Quy luật giá trị và vai trò của nó trong phát triển kinh tế thị trường ở nước ta

ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -1- Lêi më ®Çu N−íc ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x héi chñ nghÜa, do ®ã nh÷ng kiÕn thøc,kh¸i niÖm ,ph¹m trï ,quy luËt ..cña kinh tÕ chÝnh rÞ ®−a ra lµ cùc kú cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tÇng líp d©n c−. Lµ mét sinh viªn ®−îc häc tËp vµ rÌn luyÖn d−íi m¸i tr−êng Kinh tÕ ®−îc c¸c thÇy c« d¹y b¶o vµ truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ bé m«n kinh tÕ chÝnh trÞ. Nh−ng ®Ó cã c¬ së lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p luËn nh»m häc tËp tèt c¸c m«n kinh tÕ khoa häc kh¸c v× c¸c m«n nµy ®Òu ph¶i dùa vµo c¸c kiÕn thøc, c¸c ph¹m trï kinh tÕ vµ c¸c quy luËt mµ kinh tÕ chÝnh trÞ Mac-Lªnin ®−a ra th× nhÊt thiÕt ph¶i lµm tiÓu luËn m«n kinh tÕ chÝnh trÞ,mÆt kh¸c nã cßn gióp em nhËn thøc s©u s¾c h¬n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ,®êi sèng x héi…. Quy luËt gi¸ trÞ lµ mét quy luËt c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã sù tån t¹i vµ ph¸t ph¸t huy t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ .v× vËy qua t×m hiÓu chung vÒ t×nh h×nh thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng vµ em quyÕt ®Þnh lùa chän chuyªn ®Ò: “Quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña nã trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng ë n−íc ta” V× nã lµ mét quy luËt gióp ®iÒu tiÕt vµ l−u th«ng hµng ho¸ ,kÝch thÝch c¶i tiÕn kÜ thuËt hîp lý ho¸ s¶n xuÊt ,th hiÖn sù lùa chän tù nhiªn vµ ph©n ho¸ kÎ giµu ng−êi nghÌo . Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì ,h−íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o bé m«n kinh tÕ chÝnh trÞ ® gióp em hoµn thiÖn bµi tiÓu luËn nµy Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -2- CH¦¥NG 1 nh÷ng vÊn lý luËn vÒ quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng 1.1 Néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ 1.1.1 C¸c quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ : -Theo Adam Smith lý luËn gi¸ trÞ :¤ng ph©n biÖt ®−îc gi¸ trÞ sö dông ,gi¸ trÞ trao ®æi cho gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ do hao phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra nã quyÕt ®Þnh, xong «ng l¹i kh«ng nhÊt qu¸n .Cã lóc l¹i ®−a ra ®Þnh nghÜa sai lÇm vÒ gi¸ trÞ bá mÊt bé phËn t− b¶n bÊt biÕn (C) chØ cßn (v+m )nªn bÞ bÕ t¾c khi ph©n tÝch t¸i s¶n xuÊt. -Theo Thomas Robert Malthus:¤ng ® sö dông nghÜa thø hai cña A.Smith vÒ gi¸ trÞ vµ bæ sung ®Þnh nghÜa nµy .§iÒu ®ã lµm cho quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ cña Thomas Robert Malthus xa rêi quan ®iÓm gi¸ trÞ –lao ®éng.Thomas Rober Malthus ñng hé ®Þnh nghÜa cho r»ng : “Gi¸ trÞ hµng ho¸ do lao ®éng mµ ng−êi ta cã thÓ mua ®−îc b»ng hµng ho¸ nµy quyÕt ®Þnh” ¤ng bæ sung thªm: “Lao ®éng mµ b»ng hµng ho¸ nµy cã thÓ mua ®−îc b»ng nh÷ng chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra nã .C¸c chi phÝ nµy bao gåm :Chi phÝ vÒ lao ®éng sèng ,lao ®éng vËt ho¸ céng víi lîi nhuËn t− b¶n øng tr−íc” Nh− vËy nguån gèc cña gi¸ trÞ theo Thomas Rober Malthus lµ c¸c chi phÝ vÒ lao ®éng sèng ,lao ®éng vËt ho¸ vµ lîi nhuËn t− b¶n øng tr−íc .ë ®©y «ng coi lîi nhuËn lµ kho¶n d«i ra tõ lao ®éng sèng .§iÒu ®ã thÓ hiÖn «ng xa rêi lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng. ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -3- -Theo J.b.Say:§Æc ®iÓm næi bËt trong lý thuyÕt gi¸ trÞ lµ «ng xa rêi lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng ,ñng hé lý thuyÕt gi¸ trÞ lîi Ých hay gi¸ trÞ lîi Ých- chñ quan.T− t−ëng vÒ lîi Ých cã tõ l©u kÓ tõ thêi cæ ®¹i .TiÕp tôc t− t−ëng nµy Say viÕt : “S¶n xuÊt t¹o ra Ých lîi (tøc gi¸ trÞ sö dông ),cßn Ých lîi lµm cho vËt cã gi¸ trÞ’’ ¤ng chØ ra lµ : “Gi¸ c¶ lµ th−íc ®o cña gi¸ trÞ ,cßn gi¸ trÞ lµ th−íc ®o cña lîi Ých .Ých lîi cña s¶n phÈm cµng nhiÒu th× gi¸ trÞ s¶n phÈm cµng cao’. Theo tr−êng ph¸i thµnh Viene :Lý thuyÕt gi¸ trÞ cña ph¸i thµnh Viªn cã nÐt kh¸c biÖt.B»ng c¸ch kÕt hîp ph¹m trï kinh tÕ vµ ph¹m trï to¸n häc hä ®−a ra ph¹m trï “Ých lîi giíi h¹n’’vµ “gi¸ trÞ Ých lîi giíi h¹n’’: +Ých lîi giíi h¹n :Karl Menger chØ ra r»ng cïng víi ®µ t¨ng lªn cña vËt phÈm t¨ng lªn ,tho¶ mn nhu cÇu vÒ sau cã Ých lîi Ýt h¬n vËt tr−íc .Víi mét l−îng vËt phÈm cuèi cïng lµ “vËt phÈm giíi h¹n’’Ých lîi cña nã lµ Ých lîi giíi h¹n.Nã quyÕt ®Þnh Ých lîi chung cña tÊt c¶ c¸c vËt phÈm kh¸c nhau. Nh− vËy Ých lîi giíi h¹n lµ Ých lîi cña vËt cuèi cïng ®ua ra tho¶ mn nhu cÇu, Ých lîi ®ã lµ nhá nhÊt ,nã quyÕt dÞnh tÊt c¶ c¸c vËt phÈm kh¸c. +Gi¸ trÞ trao ®æi :NÕu A.Smith cho r»ng gi¸ trÞ trao ®æi lµ kh¸ch quan th× M.Menger cho r»ng gi¸ trÞ trao ®æi lµ chñ quan .Theo M.Menger ,së dÜ hai ng−êi trao ®æi s¶n phÈm cho nhau chØ v× c¶ hai tin r»ng s¶n phÈm mµ m×nh bá ra ®èi víi m×nh ×t h¬n mµ s¶n phÈm m×nh thu vÒ .Nh− vËy khi trao ®æi c¸c c¸ nh©n tÝnh to¸n c¨n cø vµo nhu cÇu ,tøc lµ so s¸nh gi÷a s¶n phÈm sÏ cã sau khi trao ®æi víi nhu cÇu cña b¶n th©n .NÕu cã lîi anh ta míi trao ®æi . Quan ®iÓm gi¸ trÞ cña