Quản lý hoạt động ngoại hối của ngân hàng nhà nước

Môc lôc trang Môc lôc 1 Lêi më ®Çu 3 Ch­¬ngI: C¬ së lý luËn vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi 4 I.Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. 4 II.Môc ®Ých cña viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi. 5 1.§iÒu tiÕt tû gi¸ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. 5 2.B¶o tån quü dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc. 5 3.C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n . 6 III.C¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i. 6 1.Kh¸i niÖm tû gi¸. 6 2.C¸c lo¹i chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i. 7 2.1 ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh. 7 2.2 ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi. 7 2.3 ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý. 8 3.Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèngtû gi¸ hèi ®o¸i quèc tÕ. 9 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng qu¶n lý ngo¹i hèi ë ViÖt Nam. 11 I.C¸c c«ng cô ®iÒu hµnh tû gi¸. 11 1.Môc ®Ých vµ kh¶ n¨ng can thiÖp cña NHNN 12 2.HÖ thèng c¸c c«ng cô can thiÖp trong qu¶n lý ngo¹i hèi. 12 II.Thùc tr¹ng qu¶n lý ngo¹i hèi ë ViÖt Nam. 15 1.Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tû gi¸ ë ViÖt Nam. 15 2.Thêi kú th¶ næi tû gi¸ (1989 - 1992) 17 3.ChÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i tù chñ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. 18 4.C¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ trong giai ®o¹n héi nhËp quèc tÕ hiÖn nay. 19 III.Sù ph¸ gi¸ ®ång VND nªn hay kh«ng nªn? 19 1.Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ vµ nh÷ng t¸c ®éng cña nã. 19 2.Tû gi¸ cña ®ång VND hiÖn nay. 20 3. Ph¸ gi¸ hay kh«ng ph¸ gi¸ VND? 22 Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò qu¶n lý ngo¹i hèi ë ViÖt Nam. 23 I.Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tû gi¸ ë ViÖt Nam. 23 1.C¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tû gi¸ trong giai ®o¹n tíi. 23 2.§Þnh h­íng x©y dùng chÝnh s¸ch tû gi¸ trong giai ®o¹n tíi. 24 II.Gi¶i ph¸p ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi. 25 III.Hoµn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸. 26 Lêi më ®Çu KÓ tõ sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI, nÒn kinh tÕ n­íc ta cã nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng. NÒn kinh tÕ tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng, tû lÖ t¨ng tr­ëng ®¹t nhanh vµ æn ®Þnh. L¹m ph¸t ®­îc khèng chÕ ë møc ®é võa ph¶i, c¬ cÊu kinh tÕ cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang dÇn hoµn thiÖn ®Æc ®iÓm cña mét nÒn kinh tÕ tiÒn. Sau h¬n 15 n¨m cña thêi kú ®æi míi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, qu¶n lý hèi ®o¸i vµ tû gi¸ lµ hai vÊn ®Ò kinh tÕ thu hót sù quan t©m lín cña d­ luËn, c¸c doanh nghiÖp, ng­êi d©n, c¶ c¸c nhµ khoa häc, c¬ quan x©y dùng chÝnh s¸ch. ChÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi thuéc hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc, nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ngo¹i tÖ l­u th«ng, sö dông trªn quèc gia m×nh còng nh­ trong quan hÖ ®èi ngo¹i, theo ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. Trong nh÷ng n¨m qua víi chøc n¨ng tham m­u cho ChÝnh phñ vµ thùc thi chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi, ®iÒu hµnh tû gi¸, Ng©n hµng Nhµ n­íc kh«ng ngõng ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c nµy, phï hîp víi tiÕn tr×nh vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ, sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam h­íng tíi sù phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ nguyªn lý cña kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng chiÕn l­îc chung. ChÝnh v× vËy mµ em ®· chän ®Ò tµi :“ Vai trß qu¶n lý ngo¹i hèi cña Ng©n hµng Nhµ n­íc” cho tiÓu luËn m«n häc cña m×nh. Víi khu«n khæ kiÕn thøc còng nh­ tµi liÖu cã h¹n, em xin tr×nh bµy vÒ mét sè vÊn ®Ò nh­: C¬ së lý luËn vÒ tû gi¸ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi, c¬ chÕ ®iÒu hµnh qu¶n lý ngo¹i hèi ë n­íc ta hiÖn nay, vµ cuèi cïng lµ mét sè gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò qu¶n lý ngo¹i hèi ë n­íc ta. CH¦¥NG i: c¬ së lý luËn vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi I. Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. Ngo¹i hèi lµ ph­¬ng tiÖn thiÕt yÕu trong quan hÖ kinh tÕ, v¨n ho¸... gi÷a c¸c quèc gia. Ngo¹i hèi lµ tiÒn n­íc ngoµi, vµng tiªu chuÈn quèc tÕ, c¸c giÊy tê cã gi¸ vµ c¸c c«ng cô thanh to¸n b»ng tiÒn n­íc ngoµi. Ngo¹i hèi trong ®ã ®Æc biÖt lµ ngo¹i tÖ cã vai trß quan träng, nã lµ ph­¬ng tiÖn dù tr÷ cña c¶i, ph­¬ng tiÖn ®Ó mua, ph­¬ng tiÖn thanh to¸n vµ h¹ch to¸n quèc tÕ, ®­îc c¸c n­íc chÊp nhËn lµ ®ång tiÒn quèc tÕ, bao gåm ngo¹i tÖ m¹nh vµ kim lo¹i quý, dù tr÷ t¹i quü tiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF), quyÒn rót vèn ®Æc biÖt, SDR vµ c¸c tµi s¶n cã tÝnh linh ho¹t cao. NÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng më réng th× kh«ng thÓ cã mét quèc gia nµo ph¸t triÓn mét c¸ch ®¬n ®éc, khÐp kÝn, mµ cßn ®ßi hái ph¶i më réng quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi. V× vËy dù tr÷ ngo¹i hèi lµ mét trong nh÷ng môc tiªu kinh tÕ cã ý nghÜa quan träng, cã dù tr÷ ngo¹i hèi cÇn thiÕt cã nghÜa lµ Nhµ n­íc ®· n¾m trong tay mét c«ng cô quan träng ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lý môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. Dù tr÷ ngo¹i hèi ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n quèc tÕ, tho¶ m·n nhu cÇu nhËp khÈu phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng trong n­íc, më réng ®Çu t­, hîp t¸c kinh tÕ n­íc ngoµi phôc vô môc tiªu chÝnh s¸ch kinh tÕ më. Dù tr÷ ngo¹i hèi lµ mét c¬ së cho viÖc ph¸t hµnh tiÒn ®¶m b¶o cho mèi t­¬ng quan gi÷a tiÒn-hµng trong n­íc. Nhµ n­íc cã thÓ chñ ®éng sö dông ngo¹i hèi nh­ lµ mét lùc l­îng ®Ó can thiÖp, ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng tiÒn tÖ theo nh÷ng môc tiªu theo kÕ ho¹ch. §èi víi nh÷ng n­íc mµ ®ång tiÒn ®­îc tù do chuyÓn ®æi, dù tr÷ ngo¹i hèi lµ c«ng cô ®Ó can thiÖp, ®iÒu chØnh nh»m thiÕt lËp thÕ c©n b»ng gi÷a c¸c ®ång tiÒn trong trËt tù tiÒn tÖ quèc tÕ, phôc vô chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi. Víi t­ c¸ch lµ c¬ quan duy nhÊt cã nhiÖm vô ph¸t hµnh tiÒn, x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lËp vµ theo dâi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ Ng©n hµng Trung ­¬ng (NHTW) ®· ®­îc giao nhiÖm vô qu¶n lý Nhµ n­íc vµ kiÓm so¸t ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng lµ phï hîp. Ng©n hµng Anh quèc còng ®­îc chÝnh phñ Anh giao nhiÖm vô thay mÆt bé tµi chÝnh qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia. Gåm c¸c nguån dù tr÷ vµng chÝnh thøc cña Anh, ngo¹i hèi vµ quyÒn rót vèn ®Æc biÖt t¹i quü tiÒn tÖ quèc tÕ tõ ®ã Ng©n hµng Anh can thiÖp vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i nh»m ng¨n chÆn sù dao ®éng qu¸ møc gi¸ trÞ cña B¶ng Anh víi c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c. T¹i ViÖt Nam vÊn ®Ò nµy ®­îc ®Ò cËp trong ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ n­íc (NHNN) n¨m 1990, LuËt NHNN n¨m 1997 quy ®Þnh: Nhµ n­íc giao cho NHNN ViÖt Nam qu¶n lý ngo¹i hèi. Qu¶n lý ngo¹i hèi lµ viÖc Nhµ n­íc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh nhËp, xuÊt ngo¹i hèi (®Æc biÖt lµ ngo¹i tÖ) vµ viÖc sö dông ngo¹i hèi theo nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. II.Môc ®Ých cña viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi. 1.