Quan hệ phân phối ở nước ta hiện nay

ng ®èi lín vèn s¶n xuÊt hiÞen nay vÉn cßn n»m r¶i r¸c, ph©n t¸n trong tay nh÷ng ng−êi lao ®éng t− h÷u nhá, t− s¶n nhá d−íi nhiÒu d¹ng h×nh thøc kh¸c nhau. ®Ó cã thÓ sö dông ®−îc nguån vèn ®ã cho s¶n xuÊt x> héi chóng ta kh«ng thÓ ¸p ®Æt c¸c chÝnh s¸ch nh− tr−ng thu, tr−ng mua hay ®ãng gãp cæ phÇn mét c¸ch b×nh qu©n. V× tÊt c¶ c¸ch biÖn ph¸p ®ã ®Òu lµ suy yÕu lùc l−îng s¶n xuÊt vèn cã cña x> héi. BiÖn ph¸p ®−îc xem lµ hiÖu qu¶ nhÊt ®ã lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cho ng−êi së h÷u tµi s¶n ®Çu t− vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tõ ®ã kh«ng chØ t¹o lîi nhuËn cho chÝnh b¶n th©n hä mµ cßn ph¸t triÓn ®−îc nÒn s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt ®−îc nhu cÇu viÖc lµm ®ang trë nªn ngµy cµng cÊp thiÕt. 1.3.2.2 Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c. Tõ sau nghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø VI Ban chÊp hµnh trung −¬ng (kho¸ VI) ë n−íc ta ®> xuÊt hiÖn c¸c biÖn ph¸p huy ®äng vèn nh− mét sè ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ ®> huy ®éng vèn cña d©n c− d−íi c¸c h×nh thøc vay vèn, hïn vèn vµ gãp vèn cæ phÇn kh«ng h¹n chÕ víi møc l>i hîp lý.... C¸ch lµm nh− vËy ®> cã t¸c dông ®−a ®−îc vèn nhµn rçi vµo vßng chu chuyÓn. Qua ®ã kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ n¾m quyÒn sö dông mét nguån vèn to lín h¬n nhiÒu nguån vèn tù cã. Nh− vËy, mÆc dï së h÷u vèn lµ t− nh©n, nh−ng viÖc sö dông vèn ®> mang tÝnh x> héi. Tr−íc nhu cÇu vèn nh− hiÖn nay cÇn t¹o ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ , t− nh©n c¸ thÓ vµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong x> héi yªn t©m m¹nh d¹n ®Çu t− vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó nguån vèn kh«ng chØ t¹o ra c¬ héi sinh lîi cho c¸c thµnh viªn tham gia ®Çu t− mµ cßn t¹o ra nh÷ng lîi Ých kinh tÕ x> héi to lín. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 10 §¹i héi VI cña §¶ng nhÊn m¹nh: CÇn söa ®æi bæ sung vµ c«ng bè réng r>i c¸c chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c ph¶i trë thµnh ph¸p luËt ®Ó mäi thµnh viªn x> héi yªn t©m ®Çu t− vèn vaß s¶n xuÊt kinh doanh. Víi quan ®iÓm ®æi míi ®ã, cÇn ph¶i xem xÐt ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh theo vèn vµ tµi s¶n cña mçi c¸ nh©n ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x> héi d−íi h×nh thøc ‘’lîi tøc ,, vµ ‘’lîi nhuËn,,, lµ mét h×nh thøc ph©n phèi hîp ph¸p vµ ph¶i ®−îc b¶o hé cña ph¸p luËt ®èi víi nh÷ng thu nhËp hîp ph¸p ®ã . 1.3.3 Ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi xC héi. 1.3.3.1 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi. NÕu nh− ph©n phèi theo lao ®éng vµ ph©n phèi theo vèn hay tµi s¶n vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c ®−îc xem lµ tÊt yÕu, lµ biÖn ph¸p thóc ®Èy Òn s¶n xuÊt x> héi ph¸t triÓn vµ t¹o lËp ®−îc sù c«ng b»ng gi÷a mäi thµnh viªn trong x> héi. Tuy nhiªn víi b¶n chÊt nh©n ®¹o tõ ngµn ®êi: ‘’ th−¬ng ng−êi nh− thÓ th−¬ng th©n ,, th× viÖc chØ thùc hiÖn c¸c h×nh thøc ph©n phèi trªn th× ch−a ph¶n ¸nh ®−îc hÕt nh÷ng g× −u viÖt cña chñ nghÜa x> héi ®em l¹i. Song trong hoµn c¶nh ®Êt n−íc cßn nhiÒu khã kh¨n, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ch−a thÓ ®¸p øng hÕt mäi nh cÇu th× viÖc ph©n phèi cho nh÷ng ng−êi v× lÏ nµy hay lÏ kh¸c kh«ng thÓ tham gia vµo lao ®éng ®−îc tr¶ c«ng cña x> héi lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Víi b¶n chÊt cña chÕ ®é XHCN vµ môc tiªu ®¶m b¶o cho c¸c thµnh viªn trong x> héi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, cïng víi ®ã lµ xu h−íng toµn cÇu v× mét thÕ giíi tèt ®Ñp h¬n th× viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng ®ang ngµy cµng ®−îc chó träng quan t©m h¬n, kh«ng chØ v× ®Ó æn ®Þnh chÝnh trÞ mµ con v× ®¹o lý tèt ®Ñp tõ ngµn ®êi x−a. 1.3.3.2 Yªu cÇu vµ t¸c dông cña viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi. Muèn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ tr−íc tiªn ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt cho c¸c thµnh viªn trong x> héi. MÆt kh¸c, ngay møc sèng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc nhµ n−íc vµ nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng kh«ng chØ dùa vµo tiÒn c«ng c¸ nh©n mµ cßn dùa vµo mét phÇn c¸c quü phóc lîi c«ng céng cña nhµ n−íc, cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x> héi kh¸c. ViÖc ph©n phèi ngoµi thï lao ®éng sÏ ngµy cµng ®−îc chó träng h¬n khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ n−íc ta hiÖn nay th× viÖc ph©n phèi nµy ch−a ph¶i lµ ph©n phèi theo nhu cÇu nh− trong giai ®o¹n cao cña chñ nghÜa céng s¶n mµ C.Mac ®> dù ®o¸n. §©y lµ mét h×nh thøc ph©n phèi qu¸ ®é, nã phï hîp víi xu h−íng ph¸t triÓn cña x> héi. H×nh thøc ph©n phèi nµy lµ sù bæ sung cÇn thiÕt vµ quan träng ®èi víi nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Nã thÝch hîp nhÊt víi viÖc tho¶ m>n nh÷ng nhu cÇu c«ng céng cña x> héi. Nã cã lîi tr−íc hÕt cho nh÷ng gia ®×nh cã thï lao lao ®éng t−¬ng ®èi thÊp. Nã ch½ng nh÷ng b¶o ®¶m cho c¸c thµnh viªn x> ht t p : / / e t r i t h u c . v n 11 héi cã møc sèng b×nh th−êng tèi thiÓu mµ cßn cã t¸c dông kÝch thÝch lao ®éng s¶n xuÊt, kÝch thÝch sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mäi thµnh viªn x> héi. B»ng nh÷ng t¸c dông to lín cña h×nh thøc ph©n phèi nµy nã kh¼ng ®iÞnh viÖc x©y dùng c¸c quü phóc lîi x> héi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ ngµy cµng cã ý nghÜa to lín. §¶ng ta rÊt coi träng viÖc më réng dÇn c¸c sù nghiÖp phóc lîi x> héi víi hai môc tiªu lín, ®ã lµ: Coi môc tiªu vµ ®éng lùc chÝnh cho sù ph¸t triÓn x> héi lµ v× con ng−êi, do con ng−êi, ®Æt con ng−êi vµo vÞ trÝ trung t©m cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn x> héi. Kh¬i dËy mäi tiÒm n¨ng cña mçi c¸ nh©n, mçi tËp thÓ vµ c¶ céng ®ång coi träng lîi Ých c¸ nh©n ng−êi lao ®éng, xem ®ã lµ ®éng lùc trùc tiÕp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x> héi. Thªm vµo ®ã nã ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x> héi. Bëi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÝnh s¸ch x> héi, nh−ng chÝnh s¸ch x> héi l¹i lµ sù cô thÓ ho¸ môc ®Ých cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, do ®ã cÇn ph¶i kÕt hîp tèt mäi h×nh thøc nh»m ®¶m b¶o viÖc ph©n phèi cã hiÖu qu¶ b»ng c¸ch huy ®éng mäi kh¶ n¨ng cña nhµ n−íc vµ nh©n d©n, trung −¬ng vµ tõng ®Þa ph−¬ng cïng lµm. Nh− vËy viÖc thùc hiÖn c¶ ba h×nh thøc ph©n phèi c¬ b¶n lµ cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i ho¸. NÕu nh− ph©n phèi theo lao ®éng ®−îc xem lµ gi÷ vai trß chñ ®¹o, th× ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x> héi ngµy cµng trë nªn quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x> héi vµ ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c còng cµng trë nªn quan träng h¬n trong thêi kú ®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ. Ch−¬ng 2 Thùc tr¹ng vÒ quan hÖ ph©n phèi ë n−íc ta hiÖn nay vµ mét sè biÖn ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë n−íc ta trong thêi gian tíi. 2.1 Thùc tr¹ng cña quan hÖ ph©n phèi ë n−íc ta trong thêi gian qua. 2.1.1 Quan hÖ ph©n phèi trong thêi kú ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ cïng nh÷ng ®Þnh h−íng tiÕn bé. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x> héi sÏ quyÕt ®Þnh c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau ®ång thêi còng quy ®Þnh nh÷ng h×nh thøc ph©n phèi nhÊt ®Þnh. Th«ng qua ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN, ë n−íc ta ®> h×nh thµnh c¸c h×nh thøc thu nhËp kh¸c nhau cña c¸c tÇng líp d©n c−. §ång thêi nã còng ph¶n ¸nh thµnh qu¶ cña tõng c¸ nh©n còng nh− cña toµn x> héi ®> ®¹t ®−îc vµ c¸c h×nh thøc thu nhËp th−êng ®i liÒn víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi. Víi mét nÒn kinh tÕ ®ang vËn hµnh theo mét quü ®¹o ®> ®Þnh, theo xu h−íng më réng héi nhËp ®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ nh÷ng mèi quan hÖ, th× vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp nh− thÕ nµo ®Ó nã võa lµ ®éng lùc ht t p : / / e t r i t h u c . v n 12 cho ph¸t triÓn kinh tÕ x> héi, v−µ ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng x> héi. ChÝnhv× vËy, nã ®ang ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý vµ ®ang lµ mét th¸ch thøc to lín ®èi víi ®¶ng vµ nhµ n−íc ta. Tr−íc tiªn ta cÇn xem xÐt vai trß cña nã duíi c¸c ph−¬ng diÖn kh¸c nhau bëi ph©n phèi thu nhËp cã ¶nh h−ëng to lín ®èi víi s¶n xuÊt. Mac ®> tõng nãi tíi vai trß cña ph©n phèi ®ãi víi s¶n xuÊt, trªn ph−¬ng diÖn ph©n phèi trùc tiÕp c¸c yÕu tè cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã nèi liÒn s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nã ®¶m b¶o c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho doanh nghiÖp, ®¶m b¶o c¸c nguån lùc cho s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cung cÊp hµng ho¸ trªn thÞ tr−êng s¶n phÈm. Sù ph©n phèi c¸c nguån lùc diÔn ra th«ng suèt sÏ ®¶m b¶o qu¨ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch liªn tôc. MÆt kh¸c, ph©n phèi thu nhËp quyÕt ®Þnh tiªu dïng cña c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt. Th«ng qua ph©n phèi thu nhËp c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt cã ®−îc thu nhËp ®Ó mua hµng tiªu dïng vµ dÞch vô trªn thÞ trõng hµng tiªu dïng hµng ho¸ vµ dich vô. VÒ c¬ b¶n quy m« cña ph©n phèi quyÕt ®Þnh quy m« cña tiªu dïng. C¸c chñ thÓ nhËn ®−îc thu nhËp nhiÒu th× møc t¨ng tiªu dïng sÏ cµng cao h¬n vÒ tuyÖt ®èi. KÓ tõ sau ®¹i héi §¶ng VI n¨m 1986 chóng ta ®> tõng b−íc x¸o bá c¬ chÕ b×nh qu©n bao cÊp, thùc hiÖn chÕ ®é ph©n phèi theo nguyªn t¾c thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x> héi ®i ®èi víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt hîp lý nh»m b¶o hé quyÒn lîi ng−êi lao ®éng. Nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng ®> ph¸t huy t¸c dông trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ. Trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ thuéc së h÷u cña nhµ n−íc ph©n phèi theo lao ®éng ®éng biÓu hiÖn d−íi h×nh thøc tiÒn l−¬ng cßn c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u tËp thÓ th× d−íi h×nh thøc tiÒn c«ng lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã cßn tån t¹i c¸c h×nh thøc thu nhËp kh¸c nh− lîi tøc, lîi tøc cæ phÇn vµ thu nhËp tõ c¸c quü tiªu dïng c«ng céng. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý tõ tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr−êng chóng ta thõa nhËn søc lao ®éng lµ hµng ho¸, nã cã thÓ ®−îc ®em b¸n trªn thÞ tr−êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Vµ mét khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ th× ng−êi cã søc lao ®éng hoµn toµn cã quyÒn tù do b¸n søc lao ®éng cña m×nh theo nh÷ng hîp ®ång lao ®éng nhÊt ®Þnh vµ khi ®ã c¸c chñ doanh nghiÖp sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ c«ng cho hä theo ®óng nh÷ng hîp ®ång ®> ký, nhµ n−íc chØ ®−îc phÐp b¶o vÖ khi cã sù vi ph¹m luËt ®èi víi ng−êi lao ®éng. Sau qu¸ tr×nh lµm cho c¸c chñ doanh nghiÖp hoÆc c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc doanh, ng−êi lao ®éng thu ®−îc thu nhËp g¾n víi kÕt qu¶ lao ®éng cña hä. VÒ nguyªn t¾c kho¶n thu nhËp ®ã ph¶i t−¬ng xøng víi sè l−îng lao ®éng vµ chÊt l−îng lao ®éng mµ mçi ng−êi ®ãng gãp. Sè thu nhËp theo lao ®éng ®ã chÝnh lµ tiÒn l−¬ng hay tiÒn l−¬ng chÝnh lµ h×nh thøc thu nhËp theo lao ®éng. Cïng víi c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN th× tiÒn l−¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, lµ biÓu hiÖn cña bé phËn c¬ b¶n cÇn thiÕt ®−îc t¹o ra trong doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc doanh ®Ó ®i vµo tiªu dïng c¸ nh©n cña ng−êi lao ®éng, t−¬ng øng ht t p : / / e t r i t h u c . v n 13 v¬ói sè l−îng lao ®éng vµ chÊt l−îng lao ®éng mµ hä ®> hao phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Trong c¬ cÊu tiÒn l−¬ng bao gåm hai phÇn: tiÒn l−¬ng c¬ b¶n vµ tiÒn l−¬ng bæ sung (tiÒn th−ëng) trong ®ã tiÒn l−¬ng c¬ b¶n phô thuéc vµo thang l−¬ng, bËc l−¬ng cña tõng ®èi t−îng, phÇn tiÒn th−ëng phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. ViÖc x¸c ®Þnh hîp lý vµ chÝnh x¸c c¸c bËc l−¬ng, ng¹ch l−¬ng theo tõng ngµnh vµ kheo tõng khu vùc cã tÝnh ®Õn tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng cã ý nghÜa cùc kú quan träng. §iieï ®ã thóc ®Èy ng−êi lao ®éng quan t©m h¬n n÷a tíi viÖc hoµn thµnh c«ng viÖc ®−îc giao, vµ kh«ng ngõng häc hái n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ v× chÝnh lîi Ých cña b¶n th©n, ®ång thêi gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é lùc l−îng cña toµn x> héi. Trong qu¸ tr×nh sö dông tiÒn l−¬ng ®−îc ph©n biÖt thµnh tiÒn l−¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l−¬ng thùc tÕ. NÕu tiÒn l−¬ng danh nghÜa lµ tiÒn l−¬ng mµ ng−êi lao ®éng nhËn ®−îc d−íi h×nh thøc tiÒn tÖ cßn tiÒn l−¬ng thùc tÕ ®−îc biÓu hiÖ b»ng sè liÖu t− liÖu sinh ho¹t vµ ng−êi lao ®éng ®−îc sö dông. Møc tiÒn l−¬ng thùc tÕ chØ râ sè l−îng vËt phÈm tiªu dïng vµ dÞch vô mµ ng−êi lao ®éng cã thÓ mua ®−îc b»ng tiÒn l−¬ng danh nghÜa cña m×nh. Sù biÕn ®éng cña tiÒn l−¬ng thùc tÕ hÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu nh©n tè nh−: viÖc t¨ng gi¸ c¶ cña hµng ho¸, t¨ng thuÕ, t¨ng chi phÝ vËn chuyÓn ... nh÷ng nh©n tè nµy sÏ h¹ thÊp gi¸ trÞ cña tiÒn l−¬ng thùc tÕ. ChÝnh v× vËy mµ trong thêi gian võa qua nhµ n−íc ta ®> chó träng tíi viÖc t¨ng c¸c møc l−¬ng tèi thiÓu, t¨ng trî cÊp h−u trÝ t¨ng c¸c kho¶n phô cÊp vµ c¸c kho¶n thu nhËp b»ng tiÒn kh¸c cho ng−êi lao ®éng ®Ó gi¸ trÞ cña tiÒn l−¬ng thùc tÕ kh«ng bÞ gi¶m dÇn theo thêi gian. ViÖc t¨ng tiÒn l−¬ng ®−îc thÓ hiÖn trªn c¬ së kh«ng ngõng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ. Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN th× vai trß cña nhµ n−íc lµ v« cïng quan träng, cô thÓ nhµ n−íc trùc tiÕp ®Þnh møc kao ®éng, trùc tiÕp ®Þnh møc tiÒm l−¬ng, duyÖt quü tiÒn l−¬ng, quy ®Þnh thang l−¬ng, b¶ng l−¬ng, bËc l−¬ng cô thÓ cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc (chiÕm ®a sè trong nÒn kinh tÕ quèc d©n) ph¶i thùc hiÖn. Tuy nhiªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t− nh©n tiÒn l−¬ng lµ chØ sè ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh, cïng nhiÒu chØ tiªu kh¸c, nhµ n−íc chi khèng chÕ tiÒn l−¬ng tèi thiÓu kh«ng khèng chÕ tiÒn l−¬ng tèi ®a. ChÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng ®−îc coi lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x> héi, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña nh÷ng ng−êi lµm c«ng ¨n l−¬ng, ®Õn ®êi sèng cña nh÷ng ng−êi d©n trong x> héi. §ång thêi chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng cßn ¶nh h−ëng s©u s¾c ®Õn s¶n xuÊt, ®Õn mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng, ®Õn quan hÖ gi÷a c¸c tÇng líp lao ®éng, gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c khu vùc, ®Õn ®éng lùc t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Õn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c, ®Õn vÊn ®Ò æn ®Þnh chÕ ®é chÝnh trÞ x> héi. ChÝnh v× lÏ ®ã nhµ n−íc ta lu«n lu«n quan t©m ®Õn c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn chÕ ®é tiÒn l−¬ng ®Ó lµm sao võa ®¶m b¶o c«ng b»ng võa lµ ®éng lùc ®Ó c¸c thµnh viªn trong x> héi kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 14 Trong nÒn kinh tÕ trÞ tr−êng, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh ngoµi phÇn thu nhËp tiÒn l−¬ng, cßn kho¶n thu nhËp kh¸c ®ã lµ lîi nhuËn vµ phÇn nµy ngµy cµng t¨ng lªn vµ chiÕm −u thÕ trong tæng thu nhËp. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng , viÖc nhµ n−íc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp theo cÊu thµnh gi¸ thµnh vµ lîi nhuËn ®ã lµ l>i b×nh qu©n. Vµ trong nÒn kinh tÕ tÞ tr−êng c¸i mµ c¸c nhµ s¶n xuÊt quan t©m tr−íc hÕt lµ lîi nhuËn mµ th«ng qua ®ã hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc ph¶n ¸nh. Lîi nhuËn lµ chªnh lÖch gi÷a doanh thu b¸n hµng víi tæng chi phÝ. Tuy nhiªn ®Ó cã ®−îc lîi nhuËn cÇn ph¶i cã vèn ®Ó mua c¸c nguån lùc ®Çu vµo nh− vËy lîi nhuËn lµ sù tr¶ c«ng cho nh÷ng ai d¸m m¹o hiÓm vay vèn ®Çu t− vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ nh÷ng ai sö dông cã hiÖu c¸c nguån lùc ®Çu vµo cã hiÖu qu¶ (gi¶m ®−îc chi phÝ ®Ó thu ®−îc lîi nhuËn cao nhÊt). ChÝnh lîi nhuËn ®> ®−a c¸c doanh nghiÖp ®Õn khu vùc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ mµ ng−êi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n vµ lîi nhuËn còng khiÕn c¸c doanh nghiÖp ¸p dông khoa häc kü thuËt mét c¸ch réng r>i vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Th«ng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ c¸c doanh nghiÖp thu ®−îc lîi nhuËn vµ nguån thu nhËp ®ã ®−îc trÝch mét phÇn ®Ó tr¶ cho quyÒn sö dông t− b¶n. Vµ nh− vËy lîi nhuËn lµ nguån gèc cña hai lo¹i thu nhËp hîp ph¸p ë n−íc ta hiÖn nay ®ã chÝnh lµ lîi tøc cæ phÇn vµ lîi tøc. Nh÷ng ng−êi së h÷u vèn hay tµi s¶n khi b¸n quyÒn sö dông cho c¸c doanh nghiÖp hay c¸c tæ chøc kinh tÕ sÏ ®−îc tr¶ lîi tøc v× vËy lîi tøc còng lµ mét h×nh thøc thu thu nhËp cña ®©n c−. XÐt vÒ néi dung kinh tÕ th× lîi tøc lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc chuyÓn ho¸ cña gi¸ trÞ thÆng d− vµ nguån gèc cña lîi tøc lµ lîi nhuËn thu ®−îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. PhÇn cßn l¹i ®−îc c¸c doanh nghiÖp hoÆc tæ chøc kinh tÕ gi÷ l¹i d−íi h×nh thøc thu nhËp doanh nghiÖp. Gi¸ c¶ cña møc tiÒn vay thÓ hiÖn ë møc lîi tøc – lµ tû kÖ phÇn tr¨m gi÷a sè lîi tøc vµ sè tiÒn cho vay. Møc thùc tÕ cña tû suÊt lîi tøc do quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu vÒ l−îng tiÒn tÖ cho vay ë tõng giai ®o¹n kh¸c nhau. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ kinh tÕ häc ®Ó huy ®éng ®−îc vèn ®µu t− n−íc ngoµi th× vèn trong n−íc huy ®éng ph¶i cao gÊp 1,5 lÇn vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi cÇn huy ®éng (FDI). Trªn thùc tÕ d©n c− lu«n cã mét khèi l−îng tiÒn tÖ nhµn rçi d−íi nhiÒu h×nh thøc: tiÒn mÆt, kim khÝ quý, ngo¹i tÖ ... Víi mét khèi l−îng lín nh− vËy cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®ang ngµy cµng ®−îc chó träng. Khi ®Çu t− vµo c¸c doanh nghiÖp hä sÏ thu ®−îc lîi tøc, nh− vËy lîi tøc ®> trë thµnh mét h×nh thøc thu nhËp hîp ph¸p kh«ng chØ phï hîp trong thêi kú qu¸ ®é ë n−íc ta mµ cßn t¹o thu nhËp cho nhiÒu tÇng líp d©n c− kh¸c trong x> héi, th«ng qua viÖc ®Çu t− më réng s¶n xuÊt tõng b−íc tho¶ m>n nhu cÇu cña ng−êi d©n. Trong thêi kú qu¸ ®é ë n−íc ta ®> xuÊt hiÖn c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn trong nhiÒu nghµnh vµ nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c nhau. ®ã lµ xu h−íng hîp víi quy luËt, phï hîp víi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ chÕ míi ë n−íc ta. Thu nhËp mµ c¸c chñ ®Çu t− cæ phiÕu nhËn ®−îc lµ lîi tøc cæ phÇn. L−îng lîi tøc cæ phÇn nµy phô thuéc vµo thu nhËp cña doanh nghiÖp trong n¨m. HiÖn nay nhµ n−íc ta cho phÐp thµnh lËp vµ më réng c¸c c«ng ty cæ phÇn nh»m thu hót mét khèi l−îng lín vèn nhµn rçi hoÆc sö dông ht t p : / / e t r i t h u c . v n 15 kÐm hiÖu qu¶ vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp vµ c¶ c¸ nh©n ng−êi lao ®éng ®Òu cã quyÒn mua cæ phiÕu ®Ó nhËn ®−îc lîi tøc cæ phÇn dùa trªn nh÷ng ®ãng gãp cña m×nh vµo thµnh qu¶ chung cña doanh nghiÖp. 2.1.2 Quan hÖ ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. Cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x> héi cho phï hîp víi c¬ cÊu vµ c¬ chÕ míi cña nÒn kinh tÕ. Trong ®ã chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng vµ tiÒn c«ng lao ®éng lµ ®Æc biÖt quan träng v× nã thÓ hiÖn quan ®iÓm cña §¶ng vµ nhµ n−íc trong sù h×nh thµnh vµ ph©n phèi thu nhËp trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë nøc ta. §Ó ®¸nh gi¸ ®−îc thùc tr¹ng ph©n phèi ë n−íc ta hiÖn nay ta sÏ ®i s©u vµo viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua. 2.1.2.1 H¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c ph©n phèi. Tõ sau khi quyÕt ®Þnh ®æi míi ®Õn nay n−íc ta ®> ¸p dông c¸c h×nh thøc ph©n phèi võa theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ võa theo møc ®ãng gãp vèn trong ®ã lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. Nªó nh− trong thêi kú tr−íc ta x¸c ®inh sù cèng hiÕn b»ng søc lao ®éng cña mçi ng−êi cho x> héi c¨n cø vµo thêi gian lao ®éng, vµo tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ng−êi lao ®éng dÉn ®Õn viÖc ph©n phèi mang tÝnh chÊt b×nh qu©n th× trong giai ®o¹n ®æi míi chóng ta chñ tr−¬ng x¸c ®Þnh sù cèng hiÕn c¨n cø vµo kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ lao ®éng. HiÖu qu¶ lao ®éng lµ chØ tiªu kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh ®−îc l−îng mµ cßn