K.Menger ®uîc Bohm Bwerk tiÕp tôc ph©n tÝch ,«ng ® ph©n lo¹i c¸c h×nh thøc gi¸ trÞ thµnh gi¸ trÞ kh¸ch quan vµ gi¸ trÞ chñ quan vµ tõ ®ã Bohm Bwerk ph©n chia gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi thµnh bèn lo¹i gi¸ trÞ : +Gi¸ trÞ sö dông chñ quan +Gi¸ trÞ trao ®æi chñ quan +Gi¸ trÞ sö dông kh¸ch quan ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -4- +Gi¸ trÞ trao ®æi chñ quan C¨n cø sù ph©n chia nµy lµ n¬i nhËn s¶n phÈm cña c¶i ®ã ®Õn tay ai ? Theo nhµ kinh tÕ häc Von Wieser (1851-1926)gi÷a gi¸ trÞ vµ Ých lîi cã sù t¸ch biÖt .Khi sè l−îng s¶n phÈm cµng t¨ng lªn ®Ó tho¶ mn nhu cÇu th× Ých lîi giíi h¹n cña nã cµng gi¶m xuèng .Do vËy ,gi¸ trÞ cña hµng ho¸ cµng gi¶m ®i .Tõ ®ã ,«ng ®i ®Õn kÕt luËn : “Muèn cã nhiÒu gi¸ trÞ ph¶i t¹o ra sù khan hiÕm .Khi s¶n phÈm t¨ng lªn mGi th× Ých lîi giíi h¹n cã thÓ tiÕn tíi kh«ng .¤ng nãi r»ng ,lóc ®ã vËt chØ cã Ých lîi trõu t−îng chø kh«ng cßn Ých lîi cô thÓ n÷a <tøc lµ lîi Ých g¾n víi mét sè l−îng nhÊt ®Þnh>.Khi vËt cã Ých lîi trõu t−îng th× Ých lîi ®ã kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ ” Theo Leon Walras :Quan ®iÓm gi¸ trÞ cña Leon Walras dùa trªn lý thuyÕt gi¸ trÞ cña tr−êng ph¸i thµnh Viªn vµ lý thuyÕtkhan hiÕm cña Auguste Walras <cha cña Leon Walras >.Theo A.Walras,khan hiÕm lµ mét quan niÖm kh¸ch quan theo ®ã, gi¸ trÞ ph¸t sinh tõ t×nh tr¹ng bÊt c©n xøng gi÷a cung vµ cÇu. Mét vËt cã gi¸ trÞ khi cung nhá h¬n cÇu .NÕu cung lín h¬n cÇu ,th× vËt ®ã trë lªn d− thõa ,mÊt gi¸ trÞ .KÕt hîp c¸c quan ®iÓm nµy Leon Walras cho r»ng : “Gi¸ trÞ lµ tÊt c¶ nh÷ng vËt h÷u h×nh hay v« h×nh ®ang ë trong t×nh tr¹ng khan hiÕm .C¸c vËt ®ã cã Ých víi ta vµ sè l−îng cña vËt cã h¹n’’. 1.1.2 Quan ®iÓm cña Mac vÒ gi¸ trÞ : LÇn ®Çu tiªn gi¸ trÞ ®−îc xem xÐt nh− lµ quan hÖ s¶n xuÊt x héi cña nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt hµng ho¸ cßn hµng ho¸ lµ nh©n tè tÕ bµo cña x héi t− s¶n . M¸c ph©n tÝch tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t−îng , lao ®éng t− nh©n vµ lao ®éng x héi . ChØ râ lao ®éng trõu t−îng t¹o ra gi¸ trÞ hµng ho¸ .M¸c ®Þnh nghÜa l−îng gi¸ trÞ hµng ho¸ ®−îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng x héi cÇn thiÕt , phª ph¸n c¸c quan ®iÓm ®i tr−íc. M¸c lµ ng−êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ . Trªn c¬ së ph¸t hiÖn nµy , M¸c ® thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng trong khoa häc kinh tÕ ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -5- chÝnh trÞ . ¤ng viÕt “ T«i lµ ng−êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ khoa häc kinh tÕ chÝnh trÞ xoay quanh ®iÓm nµy” . Tõ ®ã , «ng v¹ch ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt , lao ®éng cô thÓ b¶o tån vµ di chuyÓn gi¸ trÞ cò (c) vµo trong s¶n phÈm míi, lao ®éng trõu t−îng t¹o ra gi¸ trÞ míi (v+m). Vµ toµn bé gi¸ trÞ hµng ho¸ bao gåm c+v+m. §iÒu nµy D.Ricardo kh«ng v−ît ®−îc . Trªn c¬ së lý thuyÕt gi¸ trÞ- lao ®éng , M¸c gi¶i quyÕt hÖ thèng c¸c ph¹m trï vµ quy luËt kinh tÕ kh¸c. 1.1.3 Yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ : Yªu cÇu chung :s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së thêi gian lao ®éng x héi cÇn thiÕt . Yªu cÇu cô thÓ : Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ,mçi ng−êi s¶n x−Êt tù quyÕt ®Þnh hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt cña m×nh nh−ng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ kh«ng ph¶i d−îc quyÕt ®Þnh bëi hao phÝ lao ®éng cña tõng ng−êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ,mµ bëi hao phÝ lao ®éng x héi cÇn thiÕt .V× vËy,muèn b¸n ®−îc hµng ho¸ ,bï ®¾p ®−îc chi phÝ vµ cã li ,ng−ßi s¶n xuÊt ph¶i ®iÒu chØnh lµm cho hao phÝ lao ddoongj c¸ biÖt cña m×nh phï hîp vêi møc chi phÝ x héi chÊp nhËn ®−îc . Trao ®æi hµng ho¸ còng ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng x héi cÇn thiÕt cã nghÜa lµ trao ®æi theo nguyªn t¾c ngang gi¸ . Sù vËn ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ hµng ho¸ .V× gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶ nªn tr−íc hÕt gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ. Hµng ho¸ nµo nhiÒu gi¸ trÞ th× gi¸ c¶ cña nã sÏ cao vµ ng−îc l¹i .Trªn thÞ tr−êng ,ngoµi gi¸ trÞ ,gi¸ c¶ cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè :C¹nh tranh ,cung cÇu ,søc mua cña ®ång tiÒn .Sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè nµy lµm cho gi¸ c¶ cña hµng ho¸ trªn thÞ tr−êng t¸ch rêi víi gi¸ trÞ vµ lªn xuèng xoay quanh trôc gi¸ trÞ cña nã .Sù vËn ®éng gi¸ c¶ thÞ tr−êng xoay quanh trôc gi¸ trÞ cña nã chÝnh lµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ .Th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr−êng mµ quy luËt gi¸ trÞ ph¸t huy t¸c dông. ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -6- 1.2 BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn tù do c¹nh tranh vµ trong ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn 1.2.1. BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn tù do c¹nh tranh Tù do c¹nh tranh lµ tù do di chuyÓn t− b¶n tõ ngµnh nµy sang nghµnh kh¸c, tøc lµ tù ph¸t ph©n phèi t− b¶n (C vµ v)vµo c¸c nghµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau nªn h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau .Trong c¹nh tranh cã sù ganh ®ua ®Êu tranh vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt víi nhau ,gi÷a nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt víi nh÷ng ng−êi tiªu dïng hµng ho¸ dÞch vô nh»m dµnh ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ cã sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nªn chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt cña s¶n xuÊt hµng ho¸ cã sù kh¸c nhau ®Ó dµnh ®−îc c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ph¶i c¹nh tranh nhau nh−ng c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm lu«n biÕn ®éng nªn c¹nh tranh diÔn ra liªn tôc .Do ®ã trong tù do c¹nh tranh quy luËt gi¸ trÞ ®−îc biÓu hiÖn thµnh quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt. 1.2.2BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn : §éc quyÒn lµ biÓu hiÖn míi, mang nh÷ng quan hÖ míi nh−ng nã kh«ng v−ît ra khái quy luËt gi¸ trÞ cña chñ nghÜa t− b¶n, mµ chØ lµ sù tiÕp tôc më réng, ph¸t triÓn nh÷ng xu h−íng s©u s¾c nhÊt cña chñ nghÜa t− b¶n vµ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nãi chung,lµm cho c¸c quy luËt cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ cña chñ nghÜa t− b¶n cã nh÷ng biÓu hiÖn míi . -Do chiÕm ®−îc vÞ trÝ ®éc quyÒn nªn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ® ¸p ®Æt gi¸ c¶ ®éc quyÒn; gi¸ c¶ ®éc quyÒn thÊp khi mua,gi¸ c¶ ®éc quyÒn cao khi b¸n .Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ trong giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa quy luËt gi¸ trÞ kh«ng cßn ho¹t ®éng .VÒ thùc chÊt, gi¸ c¶ ®éc quyÒn vÉn kh«ng tho¸t ly vµ phñ ®Þnh c¬ së cña nã lµ gi¸ trÞ .C¸c tæ chøc ®éc quyÒn thi hµnh chÝnh s¸ch gi¸ c¶ ®éc ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -7- quyÒn ch¼ng qua lµ chiÕm ®o¹t mét phÇn gi¸ trÞ cña nh÷ng ng−êi kh¸c .NÕu xem xÐt trong toµn bé hÖ thèng kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa th× tæng sè gi¸ c¶ vÉn b»ng tæng sè gi¸ trÞ .Nh− vËy trong giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn thµnh quy luËt gi¸ c¶ ®éc quyÒn. Gi¸ c¶ ®éc quyÒn b»ng chi phÝ s¶n xuÊt céng víi lîi nhuËn ®éc quyÒn . Gi¸ c¶ ®éc quyÒn th−êng cao h¬n gi¸ trÞ cña hµng ho¸ . Do n¾m ®−îc vai trß ®éc quyÒn trong mét ngµnh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nªn tËp ®oµn cã thÓ tù ý quyÕt ®Þnh gi¸ b¸n trªn thÞ tr−êng , nhê ®ã mµ thu ®−îc lîi nhuËn ®éc quyÒn . Lîi nhuËn ®éc quyÒn b»ng lîi nhuËn b×nh qu©n céng víi mét sè lîi nhuËn kh¸c do ®Þa vÞ thèng trÞ cña c¸c tËp ®oµn ®éc quyÒn. C¬ chÕ thÞ tr−êng tù do c¹nh tranh vµ c¬ chÕ ®éc quyÒn t− nh©n ®Òu cã nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc . Khi tr×nh ®é x héi ho¸ cña lùc l−îng s¶n xuÊt ® v−ît khái giíi h¹n ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ ®éc quyÒn t− nh©n th× tÊt yÕu ®ßi hái ph¶i ®−îc bæ sung b»ng sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc. C¬ chÕ ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña chñ nghÜa t− b¶n ®éc quyÒn Nhµ n−íc lµ sö dông hîp c¶ ba c¬ chÕ: thÞ tr−êng, ®éc quyÒn t− nh©n vµ ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ mÆt tiªu cùc trong c¬ chÕ. 1.3 Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng *)§iÒu tiÕt l−u th«ng hµng ho¸ §iÒu tiÕt s¶n xuÊt :ng−êi s¶n xuÊt ,s¶n xuÊt ra c¸i g× ,s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ g× ,s¶n xuÊt cho ai ,môc ®Ých cña hä lµ thu nhiÒu li .Dùa vµo sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr−êng do t¸c ®éng cña cung cÇu ng−êi ta biÕt hµng nµo ®ang thiÕu ®ang thõa tõ ®ã ng−êi s¶n xuÊt sÏ më réng s¶n xuÊt thu nhiÒu li thËm chÝ ®ãng cöa nh÷ng mÆt hµng Õ thõa gi¸ thÊp KÕt qña :C¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh− t− liÖu s¶n xuÊt ,søc lao ®éng ,tiÒn vèn ®−îc chuyÓn tõ nghµnh nµy sang nghµnh kh¸c lµm cho quy m« nghµnh nµy më réng nghµnh kia thu hÑp . ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -8- Quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt quy lu¹t l−u th«ng ,hµng hãa bao giê còng vËn ®éng tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i gi¸ cao, quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt sù vËn ®éng ®ã ®Ó ph©n phèi nguån hµng ho¸ hîp lý h¬n gi÷a c¸c vïng ,gi÷a cung vµ cÇu. Nh− vËy sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr−êng kh«ng nh÷ng chØ râ sù biÕn ®éng vÒ kinh tÕ ,mµ cßn t¸c ®éng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ . *) KÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt ,hîp lý ho¸ s¶n xuÊt t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, lùc l−îng s¶n xuÊt xG héi ph¸t triÓn nhanh Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ,mçi ng−êi s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ mét chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp ,tù quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh .Ng−êi s¶n xuÊt nµo còng muèn m×nh thu lîi nhuËn, muèn vËy ng−êi s¶n xuÊt ph¶i t×m mäi c¸ch kü thuËt