· cã trong c¸c häc thuyÕt triÕt häc tríc ®©y ®Ó ®i tíi quan niÖm vÒ con ngêi thiÖn thùc, con ngêi thùc tiÔn c¶i t¹o tù nhiªn vµ x· héi víi t cd¸ch lµ con ngêi hiÖn thùc. Con ngêi võa lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ x· héi ®ång thêi võa lµ chñ thÓ c¶i t¹o tù nhiªn.
b. Con ngêi lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt cña x· héi.
Sù “sinh ®éng” ë ®©y cã nghÜa lµ con ngêi cã thÓ chinh phôc tù nhiªn, cØa t¹o tù nhiªn. Tuy r»ng con ngêi ®· bá xa giíi ®éng vËt trong qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ nhng nh thÕ kh«ng cã nghÜa lµ con ngêi ®· lét bá tÊt c¶ nh÷ng c¸i tù nhiªn ®Ó kh«ng cßn mét sù liªn hÖ nµo víi tæ tiªn cña m×nh. Con ngêi lµ s¶n phÈm tù nhiªn, lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµi cña giíi h÷u sinh, ®· lµ con ngêi th× ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n sinh trëng, tö vong, mçi con ngêi ®Òu cã nhu cÇu ¨n, mÆc ë, sinh ho¹t... Song con ngêi khong ph¶i lµ ®éng vËt thuÇn tuý nh c¸c ®éng vËt kh¸c mµ xÐt trªn khÝa c¹nh x· héi th× con ngêi lµ ®éng vËt cã tÝnh x· héi, con ngêi lµ s¶n phÈm cña x· héi, mang b¶n tÝnh x· héi. Nh÷ng yÕu tè x· héi lµ tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ, nh÷ng biÕn ®æi xuÊt hiÖn do ¶nh hëng cña c¸c ®iÒu kiÖn x· héi kh¸c nhau, nh÷ng quy ®Þnh vÒ mÆt x· héi to¹ nªn con ngêi. Con ngêi chØ cã thÓ tån tÞa ®îc khi tiÕn hµnh lao ®éng s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu m×nh vµ chÝnh lao ®éng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh h×nh thµnh con ngêi vµ ý thøc. Lao ®éng lµ nguån gèc duy nhÊt cña vËt chÊt, vËt chÊt quyÕt ®Þnh tinh thÇn theo logic th× lao ®éng lµ nguån gèc cña v¨n ho¸ vËt chÊt vµ tinh thÇn.
MÆt kh¸c trong lao ®éng con ngêi quan hÖ víi nhau trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, ®ã lµ nh÷ng quan hÖ nÒn t¶ng ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¸c quan hÖ x· héi kh¸c trong c¸c lÜnh vùc ®êi sèng vµ tinh thÇn.
ChÝnh v× con ngêi lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ x· héi cho nªn con ngêi chÞu sù chi phèi cña m«i trêng tù nhiªn vµ x· héi cïng c¸c quy luËt biÕn ®æi cña chóng. C¸c quy luËt tù nhiªn nh quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng, quy luËt vÒ qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt... t¸c ®éng t¹o nªn ph¬ng diÖn sinh häc cña con ngêi. C¸c quy luËt t©m lý, ý thøc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng trªn nÒn t¶ng sinh häc cña con ngêi h×nh thµnh t tëng t×nh c¶m kh¸t väng niÒm tin, ý chÝ. C¸c quy luËt x· héi quy ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi, ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ngêi. HÖ thèng c¸c quy luËt trªn còng t¸c ®éng lªn con ngêi, t¹o nªn thÓ thèng nhÊt hoµn chØnh gi÷a sinh häc c¸i x· héi trong con ngêi.