ph¶n ¸nh ®−îc chÊt vµ phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè chø kh«ng chØ phô thuéc vµo tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ng−êi lao ®éng còng nh− kh¶ n¨ng cña ng−êi lao ®éng. ViÖc lÊy hiÖu qu¶ lao ®éng lµm c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh sù cèng hiÕn b»ng søc lao ®éng cña tõng ng−êi ®> gi¶m bít ®−îc sai lÇm chñ quan khi thùc hiÖn tÝnh to¸n theo nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Tuy nhiªn mét thùc tÕ lµ nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n−íc cßn û l¹i vµ tr«ng chê vµo nhµ n−íc, c¸c doanh nghiÖp kh«ng b¸o c¸o thùc tÕ hiÖu qu¶ lµm ¨n cña doanh nghiÖp. §Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng xin h¹ møc kÕ ho¹ch ®Ó hoµn thµnh v−ît chØ tiªu nh»m t¹o diÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó vay vèn cña nhµ n−íc hay xin cÊp thªm kinh phÝ ... Ngoµi ra cã thÓ kÓ ®Õn nh÷ng thñ ®o¹n chèn thuÕ th«ng qua c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh sai lÖch, nhê ®ã mét bé phËn nhá c¸n bé ®> cã ®−îc nh÷ng kho¶n thu nhËp bÊt hîp ph¸p kh«ng phï hîp víi nh÷ng ®ãng gãp cña b¶n th©n hä. Nguy hiÓm h¬n n÷a lµ chÝnh nh÷ng viÖc lµm ®ã lµm ®×nh trÖ nÒn s¶n xuÊt, g©y ra nhiÒu bÊt c«ng kh¸c trong x> héi, xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu t×nh tr¹ng quan liªu tham nhòng, bßn rót cña c¶i cña nhµ n−íc vµ nh©n d©n lao ®éng, k×m h>m sù ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt. Vµ mét thùc tÕ kh¸c lµ nhiÒu ng−êi cã tµi kh«ng ®−îc sö dông, phÇn lín ®éi ngò c¸n bé ®Òu lµ con ch¸u cña nh÷ng ng−êi trong ngµnh hoÆc c¸n bé ë c¸c c¬ quan kh¸c, thªm vµo ®ã lµ t×nh tr¹ng kÐo bÌ kÐo c¸nh lµm c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn ®¬n thuÇn v× môc ®Ých kiÕm lêi mµ cßn v× nhiÒu môc ®Ých kh¸c. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 16 2.1.2 Qu¸ tr×nh thùc hiÖn cÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng cßn nhiÒu bÊt cËp. Trong nh÷ng n¨m võa qua chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng ë n−íc ta th−êng xuyªn ®−îc c¶i tiÕn ®æi míi. Tõ khi ban hµnh nghÞ ®Þnh 235/H§BT th¸ng 9 n¨m 1985 dÕn ®Çu n¨m 1993 nhµ n−íc ®> h¶i ®iÒu chØnh ®Õn 21 lÇn. Th¸ng 4 n¨m 1993 thùc hiÖn c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng ban hµnh nghÞ ®Þnh 25/CP vµ 26/CP vÒ chÕ ®é tiÒn l−¬ng cho c«ng nh©n viªn chøc khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ s¶n xuÊt kinh doanh tuy nhiªn c¸c thang b¶ng l−¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý ch−a cã nhiÒu thay ®æi . ChÝnh v× lý do ®ã mµ chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng ë n−íc ta cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ. Tr−íc hÕt lµ diÖn h−ëng ng©n s¸ch nhµ n−íc cßn qu¸ réng, c¬ cÊu bÊt hîp lý vµ vÉn mang nÆng tÝnh chÊt bao cÊp. HiÖn nay cã t¸m ®èi t−îng h−ëng l−¬ng phô cÊp, trî cÊp mang tÝnh chÊt l−¬ng tõ chÝnh s¸ch nhµ n−íc gåm: c¸n bé c«ng chøc hµnh chÝnh, c¸n bé c«ng chøc khèi sù nghiÖp, c¸n bé c«ng chøc khèi c¬ quan §¶ng vµ ®oµn thÓ, c¸n bé c«ng chøc khèi c¬ quan d©n cö , c¸n bé cÊp x> ph−êng, c¸n bé chiÕn sÜ khèi lùc l−îng vò trang, c«ng an, an ninh..., c¸c ®èi t−îng b¶o hiÓm x> héi h−u trÝ mÊt søc, nh÷ng ng−êi cã c«ng, th−¬ng binh bÖnh binh, gia ®×nh liÖt sÜ. TÝnh ®Õn th¸ng 12 n¨m 1999 tæng c¸c ®èi t−îng lµ 6,2 triÖu ng−êi chiÕm 8% d©n sè, trong ®ã 66,9% thuéc nhãm h−u trÝ vµ c¸c chÝnh s¸ch x> héi. Sè c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc ®ang lµm viÖc chØ chiÕm tû lÖ nhá l¹i ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, cßn hoang phÝ trong viÖc sö dông tiÒn cña nhµ n−íc ®Ó phôc vô cho môc ®Ých c¸ nh©n. Thø hai lµ møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu cßn qu¸ thÊp cho ®Õn tr−íc 1/1/2004 . §èi víi ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc nhµ n−íc (møc l−¬ng ®−îc x©y dùng trªn c¬ së møc l−¬ng tèi thiÓu) th× tiÒn l−¬ng chØ chiÕm tõ 21 dÕn 38% thu nhËp (thèng kª cña tæ chøc ILO) ®> dÉn ®Õn hiÖn t−îng tiÒn l−¬ng chØ cßn lµ danh nghÜa vµ chñ yÕu dïng lµm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm. Ng−êi lao ®éng kh«ng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña chÝnh m×nh, dµnh nhiÒu thêi gian, søc lùc vµ trÝ tuÖ cho c¸c c«ng viÖc kh¸c ®Ó t¨ng thªm thu nhËp, xuÊt hiÖn nhiÒu nguån thu nhËp bÊt hîp ph¸p kh¸c g©y mÊt c«ng b»ng x> héi, nh−ng vÉn ngang nhiªn ®−îc xem nh− lµ thu nhËp mét c¸ch chÝnh ®¸ng. Ngoµi ra ®èi víi lao ®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp khi thu nhËp chñ yÕu lµ tõ tiÒn l−¬ng th× møc l−¬ng tèi thiÓu ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n−íc chØ lµ 210.000 ®Õn 360.000 ®ång trong khi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi lµ tõ 410.000 ®Õn 620.000. Nh− vËy møc l−¬ng tèi thiÓu thùc chÊt lµ møc l−¬ng c¬ b¶n cho ®éi ngò c«ng chøc lµ kh«ng cßn phï hîp n÷a. Ba lµ mÆc dï l−¬ng tèi thiÓu vµ l−¬ng tèi ®a chªnh lÖch nhau h¬n 10 lÇn, t−ëng chõng nh− kh¾c phôc ®−îc tÝnh chÊt b×nh qu©n trong ph©n phèi, nh−ng do sù chi tiÕt ®Õn th¸i qu¸ lµm cho tiÒn l−¬ng r¬i vµo t×nh tr¹ng b×nh qu©n chñ nghÜa. Kho¶ng c¸ch gi÷ c¸c bËc l−¬ng qu¸ ng¾n, thÊp nhÊt lµ 0,09 vµ cao nhÊt lµ 0,43 bªn c¹nh ®ã l¹i cßn qu¸ nhiÒu bËc l−¬ng g©y nªn sù phøc t¹p kh«ng cÇn thiÕt. Cã thÓ ®¬n cö nh− khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp hiÖn cã 21 b¶ng l−¬ng vµ 196 thang l−¬ng t−¬ng øng víi 196 ng¹ch c«ng chøc. HiÖn t−îng kh«ng bao giê ®¹t ®Õn hÖ sè l−¬ng cao nhÊt lµ phæ biÕn. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l−¬ng hiÖn nay cãn béc lé hµng lo¹t nh÷ng yÕu ®iÓm quan träng. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 17 Tr−íc hÕt tiÒn l−¬ng ch−a g¾n víi tr¸ch nhiÖm vµ kÕt qu¶ lao ®éng. Chóng ta vÉn chñ yÕu tr¶ l−¬ng theo th©m niªn c«ng t¸c, theo bËc chø ch− tr¶ l−¬ng theo chøc vô vµ g¾n liÒn víi nã lµ tr¸ch nhiÖm, kÕt qu¶ lao ®éng, thËm chÝ nã kh«ng t¸c ®éng g× ®Õn møc l−¬ng cña ng−êi lao ®éng trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp. Vµ cho ®Õn thêi ®iÓm nµy mµ nãi th× viÖc ph©n phèi theo lao ®éng vÉn ch−a ®−îc thùc hiÖn nh− b¶n chÊt cña nã. MÆt kh¸c, tiÒn l−¬ng thùc tÕ vÊn ch−a lµm ®−îc chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, nhiÒu chøc danh theo b¶ng l−¬ng thËm chÝ kh«ng thÓ chu cÊp ®ñ ®Ó ¨n, ch−a kÓ ®Õn viÖc chóng ta ®> thùc hiÖn tiÒn tÖ ho¸ c¸c kho¶n nh− tiÒn nhµ, tiÒn ch÷a bÖnh, tiÒn ®iÖn n−íc, ®iÖn tho¹i ... vµo l−¬ng. H¬n n÷a mçi lÇn ®iÒu chØnh møc l−¬ng tèi thiÓu lµ mçi lÇn ®Êu tranh gi»ng co gi÷a ®ßi hái tÊt yÕu, bøc b¸ch tõ cuéc sèng víi h¹n chÕ cña ng©n s¸ch tµi chÝnh. ChÝnh ®iÒu ®ã ®> lµm c¸c kho¶n thu nhËp bÊt hîp ph¸p d−êng nh− ®−îc thõa nhËn mét c¸ch ‘’chÝnh ®¸ng,,. Thªm vµo ®ã, sù bÊt cËp vÒ tiÒn l−¬ng ®èi víi nhu cÇu cña cuéc sèng ®ang ®Î ra nghÞch lý. HÇu nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt r»ng møc l−¬ng hiÖn nay lµ kh«ng ®¶m b¶o ®−îc cuéc sèng b×nh th−êng. Chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c