s¶n xuÊt n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ ,sö dông thµnh tùu míi khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt viÖc c¶i tiÕn c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm ®Ó lµm gi¸ trÞ c¸ biÖt thÊp nhÊt so víi gi¸ trÞ cña hµng. Ngoµi ra hä cßn ph¶i th−êng xuyªn c¶i tiÕn chÊt l−îng mÉu m hµng ho¸ cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng .Cßn ph¶i c¶i tiÕn l−u th«ng b¸n hµng ®Ó tiÕt kiÖm phÝ l−u th«ng vµ tiªu thÞ s¶n phÈm nhanh ,sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cµng thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy diÔn ra m¹nh mÏ h¬n, mang tÝnh x héi. KÕt qu¶ lµ lùc l−îng s¶n xuÊt x héi ®−îc thóc ®Èy ph¸t triÓn m¹nh mÏ . *) Thùc hiÖn sù lùa chän tù nhiªn vµ ph©n ho¸ ng−êi s¶n xuÊt hµng ho¸ thµnh kÎ giµu ng−êi nghÌo Trong s¶n xuÊt hµng ho¸ nh÷ng ng−êi cã s¶n ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt thuËn lîi cã tr×nh ®é cao cã vèn nhiÒu tøc cã l−îng lao ®éng hao phÝ c¸ biÖt kÕt tinh trong hµng ho¸ thÊp h¬n so víi l−îng lao ®éng cÇn thiÕt cña x héi, th× hä sÏ giµu, ng−îc l¹i nh÷ng ng−ßi kh«ng cã ®iÒu kiÖn trªn hoÆc gÆp rñi ro dÉn ®Õn ph¸ s¶n,t¸c ®éng nµy ®µo th¶i c¸i yÕu kÐm kÝch thÝch nh©n tè tÝch cùc ph©n ho¸ s¶n xuÊt thµnh nh÷ng ng−ßi giµu vµ nghÌo t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -9- CH¦¥NG 2 Thùc tr¹ng sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ë n−íc ta trong thêi gian qua vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n quy luËt ë n−íc ta trong thêi gian tíi 2.1 Thùc tr¹ng sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ë n−íc ta trong thêi gian qua 2.1.1 Tõ n¨m 1986 vÒ tr−íc NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ® tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau , quy luËt gi¸ trÞ ®−îc ¸p dông theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau phï hîp ®Æc ®iÓm cña tõng thêi k×. Nhµ n−íc ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ b»ng hÖ thèng ph¸p lÖnh vÒ sè l−îng , vÒ thu nhËp ,vÒ nép ng©n s¸ch , vÒ vèn vµ li suÊt tÝn dông … Gi¸ c¶ do Nhµ n−íc quyÕt ®Þnh .Thùc chÊt còng lµ mét chØ tiªu ph¸p lÖnh mµ gi¸ c¶ l¹i lµ biÓu hiÖn cña quy luËt gi¸ trÞ . ChÝnh v× vËy cã thÓ nãi trong thêi kú nµy quy luËt gi¸ trÞ ®−îc ¸p dông mét c¸ch cøng nh¾c , ¸p ®Æt vµo nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc ®Þnh gi¸ theo nh÷ng chØ tiªu cã s½n mµ kh«ng ®Ó ý ®Õn thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam . Nh÷ng n¨m 1964 , ë miÒn B¾c, hÖ thèng gi¸ ®−îc sù chØ ®¹o cña Nhµ n−íc ® ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së lÊy gi¸ thãc s¶n xuÊt trong n−íc lµm c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ chuÈn vµ tû lÖ trao ®æi hiÖn vËt . HÖ thèng gi¸ nµy vÒ c¬ b¶n ®−îc thùc hiÖn cho ®Õn n¨m 1980, trong khi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt , l−u th«ng, thÞ tr−êng trong n−íc vµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ® cã nh÷ng thay ®æi lín. HÖ thèng gi¸ chØ ®¹o cña Nhµ n−íc ngµy cµng thÊp xa so víi gi¸ thÞ tr−êng tù do lµm rèi lo¹n ph©n phèi l−u th«ng , g©y khã kh¨n cho ng©n s¸ch Nhµ n−íc. ViÖc duy tr× hÖ thèng gi¸ nµy chñ yÕu lµ sù viÖn trî cña Trung Quèc, Liªn X« vµ c¸c n−íc §«n c ®©y. Suèt thêi k× Nhµ n−íc chØ ®¹o gi¸ cho ®Õn tr−íc c¶i c¸ch gi¸ n¨m 1991 , trªn thÞ tr−êng cã hai hÖ thèng gi¸ : gi¸ chØ ®¹o cña Nhµ n−íc ¸p dông trªn thÞ tr−êng cã ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -10- tæ chøc vµ gi¸ thÞ tr−êng tù do biÕn ®éng theo quan hÖ cung cÇu. §Æc ®iÓm cña gi¸ chØ ®¹o lµ kh«ng chó ý ®Õn quan hÖ cung-cÇu vµ gÇn nh− bÊt biÕn. Nh÷ng n¨m 1975, sau ngµy MiÒn Nam ®−îc gi¶i phãng , cïng víi qu¸ tr×nh thèng nhÊt ®Êt n−íc vÒ chÝnh trÞ vµ qu©n sù , viÖc thèng nhÊt vÒ thÓ chÕ kinh tÕ còng ®−îc xóc tiÕn. Qu¸ tr×nh thèng nhÊt vÒ thÓ chÕ kinh tÕ trong c¶ n−íc , trªn thùc tÕ lµ sù dËp khu«n gÇn nh− toµn bé thÓ chÕ kinh tÕ ® tån t¹i tr−íc ®ã ë miÒn B¾c. Nh− vËy, lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ n−íc ta mét lÇn n÷a l¹i lÆp l¹i thêi kú tr× trÖ, b¶o thñ, ®¸ng lÏ ph¶i më ra mét thêi k× míi , ph¸t huy cao ®é c¸c ®éng lùc nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ lµm cho chóng trë thµnh ®ßn bÈy m¹nh mÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ®i lªn. §Êt n−íc thèng nhÊt ® t¹o niÒm phÊn khëi l¹c quan c¶ vÒ chÝnh trÞ x héi vµ kinh tÕ. Tuy nhiªn nh÷ng khã kh¨n míi còng xuÊt hiÖn. Tr−íc hÕt lµ sù thiÕu hôt nguån tµi trî , sù bïng næ vÒ tiªu dïng, vÒ c«ng ¨n viÖc lµm ® bÞ dån nÐn qua nhiÒu n¨m chiÕn tranh. C¸c tæ chøc kinh tÕ quèc doanh ®Þa ph−¬ng mäc lªn nhanh chãng , bé m¸y hµnh chÝnh kinh tÕ tõ trung −¬ng ®Õn tØnh, huyÖn , x ® qu¸ nhiÒu t¹o ra t×nh tr¹ng thõa ng−êi thiÕu viÖc viÖc lµm nghiªm träng. Trong kinh tÕ quèc doanh vµ trong bé m¸y Nhµ n−íc h×nh thµnh hÖ thèng quan liªu mµ cho ®Õn ngµy nay vÉn cßn lµ g¸nh nÆng ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. ViÖc duy tr× chÝnh s¸ch tµi chÝnh , tÝn dông , chÝnh s¸ch gi¸ c¶ vµ tiÒn l−¬ng theo kiÓu cÊp ph¸t , giao nép hiÖn vËt b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ thêi chiÕn g©y ra t¸c h¹i nghiªm träng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Trong thêi kú nµy ®êi sèng cña n«ng d©n , c«ng nh©n , viªn chøc , lùc l−îng vò trang gi¶m sót nghiªm träng. Thùc tr¹ng kinh tÕ ®ã ® lµm lung lay c¸c t− t−ëng cæ ®iÓn vµ lµm xuÊt hiÖn nh÷ng ý t−ëng c¶i t¹o ®Çu tiªn mét sè lÜnh vùc kinh tÕ nãng báng nhÊt nh− chÝnh s¸ch gi¸ c¶ , c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ chÝnh s¸ch tµi chÝnh , chÝnh s¸ch ®Çu t− vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n. Héi nghÞ trung −¬ng §¶ng lÇn thø 6 ® n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ h¹n chÕ mét b−íc c¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh tËp trung, chó ý h¬n ®Õn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhá , s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ thõa nhËn kinh tÕ t− nh©n vµ thÞ tr−êng tù do nh− mét thµnh phÇn cña nÒn kinh tÕ quèc ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -11- d©n.Tuy nhiªn , nÒn kinh tÕ quèc doanh vÉn cßn khã kh¨n , tr× trÖ, s¶n xuÊt tiÕp tôc gi¶m sót. Cuèi n¨m 1980, chÝnh phñ ® ®−a ra quyÕt ®Þnh 96 CP vÒ bi bá chÕ ®é giao nghÜa vô nép n«ng s¶n theo gi¸ thÊp vµ chuyÓn sang thu mua theo hîp ®ång kinh tÕ hai chiÒu. ChÝnh s¸ch nµy ch−a ph¸t huy t¸c dông ngay trong n¨m 1980 mµ ph¶i sau ®ã mét n¨m míi thùc sù cã t¸c ®éng tèt . 2.1.2 Sau n¨m 1986 ®Õn nay *) Sù vËn hµnh gi¸ c¶ thÞ tr−êng Gi¸ c¶ thÞ tr−êng lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ thÞ tr−êng cña hµng ho¸ Gi¸ c¶ thÞ tr−êng cã nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu sau ®©y: + Chøc n¨ng th«ng tin: Nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ c¶ thÞ tr−êng cho ng−êi s¶n xuÊt biÕt ®−îc t×nh h×nh s¶n xuÊt trong c¸c ngµnh, biÕt ®−îc t−¬ng quan cung vµ cÇu, biÕt ®−îc sù khan hiÕm ®«Ý víi c¸c lo¹i hµng ho¸. Nhê ®ã mµ ®¬n vÞ kinh tÕ cã liªn quan ra ®−îc nh÷ng quyÕt ®Þnh thÝch hîp. Nh− vËy nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ c¶ ®iÒu chØnh h−íng s¶n xuÊt vµ quy m« s¶n xuÊt , tõ ®ã ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt s¶n phÈm phï hîp víi nhu cÇu cña x héi. + Chøc n¨ng ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ: Sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ dÉn ®Õn sù biÕn ®éng trong ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ. Nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt sÏ chuyÓn vèn tõ n¬i gi¸ c¶ thÊp, do ®ã lîi nhuËn thÊp ®Õn n¬i cã gi¸ c¶ hµng ho¸ cao , do ®ã lîi nhuËn cao , tøc lµ c¸c nguån lùc sÏ ®−îc chuyÓn ®Õn n¬i mµ chóng ®−îc sö dông víi hiÖu qu¶ cao nhÊt , c©n ®èi gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu . + Chøc n¨ng thóc ®Èy tiÕn bé kü thuËt: §Ó cã thÓ c¹nh tranh ®−îc vÒ gi¸ c¶ , buéc nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt ph¶i gi¶m s¶n phÈm ®Õn møc tèi thÞªñ b»n c¸ch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn . Do ®ã thóc ®Èy sù tiÕn bé kü thuËt , c«ng nghÖ vµ sù ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt . Ngoµi ra gi¸ c¶ cßn thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi l¹i . Do ®ã viÖc chuyÓn sang c¬ chÕ mét gi¸ - gi¸ c¶ thÞ tr−êng dèi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ , chØ trõ mét sè rÊt Ýt hµng ho¸ do nhµ n−íc ®Þnh gi¸ lµ b−íc chuyÓn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng ë n−íc ta . ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -12- Tuy nhiªn gi¸ c¶ thÞ tr−êng cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè sau : + Gi¸ c¶ thÞ tr−êng: gi¸ c¶ thÞ tr−êng lµ kÕt qu¶ cña sù c©n b»ng c¸c gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ trong cïn mét ngµnh th«ng qua c¹nh tranh. C¹nh tranh trong néi bé ngµnh dÉn ®Õn h×nh thµnh mét gi¸ trÞ x héi trung b×nh . Tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt cña mçi ngµnh mµ gi¸ trÞ thÞ tr−êng cã thÓ øng víi mét trong biÕn ¸p tr−êng hîp sau : . Tr−êng hîp 1: gi¸ trÞ thÞ tr−êng cña hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña ®¹i bé phËn hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn trung b×nh quyÕt ®Þnh. §©y lµ tr−êng hîp phæ biÕn nhÊt . . Tr−êng hîp 2: gi¸ trÞ thÞ tr−êng cña hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña ®¹i bé phËn hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn xÊu quyÕt ®Þnh . . Tr−êng hîp 3 : gi¸ trÞ thÞ tr−êng hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña ®¹i bé phËn hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn tèt quyÕt ®Þnh . + Gi¸ trÞ (hay søc mua) cña tiÒn : Gi¸ trÞ thÞ tr−êng tû lÖ thuËn víi gi¸ trÞ thÞ tr−êng cña hµng ho¸ vµ tû lÖ nghÞch víi gi¸ trÞ hay søc mua cña tiÒn . Bëi vËy, ngay c¶ khi gi¸ trÞ thÞ tr−êng cña hµng ho¸ kh«ng ®æi th× gi¸ c¶ hµng ho¸ vÉn cã thÓ biÕn ®æi do gi¸ trÞ cña tiÒn t¨ng lªn hay gi¶m xuèng . Sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ thÞ tr−êng vµ gi¸ trÞ thÞ tr−êng lµ hiÖn t−îng ®−¬ng nhiªn lµ vÎ ®Ñp cña c¬ chÕ thÞ tr−êng , cßn sù phï hîp gi÷a chóng lµ sù ngÉu nhiªn. + Cung vµ cÇu : Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng , cung vµ cÇu