Víi t c¸ch lµ con ngêi x· héi, lµ con ngêi ho¹t ®éng thùc tiÔn con ngêi s¶n xuÊt vµ cña c¶i vËt chÊt, t¸c ®éng vµo tù nhiªn ®Ó c¶i t¹o tù nhiªn, con ngêi lµ chñ thÓ c¶i t¹o tù nhiªn. Nh vËy con ngêi võa do tù nhiªn sinh ra, bÞ phô thuéc vµo tù nhiªn võa t¸c ®éng vµo tù nhiªn. T×nh c¶m thèng trÞ tù nhiªn chØ cã con ngêi míi kh¾c phôc ®îc tù nhiªn b»ng c¸ch t¹o ra nh÷ng vËt chÊt, hiÖn tîng kh«ng nh tù nhiªn b»ng c¸ch to¹ ra nh÷ng vËt chÊt, hiÖn tîng kh«ng nh tù nhiªn vèn cã b»ng c¸ch ®ã con ngêi ®· biÕn ®æi bé mÆt cña tù nhiªn, b¾t tù nhiªn ph¶i phôc vô con ngêi. Tuy nã lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn. Mét ®iÒu ch¾c ch¾n r»ng cã con ngêi chØ cã thÓ thèng trÞ tù nhiªn nÕu biÕt tu©n theo vµ n¾m b¾t c¸c quy luËt cña chÝnh b¶n th©n ®ã. Qu¸ tr×nh c¶i biÕn tù nhiªn, con ngêi còng t¹o ra lÞch sö cho m×nh. Con ngêi kh«ng nh÷ng lµ s¶n phÈm cña x· héi mµ con ngêi cßn lµ chñ thÓ c¶i t¹o chóng. B»ng mäi ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt con ngêi s¸ng t¹o ra toµn bé nÒn v¨n ho¸ vËt chÊt, tinh thÇn. B»ng ho¹t ®éng c¸ch m¹ng. Con ngêi ®¸nh dÊu thªm c¸c trang sö míi cho chÝnh m×nh mÆc dï tù nhiªn vµ x· héi ®Òu vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt kh¸ch quan song qu¸ tr×nh vËn ®éng cña con ngêi lu«n xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu, ®éng c¬ vµ høng thó, theo ®uæi nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh vµ do ®ã ®· t×m c¸ch h¹n chÕ hoÆc më réng ph¹m vi t¸c dông cu¶ quy luËt cho phï hîp víi nhu cÇu vµ môc ®Ých cña m×nh. NÕu kh«ng cã con ngêi víi t c¸ch lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt cña x· héi th× kh«ng thÓ cã x· héi, kh«ng thÓ cã sù vËn ®éng cña x· héi mµ vît lªn tÊt c¶ chÝnh lµ cña c¶i vËt chÊt.
II. Quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi.
Chñ nghÜa x· héi do con ngêi vµ v× von ngêi. Do vËy, h×nh thµnh míi quan hÖ ®óng ®¾n vÒ con ngêi vÒ vai trß cña con ngêi trong sù ph¸t triÓn x· héi nãi chung, trong x· héi chñ nghÜa nãi riªng lµ mét vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña thÕ giíi quan M¸c - Lªnin.
Theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng c¸ thÓ ngêi nh mét chØnh thÓ trong sù thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã. Con ngêi lµ s¶n phÈm cña sù tiÕn ho¸ l©u dµi tõ giíi tù nhiªn vµ giíi sinh vËt. Do vËy nhiÒu quy luËt sinh vËt häc cïng tån t¹i vµ t¸c ®éng ®Õn con ngêi. §Ó tån t¹i víi t c¸ch lµ mét con ngêi tríc hÕt con ngêi còng ph¶i ¨n, ph¶i uèng... §iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao M¸c cho r»ng co ngêi tríc hÕt ph¶i ¨n, mÆc ë råi míi lµm chÝnh trÞ.
Nhng chØ dõng l¹i ë mét sè thuéc tØnh sinh häc cña con ngêi th× kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®îc b¶n chÊt cña con ngêi. Kh«ng chØ cã “con ngêi lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ x· héi” mµ thùc ra quan ®iÓm cña M¸c lµ mét quan ®iÓm toµn diÖn.
M¸c vµ Anghen nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh l¹i quan ®iÓm cña nh÷ng nhµ triÕt häc ®i tríc r»ng. Con ngêi lµ mét bé phËn cña giíi tù nhiªn, lµ mét ®éng vËt x· héi, nhng kh¸c víi hä, M¸c, Anghen; xem xÐt mÆt tù nhiªn cña con ngêi, nh ¨n, ngñ, ®i l¹i, yªu thÝch... Kh«ng cßn hoµn mang tÝnh tù nhiªn nh ë con vËt mµ ®· ®îc x· héi ho¸. M¸c viÕt: “B¶n chÊt cña con ngêi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i trõu tîng cè h÷u cña c¸ nh©n riªng biÖt. Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã b¶n chÊt cña con ngêi lµ tæng hoµ cña nh÷ng mèi quan hÖ x· héi” con ngêi lµ sù kÕt hîp gi÷a mÆt tù nhiªn vµ mÆt x· héi nªn M¸c nhiÒu lÇn ®· so s¸nh con ngêi víi con vËt, so s¸nh con ngêi víi nh÷ng con vËt cã b¶n n¨ng gÇn gièng víi con ngêi... Vµ ®Ó t×m ra sù kh¸c biÖt ®ã. M¸c ®· chØ ra sù kh¸c biÖt ë nhiÒu chç nh chØ cã con ngêi lµm ra t liÖu sinh ho¹t cña m×nh, con ngêi biÕn ®æi tù nhiªn theo quy luËt cña tù nhiªn, con ngêi lµ thíc ®o cña v¹n vËt, con ngêi s¶n xuÊt ra c«ng cô s¶n xuÊt... LuËn ®iÓm xem con ngêi lµ sinh vËt biÕt chÕ t¹o ra c«ng cô s¶n xuÊt ®îc xem lµ luËn ®iÓm tiªu biÓu cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi.
