Quan điểm lịch sử cụ thể đối với quá trình phát triển kinh tế

A.§Æt VÊn §Ò B­íc vµo thiªn niªn kû míi, loµi ng­êi ®· vµ ®ang cã nh÷ng b­íc tiÕn quan träng trong c«ng cuéc trinh phôc thÕ giíi. Nh÷ng thµnh tùu trong lÜnh vùc khoa häc - kü thuËt nãi riªng vµ trong mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi nãi chung ®· n©ng dÇn loµi ng­êi lªn mét tÇm cao míi. Trong sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ ®ã, ViÖt Nam chóng ta còng kh«ng ngõng biÕn ®æi vËn ®éng. TÝnh ®Õn nay n­íc ta ®· thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi ®­îc h¬n mét thËp kû, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ lu«n ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc cho c¸c nhµ kinh tÕ. So víi thÕ giíi, n­íc ta vÉn lµ mét n­íc nghÌo, nÒn kinh tÕ cßn yÕu kÐm, chËm ph¸t triÓn, nh÷ng tµn d­ cña nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp vÉn cßn tån t¹i ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ chóng ta ph¶i nghiªn cøu t×m ra h­íng ®i ®óng ®¾n cho nÒn kinh tÕ, phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh ®Êt n­íc, phï hîp víi khu vùc thÕ giíi vµ thêi ®¹i. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ ph¶i ph©n tÝch c¸c yÕu tè kinh tÕ trong tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ, trong sù vËn ®éng, ph¸t triÓn kh«ng ngõng. Do vËy viÖc vËn dông quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ cña triÕt häc M¸c - Lªnin vµo qóa tr×nh ®èi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam lµ rÊt cÇn thiÕt. Qu¸n triÖt quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ vµo qu¸ tr×nh ®èi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam sÏ gióp cho nÒn kinh tÕ n­íc ta cã ®­îc h­íng ®i ®óng ®¾n. V× vËy, trong bµi viÕt tiÓu luËn triÕt häc cña m×nh em ®· chän ®Ò tµi: “Quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ víi c«ng cuéc ®èi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay”. Tuy nhiªn, do kiÕn thøc cßn h¹n hÑp sÏ kh«ng tr¸nh khái nhiÒu sai xãt. Do vËy, em kÝnh mong nhËn ®­îc sù gãp ý vµ h­íng dÉn cña c¸c thÇy c« trong khoa ®Ó bµ viÕt cña em cã kÕt qu¶ tèt h¬n. Hµ Néi, th¸ng 3 n¨m 2005 Sinh viªn: §ç Hoµng Anh TuÊn B. Néi dung I. Quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ 1. C¬ së kh¸ch quan cña quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ Nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn lµ c¬ së h×nh thµnh quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ. Mäi sù vËt hiÖn t­îng cña thÕ giíi ®Òu tån t¹i, vËn ®éng vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ x¸c ®Þnh. §iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña sù vËt. Cïng mét sù vËt nh­ng nÕu tån t¹i trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ kh¸c nhau th× tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña nã sÏ kh¸c nhau, thËm trÝ cã thÓ lµm thay ®æi hßan toµn b¶n chÊt cña sù vËt. 2. Yªu cÇu cña quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ Quan ®iÓm lÞch sö cã 3 yªu cÇu: Thø nhÊt: Khi ph©n tÝch xem xÐt sù vËt, hiÖn t­îng ph¶i ®Æt nã trong ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ cña nã, ph¶i ph©n tÝch xem nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng gian Êy cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn t­îng. Ph¶i ph©n tÝch cô thÓ mäi t×nh h×nh cô thÓ ¶nh h­ëng ®Õn sù vËt, hiÖn t­îng. Thø hai: Khi nghiªn cøu mét lý luËn, mét luËn ®iÓm khoa häc nµo ®ã cÇn ph¶i ph©n tÝch nguån gèc xuÊt xø, hoµn c¶nh lµm n¶y sinh