lµ nh÷ng lùc l−îng ho¹t ®éng trªn thÞ tr−êng . CÇu ®−îc biÓu hiÖn lµ nhu cÇu cña x héi vÒ hµng ho¸ ®−îc biÓu hiÖn trªn thÞ tr−êng ë mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh , nã bÞ giíi h¹n bëi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña d©n c− . Nãi cô thÓ h¬n , cÇu lµ l−îng mét mÆt hµng mµ ng−êi mua muèn mua ë møc gi¸ nhÊt ®Þnh. Nh−ng nh©n tè ¶nh h−ëng tíi cÇu lµ thu nhËp trung b×nh cña ng−êi tiªu dïng , quy m« thÞ tr−êng , gi¸ c¶ vµ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ kh¸c, khÈu vÞ hay së thÝch , trong ®ã thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng lµ quan träng nhÊt . Cung ®−îc biÓu hiÖn lµ toµn bé hµng ho¸ cã trªn thÞ tr−êng vµ cã thÓ ®−a ®Õn ngay thÞ tr−êng ë mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh . Nãi cô thÓ h¬n cung lµ l−îng mét mÆt ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -13- hµng mµ ng−êi b¸n muèn ë møc gi¸ nhÊt ®Þnh . Nh−ng nh©n tè ¶nh h−ëng tíi cung lµ s¶n phÈm s¶n xuÊt , ®©y lµ nh©n tè lín nhÊt ¶nh h−ëng tíi cung , gi¸ c¶ vµ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ kh¸c. Gi÷a cung vµ cÇu tån t¹i mét mèi quan hÖ biÖn chøng ; sù t¸c ®éng gi÷a chóng h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ c©n b»ng hay gi¸ c¶ thÞ tr−êng , gi¸ c¶ ®ã kh«ng thÓ ®¹t ®−îc ngay , mµ ph¶i tr¶i qua mét thêi gian dao ®éng quanh vÞ trÝ c©n b»ng . §ã lµ thùc chÊt cña lý thuyÕt cung cÇu. Cung cÇu cã quan hÖ t−¬ng quan mËt thiÕt víi nhau cã nh÷ng chøc n¨ng sau ®©y: - T−¬ng quan cung vµ cÇu chØ râ s¶n xuÊt x héi ®−îc ph¸t triÓn c©n ®èi ®Õn møc nµo . BÊt kú mét sù mÊt c©n ®èi nµo trong s¶n xuÊt ®Òu ®−îc ph¶n ¸nh vµo trong t−¬ng quan gi÷a cung vµ cÇu . - T−¬ng quan cung vµ cÇu ®iÒu chØnh gi¸ c¶ thÞ tr−êng , chÝnh x¸c h¬n lµ ®iÒu chØnh sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ thÞ tr−êng víi gi¸ trÞ thÞ tr−êng . Sù biÕn ®æi cña t−¬ng quan cung vµ cÇu sÏ dÉn ®Õn sù lªn xuèng cña gi¸ c¶ thÞ tr−êng , ng−îc l¹i gi¸ c¶ còng ¶nh h−ëng trë ®èi víi cung vµ cÇu. CÇu biÕn ®æi ng−îc chiÒu vãi gi¸ c¶ thÞ tr−êng vµ cïng chiÒu víi møc thu nhËp cßn cung biÕn ®æi ng−îc chiÒu víi gi¸ c¶ ®Çu ra , nh−ng còng biÕn ®æi ng−îc chiÒu víi gi¸ c¶ ®Çu vµo . Khi h−íng tíi tr¹ng th¸i c©n b»ng , cung vµ cÇu t¹o kh¶ n¨ng kh«i phôc nh−ng c©n ®èi ® bÞ ph¸ ho¹i trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn sù c©n b»ng cung cÇu lµ t¹m thêi , sù kh«ng c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu lµ th−êng xuyªn. v× cung vµ cÇu vèn chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu nh©n tè , mµ c¸c nh©n tè nµy lu«n lu«n biÕn ®æi , nªn cung vµ cÇu th−êng xuyªn lµ kh«ng c©n b»ng . ChÝnh ®iÒu nµy ® h×nh thµnh qu¸ tr×nh t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a cung cÇu gi¸ c¶ ; qu¸ tr×nh nµy ®−a ®Õn sù c©n b»ng t¹m thêi gi÷a cung vµ cÇu. Nh− vËy tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu lµ do qu¸ tr×nh mÊt c©n b»ng h×nh thµnh. - Cung vµ cÇu ®¶m b¶o mèi liªn hÖ gi÷a kh©u ®Çu vµ kh©u cuèi cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt , tøc lµ mèi quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng , ®ång thêi quan hÖ ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -14- cung vµ cÇu cßn biÓu hiÖn quan hÖ vÒ lîi Ých gt÷a ng−êi s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng , gi÷a ng−êi b¸n vµ ng−êi mua. + C¹nh tranh trªn thÞ tr−êng : C¹nh tranh lµ mét kh¸i niÖm réng, kh«ng nh÷ng tån t¹i trong lÜnh vùc kinh tÕ mµ cßn tån t¹i trong lÜnh vùc x héi . Trong kinh tÕ thÞ tr−êng c¸c chñ thÓ hµnh vi kinh tÕ v× lîi Ých riªng cña b¶n th©n m×nh mµ tiÕn hµnh c¹nh tranh víi nhau . C¹nh tranh ®−îc hiÓu lµ sù ®Êu tranh gi÷a c¸c chñ thÓ hµnh vi kinh tÕ nh»m dµnh lîi Ých tèi ®a cho m×nh . C¹nh tranh lµ yÕu tè c¬ b¶n cña c¬ chÕ thÞ tr−êng . Nã lµ hiÖn t−îng tù nhiªn , tÊt yÕu cña kinh tÕ thÞ tr−êng , ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã c¹nh tranh. Vai trß cña c¹nh tranh ®−îc hiÓu qua c¸c chøc n¨ng cña nã : _ C¹nh tranh lµ c¬ chÕ ®iÒu chØnh linh ho¹t s¶n xuÊt x héi vµ do ®ã lµm cho sù ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ cña x héi mét c¸ch tèi −u . Môc ®Ých hoËt ®éng cña c¸c doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn tèi ®a , do ®ã hä sÏ ®Çu t− vµo n¬i cã lîi nhuËn cao, tøc lµ c¸c nguån lùc kinh tÕ cña x héi sÏ ®−îc chuyÓn ®Õn n¬i mµ chóng ®−îc sö dông víi hiÖu qu¶ cao nhÊt. - C¹nh tranh kÝch thÝch tiÕn bé kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt . Ng−êi s¶n xuÊt nµo vµ kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn sÏ th ®−îc lîi nhuËn siªu ng¹ch . Do ®ã c¹nh tranh lµ ¸p lùc ®èi víi ng−êi s¶n xuÊt buéc hä ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt nhê ®ã kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña toµn x héi ®−îc ph¸t triÓn. - C¹nh tranh gãp phÇn t¹o nªn c¬ së cho sù ph©n phèi thu nhËp lÇn ®Çu. Ng−êi s¶n xuÊt nµo cã n¨ng suÊt , chÊt l−îng hiÖu qu¶ cao sÏ cã thu nhËp cao ; ®ång thêi th«ng qua c¹nh tranh nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng ®−îc ®¸p øng . - C¹nh tranh th−êng x¶y ra m¹nh ®−îc