LuËn ®iÓm cña M¸c coi “B¶n chÊt cña con ngêi lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ x· héi” M¸c hoµn toµn kh«ng cã ý phñ nhËn vai trß cña c¸c yÕu tè vµ ®Æc ®iÓm sinh häc cña con ngêi, «ng chØ ®èi lËp luËn ®iÓm coi con ngêi ®¬n thuÇn nh mét phÇn cña giíi tù nhiªn cßn bá qua, kh«ng nãi g× ®Õn mÆt x· héi cña con ngêi. Khi x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña con ngêi tríc hÕt M¸c nªu bËt c¸i chung, c¸i kh«ng thÓ thiÕu vµ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh lµm cho con ngêi trë thµnh mét con ngêi. Sau, th× khi nãi ®Õn “Sù ®Þnh híng hîp lý vÒ mÆt sinh häc” Lªnin còng chØ b¸c bá c¸c yÕu tè x· héi thêng xuyªn t¸c ®éng vµ ¶nh hëng to lín ®èi víi b¶n chÊt vµ sù ph¸t triÓn cña con ngêi. ChÝnh Lªnin còng ®· kh«ng t¸n thµnh quan ®iÓm cho r»ng mä ngêi ®Òu ngang nhau vÒ mÆt sinh häc. ¤ng viÕt “thùc hiÖn mét sù b×nh ®¼ng vÒ søc lùc vµ tµi n¨ng con ngêi th× ®ã lµ mét ®iÒu ngu xuÈn... Nãi tíi b×nh ®¼ng th× ®ã lu«n lu«n lµ sù b×nh ®¼ng x· héi, b×nh ®¼ng vÒ ®Þa vÞ chØ kh«ng ph¶i lµ sù b×nh ®¼ng vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc cña c¸ nh©n”.
§Ó kh¼ng ®Þnh cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña x· héi loµi ngêi lµ sù thay thÕ lÉn nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, M¸c ®· nãi tíi viÖc lÊy sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ngêi lµm thíc ®o chung cho sù ph¸t triÓn x· héi, M¸c cho r»ng xu híng chung cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö ®îc quy ®Þnh bëi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi bao gåm con ngêi vµ nh÷ng c«ng cô lao ®éng do con ngêi t¹o ra, sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi, tù nã ®· nãi lªn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi qua viÖc con ngêi ®· chiÕm lÜnh x· héi vµ sö dông ngµy cµng nhiÒu lùc lîng tù nhiªn víi t c¸ch lµ c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®éng sèng cña chÝnh con ngêi vµ quyÕt ®Þnh quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn tÝnh chÊt x· héi ho¸ ngµy cnµg t¨ng. ViÖc tiÕn hµnh s¶n xuÊt tËp thÓ b»ng lùc lîng cña toµn x· héi vµ sù ph¸t triÓn míi cña nÒn s¶n xuÊt do nã mang l¹i sÏ cÇn ®Õn nh÷ng con ngêi hoµn toµn míi. Nh÷ng con ngêi cã n¨ng lùc ph¸t triÓn toµn diÖn vµ ®Õn lît nã, nÒn s¶n xuÊt sÏ t¹o nªn nh÷ng con ngêi míi, sÏ lµm nªn nh÷ng thµnh viªn trong x· héi cã kh¶ n¨ng sö dông mét c¸ch toµn diÖn n¨ng lùc ph¸t triÓn cña m×nh theo M¸c "ph¸t triÓn s¶n xuÊt v× sù phån vinh cña x· héi, v× cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho mçi thµnh viªn trong céng ®ång x· héi vµ ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt ®Ó lµm t¨ng thªm nÒn s¶n xuÊt x· héi" ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn h¬n n÷a, M¸c coi sù kÕt hî chÆt chÏ gi÷a ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn con ngêi lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ ®Ó c¶i biÕn x· héi.
Con ngêi kh«ng chØ lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt lµ yÕu tè hµng ®Çu, yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc lîng s¶n xuÊt cña x· héi mµ h¬n n÷a, con ngêi cßn ®ãng vai trß lµ chñ thÓ ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh lÞch sö. Th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chËt con ngêi s¸ng t¹o ra lÞch sö cña m×nh, lÞch sö 7cña x· héi loµi ngoµi. Tõ ®ã quan niÖm ®ã M¸c kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi cã ý nghÜa lµ sù ph¸t triÓn phong phó b¶n chÊt con ngêi, coi nh lµ mét môc ®Ých tù th©n. Bëi vËy theo M¸c ý nghÜa lÞch sö môc ®Ých cao c¶ cña sù ph¸t triÓn x· héi lµ ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn, n©ng cao n¨ng lùc vµ phÈm gi¸ con ngêi, gi¶i phãng con ngêi, lo¹i trõ ra khái cuéc sèng con ngêi ®Ó con ngêi ®îc sèng víi cuéc sèng ®Ých thùc. Vµ bíc quan träng nhÊt trªn con ®êng ®ã lµ gi¶i phãng con ngêi vÒ mÆt x· héi.