§iÒu tiÕt tû gi¸ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. NHTW thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy tËp trung c¸c nguån ngo¹i hèi (®Æc biÖt lµ ngo¹i tÖ) vµo tay m×nh, ®Ó th«ng qua ®ã Nhµ n­íc sö dông mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶ cho c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i. §ång thêi sö dông chÝnh s¸ch ngo¹i hèi nh­ mét c«ng cô cã hiÖu lùc ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, th«ng qua mua b¸n ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng ®Ó can thiÖp tû gi¸ khi cÇn thiÕt nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn, t¸c ®éng vµo l­îng tiÒn cung øng. 2.B¶o tån quü dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc. Lµ c¬ quan qu¶n lý tµi s¶n quèc gia, NHTW ph¶i qu¶n lý quü dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc nh­ng kh«ng chØ b¶o qu¶n vµ cÊt gi÷ mµ cßn biÕt sö dông ®Ó phôc vô cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ, lu«n ®¶m b¶o an toµn kh«ng bÞ ¶nh h­ëng rñi ro vÒ tû gi¸ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. V× thÕ NHTW cÇn ph¶i mua b¸n chuyÓn ®æi ®Ó ph¸t triÓn chèng thÊt tho¸t, sãi mßn quü dù tr÷ ngo¹i hèi cña Nhµ n­íc, b¶o vÖ ®éc lËp chñ quyÒn vÒ tiÒn tÖ. 3.C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thÓ hiÖn quan hÖ thu chi quèc tÕ cña mét n­íc víi n­íc ngoµi. C¸n c©n thanh to¸n ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ nh÷ng xu h­íng cung cÇu vÒ ngo¹i tÖ trong c¸c giao dÞch quèc tÕ nªn nã t¸c ®éng lín ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång tiÒn. Khi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ béi thu, l­îng ngo¹i tÖ ch¶y vµo trong n­íc dÉn ®Õn kh¶ n¨ng cung vÒ ngo¹i tÖ cao h¬n nhu cÇu, tr­êng hîp nµy tû gi¸ vËn ®éng theo xu h­íng gi¶m. Ng­îc l¹i khi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ béi chi, t¨ng l­îng ngo¹i tÖ ch¹y ra n­íc ngoµi dÉn ®Õn nhu cÇu vÒ ngo¹i tÖ cao h¬n kh¶ n¨ng cung øng, tr­êng hîp nµy tû gi¸ vËn ®éng theo xu h­íng t¨ng lªn.Nh­ vËy trong c¶ hai tr­êng hîp nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña NHTW, tû gi¸ sÏ t¨ng hoÆc gi¶m theo cung cÇu ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn ë nhiÒu n­íc NHTW ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt tû gi¸ ®Ó thùc hiÖn mùc tiªu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ. NÕu NHTW muèn x¸c lËp mét tû gi¸ æn ®Þnh nghÜa lµ gi÷ cho tû gi¸ kh«ng t¨ng, kh«ng gi¶m, th× NHTW hoÆc mua vµo sè ngo¹i tÖ tõ n­íc ngoµi chuyÓn vµo trong n­íc lµm cho quü dù tr÷ ngo¹i hèi t¨ng lªn t­¬ng øng, hoÆc NHTW sÏ b¸n ngo¹i tÖ ra ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng khi cã luång ngo¹i tÖ ch¶y ra n­íc ngoµi, quü dù tr÷ ngo¹i hèi gi¶m ®i t­¬ng øng. III.c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i 1.Kh¸i niÖm tû gi¸. Ng­êi ta cã thÓ ®Þnh nghÜa vÒ tû gi¸ theo c¸c c¸ch sau ®©y: - Tû gi¸ lµ tû lÖ vÒ gi¸ trÞ gi÷a 2 ®ång tiÒn víi nhau. - Tû gi¸ lµ gi¸ c¶ ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña mét n­íc ®­îc biÓu hiÖn b»ng gi¸ tiÒn tÖ cña mét n­íc kh¸c. - Tû gi¸ lµ tû lÖ chuyÓn ®æi cña mét ®ång tiÒn sang mét ®ång tiÒn kh¸c. XÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ, tû gi¸ hèi ®o¸i lµ gi¸ ®¬n vÞ tiÒn tÖ ®­îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn tÖ cña n­íc ngoµi, lµ hÖ sè quy ®æi cña mét ®ång tiÒn sang mét ®ång tiÒn kh¸c ®­îc h×nh thµnh theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. 2. C¸c lo¹i chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i. 2.1 ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh lµ viÖc mét quèc gia thùc hiÖn viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ theo c¬ chÕ sau: Nhµ n­íc cam kÕt ®¶m b¶o duy tr× tû gi¸ t¹i mét møc x¸c ®Þnh ®­îc c«ng bè tr­íc hoÆc lµ Nhµ n­íc ®¶m b¶o sù dao ®éng cña tû gi¸ trong mét biªn ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã nÕu nh­ tû gi¸ cã nh÷ng biÕn ®éng. ViÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh rÊt ®¬n gi¶n vµ trong chÕ ®é nµy th× tû gi¸ kh¸ æn ®Þnh tuy nhiªn bï l¹i trong thêi kú khñng ho¶ng c¸n c©n thanh to¸n bÞ th©m hôt nghiªm träng th× søc Ðp vÒ tû gi¸ lªn NHNN l¹i t¨ng lªn gÊp béi so víi c¸c chÕ ®é tû gi¸ kh¸c vµ nÕu NHNN kh«ng thÓ chèng ®ì ®­îc th× nã buéc ph¶i tuyªn bè ph¸ gi¸ tiÒn tÖ th¶ næi tû gi¸ ®Ó cho tû gi¸ ®­îc x¸c lËp theo c¸c quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ mäi cam kÕt cña nã tr­íc ®©y ®Òu kh«ng cã hiÖu lùc. 2.2 ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi lµ chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i do quan hÖ cung cÇu cña c¸c ®ång tiÒn x¸c ®Þnh. Trong chÕ ®é nµy th× tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh hoµn toµn dùa trªn c¸c yÕu tè thÞ tr­êng vµ ®Æc biÖt trong tr­êng hîp th¶ næi hoµn toµn th× NHNN hoµn toµn kh«ng tham gia vµo viÖc can thiÖp tû gi¸ ngay c¶ víi t­ c¸ch lµ mét nh©n vËt tham gia vµo thÞ tr­ßng mét c¸ch v« t­ nhÊt. Tuy nhiªn trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i c¸c n­íc cßn ph©n biÖt tû gi¸ thÞ tr­êng vµ tû gi¸ chÝnh thøc. Tû gi¸ thÞ tr­êng lµ tû gi¸ mua b¸n ngo¹i tÖ cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM) c¸c së giao dÞch chøng kho¸n. Tû gi¸ thÞ tr­êng lªn xuèng xung quanh tû gi¸ chÝnh thøc theo qui luËt cung cÇu, c¸c lo¹i h×nh giao dÞch, ph­¬ng thøc giao dÞch, c¸c ph­¬ng tiÖn giao dÞch vµ thanh to¸n.Tû gi¸ chÝnh thøc lµ tû gi¸ do NHTW c«ng bè, gÇn s¸t víi tû gi¸ thÞ tr­êng nh­ng thay ®æi chËm h¬n tû gi¸ thÞ tr­êng. Tû gi¸ chÝnh thøc ®­îc dïng trong c¸c nghiÖp vô giao dÞch gi÷a c¸c ChÝnh phñ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc... §èi víi chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi chóng ta thÊy ®­îc mét sè ­u ®iÓm lµ chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi t¹o ra møc ®é ®éc lËp tiÒn tÖ cao h¬n, t¹o ra c¬ chÕ ®iÒu chØnh tù ®éng ®èi víi c¸c có sèc th­¬ng m¹i vµ tr¸nh ®­îc sù tÊn c«ng mang tÝnh chÊt ®Çu c¬, tû gi¸ trong chÕ ®é nµy ph¶n ¸nh ®óng c¸c tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng th­¬ng m¹i quèc tÕ còng nh­ ph¶n ¸nh s¸t t­¬ng quan vÒ gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña quèc gia. Tuy nhiªn nã cã mét sè nh­îc ®iÓm nh­ tû gi¸ liªn tôc biÕn ®æi vµ rÊt khã cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc, rñi ro trong kinh doanh vÒ tû gi¸ t¨ng, møc ®é æn ®Þnh cña gi¸ trÞ ®ång tiÒn kh«ng cao khiÕn cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ kh«ng ph¸t triÓn viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ cã liªn quan tíi tû gi¸ gÆp nhiÒu khã kh¨n. 2.3.ChÕ ®é th¶ næi cã qu¶n lý HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý trõ Mü, NhËt, Canada. C¸c n­íc trong khèi céng ®ång chung Ch©u ©u (EEC) cßn thùc hiÖn chÕ ®é th¶ næi tËp thÓ c¸c ®ång tiÒn cña hä (thêi k× ®ång EUR ch­a l­u hµnh chÝnh thøc) ®èi víi c¸c ®ång tiÒn ngoµi khèi nh­ USD, JPY, nh­ng vÉn duy tr× tû gi¸ cè ®Þnh ®èi víi c¸c ®ång tiÒn trong khèi. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý tuy vÉn do cung cÇu quyÕt ®Þnh, nh­ng khi néi tÖ bÞ lªn gi¸ hay h¹ gi¸ qu¸ m¹nh th× ChÝnh phñ sÏ can thiÖp ®Ó néi tÖ kh«ng bÞ h¹ gi¸ qu¸ thÊp hay lªn gi¸ qu¸ cao. §©y thùc chÊt lµ h×nh thøc kÕt hîp cña chÕ ®é cè ®Þnh vµ chÕ ®é th¶ næi hoµn toµn hoÆc cã thÓ gäi ®©y lµ mét chÕ ®é ®iÒu hµnh tû gi¸ trung gian. Nã vÉn duy tr× vai trß cña NHNN trong ®iÒu hµnh tû gi¸ nh­ng chØ ë mét møc ®é võa ph¶i chø kh«ng qóa nhiÒu nh­ trong chÕ ®é cè ®Þnh, NHNN chØ thùc hiÖn can thiÖp vµo tû gi¸ khi mµ nã c¶m thÊy cÇn thiÕt chø nã kh«ng bÞ r»ng buéc tr¸ch nhiÖm neo gi÷ tû gi¸ trong giíi h¹n biªn ®é nh­ trong chÕ ®é cè ®Þnh. Còng t­¬ng tù chÕ ®é nµy kh«ng nh­ chÕ ®é th¶ næi hoµn toµn mµ vai trß cña Nhµ n­íc ë ®©y gióp cho tû gi¸ kh«ng qu¸ biÕn ®éng t¹o ra sù æn ®Þnh ë mét møc ®é nµo ®ã trong quan hÖ víi viÖc kh«ng can thiÖp qu¸ nhiÒu vµo vÊn ®Ò tû gi¸. Trong chÕ ®é nµy th× NHNN can thiÖp vµo tû gi¸ b»ng c¸ch tham gia thÞ tr­êng nh­ mét nh©n vËt cña thÞ tr­êng, tuy nhiªn còng tuú møc ®é cña vÊn ®Ò tû gi¸ mµ NHNN cã thÓ cã nh÷ng mÖnh lÖnh chÝnh s¸ch ¸p ®Æt ®Ó thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh cña m×nh. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý ®em l¹i kh¸ nhiÒu lîi Ých nã cho phÐp kh¾c phôc c¸c nh­îc ®iÓm cña hai chÝnh s¸ch trªn tuy nhiªn viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch nµy rÊt dÔ dÉn ®Õn viÖc thiªn vÒ chÝnh s¸ch tû gi¸ cè ®Þnh bëi v× c¸c quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh vÒ tû gi¸ th­êng xuyªn bÞ ¸p lùc tõ c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c chÝnh s¸ch kh¸c v× thÕ cho nªn rÊt dÔ x¶y ra viÖc qu¸ l¹m dông vai trß cña Nhµ n­íc trong khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy. C¬ chÕ can thiÖp cña NHNN trong tr­êng hîp cÇn thiÕt còng gièng nh­ trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh tuy nhiªn khi x¶y ra khñng ho¶ng th× ¸p lùc lªn NHNN trong ®iÒu hµnh tû gi¸ kh«ng lín nh­ trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh bëi v× khi ®ã tû gi¸ sÏ ®­îc NHNN ®Ó cho c¸c yÕu tè thÞ tr­êng tù ®iÒu chØnh vµ t¸c h¹i trong viÖc nµy lµ rÊt nhá so víi tr­êng hîp neo tû gi¸ cè ®Þnh. Nh­ vËy ta thÊy trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý th× viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ trë nªn cã hiÖu qu¶ h¬n ®ång thêi nã vÉn ®¶m b¶o ®­îc tÝnh linh ho¹t còng nh­ tÝnh b¸m s¸t tÝn hiÖu thÞ tr­êng cña tû gi¸ ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh vµ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. 3.Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng tû gi¸ hèi ®o¸i quèc tÕ Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét nh©n tè ¶nh h­ëng tíi ¶nh h­ëng lín ®Õn tµi kho¶n v·ng lai trªn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ nh÷ng biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c cho nªn nã lµ mét trong nh÷ng lo¹i gi¸ quan träng nhÊt trong mét nÒn kinh tÕ më cöa. Ngµy nay c¸c n­íc c«ng nghiÖp ho¸ ®ang ho¹t ®éng trong mét c¬ chÕ c¸c tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc th¶ næi vµ ®­îc ®iÒu tiÕt. Tuy nhiªn hoµn toµn kh«ng ph¶i ngay tõ ®Çu c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ nµy ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong lÞch sö còng ghi l¹i nh÷ng vÕt son kh¸ ®Ëm vÒ sù thay ®æi trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸. Tõ sau chiÕn tranh thø II ®Õn n¨m 1973, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· ho¹t ®éng trong mét hÖ thèng tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh theo USD. HÖ thèng nµy cho phÐp hiÖp ®Þnh Bretton Woods lËp nªn ®ßi hái c¸c n­íc thµnh viªn ph¶i cè ®Þnh tû gi¸ cña ®ång tiÒn n­íc m×nh so víi ®ång USD vµ mét gi¸ vµng tÝnh b»ng USD kh«ng biÕn ®æi lµ 35 USD mét ounce vµng. C¸c n­íc thµnh viªn duy tr× dù tr÷ quèc tÕ chÝnh thøc cña hä mét c¸ch réng r·i d­íi d¹ng c¸c tµi s¶n b»ng USD nh­ tÝn phiÕu kho b¹c Mü vµ c¸c kho¶n tiÒn göi ng¾n h¹n b»ng USD cã tr¶ l·i vµ cã thÓ chuyÓn thµnh tiÒn mÆt víi chi phÝ t­¬ng ®èi thÊp. MÆt kh¸c ph¶i nhÊn m¹nh r»ng c¸c n­íc ®Òu cã thÓ b¸n USD cho côc dù tr÷ liªn bang Mü lÊy vµng. D­íi chÕ ®é nµy mäi NHTW ®Òu cè ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång tiÒn n­íc m×nh (néi tÖ) vµ USD th«ng qua viÖc mua b¸n ®ång néi tÖ lÊy c¸c tµi s¶n b»ng USD trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. Cßn n­íc ph¸t hµnh ®ång tiÒn ®­îc c¸c n­íc kh¸c gi÷ lµm dù tr÷ chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc biÖt v× nã kh«ng bao giê ph¶i can thiÖp vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ kh«ng hÒ ph¶i g¸nh v¸c viÖc tµi trî cho c¸n c©n thanh to¸n cña m×nh. N¨m 1965, b¾t ®Çu giai ®o¹n Mü t¨ng c­ßng chiÕn tranh qu©n sù ë ViÖt Nam, ®©y còng chÝnh lµ ®iÓm xo¸ tan sù b×nh yªn cña hÖ thèng tiÒn tÖ thÕ giíi, chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Mü giai ®o¹n nµy lµ sai lÇm chÝnh lµm cho hÖ thèng tû gi¸ cè ®Þnh tan r·. Chi phÝ qu©n sù ngµy cµng t¨ng lªn, sù th©m thñng trong ng©n s¸ch cña Mü ®· ®­a côc dù tr÷ liªn bang Mü ®Õn chç ph¶i chän mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng h¬n n÷a vµo n¨m 1967 vµ 1968. T×nh tr¹ng l¹m ph¸t ë Mü ®· ®Èy nhanh hiÖn t­îng ®Çu c¬ trªn thÞ tr­êng, gi¸ vµng giao ®éng m¹nh vµ ngµy cµng cã xu h­íng t¨ng lªn, ®©y lµ nguyªn nh©n chÝnh mµ NHTW c¸c n­íc ®ßi Mü ®æi sè §«la tµi s¶n hä ®ang n¾m gi÷ thµnh vµng. §iÒu nµy ®· khiÕn Mü lo ©u vµ lµ mét trong nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh ph¸ gi¸ ®ång §«la sau nµy. MÆt kh¸c l¹m ph¸t ë Mü gia t¨ng th× hËu qu¶ chÝnh lµ sù t¨ng lªn tù ®éng trong tèc ®é t¨ng tiÒn vµ l¹m ph¸t ë n­íc ngoµi khi NHTW c¸c n­íc mua ®ång tiÒn dù tr÷ nh»m gi÷ v÷ng tû gi¸ hèi ®o¸i, ®ång thêi më réng møc cung tiÒn cña hä trong qu¸ tr×nh nµy. Sù t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ cña Mü cµng cao th× cµng kÝch thÝch l¹m ph¸t trong vµ ngoµi n­íc, lµm cho c¸c ChÝnh phñ n­íc ngoµi ngµy cµng ph¶i miÔn c­ìng nhËp khÈu l¹m ph¸t cña Mü th«ng qua c¸c tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh. C¸c kiÕn tróc s­ cña hÖ thèng Bretton Woods tõng hy väng vµo Mü, cho r»ng thµnh viªn hïng m¹nh nhÊt cña nã cã thÓ cã tÇm nh×n réng h¬n, xa h¬n môc tiªu côc bé n­íc m×nh vµ chÊp nhËn nh÷ng chÝnh s¸ch h­íng vÒ sù phån thÞnh chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Song trªn thùc tÕ, môc tiªu tæng thÓ ®ã ch­a h¼n ®­îc Mü quan t©m, tõ nöa sau nh÷ng n¨m 1960 Mü ®· b¾t ®Çu trót bá tr¸ch nhiÖm ®­îc giao phã nµy, còng b¾t ®Çu tõ ®ã hÖ thèng tû gi¸ cè ®Þnh bÞ r¹n nøt. Mét lo¹t c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ b¾t ®Çu vµo mïa xu©n n¨m 1971 ®· tõng b­íc dÉn ®Õn viÖc tõ bá c¸c mèi quan hÖ gi÷a USD víi vµng lÉn tû gi¸ hèi ®o¸i ®« la cè ®Þnh. §Õn n¨m 1973 hÖ thèng hèi ®o¸i cè ®Þnh sôp ®æ. L¹m ph¸t toµn cÇu vµ chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi chÝnh thøc ®­îc thiÕt lËp. Tõ 1973 ®Õn 1980 lµ giai ®o¹n tû gi¸ ®­îc th¶ næi hoµn toµn. Trong giai ®o¹n nµy c¸c tû gi¸ th¶ næi d­êng nh­ ho¹t ®éng tr«i ch¶y, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ giao ®éng trë l¹i c©n b»ng mét c¸ch tù nhiªn theo quan hÖ cung cÇu. Ph¶i thõa nhËn r»ng sù th¶ næi ®· t¹o cho c¸c NHTW kh¶ n¨ng kiÓm so¸t c¸c møc cung tiÒn cña hä vµ lùa chän tû lÖ l¹m ph¸t mµ m×nh mong muèn. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ tû gi¸ th¶ næi chÝnh thøc kh«ng cã kh¶ n¨ng c¸ch ly hoµn toµn c¸c n­íc khái nh÷ng có sèc do chÝnh s¸ch cña n­íc ngoµi déi vµo vµ ®ång tiÒn c¸c n­íc d­êng nh­ biÕn ®éng thÊt th­êng theo sù lªn xuèng cña ®ång tiÒn trô cét USD. ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi bÞ hoµi nghi, NHTW c¸c n­íc kh«ng thÓ thê ¬ tr­íc gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña n­íc m×nh trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ hä ®· liªn tiÕp can thiÖp vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®Ó thay ®æi gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña m×nh, hä b¾t ®Çu ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Lo¹i h×nh nµy tû gi¸ nµy hiÖn ®ang ®­îc ¸p dông ë hÇu hÕt c¸c n­íc tuy nhiªn møc ®é ®iÒu tiÕt cña mçi n­íc mçi kh¸c. Song sù can thiÖp kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®ång nghÜa víi tÝch cùc mµ nã cã nh÷ng mÆt tr¸i nhÊt ®Þnh cña nã. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc c«ng nghiÖp cho thÊy r»ng cè ®Þnh qu¸ møc hoÆc th¶ láng qu¸ møc ®Òu mang l¹i nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ. Nh­ vËy cÇn ph¶i cã sù can thiÖp võa ph¶i ®óng møc, ®Ó c¸i gi¸ ph¶i tr¶ thÊp h¬n so víi môc tiªu ®¹t ®­îc. §iÒu nµy phô thuéc vµo sù kh«n ngoan vµ tµi n¨ng cña mét NHTW. ************************************** Ch­¬ng II: thùc tr¹ng qu¶n lý ngo¹i hèi ë ViÖt Nam I. c¸c C«ng cô ®iÒu hµnh tû gi¸ Nh­ ta ®· nghiªn cøu vÒ c¸c chÕ ®é tû gi¸ th× thÕ giíi hiÖn nay ®ang tån t¹i nhiÒu lo¹i chÕ ®é tû gi¸ biÕn t­íng tõ hai h×nh thøc c¬ b¶n lµ th¶ næi vµ cè ®Þnh. Tøc lµ mét mét chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý nh­ng sù nhÊn m¹nh vµo 2 th¸i cùc th¶ næi vµ qu¶n lý th× ë c¸c møc ®é rÊt kh¸c nhau. Tuy nhiªn ®iÓm chung cña c¸c chÕ ®é tû gi¸ nµy lµ lu«n cã vai trß cña NHNN trong can thiÖp ®iÒu hµnh tû gi¸ v× vËy tr­íc khi nghiªn cøu vÒ c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh tû gi¸ ë ViÖt Nam hiÖn nay chóng ta sÏ nghiªn cøu vÒ môc ®Ých vµ kh¶ n¨ng can thiÖp cña NHNN vµo thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ®Ó ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i. 1. Môc ®Ých vµ kh¶ n¨ng can thiÖp cña NHNN Môc ®Ých can thiÖp cña NHNN lµ kh«ng hoµn toµn gièng nhau ®iÒu nµy phô thuéc vµo t×nh h×nh ý ®å chiÕn l­îc môc tiªu ph¸t triÓn cña mçi n­íc, ngay ë mçi quèc gia môc ®Ých can thiÖp còng tuú thuéc vµo tõng thêi kú. §iÒu nµy còng kh«ng cã g× lµ khã hiÓu bëi v× sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia lµ kh¸c nhau còng nh­ trong mét quèc gia th× c¸c thêi kú kh¸c nhau ng­êi ta th­êng ®Æt ra c¸c môc tiªu rÊt kh¸c nhau. ë ViÖt Nam can thiÖp vµo tû gi¸ thêi gian gÇn ®©y NHNN cña NHNN lµ nh»m vµo môc ®Ých “ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo h­íng h×nh thµnh møc tû gi¸ ph¶n ¸nh s¸t h¬n quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®Ó ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ gi÷ cho tû gi¸ vËn ®éng theo tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng nh­ng kh«ng ®Ó x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín v­ît qu¸ tÇm kiÓm so¸t cña chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tiÒn tÖ quèc gia. VÒ kh¶ n¨ng can thiÖp cña NHNN, sù thµnh c«ng trong can thiÖp cña NHNN phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ng næi bËt lªn lµ c¸c yÕu tè sau ®©y: · Ph¹m vi ho¹t ®éng mua vµ b¸n ngo¹i tÖ · Møc ®é t¸c ®éng cña c¸c dù tÝnh vÒ sù biÕn ®éng cña tû gi¸ trong t­¬ng lai. ·Bªn c¹nh møc ®é can thiÖp th× vÊn ®Ò cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong thµnh c«ng lµ viÖc sö dông c«ng cô nµo cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2.HÖ thèng c¸c c«ng cô can thiÖp trong qu¶n lý ngo¹i hèi Ph­¬ng ¸n can thiÖp phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè (môc ®Ých, thùc tr¹ng thÞ tr­êng) song tr­íc hÕt phô thuéc phÇn lín vµo chÕ ®é tû gi¸ hiÖn hµnh ®ang ®­îc ¸p dông. Mçi chÕ ®é qu¶n lý ngo¹i hèi ®Òu cã ph­¬ng ¸n can thiÖp ®iÒu chØnh thÝch hîp. §Ó thùc hiÖn ®iÒu chØnh tû gi¸ hiÖn nay ®· vµ ®ang tån t¹i nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®ã lµ: chÝnh s¸ch chiÕt khÊu, c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng hèi ®o¸i, quü b×nh æn hèi ®o¸i , gi¶m gi¸ hay t¨ng gi¸ søc mua ®èi néi hay søc mua ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn quèc gia. · §èi víi c«ng cô l·i suÊt chiÕt khÊu :§©y lµ ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸ trªn thÞ tr­êng. Víi ph­¬ng ph¸p nµy, khi tû gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ tr­êng ®¹t tíi møc cÇn ®iÒu chØnh th× NHNN n©ng cao l·i suÊt chiÕt khÊu, ®Òu nµy lµm cho l·i suÊt cho vay trªn thÞ tr­êng còng t¨ng lªn. KÕt qu¶ lµ vèn vay ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi sÏ dån vµo ®Ó thu l·i cao h¬n nhê thÕ mµ sù c¨ng th¼ng vÒ nhu cÇu ngo¹i tÖ bít ®i lµm tû gi¸ kh«ng cã c¬ héi ®Ó t¨ng lªn n÷a. MÆc dï lµ c«ng cô ®­îc sö dông th­êng xuyªn ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi thÕ nh­ng chÝnh s¸ch l·i suÊt chiÕt khÊu vÉn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh bëi v× quan hÖ gi÷a tû gi¸ vµ l·i suÊt chØ lµ quan hÖ gi¸n tiÕp, t¸c ®éng qua l¹i chø kh«ng ph¶i lµ t¸c ®éng trùc tiÕp nh©n qu¶. §èi víi ViÖt Nam nh÷ng dßng vèn vµo ra nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Çu t­ gi¸n tiÕp vµ nh÷ng dßng vèn ng¾n h¹n nh÷ng n¨m qua chiÕm tû träng qu¸ thÊp , t×nh h×nh nµy ch¾c ch¾n sÏ cßn kÐo dµi trong mét thêi gian tíi vµ nã lµm gi¶m tÝnh c¬ ®éng, lµm cho chÝnh s¸ch l·i suÊt chiÕt khÊu ch­a thÓ trë thµnh c«ng cô cã søc m¹nh trong viÖc thay ®æi c¸c dßng tiÒn tÖ nãi chung vµ ngo¹i tÖ nãi riªng sù t¸c ®éng cña l·i suÊt chiÕt khÊu trong thêi gian qua nÕu cã còng chØ lµ ë møc lµm thay ®æi nh÷ng dßng tiÒn tÖ trong thÞ tr­êng néi ®Þa tõ néi tÖ sang ngo¹i tÖ vµ ng­îc l¹i mµ th«i. · §èi víi c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më: NghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc hiÓu nghiÖp vô mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi cña NHNN ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i, ®©y lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng cña Nhµ n­íc ®Ó gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn quèc gia. §©y còng lµ mét biÖn ph¸p trùc tiÕp t¸c ®éng vµo tû gi¸ hèi ®o¸i. Th«ng qua nghiÖp vô nµy NHNN cã thÓ can thiÖp mét c¸ch rÊt linh ho¹t, nhanh chãng vµ cã hiÖu qña vµo tû gi¸. Tuú theo ®iÒu kiÖn cña mçi n­íc mµ viÖc tæ chøc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô nµy cã sù kh¸c nhau vÒ ph¹m vi qui m« còng nh­ trang thiÕt bÞ c¬ së vËt chÊt. ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nghiÖp vô thÞ tr­êng hèi ®o¸i ®­îc thùc hiÖn trªn trªn qui m« réng lín, ®«i khi më ra trªn ph¹m vi cña c¶ mét khu vùc thËm chÝ c¶ thÕ giíi. ViÖt Nam còng ®· rÊt chó träng vµo viÖc ph¸t triÓn c«ng cô nµy ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn trong hµng lo¹t c¸c qui ®Þnh míi ®©y vÒ viÖc ®­a c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më chÝnh thøc ®­îc phÐp thùc hiÖn giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng còng nh­ trªn thÞ tr­êng tù do gi÷a c¸c NHTM víi d©n chóng, kh«ng nh÷ng thÕ c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më ngµy cµng kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt cña nã trong viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i cña NHNN ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tû gi¸. · §èi víi quü b×nh æn hèi ®o¸i: Trong ®iÒu kiÖn gi¸ c¶ thÞ tr­êng lu«n lu«n kh«ng æn ®Þnh thËm chÝ hay x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín, c¸c n­íc th­êng sö dông quü b×nh æn hèi ®o¸i nh­ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸ ®iÒu hµnh. Nguån vèn ®Ó h×nh thµnh nªn quü b×nh æn hèi ®o¸i cã thÓ lµ: + Ph¸t hµnh tr¸i kho¸n kho b¹c b»ng tiÒn quèc gia. + Sö dông vµng ®Ó lËp quü b×nh æn hèi ®o¸i. · §èi víi c«ng cô ph¸ gi¸ ®ång tiÒn: Ph¸ gi¸ ®ång tiÒn lµ viÖc n©ng cao hay gi¶m thÊp søc mua cña ®ång tiÒn ®ã so víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c . KÕt qu¶ cña ph¸ gi¸ ®ång tiÒn sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sù t¨ng hay gi¶m cña tû gi¸ hèi ®o¸i. Ph¸ gi¸ ®ång tiÒn lµ mét biÖn ph¸p m¹nh vµ cùc ®oan, nã chØ ®­îc sö dông ë c¸c nÒn kinh tÕ dåi dµo nh­ng ph¶i ®èi ®Çu víi suy tho¸i kinh tÕ ®i ®«i víi l¹m ph¸t ngµy cµng trÇm träng hoÆc c¸n c©n thanh to¸n bÞ mÊt c©n ®èi nghiªm träng. Tuy nhiªn ngay c¶ trong nh÷ng tr­êng hîp nh­ trªn th× ph¸ gi¸ ®ång tiÒn còng chØ ®­îc ¸p dông khi mµ c¸c biÖp ph¸p kh¸c ®· ®­îc ¸p dông nh­ng kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶. ë ViÖt Nam chóng ta míi chØ thùc hiÖn ph¸ gi¸ tiÒn tÖ ë mét møc ®é thÊp chóng ta vÉn ®ang cè g¾ng sö dông tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p kh¸c cã thÓ ®Ó ®iÒu hµnh tû gi¸ tr­íc khi ph¶i dïng ®Õn c«ng cô ph¸ gi¸. Thêi gian gÇn ®©y ®ång VND chÞu nhiÒu søc Ðp ph¶i gi¶m gi¸ vµ nhiÒu nhµ kinh tÕ ®· cã ý kiÕn sö dông c«ng cô nµy ë nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. · §èi víi c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc: Dù tr÷ b¾t buéc b»ng ngo¹i tÖ lµ viÖc NHNN buéc c¸c NHTM ph¶i gi÷ l¹i mét phÇn nhÊt ®Þnh trªn tæng sè ngo¹i tÖ mµ c¸c NHTM cã ®­îc tõ viÖc thu hót ngo¹i tÖ trong nÒn kinh tÕ phÇn gi÷ l¹i nµy do NHNN qu¶n lý vµ nã cã ý nghÜa ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM, h¬n thÕ n÷a nã cßn lµ c«ng cô ®¾c lùc ®Ó NHNN më réng hoÆc thu hÑp ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i hèi cña NHTM trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi tõ ®ã NHNN cã thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng ®Õn møc tû gi¸ trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. §©y lµ c«ng cô ®­îc sö dông th­ßng xuyªn t¹i ViÖt Nam trong viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ vÝ dô nh­ trong thêi gian gÇn ®©y ®Ó ®èi phã víi nh÷ng bÊt lîi do tû gi¸ mang l¹i cho ®ång VND còng nh­ viÖc thùc hiÖn chñ tr­ong ®æi míi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ NHNN ®· liªn tôc t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tõ 8% lªn 12% råi lªn ®Õn 15% ®ång thêi thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt ngo¹i tÖ, ®iÒu nµy nh»m h¹n chÕ sù mÊt gi¸ gÇn ®©y cña USD æn ®Þnh tû gi¸ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ hiÖn nay. · §èi víi c¸c c«ng cô qu¶n lý cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh: ViÖc ®­a tû gi¸ tíi gÇn sù chi phèi cña c¸c qui luËt thÞ tr­êng h¬n, tõng b­íc tiÕn tíi mét ®ång tiÒn cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi ®ång nghÜa víi viÖc quèc gia ®ã ph¶i dì bá dÇn c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh trong qu¶n lý tû gi¸. Tuy nhiªn viÖc dì bá tøc thêi c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh«ng ph¶i lµ mét biÖn ph¸p ®óng mµ chØ nªn níi láng mét c¸ch tõ tõ t­¬ng øng víi viÖc gia t¨ng søc m¹nh can thiÖp cña c¸c c«ng cô mang tÝnh kinh tÕ do ®ã tuú theo diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ mµ níi láng hay thay thÕ c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®­îc tiÕn hµnh nhanh hay chËm. ë ViÖt Nam chóng ta vÉn cßn sö dông kh¸ nhiÒu c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh trong ®iÒu hµnh qu¶n lý tû gi¸ tuy nhiªn ®iÒu nµy lµ phï hîp víi nÒn kinh tÕ cßn kÐm ph¸t triÓn tr×nh ®é qu¶n lý ch­a cao cña chóng ta. Trong thêi gian gÇn ®©y do yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ®æi míi héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi chóng ta ®· cã nh÷ng níi láng nhÊt ®Þnh trong c¸c qui ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi, ®iÒu hµnh tû gi¸ nh­ quy ®Þnh vÒ viÖc gi¶m tû lÖ kÕt hèi tõ 100% xuèng cßn 40%, th«ng t­ 02/2000/TT-NHNN7 ngµy 24/02/2000 cña thèng ®èc NHNN ViÖt Nam vÒ c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi nguån kiÒu hèi. II. thùc tr¹ng qu¶n lý ngo¹i hèi ë ViÖt Nam 1.Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tû gi¸ ë ViÖt Nam Trong giai ®o¹n tõ n¨m 1955-1989, mÆc dï nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®ang ¸p dông c¬ chÕ tû gi¸ th¶ næi vµ th¶ næi cã qu¶n lý, nh­ng c¸c n­íc trong hÖ thèng XHCN, víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, Nhµ n­íc lu«n can thiÖp m¹nh vµo mäi mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ, th× qu¶ thùc c¬ chÕ hèi ®o¸i th¶ næi kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t huy t¸c dông, thay vµo ®ã lµ chÕ ®é tû cè ®Þnh. ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi khu«n khæ Êy. Tû gi¸ chÝnh thøc cña ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn ®­îc c«ng bè vµo ngµy 25/11/1955 lµ tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ ®ång nh©n d©n tÖ Trung Quèc: 1VND =1470 NDT. Tû gi¸ nµy ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh gi¸ b¸n lÎ 34 mÆt hµng tiªu dïng t¹i thñ ®« vµ mét sè tØnh biªn giíi gi÷a 2 n­íc nh»m gi¶i quyÕt nhu cÇu thanh to¸n gi÷a 2 n­íc trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Sau ®ã c¸c tû gi¸ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c ®ång tiÒn kh¸c ®­îc thiÕt lËp. Bªn c¹nh tû gi¸ chÝnh thøc (tû gi¸ mËu dÞch), Nhµ n­íc cßn ®­a ra 2 lo¹i tû gi¸ kh¸c lµ tû gi¸ phi mËu dÞch vµ tû gi¸ kÕt to¸n néi bé. Nh­ vËy tû gi¸ ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy lµ chÕ ®é ®a tû gi¸. HÖ thèng tû gi¸ nµy ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ, kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®ång thêi ®Ó l¹i hËu qu¶ nghiªm träng cho nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, nhu cÇu ®æi míi c¬ chÕ tû gi¸ nãi riªng, ®æi míi lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ nãi riªng trë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch. Sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, Nhµ n­íc b¾t ®Çu thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ, tõng b­íc xo¸ bá c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. §©y lµ thêi kú cã sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong t­ duy qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh kinh tÕ cña Nhµ n­íc, nhÊt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ. Tû gi¸ hèi ®o¸i, kh©u ®ét ph¸ cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ®­îc ®Æc biÖt quan t©m. Th¸ng 3/1989 Nhµ n­íc chÝnh thøc c«ng bè xo¸ bá tû gi¸ kÕt to¸n néi bé, xo¸ bá mäi chÕ ®é trî gi¸ cho c¸c ho¹t ®éng trî gi¸ cho c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Tû gi¸ chÝnh thøc ®­îc NHNN c«ng bè c¨n cø vµo chØ sè l¹m ph¸t, l·i suÊt, c¸n c©n thanh to¸n, tham kh¶o diÔn biÕn tû gi¸ trªn thÞ tr­êng tù do vµ gi¸ vµng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ trong n­íc. Trªn cë së nµy c¸c NHTM x©y dùng mét tû gi¸ riªng cho m×nh trong giao dÞch hµng ngµy víi biªn ®é giao ®éng cho phÐp. Nh×n chung nh÷ng gi¶i ph¸p trªn ®· gãp phÇn c¶i t¹o t×nh h×nh thÞ tr­êng ngo¹i hèi, xo¸ bá t×nh tr¹ng bÊt hîp lý trong mua b¸n, thanh to¸n, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. 