yÕu thua, c¸c chñ thÓ hµnh vi kinh tÕ thÝch øng víi thÞ tr−êng sÏ tån t¹i vµ ph¸t triÓn , ng−îc l¹i , c¸c chñ thÓ hµnh vi kinh tÕ kh«ng thÝch øng víi thÞ tr−êng sÏ bÞ ®µo th¶i. - C¹nh tranh cã nhiÒu lo¹i , tuú theo gãc ®é nghiªn cøu mµ ph©n chia c¹nh tranh néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gt÷a c¸c ngµnh, c¹nh tranh gi÷a bªn mua vµ bªn b¸n ; c¹nh tranh gi¸ c¶ vµ c¹nh tranh phi gi¸ c¶ …§Ó nghiªn cøu hiÖu lùc cña c¬ ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -15- chÕ thÞ tr−êng ng−êi ta chó ý ®Õn c¹nh tranh hoµn h¶o vµ c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. Do ®ã ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x héi chñ nghÜa , chóng ta còng ph¶i t¹o ra m«i tr−êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ . Trong nh÷ng n¨m 1986,n−íc ta ® cã hµng lo¹t nh÷ng cuéc c¶i c¸ch nh»m ®−a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo mét h−íng míi . §¶ng ta ® th¼ng th¾n nhËn biÕt vµ phª ph¸n nh÷ng sai lÇm trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ thêi k× tr−íc ®©y. ViÖc ®æi míi nµy ® b¾t ®Çu t¹o lËp nÒn mãng cho sù chuyÓn biÕn tõ t− duy gi¸ c¶ phi thÞ tr−êng ®Õn t− duy gi¸ c¶ thÞ tr−êng. Nã ® tiÕn hµnh ®iÒu chØnh gi¸ ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt , tiÕn tíi c¶i c¸ch toµn bé hÖ thèng gi¸ cña Nhµ n−íc theo h−íng lµm cho gi¸ c¶ ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ chi phÝ hîp lý vÒ s¶n xuÊt vµ l−u th«ng, ®¶m b¶o cho ng−êi s¶n xuÊt thu ®−îc lîi nhuËn tho¶ ®¸ng. TiÕp tôc x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ, nç lùc ph¸t huy thÕ m¹nh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ , võa c¹nh tranh vïa hîp t¸c bæ sung cho nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Ó thùc hiÖn ®−îc ®iÒu ®ã §¶ng ta quyÕt ®Þnh khÈn tr−¬ng s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ quèc doanh , ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ vµ n¾m nh÷ng lÜnh vùc , ngµnh then chèt ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ. TiÕp tôc ®æi míi vµ kiÖn toµn kinh tÕ tËp thÓ theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, d©n chñ , b×nh ®¼ng ph¸t huy vµ kÕt hîp hµi hoµ søc m¹nh cña tËp thÓ vµ x viªn. Bªn c¹nh ®ã kinh tÕ t− nh©n vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt theo sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc. H−íng kinh tÕ t− b¶n t− nh©n ph¸t triÓn theo con ®−êng t− b¶n Nhµ n−íc d−íi nhiÒu h×nh thøc. Tõng b−íc h×nh thµnh, më réng ®ång bé c¸c thÞ tr−êng hµng tiªu dïng, t− liÖu s¶n xuÊt, dÞch vô…tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng cô qu¶n lý vÜ m« träng yÕu cña Nhµ n−íc. X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia vµ thùc hiÖn c¶i c¸ch c¬ b¶n tµi chÝnh Nhµ n−íc theo h−íng thóc ®Èy khai th¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn cña c¸c tÇng líp nh©n d©n, võa tÝch tô vèn ë ®¬n vÞ kinh tÕ võa ®¶m b¶o nguån vèn tËp trung cña Nhµ n−íc. *) Sù h×nh thµnh gi¸ c¶ trong ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -16- - sù h×nh thµnh thÞ tr−êng nhµ n−íc víi viÖc nhµ n−íc chñ ®éng më réng thÞ tr−êng trong n−íc b»ng viÖc bao mua s¶n phÈm cña c¸c xÝ nghiÖp ®éc quyÒn th«ng qua nh÷ng hîp ®ång ®−îc kÝ kÕt ® gióp t− b¶n t− nh©n kh¾c phôc ®−îc mét phÇn khã kh¨n trong thêi k× khñng ho¶ng thõa, gãp phÇn b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®−îc diÔn ra b×nh th−êng. C¸c hîp ®ång kÝ kÕt víi nhµ n−íc gióp cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t− nh©n võa tiªu thô ®−îc hµng ho¸ võa ®¶m b¶o lîi nhuËn æn ®Þnh võa kh¾c phôc ®−îc t×nh tr¹ng thiÕu nhiªn liÖu, nguyªn liÖu chiÕn l−îc. - sù tiªu thô cña nhµ n−íc ®−îc thùc hiÖn qua nh÷ng ®¬n ®Æt hµng cña nhµ n−íc, quan träng h¬n c¶ lµ c¸c ®¬n ®Æt hµng qu©n sù do ng©n s¸ch nhµ n−íc chi mçi ngµy mét t¨ng. C¸c hîp ®ång nµy ®¶m b¶o cho c¸c ®éc quyÒn t− nh©n kiÕm ®−îc khèi l−îng lîi nhuËn lín vµ æn ®Þnh, v× tû suÊt lîi nhuËn cña viÖc s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ ®ã cao h¬n h¼n lîi nhuËn th«ng th−êng. Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng gi¸ c¶ n«ng phÈm kh«ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn møc thu nhËp, møc sèng cña ng−êi n«ng d©n mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn s¶n l−îng n«ng s¶n, ®Õn sù æn ®Þnh x héi . Trong nh÷ng n¨m ®−îc mïa gi¸ c¶ n«ng phÈm th−êng gi¶m sót nghiªm träng , ¶nh h−ëng xÊu ®êi sèng cña nh©n d©n vµ quy m« s¶n xuÊt trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. Do ®ã nhµ n−íc cÇn quy ®Þnh gi¸ sµn ®èi víi n«ng phÈm.