§iÒu ®ã cho thÊy trong quan niÖm cña M¸c thùc chÊt cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö x· héi loµi ngêi lµ v× con ngêi, v× cuéc sèng ngµy cnµg tèt ®Ñp h¬n cho con ngêi, ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn vµ gi¶i phãng con ngêi, nãi theo Anghen lµ ®a con ngêi tõ v¬ng quèc cña tÊt yÕu sang v¬ng quèc cña tù do, con ngêi cuèi cïng còng lµ ngêi t«n t¹i cña x· héi cña chÝnh m×nh, ®ång thêi còng trë thµnh ngêi chñ cña tù nhiªn, ngêi chñ b¶n th©n m×nh. §ã lµ qu¸ tr×nh mµ nh©n lo¹i ®· tù t¹o ra cho m×nh nh÷ng ®iÒu kiÖn, nh÷ng kh¶ n¨ng cho chÝnh m×nh nh»m ®em l¹i sù ph¸t triÓn toµn diÖn, tù do vµ hµi hoµ cho mçi con ngêi trong céng ®ång nh©n lo¹i t¹o cho con ngêi n¨ng lùc lµm chñ tiÕn tr×nh lÞch sö cña chÝnh m×nh.
Quan niÖm cña M¸c vÒ ®Þnh híng ph¸t triÓn x· héi lÊy sù ph¸t triÓn cña con ngêi lµm thíc ®o chung cµng ®îc kh¼ng ®Þnh trong bèi c¶nh lÞch sö cña x· héi loµi ngêi. Ngµy nay loµi ngêi ®ang sèng trong bèi c¶nh quèc tÕ ®Çy nh÷ng biÕn ®éng, céng ®ång thÕ giíi ®ang thÓ hiÖn hÕt søc râ rµng tÝnh ®a d¹ng trong c¸c h×nh thøc ph¸t triÓn cña nã x· héi loµi ngêi kÓ tõ thêi tiÒn sö cho ®Õn nay bao giê còng lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt tuy nhiªn còng lµ mét hÖ thèng hÕt søc phøc t¹p vµ chÝnh v× sù phøc t¹p ®ã ®· t¹o nªn tÝnh kh«ng ®ång ®Òu trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë c¸c níc, c¸c khu vùc kh¸c nhau. §Õn lît m×nh, tÝnh kh«ng ®ång ®Òu cña sù ph¸t triÓn nµy l¹i h×nh thµnh nªn mét bøc tranh nhiÒu mµu s¾c vÒ ®Þnh híng nµo, th× mäi ®Þnh híng ph¸t triÓn vÉn ph¶i híng tíi gi¸ trÞ nh©n v¨n cña nã - tíi sù ph¸t triÓn con ngêi.
X· héi bao giê còng tån t¹i nhiÒu giai cÊp ®ã ®iÒu quan träng lµ giai cÊp ®ã cã phôc tïng ®îc lßng d©n hay kh«ng. Tr¶i qua thêi kú ph¸t triÓn cña x· héi lo¹i ngêi chØ cã giai cÊp v« s¶n lµ giai cÊp ®¸p øng ®Çy ®ñ mäi quy luËt cña cuéc sèng vµ ®ã chÝnh lµ lý do t¹i sao m¸c l¹i lÊy giai cÊp v« s¶n ®Ó nghiªn cøu trong ®ã M¸c tËp trung nghiªn cøu con ngêi v« s¶n lµ chñ yÕu.
Theo M¸c, ngêi v« s¶n lµ ngõ¬i s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi hiÖn ®¹i, nhng lao ®éng cña hä l¹i bÞ tha ho¸, lao ®éng tõ chç g¾n bã víi hä nay trë nªn xa l¹ nghiªm träng h¬n n÷a chÝnh nã ®· thèng trÞ hä, t×nh tr¹ng bÊt hîp lý nµy cÇn ph¶i ®îc gi¶i quyÕt. Víi M¸c, ngêi v« s¶n lµ ngêi tiªu biÓu cho ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi, cã sø mÖnh vµ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng gi¶i phãng m×nh, gi¶i phãng x· héi ®Ó x©y dùng x· héi míi tèt ®Ñp h¬n. Theo M¸c "®Õn x· héi céng s¶n chñ nghÜa, con ngêi kh«ng cßn thÊt nghiÖp, kh«ng cßn bÞ rµng buéc vµo mét nghÒ nghiÖp nhÊt ®Þnh hä cã thÓ lµm bÊt kú mét nghÒ nµo nÕu cã kh¶ n¨ng vµ thÝch thó, hä cã quyÒn lµm theo n¨ng lùc, híng theo nhu cÇu tuy nhiªn nh÷ng ý muèn ®ã kh«ng x¶y ra bëi v× c¸ch m¹ng céng s¶n chñ nghÜa kh«ng diÔn ra theo ý cña hä. Nã kh«ng diÔn ra ®ång lo¹t tren tÊt c¶ c¸c níc t b¶n, Ýt ra lµ ë c¸c níc t b¶n tiªn tiÕn, tr¸i l¹i nã l¹i diÔn ra ë nh÷ng níc x· héi chñ nghÜa tiªu biÓu lµ níc Nga (Liªn X« cò)… Mét níc c«ng nghiÖp cha ph¸t triÓn, n«ng d©n chiÕm sè ®«ng trong d©n sè. V× vËy quan niÖm cña «ng vÒ con ngêi khã cã ®iÒu kiÖn ®îc chøng minh.