c¬ quan, c¸c ®¬n vÞ lµ rÊt lín. HiÖn nay cã kho¶ng 40% sè c¸c ®¬n vÞ hµnh hµnh chÝnh sù nghiÖp cña c¶ n−íc lµ ho¹t ®éng sù nghiÖp. §ã lµ ch−a kÓ ®Õn viÖc chªnh lÖch ®Õn chãng v¸nh gi÷a lao ®éng trong biªn chÕ nhµ n−íc víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, nh÷ng chªnh lÖch vµ nghÞch lý Êy ®ang lµ lý do c¶ vÒ vËt chÊt lÉn ý thøc lµm cho ng−êi lao ®éng coi tiÒn l−¬ng lµ mét kho¶n thu nhËp phô, kh«ng ai sèng b»ng l−¬ng, nhµ n−íc kh«ng qu¶n lý ®−îc thu nhËp vµ chóng ®ang g©y ra nh÷ng hiÖu qu¶ tiªu cùc nh−: h¹ch to¸n sai, b¸o c¸o kh«ng ®Çy ®ñ, giÊu nguån thu, trèn thuÕ thu nhËp, sö dông thu nhËp mËp mê, tuú tiÖn, c¶n trë kiÓm tra kiÓm so¸t. §iÒu tÖ h¹i lµ chóng ta kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc nh÷ng tiªu cùc mµ nã g©y ra cho x> héi nh− t¹o ra t©m lý l¹m dông cña c«ng, xuÊt hiÖn n¹n tham nhòng tËp thÓ, kÐo bÌ kÐo c¸nh ®Ó bao che t×m c¸ch ®ôc khoÐt cña c«ng g©y ra sù chia rÏ mÊt ®oµn kÕt, lµm ®×nh trÖ s¶n xuÊt, kh«ng t¹o ra m«i tr−êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng ®Ó c¸c thµnh viªn trong x> héi kh¼ng ®Þnh m×nh. 2.1.2.3 VÊn ®Ò lîi nhuËn vµ nh÷ng n¶y sinh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý cña nhµ n−íc. Trong thêi gian võa qua nhµ n−íc ®> xo¸ bá c¬ chÕ ‘’lç nhµ n−íc bï, l>i nhµ n−íc thu,, nh»m më réng quyÒn tù chñ cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ... Tuy nhiªn ®a sè c¸c doanh nghiÖp kh«ng chuyÓn kÞp vµ thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ tr−êng, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp bÞ ®×nh ®èn, thu hÑp s¶n xuÊt hay t¹m ngõng s¶n xuÊt v× kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr−êng. §©y ®−îc xem lµ mét tÊt yÕu vµ hîp víi quy luËt ph¸t triÓn. Song nhµ n−íc quy ®Þnh vµ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tÝnh lîi nhuËn (l>i) theo cÊu thµnh gi¸ thµnh vµ lîi nhuËn (l>i) ®ã lµ l>i b×nh qu©n. Theo quy ®Þnh nµy khi h¹ch to¸n c¸c doanh nghiÖp ®−îc phÐp tÝnh thuÕ theo doanh thu lµ chªnh lÖch t−¬ng øng gi÷a doanh thu vµ chi phÝ, t−ëng chõng nh− ®iÒu ®ã lµ ®óng nh−ng nã ®> t¹o ra mét nghÞch lý lµ : C¸c doanh nghiÖp cã xu h−íng kh«ng muèn ®Ó lîi nhuËn (ë b¶ng tÝnh to¸n), tr¸i l¹i hä t×m mäi c¸ch biÕn t−íng nã ®Ó ht t p : / / e t r i t h u c . v n 18 ph¶i nép Ýt nhÊt vµ ®−îc h−ëng nhiÒu nhÊt. Tr−êng hîp kh«ng cã tiÒn tr¶ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, th× hä s½n sµng gi¶m kho¶n lîi nhuËn vµ do ®ã gi¶m phÇn ph¶i nép cho nhµ n−íc ®Ó t¨ng doanh thu cho doanh nghiÖp, mÆt kh¸c nã cßn gióp cho doanh nghiÖp ‘’tiÕt kiÖm ®−îc nhê thuÕ ,, th«ng qua viÖc t¨ng chi phÝ ®Çu vµo sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. C«ng b»ng mµ nãi trong sè c¸c xÝ nghiÖp ®ang tån t¹i vµ cã nhiÒu thÕ m¹nh nh− hiÖn nay, thùc tÕ h¹ch to¸n sßng ph¼ng, l>i kh«ng nh− c«ng bè, thËm chÝ lç. Nh−ng do chÝnh s¸ch, c¬ chÕ h×nh thµnh vµ ph©n phèi thu nhËp vµ lîi nhuËn nãi riªng ë n−íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ bÊt hîp lý, nªn ®ang t¹o ra sù ph©n ho¸ vµ bÊt b×nh ®¼ng lín trong x> héi. §©y lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt t¹o ra t×nh tr¹ng ‘’ l>i gi¶, lç thËt; lç gi¶, l>i thËt,, ë ViÖt Nam hiÖn nay. Còng tõ ®ã lµm n¶y sinh mét hiÖn t−îng phæ biÕn kh¸c lµ cã nhiÒu doanh nghiÖp th−êng t×m c¸ch t¨ng chi phÝ ®Ó gi¶m lîi nhuËn vµ do ®ã gi¶m phÇn lîi nhuËn trÝch nép vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc xem lµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nh−ng l¹i kh«ng ®ãng gãp nhiÒu cho nhµ n−íc, bëi nhµ n−íc ch−a qu¶n lý ®−îc thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, v× vËy ch−a cã mét c¨n cø chÝnh x¸c ®Ó thu thuÕ. T×nh tr¹ng chèn lËu thuÕ, bu«n b¸n lËu qua biªn giíi vµ trong n−íc, lµm hµng gi¶, nóp bãng d−íi doanh nghiÖp quèc doanh ®Ó trèn thuÕ ... kh¸ phæ biÕn víi c¸c doanh ngiÖp ngoµi quèc doanh vµ t− nh©n. §iÒu nµy lµm nÈy sinh sù bÊt b×nh ®¼ng lín trong x> héi. Vµ nÕu nhµ n−íc k «ng cã c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý phï hîp th× khã cã thÓ thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu x> héi ®> ®Æt ra. Nh− vËy thùc tÕ ë n−íc ta ®ßn bÈy kinh tÕ cña lîi nhuËn ch−a ®−îc ph¸t huy víi søc m¹nh vèn cã cña nã. Së dÜ nh− vËy lµ v× c¬ chÕ h×nh thµnh lîi nhuËn kh«ng hîp lý. §ång thêi c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn ch−a ®ñ tao ra ®éng lùc kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt kinh doanh gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc nãi chung. Thªm vµo ®ã viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng ty ®éc quyÒn nh− ®iÖn lùc, b−u chÝnh viÔn th«ng ... ®> lµm gi¶m søc hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi vµ biÕn nÒn kinh tÕ mang nÆng mµu s¾c chÝnh trÞ. 2.1.2.4 Qu¸ tr×nh ph©n phèi theo vèn hay tµi s¶n vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c cßn diÔn ra chËm ch¹p vµ gÆp nhiÒu v−íng m¾c. §i liÒn víi c¸c chÝnh s¸ch më cöa, trong thêi gian qua nhµ n−íc ta kh«ng ngõng t×m mäi biÖn ph¸p nh»m thu hót vèn ®Çu t− vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kÓ c¶ viÖc thu hót vèn ®Çu t− trùc tiÕp tõ n−íc ngoµi (FDI), nh−ng hiÖu qu¶ thÊp v× ch−a t¹o ®−îc hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t− ®¶m b¶o ®−îc lîi Ých cña hä. MÆc dï ®> c¾t gi¶m nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, nh−ng c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÉn cßn chång chÐo, hiÖu qu¶ sinh lêi thÊp, nhµ n−íc cßn cã qu¸ nhiÒu −u ®>i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc g©y ra sù c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng. C¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vèn cña nhµ n−íc nh− khuyÕn khÝch t¨ng lîi tøc vµ lîi tøc cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t− tá ra kh«ng cã hiÖu qu¶. PhÇn lín nguån vèn nhµn rçi trong d©n ch−a ®i vµo vßng chu chuyÓn, g©y ra sù l>ng phÝ lín vµ mÆc dï sè l−îng ht t p : / / e t r i t h u c . v n 19 c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ kh¸ lín nh−ng ho¹t ®éng thùc sù hiÖu qu¶ th× ch−a nhiÒu. Ho¹t ®éng mua b¸n tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, cæ phÇn vÉn cßn rÊt míi mÎ, thÞ tr−êng chøng kho¸n tuy ®> më cña nh−ng ho¹t ®éng ‘’cÇm chõng,,. Tr−íc yªu cÇu x> héi ngµy cµng cao vÒ c¸c quü phóc lîi vµ c¸c ho¹t ®éng nh©n ®¹o th× thu nhËp tõ c¸c quü phóc lîi x> héi cßn thÊp. §Én ®Õn c¸c kho¶n tiÒn trî cÊp, b¶o hiÓm x> héi vµ c¸c kho¶n chi tr¶ kh¸c nh− ch÷a bÖnh, th−ëng thøc v¨n ho¸ nghÖ thuËt ... cßn h¹n chÕ. Nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng trªn lµ thu nhÊp cña ng−êi ®©n cßn thÊp, ®a sè chØ ®¶m b¶o cuéc sèng võa ®ñ, ngoµi ra cßn cã nhiÒu tr−êng hîp trî cÊp cßn kh«ng ®ñ ®¶m nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu nhÊt cho cuéc sèng. Trong x> héi sè ng−êi ph¶i sèng trong c¶nh nghÌo khæ vÉn cßn chiÕm tû lÖ lín, cho thÊy qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n