§Ó gi¸ sµn ®ùoc thùc hiÖn trªn thùc tÕ th× nhµ n−íc cÇn cã hç trî vÒ tµi chÝnh cho c¸c c«ng ty thu mua n«ng s¶n.Bªn c¹nh ®ã nhµ n−íc cÇn ph¶i thùc hiÖn ¸p dông gi¸ trÇn ®èi víi mét sè lo¹i hµng ho¸ nh− gi¸ x¨ng,gi¸ dÇu…nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng mét sè doanh nghiÖp lîi dông thÞ tr−êng ®éc quyÒn ®Ó n©ng cao gi¸ c¶,hay h¹ thÊp gi¸ c¶ lµm thÞ tr−êng mÊt c©n ®èi,æn ®Þnh 2.2.Mét sè gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n trong thêi gian tíi Theo em, do n−íc ta vÉn trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x héi nªn nÒn kinh tÕ n−íc ta vÉn cßn mang nÆng tÝnh n«ng nghiÖp l¹c hËu ,nªn ®Ó vËn dông tèt h¬n quy luËt gi¸ trÞ vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng th× §¶ng vµ nhµ n−íc cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt mét sè gi¶i ph¸p sau: ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -17- -§Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x héi nh»m t¨ng lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn gióp cho s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn h¬n. -Ph¶i ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ còng nh− c«ng nh©n cã tr×nh ®é cao -N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n−íc ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng -Ph¶i t¨ng c−êng liªn kÕt c¸c quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ víi c¸c quan hÖ x héi -§Ò ra c¸c biÖn ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch nh− :chÝnh s¸ch ruéng ®Êt ,chÝnh s¸ch ®Çu t−,chÝnh s¸ch thuÕ chÝnh s¸ch gi¸ c¶ vµ s¶n l−în …Nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy cao t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ trong kinh tÕ x héi -Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr−êng nh− thÞ tr−êng tiªu dïng,dÞch vô… -Ph¶i t¹o ra m«i tr−êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ,chØ thùc hiÖn ®äc quyÒn mét sè nghµnh,mét sè lÜnh vùc v× lîi Ých cña ®Êt n−íc,h¹n chÕ ®éc quyÒn,®Æc lîi lòng ®o¹n thÞ tr−êng ,kh¾c phôc t×nh tr¹ng kinh doanh tr¸i phÐp trèn lËu thuÕ,cÇn t¨ng c−êng kiÓm tra,kiÓm so¸t vµ xö lý nghiªm c¸c vi ph¹m lµm lµnh m¹nh thÞ tr−êng ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -18- KÕt luËn -Nh− vËy quy luËt gi¸ trÞ lµ mét quy luËt kinh tÕ quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña n−íc ta trong htêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x héi .§ã lµ mét quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ .Nã cã t¸c dông ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l−u th«ng hµng ho¸ ,®ång thêi kÝch thÝch c¶i tiÕn kü thu©t ,hîp lý ho¸ s¶n xuÊt ,t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng ,lùc l−îng s¶n xuÊt x héi ph¸t triÓn nhanh vµ thùc hiÖ sù lùa chän tù nhiªn,ph©n ho¸ ng−êi s¶n xuÊt hµng ho¸ thµnh kÎ giµu ng−êi nghÌo .Thùc tiÔn chøng tá r»ng quy luËt gi¸ trÞ víi nh÷ng biÓu hiÖn cña nã nh− gi¸ c¶,tiÒn tÖ, gi¸ trÞ hµng ho¸…lµ lÜnh vùc t¸c ®éng rÊt lín tíi ®êi sèng kinh tÕ x héi. §èi víi n−íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x héi vÉn cßn mang nÆng tÝnh n«ng nghiÖp l¹c hËu,c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn phô thuéc c¸c n−íc kh¸c,tuy nhiªn §¶ng vµ nhµ n−íc ® nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ tÇm quan träng trong viÖc ®æi míi x héi còng nh− hiÓu râ vai trß vµ t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ mµ tõ ®ã thùc hiÖn nhiÒu cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ… tu©n theo nh−ng néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ x héi chñ nghÜa ®a d¹ng vµ ® ®¹t ®ù¬c nh÷ng hiÖu qu¶ thµnh tùu ®¸ng kÓ ,tuy nhiªn trong thêi gian qua sù vËn dông ®ã cßn ch−a qu¸n triÖt s©u s¾c nhiÒu khi vÉn cßn dËp khu«n m¸y mãc,nªn cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc nhanh chãng nh÷ng sai lÇm. ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -19- liÖu tham kh¶o 1. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c – LªNin, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ Quèc gia 2002. 2. Bµi “Kinh tÕ ViÖt Nam thêi kú c¶ n−íc cïng x©y dùng x héi chñ nghÜa 1976-1995”- s¸ch lÞch sö kinh tÕ quèc d©n , NXB gi¸o dôc 1999. 3. §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n m«n lÞch sö c¸c häc thuyÕt Kinh tÕ – LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ – Nhµ xuÊt b¶n thèng kª1999. 4. TrÇn HËu Th− – Vai trß qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo Òn kinh tÕ thÞ tr−êng n−íc ta, NXB chÝnh trÞ Quèc gia 1994. Môc lôc - Lêi më ®Çu. Trang 1 - CH¦¥NG I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ quy luËt gi¸ trÞ 2 vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng 1.1. Néi dung quy luËt gi¸ trÞ 2 1.1.1.C¸c quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ 2 1.1.2.Quan ®iÓm cña M¸c vÒ gi¸ trÞ. 4 1.1.3.Yªu cÇu quy luËt gi¸ trÞ. 5 1.2. BiÓu hiÖn ho¹t ®éng quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn 5 tù do c¹nh tranh. 1.2.1.Trong ®iÒu kiÖn tù do c¹nh tranh 6 1.2.2.Trong ®IÒu kiÖn tù do ®éc quyÒn. 6 1.3. Vai trß quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng 7 - CH¦¥NG II: Thùc tr¹ng sù vËn dông quy luËt gi¸ 9 trÞ ë n−íc ta trong thêi gian qua vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n quy luËt gi¸ trÞ ë n−íc ta trong ht t p : / / e t r i t h u c . v n TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ Lª thÞ quyªn -20- thêi gian tíi. 2.1.Thùc tr¹ng quy luËt gi¸ trÞ trong thêi gian qua 9 2.1.1.Tr−íc n¨m 1986. 2.1.2. Sau n¨m 1986 ®Õn nay. 11 2.2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n trong thêi gian tíi. 17 - KÕt luËn 18