III. Vai trß cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi trong ®êi sèng x· héi.
Do nh©n thøc ®îc vai trß vµ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò con ngêi ®¹c biÖt lµ vÊn ®Ò con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ta hiÖn nay. §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· vµ ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc toµn diÖn vÒ nhiÒu mÆt ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc kinh tÕ, nã phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nhiÒu chiÕn lîc con ngêi: CÇn ®µo t¹o con ngêi mét c¸ch cã chiÒu s©u lÊy t t¬ng vµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµm nÒn t¶ng, còng nh trªn thÕ giíi ë níc ta chiÕn lîc con ngêi nã cã mét ý nghÜa hÕt søc quan träng vµ ®Ó ph¸t triÓn ®óng híng chiÕn lîc ®ã cÇn cã mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn con ngêi, kh«ng ®Ó con ngêi ®i lÖch t tëng tuy nhiªn trong thùc tÕ kh«ng Ýt ngêi sÏ ngang ®i t×m kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nã trong chñ nghÜa t b¶n. NhiÒu ngêi trë vÒ phôc sinh vµ t×m sù hoµn thiÖn con ngêi trong c¸c t«n gi¸o vµ c¸c hÖ t tëng truyÒn thèng. Cã ngêi l¹i s¸ng t¹o ra t tëng t«n gi¸o míi cho phï hîp víi con ngêi ViÖt Nam. Song nh×n l¹i mét cd¸ch kh¸ch quan vµ khoa häc sù tån t¹i cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong x· héi ViÖt Nam cã lÏ kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn ®îc vai trß u tréi vµ triÓn väng cu¶ nã trong sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi t¹o ®µ cho bíc ph¸t triÓn tiÕp theo cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× mét níc ®ang cßn ë t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nh níc ta kh«ng thÓ kh«ng x©y dùng mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn l©u dµi, cã tÇm nh×n xa tr«ng réng ph¸t triÓn con ngêi n©ng cao chÊt lîng cña ngêi lao ®éng. H¬n bÊt cø mét lÜnh vùc nghiªn cøu nµo kh¸c, lÜnh vùc ph¸t triÓn con ngêi lµ môc tiªu cao c¶ nhÊt cña toµn d©n, ®a loµi ngêi tíi mét kû nguyªn míi, më ra nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó t×m ra nh÷ng con ®êng tèi u ®i tíi t¬ng lai con ®êng kh¶ quan nhÊt cho sù nghiÖp ph¸t triÓn con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Trong ®êi sèng x· héi thùc tiÔn c¬ së vËn dông khoa häc vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ con ngêi t¹i héi nghÞ lÇn thø t cña ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng kho¸ VII ®Ò ra nghÞ quyÕt vµ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn víi t c¸ch lµ "§éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi, ®ång thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi" §ã lµ "con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc". Bëi lÏ, ngêi lao ®éng níc ta ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc theo cí chÕ thÞ trêng, díi sù qu¶n lý cña nhµ níc, theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th× chÊt lîng cña ngêi lao ®éng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh "N©ng cao d©n trÝ, båi dìng vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ngêi ViÖt Nam lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cu¶ c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc". Thùc tiÔn ®· chøng tá x· héi ta hiÖn nay t×nh tr¹ng mÊt hµi hoµ vÒ mÆt b¶n thÓ cña mçi c¸ nh©n lµ chñ yÕu, lµ tÊt c¶ b¶n thÓ c¸ nh©n ph¸t triÓn toµn diÖn vµ hµi hoµ vÒ ®¹o ®øc, trÝ tuÖ, thÓ lùc lµ môc tiªu x©y dùng con ngêi trong chñ nghÜa x· héi nhng môc tiªu c¬ b¶n vµ quan träng h¬n c¶ lµ vÊn ®Ò con ngêi ph¶i trë thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh lÞch sö x· héivµ lÞch sö cña chÝnh m×nh.