phèi theo c¸c quü phóc lîi x> héi cßn nhiÒu h¹n chÕ. Qua nh÷ng thùc tr¹ng vµ tån t¹i nªu trªn cho chóng ta thÊy cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc h¬n ®Ó ph©n phèi ®Èm b¶o ®−îc c«ng b»ng vµ ph¸t huy ®−îc −u thÕ trong thêi kú qu¸ ®é. D−íi ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng h¹n chÕ ®ã. 2.2 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë n−íc ta trong thêi gian tíi. 2.2.1 C¸c gi¶i ph¸p ph©n phèi theo lao ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xC héi c ñ nghÜa. NhËn thøc ®−îc hiÖu cña qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng sÏ ®¶m b¶o ®−îc c«ng b»ng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nh−ng lµm thÕ nµo ®Ó ph©n phèi theo lao ®éng thùc sù ®i s©u vµo thùc tÕ l¹i lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p trong ®iÒu kiÖn nªn kinh tÕ ®ang vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, viÖc qu¶n lý cña chÝnh phñ cßn nhiÒu h¹n chÕ. Nh− vËy yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i cã thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, tËp thÓ ®ñ m¹nh ®Ó lµm c¬ së ®Þnh h−íng XHCN . Muèn nh− vËy nhµ n−íc cÇn më réng cæ phÇn ho¸ ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, ®ång thêi ban bè luËt ph¸ s¶n ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp lµm ¨n thua lç. Khi ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ ph¶i tù v−¬n lªn chiÕn th¾ng c¸c ¸p lùc trong c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn ®ñ søc chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c hoÆc sÏ bÞ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c lÊn ¸t. Nhµ n−íc chØ can thiÖp vµo nÕu c¸c doanh nghiÖp ®ã bÞ ph¸ s¶n b»ng c¸ch kh«i phôc l¹i sau ®ã b¸n l¹i cho t− nh©n ( ®©y còng lµ biÖn ph¸p ®ang ®−îc c¸c n−íc t− b¶n thùc hiÖn kh¸ thµnh c«ng). Thø hai, ®Ó hoµn thµnh môc tiªu x©y dùng ®−îc c¬ së vËt chÊt cho CNXH nhµ n−íc ta ph¶i tiÕn hµnh tuÇn tù c¸c b−íc cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ bëi xuÊt ph¸t ®iÓm ®i lªn cña n−íc ta lµ nÒn kinh tÕ vÉn mang nÆng tÝnh chÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp nhá bÐ, kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng kÐm ph¸t triÓn. MÆt kh¸c ta ph¶i cã chÝnh s¸ch ‘’®ãn ®Çu,, ®Ó h×nh thµnh nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn theo tr×nh ®é tiªn tiÕn cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù t¨ng tr−ëng nhanh, hiÖu ht t p : / / e t r i t h u c . v n 20 qu¶ cao vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ. §¶m b¶o cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ho¹t ®éng, hç trî ®¾c lùc cho kinh tÕ tËp thÓ ®ñ søc ®Ó chi phèi, dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Þnh h−íng XHCN, t¹o ra c¬ së ®Ó thùc hiÞen ph©n phèi vµ më réng ph©n phèi trong x> héi, tõng b−íc thùc hiÖn c«ng b»ng x> héi. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay ph¶i ®Æc biÖt chó träng ®Õn vai trß cña nhµ n−íc, tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc vµ nh÷ng con ng−êi ®−îc tuyÓn dông ®¶m tr¸ch c«ng viÖc nhµ n−íc ®Ó lµm sao ph©n phèi theo lao ®éng ®¸nh gi¸ ®−îc ®óng nh÷ng ®ãng gãp cña hä cho x> héi. CÇn ph¶i ®æi míi tËn gèc quan niÖm vµ ph−¬ng ph¸p c«ng t¸c c¸n bé, tõ kh©u ®¸nh gi¸, tuyÓn chän, sö dông, bè trÝ c¸n bé , nhÊt lµ c¸n bé chñ chèt tr¸nh t×nh tr¹ng tuyÓn chän ng−êi kh«ng cã n¨ng lùc nh−ng cã mèi quan hÖ víi nh÷ng ng−êi cã chøc cã quyÒn. Ph¶i d©n chñ ho¸ c«ng t¸c c¸n bé míi tr¸nh ®−îc t− thï, phe c¸nh vµ ®Ò cao ®−îc tÝnh c«ng minh trong viÖc lùa chän nh÷ng nh©n tµi cho ®Êt n−íc. Do ®ã viÖc cÇn lµm tr−íc m¾t lµ ph¶i ch¨m lo ph¸t triÓn, ®µo t¹o vµ båi d−ìng nh©n tµi ®ång thêi ph¶i t¹o m«i tr−êng lµm viÖc thuËn lîi ®Ó c¸c tµi n¨ng ®ã c«ng hiÕn søc lùc cña m×nh cho x> héi. Trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o cÇn ®µo t¹o chuyªn s©u ®Ó t¹o ra nh÷ng c¸n bé võa cã n¨ng lùc, võa cã phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng trong s¸ng, lèi sèng lµnh m¹nh ®Ó t¹o ra nh÷ng c¸n bé l>nh ®¹o xøng ®¸ng nh− lêi B¸c Hå d¹y: ‘’lµ c«ng béc cña d©n, nghÜa lµ ®Ó g¸nh v¸c viÖc chung cña d©n, chø kh«ng ph¶i ®Ó ®Ì ®Çu d©n,,. 2.2.2 C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l−¬ng hiÖn nay. §èi víi nh÷ng ng−êi lµm c«ng ¨n l−¬ng, th× tiÒn l−¬ng ph¶i thùc lµ nguån thu nhËp chÝnh ®Ó nu«i sèng hä, tõ ®ã hä cã thÓ hoµn toµn yªn t©m vµ say mª víi nghÒ nghiÖp. V× vËy, viÖc gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò tiÒn l−¬ng sÏ cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng kh«ng chØ ®èi víi gia ®×nh c¸n bé c«ng nh©n viªn mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn møc sèng chung cña x> héi. Theo ®ã viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l−¬ng trong khu vùc nhµ n−íc cßn cã t¸c dông ®Þnh h−íng chung cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ nh− vËy cÇn ph¶i x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng ®Ó lµm sao: TiÒn l−¬ng ph¶i thùc sù trë thµnh gi¸ c¶ cña søc lao ®éng. HiÖn nay ë ViÖt Nam thÞ trõ¬ng lao ®éng ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn, cung v−ît qu¸ cÇu, søc lao ®éng còng trë thµnh hµng ho¸, ng−êi lao ®éng cã quyÒn tù do lùa chän n¬i lµm viÖc ®¸p øng nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña m×nh theo ®óng hîp ®ång lao ®éng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng tiÒn l−¬ng thùc sù lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng, ®iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ trÞ søc lao ®éng ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh møc tiÒn l−¬ng. Muèn nh− vËy, møc l−¬ng cho ng−êi lao ®éng ph¶i thÓ hiÖn tr×nh ®é häc vÊn, tay nghÒ, qu¸ tr×nh lao ®éng, lao ®éng gi¶n d¬n hay phøc t¹p vµ quan träng nhÊt lµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña ng−êi ®ã. Møc l−¬ng ®ã ph¶i ®¶m b¶o tho¶ m>n nhu cÇu t¸i më réng s¶n xuÊt søc lao ®éng, ®¶m b¶o cho ng−êi lao ®éng sèng ®ñ mµ kh«ng cÇn ph¶i lao ®éng g× thªm (nÕu hä muèn lµm giµu th× buéc ph¶i lµm thªm nhiÒu viÖc). ChØ trªn c¬ së nh− vËy tiÒn l−¬ng míi khuyÕn khÝch mäi ng−êi lao ®éng lu«n lu«n n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn, tay nghÒ phôc vô ®¾c lùc cho c«ng viÖc, khuyÕn khÝch thÕ ht t p : / / e t r i t h u c . v n 21 hÖ trÎ ra søc ho¹ tËp ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®ä v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ nghiÖp vô s¶n xuÊt kinh doanh thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr−êng. Qua ®ã tõng b−íc n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt. * §Ó tiÒn l−¬ng thùc sù trë thµnh mét ®ßn bÈy thóc ®Èy ng−êi lao ®éng lµm viÖc víi søc s¸ng t¹o cao, trong thêi gian tíi chóng ta cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng. Trong viÖc x¸c ®Þnh tiÒn l−¬ng cÇn qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm sau ®©y: + TiÒn l−¬ng ph¶i ®ñ ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng, nã ph¶i thùc sù lµ bé phËn thu nhËp chñ yÕu cña ng−êi lao ®éng. + TiÒn tÖ ho¸ tiÒn l−¬ng mét c¸ch triÖt ®Ó (xoa bá tËn gèc c¸c kho¶n bao cÊp trong ph©n phèi). + Møc l−¬ng ph¶i g¾n liÒn víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x> héi, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, quan hÖ cung cÇu lao ®éng, møc cèng hiÕn cöa tõng c¸ nh©n, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ vµ lµm ph¸t. + CÇn chèng chñ nghÜa b×nh qu©n trong viÖc tr¶ c«ng lao ®éng. * §Ó hoµn thiÖn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l−¬ng, cÇn tiÕp tôc x¸c ®Þnh møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu. + TiÒn l−¬ng tèi thiÓu ë ®©y cÇn ®−îc hiÓu lµ TiÒn l−¬ng tèi thiÓu cã b¶o ®¶m tøc lµ mét møc l−¬ng ®¶m b¶o møc sèng tèi thiÓu, nÕu nhá h¬n møc sèng ®ã sÏ lµ th¶m ho¹ cho con ng−êi (theo A.Smith). Tuy nhiªn, møc sèng cña ng−êi lao ®éng ph¶i phï hîp víi yªu cÇu vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x> héi. Møc l−¬ng tèi thiÓu ®ã ph¶i ®¶m b¶o tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng(c¶ vÒ sinh lý, nh©n v¨n vµ c¸c quan hÖ x> héi). + TiÒn l−¬ng tèi thiÓu ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt . ViÖc x¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn tèi thiÓu thèng nhÊt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi÷a v÷ng v©i trß ®iÒu tiÕt cña nhµ n−íc vµ ph¸t huy quyÒn tù chñ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ trong lÜnh vùc lao ®éng. TiÒn l−¬ng tèi thiÓu thèng nhÊt lµ c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o gi¸ trÞ søc lao ®éng cho nh÷ng ng−êi lao ®éng kh«ng ph©n biÖt ®ã lµ thµnh phÇn kinh tÕ nµo. + Nhµ n−íc cÇn sím luËt ph¸p ho¸ tiÒn l−¬ng tèi thiÓu nh»m ng¨n ngõa vµ gi¶i quyÕt nh÷ng mu© thuÉn gi÷a giíi chñ vµ giíi thî, buéc nh÷ng ng−ê sö dông lao ®éng ph¶i t×m c¸ch kh¸c ®Ó gi¶m chi phÝ, t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, b¶o vÖ cho nh÷ng ng−êi lµm c«ng ¨n l−¬ng. ViÖc luËt ph¸p ho¸ tiÒn l−¬ng tèi bao gåm viÖc x¸c ®Þnh møc tiÒn l−¬ng cô thÓ vµ ph¶i ®iÒu chØnh nã trong tõng thêi kú theo ®µ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, ®ång thêi còng ®iÒu chØnh trong tõng thêi gian nh÷ng møc l−¬ng tèi thiÓu ¸p dông cho tõng vïng kh¸c nhau. * TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ph©n phèi tiÒn l−¬ng cho ngõ¬i lao ®éng. Do nguån tiÒn l−¬ng ë hÖ thèng tr¶ l−¬ng kh¸c nhau, nªn sÏ cã c¬ chÕ qu¶n lý ph©n phèi nã kh¸c nhau. + §èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cô thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, nguån tiÒn ®Ó chi tr¶ kh«ng ph¶i tõ ng©n s¸ch, mµ ph¶i tõ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ht t p : / / e t r i t h u c . v n 22 cña c¸c doanh nghiÖp nµy. Ng©n s¸ch nhµ n−íc ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn c¾t h¼n nh÷ng kho¶n chi bao cÊp vÒ tiÒn l−¬ng vµ thu nhËp. C¸c doanh nghiÖp n¸y sau khi bï ®¾p c¸c chi phÝ, hoµn thµnh nghÜa vô nép ng©n s¸ch, ttæng thu nhËp cña doanh nghiÖp do doanh nghiÖp toµn quyÒn sö dông ph©n chia cho c¸c quü xÝ nghiÖp. Nhµ n−íc cÇn thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp cho hîp lý. + Trong lÜnh vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp: Nhµ n−íc tr¶ l−¬ng ph¶i dùa trªn c¬ së biªn chÕ nghiªm ngÆt vµ tiÕp tôc thùc hiÖn kho¸n quü l−¬ng. CÇn kho¸n quü l−¬ng theo khèi l−îng vµ chÊt l−îng c«ng viÖc (khèi l−îng vµ chÊt l−îng giê gi¶ng, ®Ò tµi nghiªn cøu ... ). + Thùc hiÖn m¹nh mÏ viÖc sµng läc sa th¶i vµ thùc hiÖn tuyÓn dông l¹i theo quy chÕ míi víi ph−¬ng ch©m chó ý chÊt l−îng, tr×nh ®é, h¹n chÕ dÇn sè l−îng, tiÕn tíi tinh gi¶m bé m¸y ®Õn møc tèi −u. + Nhµ n−íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng ®èi víi c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ ®Ó mét mÆt t¨ng thu cho ng©n s¸ch, mÆt kh¸c khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng khoa häc s¸ng t¹o, kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc. 2.2.3 C¸c gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò lîi nhuËn nh»m gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. 2.2.3.1 Thùc hiÖn nhÊt qu¸n quan ®iÓm kÕt hîp hµi hoµ c¸c lo¹i lîi Ých kinh tÕ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho ph©n phèi thu nhËp lµ ph©n phèi lîi Ých kinh tÕ cho ng−êi lao ®éng, tËp thÓ vµ x> héi cÇn ®−îc gi¶i gi¶i quyÕt nh− thÕ nµo cho c«ng b»ng so víi sù ®ãng gãp vÒ lao ®éng trong qu¸ tr×nh t¹o ra lîi Ých kinh tÕ. Mét nÌn kinh tÕ ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn ngµy cµng cao hoµn toµn cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng thùc tÕ ®Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò ph©n phèi c¸c lîi Ých kinh tÕ. §Õn l−ît m×nh viÖc gi¶i quyÕt tèt cc¸c vÊn ®Ò ph©n phèi lîi Ých sÏ thóc ®Èy ph¸t triÓn. C¸c mèi quan hÖ cÇn ®−îc gi¶i quyÕt tèt trong ph©n phèi thu nhËp, nh»m t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, trong ®ã lîi Ých kinh tÕ cña ng−êi lao ®éng vµ nhµ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®−îc ®Æc biÖt coi träng. 2.2.3.2 §æi míi c¬ chÕ h×nh thµnh vµ c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn. * VÒ c¬ chÕ h×nh thµnh lîi nhuËn: Kh«ng nªn x¸c ®Þnh lîi nhuËn b×nh qu©n theo cÊu thµnh gi¸ thµnh nh− tr−íc ®©y. Tuú tõng ngµnh, tõng lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau nhµ n−íc cÇn quy ®Þnh, ®iÒu chØnh l¹i tû lÖ lîi nhuËn ®Þnh møc kh¸c nhau. Nhµ n−íc nªn n©ng tû lÖ lîi nhuËn ®Þnh møc ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ nhá, gi¶m tû lÖ lîi nhuËn ®Þnh møc ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ ®Ó gi¶i quyÕt dÇn nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng trong viÖc thu vµ ph©n phèi lîi nhuËn tr−íc ®©y. Bªn c¹nh ®ã, nhµ níc cÇn th«ng qua bé m¸y qu¶n lý thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm kª kiÓm so¸t ®Ó n¾m chÝnh x¸c c¸c nguån vèn cña doanh nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã buéc c¸c doanh nghiÖp ®i vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, s½n sµng ®ãng cöa nh÷ng doanh ht t p : / / e t r i t h u c . v n 23 nghiÖp lµm ¨n thua lç. Cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nhµ n−íc cÇn qu¶n lý thu nhËp cña hä, thùc hiÖn qu¶n lý chÆt chÏ ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh theo luËt ph¸p ®> ban hµnh. ViÖc qu¶n lý ®ã ph¶i b¾t ®Çu tõ kh©u cÊp giÊy phÐp kinh doanh ®Õn kh©u tiªu thô s¶n phÈm. Th¼ng th¾n trõng trÞ nh÷ng ai trèn thuÕ, kinh doanh hµng cÊm, lµm hµng gi¶.... * VÒ c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn: §Ó khai th¸c tèi −u c¸c tiÒm n¨ng ë c¸c nghµnh, ®Þa ph−¬ng, c¸c ®¬n vÞ c¬ së gãp phÇn t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh, ®iÒu quan träng hµng ®Çu lµ ph¶i t¨ng thu nhËp cho ng−êi lao ®éng, ®©y lµ ®éng lùc chñ yÕu cña sù ph¸t triÓn. Nhµ n−íc cÇn ®Þnh h−íng cho c¸c doanh nghiÖp chó träng ®Çu