2.Thêi kú th¶ næi tû gi¸ (1989-1992) Trong giai ®o¹n 1989-1992 ,tû gi¸ ®iÒu hµnh VND/USD biÕn ®éng m¹nh hiÖn nay theo xu h­íng gi¸ trÞ ®ång USD t¨ng liªn tôc kÌm theo c¸c “c¬n sèt”, c¸c ®ét biÕn víi biªn ®é rÊt lín. Sù biÕn ®éng m¹nh mÏ cña tû gi¸ VND/USD tõ cuèi n¨m 1990 trë ®i ®Ønh cao cña møc t¨ng gi¸ trÞ USD lµ cuèi n¨m 1991 ngµy 4/12/1991, gi¸ USD t¹i thÞ tr­êng t­ nh©n t¹i Hµ Néi vµ TP.HCM lµ 14450VND/USD vµ 14580 VND/USD mÆc dï giai ®o¹n 1989-1992 chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i tÖ cña Nhµ n­íc ®· cã nhiÒu thay ®æi nh­ chuyÓn tõ h×nh thøc tû gi¸ kÕ to¸n néi bé b×nh qu©n cho tÊt c¶ c¸c nhãm hµng sang tû gi¸ theo hµng ho¸ vµ duy tr× t­¬ng ®èi æn ®Þnh c¸c tû gi¸ nµy, hoÆc nÕu cã thay ®æi th× còng ë møc ®é nhá, nªn tû gi¸ c«ng bè vÉn ë møc c¸ch xa tû gi¸ h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng. H¬n n÷a phÇn ngo¹i th­¬ng ngoµi kÕ ho¹ch ngµy cµng lín khiÕn cho thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ngÇm ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cã xu h­íng ph¶n ¸nh t­¬ng quan gi¸ trÞ thùc gi÷a ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i tÖ. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ngÇm lµm cho mäi cè g¾ng qu¶n lý ngo¹i tÖ cña ChÝnh phñ Ýt ®em l¹i hiÖu qu¶ thËm chÝ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý ngo¹i tÖ dÔ bÞ mÊt hiÖu lùc ngay khi võa míi c«ng bè. Nh­ vËy trªn danh nghÜa Nhµ n­íc qu¶n lý chÆt chÏ ®èi víi l­u th«ng ngo¹i tÖ nãi chung tû gi¸ hèi ®o¸i nãi riªng nh­ng trªn thùc tÕ tû gi¸ hèi ®o¸i ®· bÞ th¶ næi do c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i tÖ chËm ®­îc ®æi míi theo tõng b­íc chuyÓn ®æi cña nÒn kinh tÕ theo h­íng thÞ tr­êng. Tr­íc t×nh h×nh ®ã ChÝnh phñ ®· chän con ®­êng thay ®æi c¸ch qu¶n lý ngo¹i tÖ vµ ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i víi nh÷ng néi dung chÝnh nh­ sau: + Thay thÕ biÖn ph¸p hµnh chÝnh, b¾t buéc c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh cã ngo¹i tÖ ph¶i b¸n cho ng©n hµng theo tû gi¸ Ên ®Þnh b»ng biÖn ph¸p kinh tÕ: më trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ ®Ó c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng trao ®æi vµ mua b¸n ngo¹i tÖ víi nhau theo gi¸ tho¶ thuËn. + B·i bá h×nh thøc qui ®Þnh tû gi¸ nhãm hµng trong thanh to¸n ngo¹i th­¬ng gi÷a Ng©n s¸ch víi c¸c tæ chøc kinh tÕ tham gia xuÊt nhËp khÈu thay vµo ®ã trªn cë së tû gi¸ t¹i c¸c phiªn giao dÞch ngo¹i tÖ NHNN sÏ c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc. 3. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i tù chñ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng (1992-1998) Vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m 1992 do kÕt qu¶ cña sù can thiÖp cña NHNN vµo thÞ tr­êng ngo¹i tÖ tû gi¸ VND/USD dÇn æn ®Þnh khiÕn cho l­îng ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc gi¶i to¶ khái c¸c yÕu tè ®Çu c¬, h­ãng m¹nh vµo kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®ång thêi víi c¸c chÝnh s¸ch vÒ khuyÕn khÝch nguån kiÒu hèi chóng ta ®· thu ®­îc mét l­îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ cho t×nh h×nh cung cÇu ngo¹i tÖ còng v× thÕ mµ ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ thËm chÝ trong giai ®o¹n 1992-1993 t×nh tr¹ng USD mÊt gi¸ nhanh ®· ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu vµ kÝch thÝch nhËp khÈu qua møc cuèi n¨m 1994 USD mÊt gi¸ liªn tôc so víi c¸c ®ång tiÒn chñ chèt mÆc dï thÕ trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam c¶ hai thêi kú trªn tû gi¸ vÉn kh¸ æn ®Þnh. N¨m 1997 do khñng kho¶ng tiÒn tÖ ë c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®· lµm cho c¸c ®ång tiÒn cña c¸c n­íc trong khu vùc bÞ mÊt gi¸ m¹nh so víi USD nh­ng ®ång VND ®· thÓ hiÖn sù æn ®Þnh cña nã vµ sù æn ®Þnh ®ã cã ®­îc do chÝnh s¸ch vÒ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo h­íng tiÕp cËn s¸t víi thÞ tr­êng céng víi viÖc nÒn kinh tÕ ch­a tham gia ®Çy ®ñ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi nªn nh÷ng ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng lµ kh«ng lín. Trong giai ®o¹n nµy c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ cßn cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ nh­ viÖc x¸c ®Þnh biªn ®é dao ®éng cña tû gi¸ xung quanh tû gi¸ chÝnh thøc ®­îc c«ng bè bëi NHNN (møc dao ®éng lµ ±10%) c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh tû gi¸ ®­îc më réng nh­ viÖc ban hµnh “ qui chÕ ho¹t ®éng giao dÞch hèi ®o¸i “ cña quyÕt ®Þnh sè 17/QD-NHNN7 theo ®ã c¸c giao dÞch thuéc nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc më réng nh­ viÖc ®­a thªm vµo c¸c c«ng cô míi nh­ giao dÞch hèi ®o¸i cã kú h¹n (Forward) giao dÞch hèi ®o¸i ho¸n ®æi (Swap) ®iÒu nµy ®· lµ t¨ng lªn rÊt nhiÒu hiÖu qu¶ cña viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ cña chóng ta trong giai ®o¹n võa qua. 4. C¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ trong giai ®o¹n héi nhËp quèc tÕ hiÖn nay Tõ th¸ng 2/1999 b»ng hai quyÕt ®Þnh 64/1999/Q§-NHNN7 vµ 65/1999/Q§- NHNN7 ngµy 25/2/1999 NHNN ®· chÝnh thøc b·i bá viÖc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc nãi trªn mµ thay vµo ®ã lµ c«ng bè tû gi¸ giao dÞch ngo¹i tÖ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. C¸c NHTM ®­îc phÐp x¸c ®Þnh tû gi¸ mua vµ tû gi¸ b¸n ®èi víi USD nh­ng kh«ng v­ît qu¸ biªn ®é 0,1%víi tû gi¸ giao dÞch thùc tÕ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng do NHNN c«ng bè hµng ngµy. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét b­íc ®æi míi rÊt quan träng kh«ng nh÷ng trong quan niÖm t­ duy mµ c¶ trong thùc tiÔn qu¶n lý, víi c¬ chÕ nµy lµm cho tû gi¸ trªn thÞ tr­êng vËn ®éng mét c¸ch kh¸ch quan ph¶n ¸nh ®óng c¸c quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ®ång thêi còng phï hîp víi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. III. Sù ph¸ gi¸ cña ®ång VND nªn hay kh«ng nªn? Thêi gian gÇn ®©y b¾t ®Çu tõ cuèi th¸ng 5/2001 diÔn biÕn tû gi¸ USD/VND theo h­íng USD liªn tôc t¨ng gi¸ so víi VND ®©y lµ mét hiªn t­îng kh«ng b×nh th­êng v× nã l¹i kh«ng diÔn ra trong bèi c¶nh l¹m ph¸t cao mµ l¹i diÔn ra trong bèi c¶nh gi¶m ph¸t. §iÒu nµy ®Æt ra mét yªu cÇu ph¶i nghiªn cøu kü diÔn biÕn nµy ®Ó chän ra gi¶i ph¸p hîp lý vµ chñ yÕu ®Ó gi¶i quyÕt cho nh÷ng t©m lý ñng hé viÖc ph¸ gi¸ ®ångVND vµo thêi ®iÓm hiÖn nay. 1. Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ vµ nh÷ng t¸c ®éng cña nã Nh­ ta ®· biÕt ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ viÖc Nhµ n­íc chÝnh thøc h¹ thÊp gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ so víi ngo¹i tÖ ®Ó thiÕt lËp mét mÆt b»ng tû gi¸ míi gi÷a néi tÖ vµ ngo¹i tÖ vêi kú väng sÏ kh«i phôc ®­îc søc mua cña ®ång néi tÖ . Khi ®ång néi tÖ bÞ ®¸nh gi¸ qu¸ cao so víi ®ång ngo¹i tÖ th× th­êng t¹o ra c¸c xu h­íng sau: + Kh«ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, gi¶m ®Çu t­ cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu g©y khã kh¨n cho viÖc dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng s¶n xuÊt phôc vô xuÊt khÈu. + NhËp khÈu cã c¬ héi më réng, dÔ g©y ra nhËp khÈu trµn lan, dÔ g©y t×nh tr¹ng nhËp siªu xu h­íng s¶n xuÊt h­íng vµo thÞ tr­êng néi ®Þa ®­îc chó träng h¬n. + C¸c kho¶n vay nî n­íc ngoµi sÏ kh«ng ®­îc chó träng sö dông cã hiÖu qu¶ do kh«ng tÝnh ®óng gi¸ trÞ thùc cña c¸c kho¶n vay(tÝnh gi¶m gi¸ trÞ c¶ c¸c kho¶n vay). Khi ®ång néi tÖ bÞ ®¸nh gi¸ thÊp so víi ®ång ngo¹i tÖ th× th­êng t¹o ra c¸c xu h­íng sau: + Ho¹t ®éng xuÊt khÈu sÏ ph¸t triÓn thuËn lîi h¬n do sù rÎ ®i t­¬ng ®èi cña hµng ho¸ n­íc ®ã. + H¹n chÕ nhËp khÈu do ho¹t ®éng nµy trë nªn ®¾t ®á h¬n tr­íc.Hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc Ýt bÞ lÊn ¸t bëi hµng ngo¹i. + C¸c kho¶n vay n­íc ngoµi lóc nµy sÏ ®­îc tÝnh to¸n sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n tr­íc do viÖc ®¸nh gi¸ t¨ng gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n vay. 2. Tû gi¸ cña ®ångVND hiÖn nay HiÖn nay ®Ó ®Þnh møc tû gi¸ t­¬ng ®èi hîp lý ®èi víi VND chóng ta sö dông ph­¬ng ph¸p ®ång gi¸ søc mua ®Ó tÝnh to¸n mÆc dï ®©y kh«ng ph¶i lµ ph­¬ng ph¸p ®Þnh luîng chÝnh x¸c song nã cã c¸c yÕu tè ®Þnh tÝnh ®¸ng tin cËy. Tû gi¸ danh nghÜa hiÖn nay vµ tû gi¸ tÝnh theo ph­¬ng ph¸p ®ång gi¸ søc mua cã møc chªnh lÖch kh«ng nhiÒu (kho¶ng 3,5%) c¸c n¨m cã møc chªnh lÖch lín lµ 1995, 1996, 1997. §Õn n¨m 1998 nhê cã sù ®iÒu chØnh tû gi¸ 5,6% ®· lµm gi¶m bít møc chªnh lÖch gi÷a hai lo¹i tû gi¸ vµ møc chªnh lÖch nµy liªn tôc gi¶m vµo c¸c n¨m 1999, 2000. Møc ®é chªnh lÖch cao hay thÊp cña VND cßn cã thÓ ®¸nh gi¸ b»ng c¸ch so s¸nh diÔn biÕn tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¹i mét sè n­íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ vµo kho¶ng gi÷a cuèi n¨m 1997. Tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ cho ®Õn cuèi th¸ng 2/1998 VND ®· lªn gi¸ 15% tÝnh theo tû gi¸ hèi ®o¸i thùc, trong khi c¸c ®ång tiÒn cña c¸c n­íc l¸ng giÒng l¹i gi¶m gi¸ kho¶ng 25-30%, nhiÒu ®ång tiÒn trong khu vùc bÞ mÊt gi¸ m¹nh so víi USD v× thÕ v« h×nh chung lªn gi¸ so víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c trong khu vùc. Tãm l¹i, ta thÊy VND hiÖn nay ®­îc ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ thùc cña nã ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c ®ång tiÒn trong khu vùc ®iÒu nµy thùc tÕ ®· g©y cho chóng ta nhiÒu khã kh¨n trong xuÊt khÈu thêi gian gÇn ®©y kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gi¶m so víi c¸c n­íc trong khu vùc v× vËy cÇn cã chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh tû gi¸ cho phï hîp víi gi¸ trÞ thùc tÕ ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu h¹n chÕ nhËp khÈu trµn lan kÝch thÝch s¶n xuÊt theo h­íng s¶n xuÊt phôc vô xuÊt khÈu. B¶ng A: Thay ®èi tû gi¸ hèi ®o¸i trong cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ ®Õn th¸ng 1/2001 Tªn n­íc So s¸nh víi USD (% thay ®æi gi¸ trÞ ) So s¸nh víi VND (% thay ®æi gi¸ trÞ ) 12/6è1/01 7/97è1/01 12/6è1/01 7/97è1/01 ViÖt Nam -24 -20 0 0 Phillipine -48 -48 -31 -35 Singapore -40 -41 -22 -27 Thailand -19 -17 +6 +3 Hongkong -1 -1 +30 +24 Malaysia -33 -34 -13 -17 Indonesia -75 -74 -67 -68 China 0 0 +32 +25 Korea -33 -30 -12 -13 Japan +1 -1 +32 +23 3. Ph¸ gi¸ hay kh«ng ph¸ gi¸ VND? ë trªn ®· tr×nh bµy thùc tr¹ng VND ®ang bÞ ®¸nh gi¸ cao so víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c trong khu vùc tõ ®ã cã trÓ thÊy r»ng cÇn thiÕt ph¶i ®Þnh gi¸ l¹i VND ®Ó gãp phÇn n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ . Tuy nhiªn ®iÒu nµy nªn hiÓu lµ mét ®éng t¸c trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHNN nh»m lµm cho tû gi¸ trë nªn phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn t¹i chø kh«ng hiÓu ®©y lµ hµnh ®éng ph¸ gi¸ cña NHNN. Trong giai ®o¹n hiÖn nay viÖc ®Þnh gi¸ l¹i VND ( cô thÓ lµ ®¸nh gi¸ thÊp gi¸ trÞ VND so víi USD) sÏ cã nh÷ng mÆt lîi sau ®©y: Thø nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho xuÊt khÈu víi mét møc tû gi¸ ®ñ cao th× sÏ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp m¹nh d¹n chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Thø hai, h¹n chÕ ®­îc nhËp khÈu trµn lan gi¶m th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i, tr¸nh cho hµng néi khái sù c¹nh tranh cña hµng ngo¹i trªn thÞ tr­êng néi ®Þa mµ kh«ng ph¶i sö dông ®Õn c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i ®ång thêi khuyÕn khÝch sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguèn lùc trong n­íc. Thø ba, n©ng cao tr¸ch chiÖm vµ hiÖu qu¶ ngo¹i tÖ cña c¸c nhµ nhËp khÈu hµng ho¸ v× hä ph¶i tÝnh to¸n sö dông ngo¹i tÖ mét c¸ch tèi ­u, cã hiÖu qu¶ h¬n khi mµ ngo¹i tÖ trë nªn ®¾t ®á h¬n. H¬n n÷a tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000 nî n­íc ngoµi cña chóng ta lµ gÇn 9 tû USD (b»ng 30%GDP v¸ 65% gi¸ trÞ xuÊt khÈu ) ®©y lµ møc ®é nî trung b×nh vµ n»m trong ph¹m vi cho phÐp céng víi viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc thÊp nªn viÖc ®¸nh gi¸ thÊp VND kh«ng ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn nghÜa vô tr¶ nî cña nÒn kinh tÕ. Cïng víi chñ tr­¬ng kÝch cÇu ®Çu t­ th× viÖc ®¸nh gi¸ thÊp VND vµo thêi ®iÓm hiÖn nay b»ng viÖc dïng VND mua USD sÏ ®­a ®­îc mét l­îng lín tiÒn ®ång vµo l­u th«ng t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng s«i næi h¬n chÆn ®­îc gi¶m phÊt ®ång thêi t¨ng ®­îc dù tr÷ ngo¹i tÖ cho NHNN. Nh­ vËy trong vÊn ®Ò ph¸ gi¸ hay kh«ng ph¸ gi¸ cña VND ta thÊy ®­îc vai rß cÇn thiÕt quan träng cña viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸, sù t¨ng hay gi¶m cña tû gi¸ ®Òu dÉn tíi nh÷ng t¸c ®éng vµo xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét quèc gia trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. VÊn ®Ò ph¸ gi¸ ®ång tiÒn lµ mét vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m v× thÕ nã chØ ®­îc chän lµ “ph­¬ng thuèc” cuèi cïng cho nh÷ng “c¨n bÖnh hiÓm nghÌo nhÊt” cña tû gi¸ ph¸ gi¸ ®ång tiÒn kh¸c víi quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh tû gi¸ b»ng c¸ch ®¸nh gi¸ gi¶m hay t¨ng gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn quèc gia v× vËy mµ kh«ng nªn nhÇm lÉn gi÷a mét quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh ®¸nh gi¸ gi¶m gi¸ trÞ ®ång tiÒn víi viÖc ph¸ gi¸ ®ång tiÒn. ************************************** Ch­¬ng III gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò qu¶n lý ngoai hèi ë ViÖt Nam I. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tû gi¸ ë ViÖt Nam 1. C¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tû gi¸ trong giai ®o¹n tíi · Môc tiªu chiÕn l­îc: Th­êng xuyªn x¸c lËp vµ duy tr× tû gi¸ c©n b»ng, æn ®Þnh dùa trªn søc mua thùc tÕ cña VND vµ cña c¸c ®ång tiÒn kh¸c, t­¬ng quan cung cÇu trªn thÞ tr­êng. Kh«ng ngõng n©ng cao uy tÝn cña VND trªn c¬ së æn ®Þnh v÷ng ch¾c gi¸ trÞ cña nã, sù t­¬ng ®ång hîp lý gi÷a gi¸ trÞ ®éi néi vµ ®èi ngo¹i. VÊn ®Ò uy tÝn cña VND ®­îc nhÊn m¹nh bëi nã cã ý nghÜa hÕt søc to lín trªn ph­¬ng diÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, ®èi néi, ®èi ngo¹i, ®ång thêi g¾n víi hµng lo¹t vÊn ®Ò mang tÇm chiÕn l­îc. Mét ®ång tiÒn mÊt uy tÝn sÏ lµ tæn th­¬ng ®Õn tÝch luü, ®Çu t­ néi ®Þa t¨ng nguy c¬ l¹m ph¸t, chi phÝ l·i suÊt huy ®éng cao, thËm chÝ cã thÓ bÞ lo¹i ra khái hÖ thèng thanh to¸n ngay t¹i quèc gia ®ã. · Phèi hîp víi chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi ®Èy lïi c¨n b¶n héi chøng §«la ho¸ nÒn kinh tÕ trªn c¬ së t¹o ra ®Çy ®ñ c¸c tiÒn ®Ò kinh tÕ, ph¸p chÕ ®Ó VND thùc hiÖn trän vÑn vai trß cña m×nh vµ t¨ng c­êng vai trß trong nÒn kinh tÕ trong n­íc còng nh­ quèc tÕ, nhÊt lµ trong l­u th«ng thanh to¸n vµ víi t­ c¸ch lµ ph­¬ng tiÖn tÝch luü tµi s¶n, phÊn ®Êu thùc hiÖn ®Çy ®ñ chñ quyÒn tiÒn tÖ quèc gia. · T¹o ra c¸c tiÒn ®Ò cÇn vµ ®ñ ®Ó më réng h×nh thøc néi dung ph¹m vi chuyÓn ®æi cña VND. Víi thùc lùc ®ång VND hiÖn nay th× trong t­¬ng lai gÇn vÊn ®Ò chuyÓn ®æi hoµn toµn chØ ®Æt ra trong ph¹m vi l·nh thæ ViÖt Nam. · T¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ lªn møc thÝch hîp víi c¬ cÊu dù tr÷ ngo¹i tÖ hîp lý ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ .ViÖt Nam lµ mét quèc gia cã sè l­îng nî ®Õn h¹n ngµy cµng cao, nhu cÇu ngo¹i tÖ cña nÒn kinh tÕ gia t¨ng nhanh, v× thÕ chÝnh s¸ch tû gi¸ cÇn ph¶i h­íng vµo môc tiªu nµy. 2.§Þnh h­ãng x©y dùng chÝnh s¸ch tû gi¸ · ChÝnh s¸ch tû gi¸ ph¶i h­íng vµo xö lý vµ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo c¬ chÕ thÞ truêng: §©y lµ yªu cÇu ®Çu tiªn vµ tr­íc hÕt cña chÝnh s¸ch tû gi¸ bëi v× chØ cã ®iÒu chØnh tû gi¸ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× míi ®¶m b¶o viÖc ®iÒu chØnh cã t¸c dông vµ chÝnh x¸c, ®¶m b¶o cho tû gi¸ gi÷ ®­îc tÝnh linh ho¹t cña nã, viÖc ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cßn lµ c¸ch can thiÖp vµo tû gi¸ v« t­ nhÊt cña NHNN ngoµi ra nã cßn t¹o thªm cho ViÖt Nam nh÷ng kinh nghiÖm trong viÖc sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh mang tÝnh chÊt thÞ tr­êng ®Ó tiÕn tíi thay thÕ c¸c c«ng cô mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh. ·ChÝnh s¸ch tû gi¸ ph¶i hç trî tèt nhÊt cho chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu: HiÖn nay chóng ta ®ang thùc hiÖn chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ theo h­íng xuÊt khÈu v× thÕ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ theo h­íng nµy lµ cÇn thiÕt, h¬n n÷a ®Ó phï hîp víi môc tiªu t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia th× chóng ta cÇn ph¶i cã thªm rÊt nhiÒu nguån thu ngo¹i tÖ mµ trong ®ã xuÊt khÈu lµ mét nguån thu chÝnh nÕu kh«ng muèn nãi lµ rÊt quan träng. ·ChÝnh s¸ch tû gi¸ kh«ng t¸ch rêi qu¶n lý cña Nhµ n­íc: thùc hiÖn ®Þnh h­íng nµy lµ phï hîp víi môc tiªu n©ng cao uy tÝn cña VND còng nh­ viÖc lo¹i bá t×nh tr¹ng §«la ho¸ trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn nhiÒu yÕu kÐm c¶ vÒ tiÒm n¨ng còng nh­ kinh nghiÖm qu¶n lý th× chÝnh s¸ch tû gi¸ l¹i cµng kh«ng thÓ ®­îc t¸ch rêi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc II. gi¶i ph¸p ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi · Lùa chän chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc ViÖc tiÕp tôc duy tr× chÕ ®é tû gi¸ VND/USD “ th¶ næi cã qu¶n lý ” nh­ hiÖn nay ®Ó cã thÓ ®iÒu hµnh linh ho¹t h¬n th«ng qua biÖn ph¸p níi láng dÇn tõng b­íc biªn ®é dao ®éng xung quanh tû gi¸ VND/USD mµ kh«ng g©y t¸c ®éng ph¸ gi¸ ®ét biÕn. Lùa chän chÕ ®é tû gi¸ nµy sÏ gióp cho ViÖt Nam chñ ®éng h¬n trong qu¸ tr×nh tham gia vµo c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ ®éc lËp nhÊt ®Þnh cña ®ång VND ®ång thêi nã phï hîp cho viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ phôc vô cho môc tiªu h­íng s¶n xuÊt vµo phôc vô xuÊt khÈu. · §æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo h­íng tù do ho¸ dÇn: Gi¶i ph¸p nµy t¹o ®iÒu kiÖn choViÖt Nam trong viÖc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi viÖc tù do ho¸ dÇn nh»m h­íng tíi môc tiªu chuyÓn ®æi ®ång VND. · Thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi nghiªm ngÆt: Nh­ ta ®· nghiªn cøu th× chóng ta cÇn ph¶i qu¶n lý thËt chÆt c¸c nguån ngo¹i hèi nh»m kiÓm so¸t ®­îc c¸c luång ngo¹i tÖ di chuyÓn vµo ra ®Êt n­íc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHNN ®ång thêi kh¾c phôc hiÖn t­îng §«la ho¸ trong nÒn kinh tÕ, t¹o ra uy tÝn cho ®ång VND. Qu¶n lý chÆt ngo¹i hèi cßn cho phÐp chóng ta cã thÓ cã nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ ®iÒu hµnh tû gi¸ chÝnh x¸c h¬n. · T¹o thªm ph­¬ng tiÖn truyÒn t¶i gi¸ trÞ: ViÖc lµm nµy nh»m ®a d¹ng ho¸ c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n còng nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷ gi¸ trÞ, nã lµm cho ng­êi d©n còng nh­ ChÝnh phñ cã thÓ cã ®­îc nhiÒu sù lùa chän h¬n trong viÖc thanh to¸n, vµ cÊt tr÷ gi¸ trÞ tr¸nh ®­îc sù phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo mét lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ trë nªn dÔ dµng h¬n. VÒ khÝa c¹nh ®iÒu hµnh tû gi¸ th× gi¶i ph¸p sÏ cho phÐp NHNN cã nhiÒu c«ng cô ®Ó ®iÒu hµnh tû gi¸ h¬n. · Gi¶m chªnh lÖch l·i suÊt cho vay b»ng néi tÖ vµ l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ:ViÖc gi¶m l·i suÊt nh­ trªn sÏ lµm cho ng­êi d©n tin t­ëng vµo ®ång VND h¬n tõ ®ã cã thÓ n©ng cao uy tÝn vÞ thÕ cña ®ång VND, t¹o ®iÒu kiÖn cho VND thµnh ®ång tiÒn chuyÓn ®æi trªn toµn l·nh thæ ViÖt Nam. §ång thêi viÖc lµm nµy còng gãp phÇn lµm gi¶m bít t×nh tr¹ng §«la ho¸ trong nÒn kinh tÕ. III. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi · Cñng cè ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng: C¶i c¸ch ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng theo h­íng gi¶m ®éc quyÒn n©ng cao chÊt l­îng c¸c nghiÖp vô kinh doanh vµ b¶o hiÓm tû gi¸. §Æc biÖt lµ c¸c nghiÖp vô ho¸n ®æi tiÒn tÖ (Swap), ®ång thêi tõng b­íc cho phÐp thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô t­¬ng lai (Future) vµ quyÒn chän(Option) nh»m cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp c¸c nhµ ®Çu t­ nh÷ng c«ng cô phßng ngõa rñi ro ngo¹i hèi h÷u hiÖu: gi¶m thiÓu ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi s¶n xuÊt vµ kinh doanh do nh÷ng biÕn ®éng khã l­êng cña tû gi¸ g©y nªn. · N©ng cao va ®a d¹ng ho¸ d÷ tr÷ ngo¹i tÖ Nhµ n­íc:N©ng cao vµ ®a d¹ng ho¸ dù tr÷ ngo¹i tÖ Nhµ n­íc b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh­ trÝch tõ nguån thu xuÊt khÈu, ký c¸c hiÖp ®Þnh ho¸n ®æi tiÒn tÖ quèc tÕ. Dù tr÷ ngo¹i tÖ lµ c«ng cô ®¾c lùc cho phÐp NHNN ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng ngo¹i hèi nh»m tr¸nh nh÷ng dao ®éng ®ét biÕn cña tû gi¸ nh÷ng kh«ng c¶n trë xu h­íng ph¸t triÓn chung cña thÞ tr­êng. · X¸c ®inh cÊu tróc dù tr÷ ngo¹i tÖ hîp lý: Mét c¬ cÊu dù tr÷ ngo¹i tÖ hîp lý sÏ gióp cho viÖc qu¶n lý tû gi¸ ®­îc linh ho¹t h¬n, tr¸nh ®Ó dù tr÷ phô thuéc vµo mét sè Ýt c¸c ngo¹i tÖ, gi¶i ph¸p nµy nh»m c¶i thiÖn tÝnh linh ho¹t cña c«ng cô dù tr÷ còng nh­ ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho nã. · ChuÈn ho¸ c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m«: §©y lµ gi¶i ph¸p chung kh«ng chØ riªng cho vÊn ®Ò tû gi¸, viÖc chuÈn ho¸ nµy sÏ cho phÐp ®o l­êng c¸c ®¹i l­îng kinh tÕ mét c¸ch thèng nhÊt vµ chÝnh x¸c nhÊt ®Ó tõ ®ã cã thÓ ho¹ch ®Þnh chÝnh x¸c c¸c chÝnh s¸ch mµ trong ®ã c¸c ®¹i l­îng kinh tÕ cã liªn quan ®Õn nhau. Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh thÞ tr­êng ngo¹i hèi - HVNH Gi¸o tr×nh m«n nghiÖp vô NHTW vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - HVNH T¹p chÝ Ng©n Hµng. T¹p chÝ tµi chÝnh tiÒn tÖ. Lý thuyÕt tiÒn tÖ cña Mishkin.