C¸c nhµ t tëng t s¶n xuyªn t¹c chñ nghÜa M¸c cho r»ng ®ã lµ "chñ nghÜa kh«ng cã con ngêi" thùc tÕ th×, chñ nghÜa M¸c lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt cña ba bé phËn triÕt häc nghiªn cøu c¸c quy luËt cña thÕ giíi, gióp ta hiÓu b¶n chÊt, míi quan hÖ tù nhiªn - x· héi - con ngêi, chÝnh trÞ kinh tÕ v¹ch ra quy luËt ®i lªn cña x· héi, chñ nghÜa x· héi khoa häc chØ ra con ®êng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu con ngêi. Chñ nghÜa M¸c lµ mét chØ nghÜ v× con ngêi, chñ nghÜa nh©n ®¹o. Häc thuyÕt ®ã kh«ng chØ chøng minh b¶n chÊt cña con ngêi ("tæng hoµ cña c¸c quan hÖ x· héi") vµ b¶n tÝnh con ngêi ("lu«n v¬n tíi sù hoµn thiÖn") mµ cßn v¹ch híng ®¨ con ngêi ®i ®óng b¶n chÊt vµ b¶n tÝnh cña m×nh, gi¶i phãng, xo¸ bá sù tha ho¸, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy mäi søc m¹nh b¶n chÊt ngêi, ph¸t triÓn toµn diÖn, hµi hoµ cho tõng c¸ nh©n. Sù phï hîp gi÷a t tëng M¸c XÝt víi b¶n chÊt vµ b¶n tÝnh ngêi ®· thu phôc vµ lµm say mª nh÷ng con ngêi h»ng mong v¬n lªn x©y dùng x· héi míi, më ra mäi kh¶ n¨ng cho sù ph¸t triÓn con ngêi.
ChØ cã chñ nghÜa M¸c - Lªnin míi cã thÎ v¹ch râ ®îc híng ®i ®óng cho con ®êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, thùc tÕ cho thÊy cïng víi t tëng Hå ChÝ Minh, chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ViÖt Nam ®· lµm nªn th¾ng lîi c¸ch m¹ng gi¶i phßng d©n téc (1945), thèng nhÊt ®Êt níc (1975) thùc hiÖn ý chÝ ®éc lËp tù do con ngêi viÖt Nam ®iÒu mµ bao nhiªu häc thuyÕt tríc M¸c kh«ng thÓ ¸p dông ®îc, vµ chÝnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· lµm thay ®æi, trë thµnh hÖ t tëng chÝnh thèng cña toµn x· héi, thay ®æi nhanh chãng ®êi sèng tinh thÇn ®¹i ®a sè nh©n d©n ViÖt Nam. Thùc tiÔn ho¹t ®éng c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa võa nhanh chãng n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc toµn diÖn. B»ng hÖ thèng gi¸o dôc víi c¸c h×nh thøc ®µo t¹o ®a d¹ng, víi c¸c h×nh thøc khoa häc thÊm nhuÇn tinh thÇn c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· h×nh thµnh kÕ tiÕp nhau nh÷ng líp ngêi lao ®éng míi ngµy cµng cã t tëng, tr×nh ®é chung, chuyªn m«n cao ngµy nay chóng ta ®· cã mét ®éi ngò c¸n bé v¨n ho¸ khoa häc c«ng nghÖ víi tr×nh ®é lý luËn vµ qu¶n lý tèt ®ång ®Òu trong c¶ níc.
Cã thÓ nãi chØ trong mét thêi gian ng¾n hÖ t tëng MacxÝt ®· thÓ hiÖn xu híng cña m×nh ®èi víi nÒn v¨n ho¸ d©n d·, xo¸ bá dÇn dÇn sù thèng trÞ cña c¸c lo¹i t tëng tù ph¸t, l¹c hËu, thÊp kÐm trong con ngêi cò, mª tÝn dÞ ®oan, c¸c niÒm tin mï qu¸ng… Víi søc m¹nh cã tÝnh khoa häc, häc thuyÕt M¸c - Lªnin ®· v¹ch râ ®îc nh÷ng yÕu tè phi khoa häc, phi nh©n ®¹o, c¸c lo¹i thÕ giíi quan, nh©n sinh quan sai lÖch mµ tríc ®ã ®· lµm mai mét trÝ tuÖ, tÝnh tÝch cùc trong con ngêi cña c¸c hÖ t tëng truyÒn thèng. MÆt kh¸c, chñ nghÜa M¸c - Lªnin cßn thÓ hiÖn râ tÝnh u viÖt trong con ngêi ®èi víi c¸c luång t tëng t s¶n ngo¹i nhËp cña Ph¬ng T©y, vµ c¸c trµo lu t tëng t s¶n hiÖn t¹i ®ang lµm lÖch híng ®i cña nh÷ng con ngêi ch©n chÝnh trong ®iÒu kiÖn ®êi sèng vËt chÊt khã kh¨n. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö d©n téc xiÒng xÝch cña ch©n lý cæ truyÒn, cña nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng víi t duy cßn h¹n chÕ, kinh nghiÖm, phi khoa häc trong con ngêi thiÕu v¨n ho¸ do x· héi cò ®Ó l¹i ®· ®îc tri thøc khoa häc M¸c xÝt ph¸ tan. Mét ý thøc tiªn tiÕn ra ®êi. C¸c tÝn ngìng dÇn dÇn còng ph¶i nhêng chç cho niÒm tin khoa häc. C¸c yÕu tè t duy duy vËt biÖn chøng h×nh thµnh trong ®êi sèng thêng ngµy, trong lao ®éng, còng nh trong mäi ho¹t ®éng cña x· héi. ThÕ giíi quan khoa häc ngµy cµng ¨n s©u ë nh÷ng con ngêi lu«n phÊn ®Êu cho th¾ng lîi cña chñ nghÜa x· héi nã nh×n thÕ giíi, x· héi, con ngêi trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn trong tÝnh hiÖn thùc vµ tiÒm Èn nh÷ng kh¶ n¨ng, sù tån t¹i kh¸ch quan lµ ®iÒu kiÖn sèng vµ sù ph¸t triÓn con ngêi.