t− theo chiÒu s©u, cÇn thay ®æi tû lÖ ph©n phèi c¸c quü cho phï hîp víi yªu cÇu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ(t¨ng c−êng ®Çu t− ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt) nh»m ®¶m b¶o cho c¸c doanh ngiÖp ®øng v÷ng trong c¹nh tranh thÞ tr−êng. 2.2.4 Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ huy ®éng vèn vµ t¨ng c−êng ®Çu t− cho c¸c quü phóc lîi xC héi. Nhu cÇu vÒ vèn ngµy nay ®îc xem lµ nhu cÇu quan träng nhÊt trong viÖc më réng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh ®−îc vai trß quan träng ®ã nhµ n−íc cÇn chó träng, n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vèn trong vµ ngoµi n−íc. Muèn nh− vËy nhµ n−íc cÇn t¹o hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t− trong n−íc vµ n−íc ngoµi yªm t©m ®Çu t−. Cô thÓ nh− c¾t gi¶m nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh r−êm rµ, cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, b¶o hé cho nh÷ng ng−êi lao ®éng thñ c«ng truyÒn thèng .... Thªm vµo ®ã lµ viÖc më réng cæ phÇn ho¸ ra toµn d©n ®Ó huy ®éng vèn trong d©n, ®Ó cho ho¹t ®éng cña mçi ng−êi thùc sù g¾n liÒn víi lîi Ých cña hä vµ kh«ng ngõng ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vèn cho phï hîp trong ®iÒu kiÖn míi nh− t¨ng lîi tøc, lîi tøc cæ phÇn .... Nhµ n−íc cÇn thay ®æi c¬ cÊu thu chi ng©n s¸ch . CÇn gi¶m bít chi ®Çu t− ph¸t triÓn d−íi d¹ng ®Çu t− vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mµ h>y ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù lµm, nh− vËy ng©n s¸ch nhµ n−íc sÏ cã ®ñ nguån b¶o ®¶m cho nh÷ng c¶i c¸ch vÒ tiÒn l−¬ng. Nhµ n−íc cÇn t¨ng c−êng ®Çu t− cho c¸c quü phóc lîi x> héi ®Ó gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo thu nhËp cña ng−êi d©n ®Ó mét mÆt võa n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt còng nh− tinh thÇn cña ng−êi d©n, mét mÆt võa t¹o ra sù ph©n phèi c«ng b»ng trong x> héi vµ gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ t¹o ®µ cho ph¸t triÓn l©u dµi. NÕu nhµ n−íc kh«ng ®ñ søc lµm th× cã thÓ huy ®éng c¶ nh© d©n cïng lµm trªn tinh thÇn t−¬ng th©n t−¬ng ¸i, tù nguyÖn san sÎ miÕng c¬m manh ¸o cho nh÷ng ng−êi khã kh¨n (®©y còng lµ mét ho¹t ®éng rÊt thiÕt thùc vµ cã ý nghÜa trong n¨m 2003 võa qua). Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®¶m b¶o sù ph©n phèi c«ng b»ng trong x> héi, kh¼ng ®Þnh tÝnh −u viÖt cña XHCN, t¹o c¬ së, ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh x> héi. ht t p : / / e t r i t h u c . v n 24 KÕt luËn Trong bÊt kú mét h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ nµo, ph©n phèi ®Òu chiÕm mét vÞ chÝ quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong nÒn s¶n xuÊt x> héi, h¬n thÕ n−a ph©n phèi cßn thÓ hiÖn b¶n chÊt cña chÕ ®é x> héi. Ph©n phèi t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn mäi ngµnh, mäi ®¬n vÞ kinh doanh, mäi mÆt cña ®êi sèng còng nh− mäi thµnh viªn trong x> héi. Do ®ã trong thêi kú qóa ®é nhµ n−íc cÇn ph¶i biÕt sö dông quan hÖ ph©n phèi nh− mét c«ng cô ®¾c lùc ®Ó t¸c ®äng ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h−íng x> héi chñ nghÜa. B»ng chÝnh s¸ch huy ®éng, ph©n phèi ®óng ®¾n vµ chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng hîp lý, nhµ n−íc cã thÓ h−íng dÉn, kÝch thÝch c¸c thµnh viªn trong x> héi, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh kh«ng ngõng häc hái, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt, qua ®ã tõng b−íc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ®ßng thêi gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë n−íc ta, nhµ n−íc vÉn cã thÓ sö dông khÐo lÐo c¸c c«ng cô ph©n phèi ®Ó thÓ hiÖn tÝnh −u viÖt cña chÕ ®ä míi, mÆc dï tr×nh ®é s¶n xuÊt cßn thÊp, møc sèng cßn ch−a cao. Thªm vµo ®ã nhµ n−íc cã thÓ tËn dông nh÷ng kh¶ n¨ng cña x> héi ®Ó ph©n phèi hîp lý, kh«ng ®Ó l>ng phÝ vµ g©y mÊt c«ng b»ng. Nhµ n−íc cã thÓ th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng h¬n trong x> héi nh»m ph¸t huy ®−îc hÕt kh¶ n¨ng néi t¹i cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong x> héi. Víi môc ®Ých cuèi cïng cña ph©n phèi trong chÕ ®é míi lµ ®¶m b¶o cho c¸c thµnh viªn ®−îc lµm theo n¨ng lùc, h−ëng theo nhu cÇu. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n ®Çu qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x> héi ë n−íc ta hiÖn nay ®ang cßn nhiÒu khã kh¨n tr−íc m¾t bëi trong x> héi vÉn cßn nhiÒu giai cÊp tÇng líp víi lîi Ých cßn ch−a thèng nhÊt, thªm vµo ®ã lµ sù kh¸c biÖt nhau vÒ møc sèng vµ nh÷ng mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr−êng, c¬ chÕ qu¶n lý cña nhµ n−íc nªn vÊn ®Ò ph©n phèi lµm sao ®Ó ®¹t c«ng b»ng x> héi ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n. Song víi vai trß quan träng cña nã trong viÖc æn ®Þnh, t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c¶ quèc gia, vÊn ®Ò ph©n phèi nhÊt ®Þnh sÏ ®−îc gi¶i quyÕt ®Ó ®¸p øng víi nh− cÇu ph¸t triÓn cña x> héi vµ nhu cÇu kh¼ng ®Þnh m×nh cña mçi thµnh viªn trong x> héi. Kh«ng ngõng ‘’§æi míi chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng vµ thu nhËp, khuyÕn khÝch mäi ng−êi t¨ng thu nhËp vµ lµm giµu dùa vµo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, b¶o vÖ c¸c nguån thu nhËp hîp ph¸p; ®iÒu tiÕt hîp lý thu nhËp gi÷a c¸c bé phËn d©n c−, c¸c ngµnh vµ c¸c vïng. ®Êu tranh ng¨n chÆn thu nhËp phi ph¸p.,, (1) ®> vµ ®ang lµ ®Þnh h−íng cho §¶ng vµ nhµ n−íc ta tõng b−íc c¶i c¸ch quan hÖ ph©n phèi cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Êt n−íc vµ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸. Tõng b−íc kh¼ng ®Þnh ®−îc tÝnh −u viÖt cña chÕ ®ä míi. --------------------------------------- (1): V¨n kiÖn ®¹i héi VII - §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, NXB Sù thËt, Hµ Néi 1991, tr73 ht t p : / / e t r i t h u c . v n 25 Tµi liÖu tham kh¶o 1. Bé lao ®éng vµ th−¬ng binh x> héi: ThÞ tr−êng lao ®éng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm. Trung t©m th«ng tin khoa häc lao ®éng vµ x> héi, Hµ Néi , 1994 2. Bé lao ®éng vµ th−¬ng binh x> héi: §ãi nghÌo, hiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Trung t©m th«ng tin khoa häc lao ®äng vµ x> héi, Hµ Néi, 1994 3. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: C−¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n−íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x> héi. Nhµ xuÊt b¶n sù thËt, Hµ Néi, 1991 4. GS.TS Ng« §×nh Giao: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn d¹i ho¸ ... Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1994 5. T¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ph©n phèi thu nhËp Nhµ xuÊt b¶n KH-XH, Hµ Néi, 1993 6. T×m hiÓu chÕ ®é tiÒn l−¬ng míi NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1993 7. Trung t©m kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng (VAPEC): Ph©n phèi thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng NXB Thèng Kª, Hµ Néi, 1994