lý luËn ®ã. Cã nh­ vËy míi ®¸nh gi¸ ®óng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña lý luËn ®ã. ViÖc t×m ra ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cã t¸c dông trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh vËn dông sau nµy. Thø ba: Khi vËn dông mét lý luËn nµo ®ã vµo thùc tiÔn ph¶i tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n¬i ®­îc vËn dông. §iÒu kiÖn nµy sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ cña sù vËn dông ®ã. 3. T¹i sao ph¶i vËn dông quan ®iÓm lÞch sö vµo qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam? Tr­íc tiªn cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng KTTT ®Þnh h­íng XHCN còng lµ mét d¹ng vËt chÊt. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét d¹ng vËt chÊt x· héi theo sù ph©n lo¹i cña triÕt häc M¸c-Lªnin. ChÝnh v× thÕ nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ViÖt Nam còng tån t¹i, vËn ®éng vµ ph¸t triÓn theo nh÷ng nguyªn lý, quy luËt cña triÕt häc M¸c-Lªnin, mµ cô thÓ lµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng gian thêi gian theo quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn h¬n 10 n¨m qua ®· gãp phÇn thay ®æi bé mÆt ®Êt n­íc, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Tuy nhiªn ®ã ch­a ph¶i lµ c¸i ®Ých cuèi cïng cña §¶ng ta vµ nh©n d©n ta, bëi nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn cßn chËm ph¸t triÓn. Khi chóng ta võa chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, tõ mét nÒn kinh tÕ yÕu kÐm l¹c hËu víi hÖ thèng s¶n xuÊt, hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ víi nh÷ng c¸n bé mang nÆng t­ t­ëng û l¹i sang nÒn KTTT n¨ng ®éng, do ®ã khã cã thÓ tr¸nh khái nh÷ng vÊp v¸p sai lÇm. Thªm n÷a, thêi ®iÓm chóng ta b¾t ®Çu ®æi míi, chuyÓn sang nÒn KTTT lµ qu¸ muén so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ khu vùc khi mµ c¸c n­íc t­ b¶n nh­ Mü, NhËt, T©y ¢u,...®· tiÕn hµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ ph¸t triÓn v­ît xa ta mÊy tr¨m n¨m. Nhê sö dông triÖt ®Ó KTTT, CNTB ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ - x· héi, ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, qu¶n lý x· héi ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu vÒ v¨n minh hµnh chÝnh, v¨n minh c«ng céng, con ng­êi nhËy c¶m tinh tÕ víi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o...vµ cã c¶ nh÷ng tiªu cùc: sù gay g¾t dÉn ®Õn t×nh tr¹ng “c¸ lín nuèt c¸ bД sù ph©n c¸ch giµu nghÌo ngµy cµng lín, « nhiÔm m«i tr­êng, tµi nguyªn c¹n kiÖt, tÖ n¹n x· héi...Tuy nhiªn, lµ n­íc ®i sau vµ theo CNXH, chóng ta cã c¬ héi kÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh÷ng thµnh tùu cña nh©n lo¹i mµ tr­íc hÕt lµ sö dông v¨n minh cu¶ KTTT, lo¹i bá nh÷ng khuyÕt tËt cña nã ®Ó x©y dùng CNXH cã hiÖu qu¶ h¬n. ChÝnh v× nh÷ng lÏ ®ã, chóng ta cÇn ph¶i vËn dông quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ vµo viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam. II. Qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa d­íi gãc nh×n cña quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ 1. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa a. Nh÷ng ®iÒu kiÖn trong n­íc §Çu tiªn chóng ta cÇn t×m hiÓu xuÊt ph¸t ®iÓm vÒ kinh tÕ cña n­íc ta khi b¾t ®Çu ®æi míi. Bøc tranh chung cña kinh tÕ ViÖt Nam n¨m tr­íc ®æi míi lµ t¨ng tr­ëng thÊp 3,7%/n¨m, lµm kh«ng ®ñ ¨n vµ dùa vµo nguån viÖn trî bªn ngoµi rÊt lín. Thu nhËp quèc d©n trong n­íc, s¶n xuÊt chØ ®¸p øng ®­îc 80-90% thu nhËp quèc d©n sö dông. §Õn n¨m 1985 tû träng thu tõ bªn ngoµi chiÕm 10,2% thu nhËp quèc d©n sö dông, nî n­íc ngoµi lªn tíi 8,5 tû róp vµ 1,9 tû USD. Còng vµo c¸c n¨m ®ã nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng kho¶ng trÇm träng, siªu l¹m ph¸t ë møc 774,7% vµo n¨m 1986 kÐo theo gi¸ c¶ leo thang vµ v« ph­¬ng kiÓm so¸t. Sù tµn ph¸ cña chiÕn tranh vµ nÒn kinh tÕ bao cÊp yÕu kÐm kÐo dµi ®· ®Ó l¹i nhiÒu hËu qu¶ nÆng nÒ: c¬ së vËt chÊt thÊp kÐm víi nÒn KH - CN, kü thuËt l¹c hËu, hÇu hÕt c¸c hÖ thèng m¸y mãc trong c¸c xÝ nghiÖp ®Òu do Liªn X« cò gióp ®ì tõ trong chiÕn tranh nªn n¨ng suÊt thÊp, chÊt l­îng kÐm. §iÒu kiÖn ®Þa lý còng lµ mét nh©n tè quan träng ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn nÒn kinh tÕ. VÒ ®Þa h×nh, n­íc ta tr¶i dµi trªn nhiÒu vÜ tuyÕn, bÒ ngang hÑp, ®Þa h×nh phøc t¹p mang ®Ëm nÐt cña sù ph©n dÞ s©u s¾c vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi. C¸c ®Æc ®iÓm nµy chi phèi sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi theo l·nh thæ vµ ph¸t triÓn c¸c vïng kinh tÕ. N»m ë T©y Th¸i B×nh D­¬ng vµ §«ng Nam ¸, khu vùc ph¸t triÓn cao, æn ®Þnh, n¬i cöa ngâ cña giao l­u quèc tÕ, ViÖt Nam cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c nhau dùa trªn nh÷ng lîi thÕ vÒ vËn t¶i biÓn, dÞch vô viÔn th«ng, du lÞch. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n ph©n bè kh«ng ®Òu trªn c¸c vïng, ngay ë mçi vïng còng ph©n t¸n vµ thiÕu ®ång bé kh«ng g¾n víi nhau g©y khã kh¨n cho viÖc khai th¸c sö dông chóng vµ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc bè chÝ kinh tÕ cña c¸c vïng. VÒ d©n sè, n­íc ta cã d©n sè ®«ng, nguån lao ®éng dåi dµo nh­ng ph©n bè còng kh«ng ®ång ®Òu. VÒ chÕ ®é chÝnh trÞ: Quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam. Theo c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ “ chÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ, chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých mµ chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kinh tÕ.” Lªnin ®· chØ râ: “®Ó tho¶ m·n nh÷ng lîi Ých kinh tÕ th× quyÒn lùc chÝnh trÞ chØ ®­îc sö dông lµm ph­¬ng tiÖn ®¬n thuÇn.” Kh¼ng ®Þnh ®ã cña Lªnin kh«ng cã nghÜa lµ phñ nhËn vai trß quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ ®èi víi chÝnh trÞ mµ muèn nhÊn m¹nh t¸c ®éng cña chÝnh trÞ ®èi víi kinh tÕ. VÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi vÊn ®Ò chÝnh trÞ mµ nã ®­îc xem xÐt gi¶i quyÕt theo mét lËp tr­êng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Nh­ vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau trªn nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ. Sau khi miÒn B¾c gi¶i phãng vµ tõ sau n¨m 1975 thèng nhÊt ®Êt n­íc, c¶ n­íc ta ®· kiªn quyÕt ®i theo con ®­êng XHCN - ®©y lµ lùa chän tÊt yÕu vµ ®óng ®¾n. Tuy nhiªn, v× kh«ng qua giai ®o¹n TBCN, chóng ta ®· gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ bì ngì trong c«ng cuéc x©y dùng mét hÖ thèng chÝnh trÞ v÷ng m¹nh. Thªm vµo ®ã, khi ta ®ang trong t×nh tr¹ng ban ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi, mét giai ®o¹n quan träng mµ chÝnh trÞ lµ yÕu tè ®Þnh h­íng dÉn ®­êng th× CNXH ë Liªn X« cò vµ c¸c n­íc §«ng ¢u sôp ®æ hµng lo¹t ®· g©y nhiÒu hoang mang cho §¶ng vµ nh©n d©n ta. §iÒu nµy còng chøng tá r»ng ®ang cã rÊt nhiÒu thÕ lùc ph¶n ®éng kh«ng ngõng t×m c¸ch ph¸ ho¹i, lËt ®æ chÕ ®é CNXH ë n­íc ta. b. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thÕ giíi vµ khu vùc Sau khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, mÆc dï thÕ giíi cßn nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p nh­ng hoµ b×nh vµ hîp t¸c lµ xu thÕ chñ ®¹o, lµ ®ßi hái bøc xóc cña c¸c d©n téc vµ c¸c quèc gia. C¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc ®Æc biÖt trong lÜnh vùc tin häc, viÔn th«ng, sinh häc, vËt liÖu míi vµ n¨ng l­îng míi ®ang ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ cao ®é c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt dÉn ®Õn sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng s©u s¾c. Nh­ vËy cã nghÜa lµ ngµy nay, kh«ng mét nÒn kinh tÕ nµo cã thÓ ®øng t¸ch ra khái céng ®ång quèc tÕ. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái mét sù hîp t¸c ngµy cµng réng t¹o nªn thÕ tuú thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c n­íc dï lín hay nhá, ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi cã lÏ ch­a bao giê cã mét sù hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn réng r·i ®an xen lång ghÐp vµ nhiÒu tÇng líp nh­ hiÖn nay víi sù h×nh thµnh nhiÒu tæ chøc kinh tÕ nh­ ASEAN (HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸), WTO (tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi) AFTA, EU,... §èi víi c¸c khu vùc, ViÖt Nam n»m trong khu vùc §«ng Nam ¸, Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, mét khu vùc ®­îc coi lµ cã nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng vµ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nhÊt thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. HÇu hÕt c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Singapore, Th¸i Lan, In®«nªsia ®Òu ®· tiÕn hµnh nÒn KTTT ®­îc mÊy thËp kû vµ mét sè n­íc ®· trë thµnh c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi (NIC). Nh­ vËy thÕ giíi vµ khu vùc ®· ph¸t triÓn v­ît ta kh¸ xa vÒ mäi mÆt ®Æc biÖt lµ vÒ kinh tÕ. V× thÕ ®· ®Æt ra cho ViÖt Nam nhiÒu th¸ch thøc trong qóa tr×nh phÊn ®Êu x©y dùng vµ c¶i tiÕn nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN. 2. Thùc tr¹ng qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam d­íi t¸c ®éng cña nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ 2.1 Giai ®o¹n 1986 - 1991 §©y lµ giai ®o¹n ®Çu chóng ta chuyÓn sang nÒn KTTT. Do ch­a nhËn thøc ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu tè cô thÓ ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ nªn ta ®· cã mét sè chÝnh s¸ch ch­a ®óng. Mét chÝnh s¸ch sai lÇm trong giai ®o¹n nµy lµ tËp trung c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ theo h­íng ­u tiªn cho c«ng nghiÖp nÆng. §©y lµ mét sai lÇm nghiªm träng ®· lµm mÊt rÊt nhiÒu thêi gian, tèn rÊt nhiÒu tiÒn b¹c bëi lóc nµy víi xuÊt ph¸t ®iÓm vµ kinh tÕ rÊt thÊp, c¬ së vËt chÊt, c«ng nghÖ cßn qu¸ l¹c hËu thªm vµo ®ã lµ thiÕu vèn vµ thiÕu ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc tµi giái. Trong khi ®ã ta cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ. Sù khÐo lÐo cÇn cï cña ng­êi d©n ViÖt Nam, sù ­u ®·i cña thiªn nhiªn khÝ hËu t¹o nªn mét danh môc n«ng s¶n ®a d¹ng phong phó vµ nhiÒu lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ. Víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã ta hoµn toµn cã thÓ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ mµ chØ cÇn Ýt vèn nh­ c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm, ®å mü nghÖ,... ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn nh­ng trong giai ®o¹n nµy l­îng hµng ho¸ cña chóng ta cßn Ýt vµ chÊt l­îng cßn ch­a tèt. ChÝnh v× thÕ, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra kh«ng cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng v× sè l­îng hµng ho¸ Ýt nªn phÇn lín vÉn ph¶i nhËp khÈu vµ ch­a xuÊt khÈu ®­îc hµng ho¸ ra thÞ tr­êng thÕ giíi. Víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý ®Þa h×nh phøc t¹p, hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i yÕu kÐm nh­ trªn ch­a cã nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp víi tõng vïng, tõng miÒn, chóng ta ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ trµn lan, kh«ng tËp trung, g©y nªn sù bÊt hîp lý gi÷a c¸c vïng. C¬ cÊu gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m. Trong giai ®o¹n nµy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi nh­ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc ch­a ph¸t triÓn, chñ yÕu vÉn lµ thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc. Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy lµ do ta vÉn cßn chËm ®æi míi c¸c h×nh thøc së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt ®· cã trong nÒn kinh tÕ bao cÊp cò vµ ch­a cã ®­îc nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ t­ b¶n Nhµ n­íc ph¸t triÓn. Tãm l¹i, trong giai ®o¹n nµy mÆc dï ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu, nÒn kinh tÕ ®· tõng b­íc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, c¸c c¬n sèt do hËu qu¶ cña c¬ chÕ quan liªu bao cÊp ®· dÇn dµ v¬i ®i nh­ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn ch­a b­íc h¼n ra sù khñng ho¶ng cña nh÷ng n¨m tr­íc ®æi míi. 2.2Giai ®o¹n 1991 ®Õn nay Giai ®o¹n nµy, do ®· dÇn ®iÒu chØnh phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn, nh©n tè cô thÓ ¶nh h­ëng ®Õn nÒn KTTT nªn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ: §iÒu ®Çu tiªn cÇn nãi ®Õn lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Giai ®o¹n 1986 - 1990, GDP t¨ng trung b×nh 3,9% th× ®Õn giai ®o¹n nµy GDP t¨ng b×nh qu©n 8,2%. C¬ cÊu gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c ngµnh còng hîp lý h¬n. Hµng lo¹t c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp t­ nh©n ho¹t ®éng trong mäi lÜnh vùc ®· ra ®êi. DÞch vô th­¬ng m¹i ph¸t triÓn t­¬ng ®èi m¹nh ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸, lµm cho sè l­îng hµng ho¸ phong phó h¬n vµ chÊt l­îng kh«ng ngõng ®­îc c¶i tiÕn. Giao th«ng vËn t¶i ®­îc chó träng söa ch÷a vµ x©y míi nªn hµng ho¸ ®· ®Õn ®­îc c¸c vïng s©u, vïng xa vµ miÒn nói. Mét thµnh tùu quan träng n÷a lµ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi víi sù c¹nh tranh rÊt khèc liÖt g©y ra sù ph©n cùc giµu nghÌo m¹nh mÏ víi nhiÒu cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ nghiªm träng, §¶ng ta kÞp thêi rót kinh nghiÖm vµ ®· cã nh÷ng ®­êng lèi, chÝnh s¸ch ®Þnh h­íng cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®óng ®Þnh h­íng XHCN, h­íng thÞ tr­êng hµng ho¸ vµo ­òy ®¹o c¹nh tranh lµnh m¹nh cïng ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy nÒn KTTT cña ta ch¼ng nh÷ng kh«ng x¶y ra khñng ho¶ng mµ cßn tr¸nh ®­îc ¶nh h­ëng tiªu cùc tõ nh÷ng cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ë c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi mµ cô thÓ lµ cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ vµo n¨m 1997. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ n­íc ta so víi khu vùc vµ thÕ giíi vÉn lµ mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, cÇn cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó ph¸t triÓn theo kÞp c¸c quèc gia kh¸c. KTTT ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn qua nhiÒu gia ®o¹n vµ cho ®Õn b©y giê nã vÉn lµ kiÓu kinh tÕ x· héi tiÕn bé nhÊt. Tr¶i qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn, KTTT ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn vµ ®­îc ¸p dông trªn nhiÒu quèc gia. NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam mÆc dï míi ra ®êi c¸ch ®©y h¬n mét thËp kû nh­ng còng ®· tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm, kh«ng ngõng vËn ®éng vµ lu«n biÕn ®æi d­íi sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè c¶ bªn ngoµi lÉn bªn trong b¶n th©n nÒn kinh tÕ. C¸c yÕu tè nµy võa kh«ng ngõng cã ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn KTTT võa chÞu sù t¸c ®éng cña chÝnh nÒn KTTT ®ã. Nh­ vËy, tr¶i qua mçi giai ®o¹n l¹i h×nh thµnh nªn nh÷ng yÕu tè míi khiÕn cho c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ViÖt Nam ngµy cµng phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n tÝch kü l­ìng chi tiÕt kÞp thêi tõng yÕu tè. ChÝnh v× vËy quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ lu«n lµ quan ®iÓm g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ViÖt Nam. III. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng nÒn KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN Trong giai ®o¹n hiÖn nay, chóng ta ®ang tõng b­íc x©y dùng c¬ së vËt chÊt ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN nhanh chãng ®­a ®Êt n­íc trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa. Vµ viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Ó t×m ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng mÆt yÕu kÐm ph¸t huy nh÷ng mÆt m¹nh ®ang lµ vÊn ®Ò bøc thiÕt. Cô thÓ : §Èy m¹nh viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Tr­íc m¾t cÇn tiÕp tôc c¶i tiÕn hµnh chÝnh trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi víi nh÷ng qui ®Þnh râ rµng th«ng suèt vµ ®¬n gi¶n. VÒ l©u dµi cÇn tiÕn tíi x©y dùng mét hµnh lang ph¸p lý chung cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ trong n­íc ®Ó t¹o mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng. Huy ®éng tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn trong n­íc. Trong lÜnh vùc nµy, huy ®éng tiÕt kiÖm lµ môc tiªu hµng ®Çu, tõ ®ã sÏ ph¸t huy ®­îc hÕt c¸c nguån néi lùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. TiÕp tôc c©n ®èi l¹i c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c ngµnh; chó träng ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c vïng hîp lý h¬n. T¨ng c­êng héi nhËp hîp t¸c víi c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ thÕ giíi; gi÷ v÷ng vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc ®iÒu tiÕt vÜ m«, ®Þnh h­íng nÒn KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN, lÊy c«ng b»ng x· héi lµm môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, b¶o ®¶m nguån nh©n lùc th«ng qua hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o, b¶o ®¶m y tÕ, n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ cho ng­êi lao ®éng. Gi÷ v÷ng an ninh, trËt tù x· héi, cñng cè sù nghiÖp quèc phßng an ninh nh»m ng¨n chÆn mäi thÕ lùc ph¶n ®éng ph¸ ho¹i trong vµ ngoµi n­íc; TÝch cùc c¶i t¹o x· héi, xo¸ bá c¸c tÖ n¹n x· héi nh­ tham nhòng, nghiÖn hót, m¹i d©m, ma tuý, h¹n chÕ « nhiÔm m«i tr­êng, gi÷ v÷ng sù c©n b»ng sinh th¸i. Muèn vËy cÇn n©ng cao nhËn thøc con ng­êi trong viÖc b¶o vÖ gi÷ g×n cuéc sèng cña chÝnh hä; vËn dông s¸ng t¹o, kh«ng rËp khu«n c¸c m« h×nh KTTT trªn thÕ giíi; Cã ph­¬ng h­íng kÕt hîp ®Þnh