ThÕ giíi quan ®ã hµm chøa nh©n sinh quan tiÕn bé, kh¾c phôc dÇn nh÷ng quan niÖm sai lÇm, phiÕn diÖn vÒ con ngêi cña c¸c hÖ t tëng kh¸c.
Sù chuyÓn ®æi hÖ t tëng dÉn ®Õn chuyÓn ®æi hÖ gi¸ trÞ cña x· héi vµ gi¸ trÞ con ngêi, con ngêi tõ chç phôc tïng chuyÓn sang tù chñ, s¸ng t¹o, tõ chç dùa trªn tËp qu¸n chuyÓn sang lý trÝ, d©n chñ, tõ chÝ t×m c¸ch hoµ ®ång chuyÓn sang t«n träng c¶ c¸ tÝnh vµ b¶n lÜnh riªng. C¸c chuÈn mùc míi cña con ngêi ®ßi hái kh«ng chØ ph¸t triÓn tõng mÆt riªng lÎ mµ ph¶i lµ c¸ nh©n ph¸t triÓn hµi hoµ tÝnh c¸ch m¹ng cña häc thuyÕt M¸c xÝt kh¾c phôc dÇn lèi sèng thô ®éng, hÑp hßi, lµm c¬ së cho lèi sèng tÝch cùc, v× x· héi, ph¸t triÓn ý thøc lu«n v¬n lªn lµm chñ vµ x©y dùng cuéc sèng míi xuÊt hiÖn nh÷ng nh©n c¸ch míi.
Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn con ngêi ngµy nay kh«ng chØ lµ s¶n phÈm cña hÖ t tëng M¸c xÝt v× ngay khi chñ nghÜa M¸c xÝt trë thµnh hÖ t tëng chÝnh thèng ë ViÖt Nam th× c¸c t«n gi¸o, c¸c hÖ t tëng vµ v¨n ho¸ b¶n ®Þa ®· cã søc sèng riªng cña nã. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin th©m nhËp, nã nh mét hÖ t tëng khoa häc vît h¼n lªn c¸i nÒn v¨n ho¸ b¶n ®Þa, nhng nã còng chÞu sù chi phèi t¸c ®éng ®an xen cña c¸c yÕu tè sai - ®óng, yÕu - m¹nh, míi - cò, v.v.. C¸c yÕu tè tÝch cùc ®· thóc ®Èy, cßn c¸c yÕu tè tiªu cùc th× k×m h·m sù ph¸t triÓn con ngêi.
Sù v¨n minh, ph¸t triÓn ho¸ con ngêi ViÖt Nam cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin võa cã lîi thÕ song còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm. Sai lÇm lµ sù chèng tr¶ cña t tëng v¨n ho¸ b¶n ®Þa ®· thµnh truyÒn thèng. Lîi thÕ lµ v¨n ho¸ b¶n ®Þa cha cã mét hÖ t tëng khoa häc ®Þnh h×nh v÷ng ch¾c, nã dêng nh ®ang thiÕu mét lý thuyÕt khoa häc. NÕu nh kh«ng cã chñ nghÜa M¸c - Lªnin x· héi ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n, ®ã lµ t tëng cña nh÷ng ngêi thiÕu hiÓu biÕt vÒ mét x· héi tiÕn bé, lu«n coi c¸i tríc m¾t m×nh lµ nh÷ng thø v« gi¸ trÞ mµ chØ ch¹y theo trµo lu, ®iÒu ®¸ng tr¸ch h¬n lµ hä cÇn cho r»ng v¨n ho¸ ViÖt Nam sÏ phong phó h¬n, ®Æc s¾c h¬n. Thùc tÕ, tõ khi xuÊt hiÖn chñ nghÜa M¸c - Lªnin x· héi ViÖt Nam nh ®îc tiÕp thªm søc m¹nh, ph¸t triÓn cã khoa häc h¬n, ë khÝa c¹nh nµo ®ã tr×nh ®é d©n trÝ, tr×nh ®é n¨ng lùc, v¨n ho¸, khoa häc, nghÖ thuËt… Con ngêi ViÖt Nam kh«ng thua kÐm con ngêi cña c¸c níc v¨n minh kh¸c.
Theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin con ngêi chØ nh÷ng c¸ thÓ, lµ sù thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã. C¸i mµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· lµm ®îc ®ã lµ lý luËn con ngêi trong x· héi chø kh«ng chØ mÆt sinh häc nh tríc ®©y. Vµ chÝnh vËy mµ nã ®· ®îc ¸p dông vµo x· héi ViÖt Nam, trong c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ môc tiªu cña mäi chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi. X©y dùng chñ nghÜa x· héi lµ x©y dùng ®îc mét x· héi mµ ë ®ã cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó thùc hiÖn trong thùc tÕ nguyªn t¾c "Sù ph¸t triÓn tù do cña mçi ngêi lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn tù do cña tÊt c¶ mäi ngêi" vµ ë mét ®Êt níc ta, mét ®Êt níc ®ang cßn nghÌo nµn th× viÖc ph¸t triÓn yÕu tè con ngêi lµ mét vÊn ®Ò mµ §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ®ã lµ vÊn ®Ò then chèt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ kim chØ nam cho mäi ho¹t ®éng.
Chóng ta còng ®· cã nh÷ng ®æi míi râ rÖt, sù ph¸t triÓn hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo sù ph©n tÇng x· héi, viÖc më réng d©n chñ ®èi tho¹i trong sinh ho¹t chÝnh trÞ cña ®Êt níc, viÖc më cöa vµ ph¸t triÓn giao lu quèc tÕ vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ chÝnh trÞ, trªn thÕ gií. Sù biÕn ®æi nhanh chãng cña t×nh h×nh chÝnh trÞ quèc tÕ, sù ph¸t triÓn vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ… §iÒu ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i biÕt vËn dông chñ nghÜa M¸c mét c¸ch khoa häc, hîp lý vµ s¸ng t¹o ®Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái cña x· héi míi nÕu muèn tån t¹i vµ v¬n lªn mét tÇm cao míi.
kÕt luËn
Chñ nghÜa x· héi do con ngêi, v× con ngêi. Do vËy h×nh thµnh mèi quan hÖ ®óng ®¾n vÒ con ngêi vÒ vai trß cña con ngêi trong sù ph¸t triÓn x· héi nãi chung trong x· héi, x· héi chñ nghÜa nãi riªng lµ mét v¸n ®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña thÕ giíi quan M¸c - Lªnin.
Con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng c¸ thÓ ngêi nh mét chØnh thÓ, trong sù thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã.
NÕu chØ dõng l¹i ë mét sè tríc tÝnh sinh häc cña con ngêi th× kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®îc b¶n chÊt cña con ngêi, con ngêi lµ mét thùc thÓ ®Æc biÖt ho¹t ®éng cã ý thøc, cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cho m×nh. Tõ tù nhiªn vµ chÝnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã nh÷ng quan hÖ x· héi ®îc h×nh thµnh cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi sù h×nh thµnh nh©n c¸ch, b¶n chÊt con ngêi M¸c viÕt “Con ngêi lµ tæng hoµ cña nh÷ng quan hÖ x· héi”.
Con ngêi lµ chñ thÓ lÞch sö, s¸ng t¹o vµ lÞch sö. Trong CMXHCN con ngêi lµ yÕu tè quyÕt didnhj võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ môc ®Ých cña mét chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi x©y dùng x· héi chñ nghÜa lµ x©y dùng x· héi chñ nghÜa lµ x©y dùng mét x· héi mµ ë ®è cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn.
ViÖt Nam ®· lµm ®îc ®iÒu ®ã hay cha; cho tíi nay tuy chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ nhng ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ®¹i ®a sè, ngêi d©n cßn thiÕu. Do vËy lý luËn chñ nghÜa M¸c Lªnin nãi chung vµ quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c Lªnin vÒ con ngêi lµ kim chØ nam ®Ó híng ®Êt níc ta cÇn pahØ ®i ®©u, lµm g× vµ lµm nh thÕ nµo, ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, cã nh vËy chóng ta míi vît qua ®îc c¸i ngìng cña nghÌo nµn vµ l¹c hËu...
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Gi¸o t×nh triÕt häc M¸c Lªn cña NXB chÝnh trÞ quèc gia (tËp I, tËp II).
2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ häc cña NXB gi¸o dôc 1996,
3. Tµi liÖu häc tËp lý luËn chÝnh trÞ phæ th«ng (NXB chÝnh trÞ quèc gia (tËp 1).
4. T¹p chÝ céng s¶n.
5. Con ngêi ViÖt Nam vµ c«ng cuéc ®æi míi kû yÕu héi nghÞ khoa häc tõ 28 - 29 /7/1993. T¹i TPHCM.
Môc lôc
Lêi më ®Çu 1
Néi dung
Ch¬ng I. Lý luËn cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi 3
I. B¶n chÊt cña con ngêi 3
a. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c vÒ con ngêi 4
b. Con ngêi lµ chñ thÓ sinh ®éng nhÊt cña x· héi 5
II. Quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi 7
III. Vai trß cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi trong ®êi sèng x· héi 11
KÕt luËn 15
Tµi liÖu tham kh¶o 16
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Quan điểm của chủ nghĩa Mác về con người.doc