h­íng XHCN víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m tíi. C. kÕt luËn Víi viÖc ¸p dông quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ vµo c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam, chóng ta ®· cã ®­îc mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n¨ng ®éng, mét nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng XHCN víi nh÷ng thµnh tùu hÕt søc to lín: NhÞp ®é b×nh qu©n hµng n¨m vÒ s¶n phÈm quèc néi trong 5 n¨m 1991 -1995 lµ 8,5%, nhÞp ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ 13,3%, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ 4,5%, kim ng¹ch xuÊt khÈu 20%. C¬ cÊu kinh tÕ cã b­íc chuyÓn ®æi tÝch cùc: tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong GDP tõ 22,7% n¨m 1990 lªn 30,3% n¨m 1995, tû träng dÞch vô tõ 38,6% lªn 41,5%. B¾t ®Çu cã tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ. Vèn ®Çu t­ c¬ b¶n toµn x· héi t¨ng tõ 15,8% GDP n¨m 1990 lªn 27,7% n¨m 1995. L¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi tõ 67,1% n¨m 1991 xuèng 12,4% ®Çu n¨m 1995. Quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc ®iÒu chØnhphï hîp h¬n víi yªu cÇu cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Sè hé cã thu nhËp trung b×nh sè hé giµu t¨ng lªn, tû lÖ hé nghÌo gi¶m. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ®Êt n­íc ta vÉn cßn chËm ph¸t triÓn so víi khu vùc vµ thÕ giíi. Chóng ta cÇn ph¶i ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p hîp lý ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh, ®Æc biÖt chó träng ®Õn sù vËn dông ®Õn sù vËn dông s¸ng t¹o ®Ó cã ®­îc mét nÒn KTTT hoµn chØnh, ph¸t huy hÕt tÝnh ­u viÖt cña nã vµ tr¸nh ®­îc nh÷ng sai lÇm cña nÒn KTTT cña c¸c quèc gia kh¸c. Tõng b­íc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®Ò ra, ViÖt Nam sÏ cã thªm tù tin b­íc vµo thÕ kû 21 víi nh÷ng th¸ch thøc míi, c¬ héi míi. NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ViÖt Nam sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ nhanh chãng ®uæi kÞp tr×nh ®é cña thÕ giíi, trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn trong t­¬ng lai kh«ng xa. d.Tµi liÖu tham kh¶o 1. S¸ch: - NguyÔn Sinh Cóc “Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa” - NXB ChÝnh trÞ quèc gia TP - HCM, n¨m 1996. - Gi¸o tr×nh “TriÕt häc M¸c - Lªnin” - TËp II, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1997. 2. T¹p chÝ: - Nghiªn cøu trao ®æi sè 11 th¸ng 6 n¨m 1998. - TriÕt häc sè 4 (110) - th¸ng 8 - 1998. - Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 1 (45) n¨m 1997. - Céng s¶n sè 4 (2-2000). - TriÕt häc sè 2 (96) th¸ng 4 - 1997. TriÕt häc sè 2 (108) th¸ng 4 - 1999. TriÕt häc sè 2 - 2001 Vµ mét sè t¹p chÝ kh¸c. Môc lôc Trang A. §Æt vÊn ®Ò 1 Néi dung 3 I. Quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ 3 1- C¬ së kh¸ch quan cña quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ 3 2- Yªu cÇu cña quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ. 3 3- T¹i sao ph¶i vËn dông quan ®iÓm lÞch sö vµo qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng xhcn ë ViÖt Nam. 4 II.Qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN d­íi gãc nh×n cña quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ. 5 1-Nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN. 5 2- Thùc tr¹ng x©y dùng nÒn KTTT 8 III. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng nÒn KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN. 12 KÕt luËn 14 Tµi liÖu tham kh¶o 15