Quy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Quy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam (20 trang) LỜI NÓI ĐẦU Mâu thuẫn là hiện tượng có trong tất cả các lĩnh vực: tự nhiên, xã hội và tư duy con người, chẳng hạn như cung – cầu, tích luỹ và tiêu dùng, tính kế hoạch hoá cuả từng xí nghiệp, từng công ty và tính tự phát vô chính phủ của nền sản xuất hàng hóa Mâu thuẫn không những tồn tại phổ biến ở mọi sự vật hiện tượng mà còn tồn tại phổ biến trong xuốt quá trình phát triển của chúng. Không có một sự vật, hiện tượng nào không có mâu thuẫn và không có một giai đoạn trong sự phát triển của mỗi sự vật, hiện tượng lai không có mâu thuẫn. Mâu thuẫn này mất đi, mâu thuẫn khác lại hình thành. Trong sự nghiệp đổi mới của đất nước ta do Đảng khởi xướng và lãnh đạo đã dành được nhiều thắng lợi bước đầu mang tính quyết định, quan trọng trong việc chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quả lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong những chuyển biến đó đạt được nhiều thành công to lớn nhưng trong những năm thành công đó luôn luôn tồn tại những mâu thuẫn làm kìm hãm sự phát triển của công cuộc đổi mới. Đòi hỏi giải quyết và nếu được giải quyết sẽ thúc đẩy cho sự phát triển của nền kinh tế. Là một sinh viên trường kinh tế nên điều mà em quan tâm đó là làm sao để phát triển kinh tế của nước nhà. Giải quyết được các mâu thuẫn trong kinh tế thị trường, định hướng XHCN. Chính vì vậy mà em chọn đề tài “Quy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam ”. Cho bài viết của mình. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Giáo trình triết học Mác LêNin tập 2 (nhà xuất bản chính trị quốc gia). 2. Tạp chí triết học số 1 (101) tháng 2 năm 1998. 3. Tạp chí triết học số 1 (107) tháng 2 năm 1999. 4. Tạp trí triết học số 3(103) tháng 6 năm 1998. 5. Việc nam chuyển sang nền kinh tế thị trường (học viện chính trị quốc gia). 6. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VII. 7. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VIII. MỤC LỤC Trang Lời nói đầu 1 Nội dung 3 I. Lý luận chung 3 II.Tính tất yếu của quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường ở Việt Nam 5 III. Mẫu thuẫn biện chứng trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN ở Việt Nam 6 Kết luận 16

doc20 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2762 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem nội dung tài liệu Quy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy con ng­êi, ch¼ng h¹n nh­ cung – cÇu, tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cu¶ tõng xÝ nghiÖp, tõng c«ng ty vµ tÝnh tù ph¸t v« chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa… M©u thuÉn kh«ng nh÷ng tån t¹i phæ biÕn ë mäi sù vËt hiÖn t­îng mµ cßn tån t¹i phæ biÕn trong xuèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chóng. Kh«ng cã mét sù vËt, hiÖn t­îng nµo kh«ng cã m©u thuÉn vµ kh«ng cã mét giai ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cña mçi sù vËt, hiÖn t­îng lai kh«ng cã m©u thuÉn. M©u thuÉn nµy mÊt ®i, m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh. Trong sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n­íc ta do §¶ng khëi x­íng vµ l·nh ®¹o ®· dµnh ®­îc nhiÒu th¾ng lîi b­íc ®Çu mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶ lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng chuyÓn biÕn ®ã ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng to lín nh­ng trong nh÷ng n¨m thµnh c«ng ®ã lu«n lu«n tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi. §ßi hái gi¶i quyÕt vµ nÕu ®­îc gi¶i quyÕt sÏ thóc ®Èy cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Lµ mét sinh viªn tr­êng kinh tÕ nªn ®iÒu mµ em quan t©m ®ã lµ lµm sao ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc nhµ. Gi¶i quyÕt ®­îc c¸c m©u thuÉn trong kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Þnh h­íng XHCN. ChÝnh v× vËy mµ em chän ®Ò tµi “Quy luËt m©u thuÉn trong phÐp biÖn chøng duy vËt víi viÖc ph©n tÝch hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam ”. Cho bµi viÕt cña m×nh. Néi dung I, Néi dung cña quy luËt m©u thuÉn trong phÐp biÖn chøng. Quy luËt m©u thuÉn lµ mét trong 3 quy luËt cña phÐp biÖn chøng duy vËt vµ lµ h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng. Néi dung cña quy luËt chØ ra cho chóng ta thÊy nguån gèc ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. Quan ®iÓm siªu h×nh cho r»ng sù vËt lµ mét thÓ ®ång nhÊt tuyÖt ®èi, chóng kh«ng cã m©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan chñ yÕu bëi v× sù vËt, hiÖn t­îng cña thÕ giíi kh¸ch quan ®Òu ®­îc t¹o thµnh nhiÒu yÕu tè, nhiÒu bé phËn, nhiÒu qu¸ tr×nh kh¸c nhau. Gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ, t¸c ®éng lÉn nhau, trong ®ã sÏ cã nh÷ng liªn hÖ tr¸i ng­îc nhau, gäi lµ c¸c mÆt ®èi lËp th­êng xuyªn t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau g©y lªn mét biÕn ®æi nhÊt ®Þnh, lµm cho sù vËt vËn ®éng ph¸t triÓn. 1, Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong 1 thÓ thèng nhÊt. 2, ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp. II. TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam: 1, Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm. 2, ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. III. M©u thuÉn bªn. Néi dung I. lý luËn chung Mçi sù vËt, hiÖn t­îng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt, c¸c khunh h­íng, c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, ®èi lËp nhau... ë ®©y chóng ta chia lµm hai phÇn. 1. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt. Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh h­íng ng­îc chiÒu nhau tån t¹i trong cïng mét sù vËt, hiÖn t­îng, t¹o lªn sù vËt hiÖn t­îng ®ã. Do ®ã, cÇn ph¶i ph©n biÖt r»ng bÊt kú mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn. Bëi v× trong c¸c sù vËt hiÖn t­îng cña thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng ph¶i chØ tån t¹i hai mÆt ®èi lËp. Trong cïng mét thêi ®iÓm ë mçi sù vËt, hiÖn t­îng cã thÓ cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®èi lËp. ChØ cã nh÷ng mÆt ®èi lËp lµ tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt, nh­ mét chØnh thÓ, nh­ng cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, bµi trõ, phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau (Sù chuyÓn ho¸ nµy t¹o thµnh nguån gèc ®éng lùc, ®ång thêi quy ®Þnh b¶n chÊt, khuynh h­íng ph¸t triÓn cña sù vËt) th× cã hai mÆt ®èi lËp nh­ vËy míi gäi lµ hai mÆt m©u thuÉn . “Thèng nhÊt” cña hai mÆt ®èi lËp ®­îc hiÓu víi ý nghÜa kjh«ng ph¶i chóng ®øng c¹nh nhau mµ n­¬ng tùa vµo nhau, t¹o ra sù c©n b»ng nh­ liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau. MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña m×nh vµ ng­îc l¹i. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh lµ t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt . Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt, hiÖn t­îng nµo. §Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch rêi sù ®Êu tranh chuyÓn hãa gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong cïng mét sù vËt thèng nhÊt nh­ mét chØnh thÓ trän vÑn nh­ng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÒu chØnh chuyÓn ho¸ lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tran chuyÓn ho¸, bµi trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d­íi nhÒu h×nh thøc kh¸c nhau. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong gia cÊp cã ®èi kh¸ng m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra rÊt quyÕt liÖt vµ gay g¾t. ChØ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc, kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n. Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, Lªnin chØ ra r»ng: “MÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã - Nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chung ta nhËn biÕt ®­îc sù vËt, hiÖn t­îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ t­¬ng ®èi t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra th­êng xuyªn liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh, còng nh­ khi chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt. Lªnin viÕt: “sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn, t¹m thêi, tho¸ng qua trong t­¬ng ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh­ sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng tuyÖt ®èi” 2. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp. Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. Trong giíi tù nhiªn, chuyÓn ho¸ c¸c mÆt ®èi lËp th­êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong x· héi, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÐt ph¶i diÔn ra th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi. Do ®ã, kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n, m¸y mãc. Th«ng th­êng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc. + Ph­¬ng thøc thø nhÊt: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt. + Ph­¬ng thøc thø hai: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó thµnh hai mÆt ®èi lËp hoµn toµn. Tõ nh÷ng m©u thuÉn trªn cho thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt ky sù vËt hiÖn t­îng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan, phæ biÕn cña thÕ giíi. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt còng mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh. Sù vËt míi n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. V× vËy, m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi sù ph¸t triÓn. II. tÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. 1. Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm. Sù nghiÖp ®æi míi ë ViÖt Nam theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ mét tÊt yÕu lÞch sö. Nã nh»m dÉn ®Õn nh÷ng môc tiªu cô thÓ vµ mang tÝnh c¸ch m¹ng. Nã thay ®æi míi hµng lo¹t vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, c¶ vÒ kinh tÕ vµ chu tr×nh x· héi, nã b¶o vÖ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh trong ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh míi. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi th× sù tån t¹i cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng - b­íc ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lÏ ®­¬ng nhiªn. Nh­ vËy, cã thÓ nãi r»ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng nh­ nÒn kinh tÕ tËp trung ph¶i lµ thuéc tÝnh ®Æc thï, cè h÷u riªng cña mçi chÕ ®é x· héi nµo vÊn ®Ò ¸p dông mçi nÒn kinh tÕ ®ã vµo thêi ®iÓm, hoµn c¶nh lÞch sö nµo cho phï hîp ®Ó danh hiÖu qu¶ nhÊt. Chóng ta ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn CNXH, bëi thÕ viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Míi chØ cã thÕ viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay, §¶ng ta mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ khoa häc bÒn v÷ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, ®ång thêi tuyªn bè lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ nam cho mäi hµnh ®éng. 2. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn tÕ ®Êt n­íc. Thùc tiÔn vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy, m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng cã ®iÒu tiÕt vÜ m« tõ trung t©m, trong bèi c¶nh cña thêi ®¹i ngµy nay, lµ m« h×nh hîp lý h¬n c¶. M« h×nh nµy, vÒ ®¹i thÓ cã thÓ ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn. NÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay chØ cã thª nãi ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®é, chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ tËp trung, hµnh chÝnh, bao cÊp, sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Do vËy, nh÷ng ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n qu¸ ®é trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, ®­¬ng nhiªn lµ mét vÊn ®Ò rÊt cã ý nghÜa, rÊt cÇn ®­îc nghiªn cøu, xem xÐt. NhËn thøc ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm phøc t¹p cña giai ®o¹n qu¸ ®é, chi phèi nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã, chóng ta sÏ tr¸nh ®­îc nh÷ng sai lÇm chñ quan, nãng véi, duy ý chÝ hoÆc nh÷ng khuynh h­íng cùc ®oan, m¸ymãc, sao chÐp, chÊp nhËn nguyªn b¶n kinh tÕ thÞ tr­êng tõ bªn ngoµi vµo. Kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ chóng ta biÕt, lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ - x· héi thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn tËp thÓ vµ quèc doanh, th× hiÖn nay, cïng víi thµnh phÇn së h÷u chñ ®¹o lµ së h÷u Nhµ n­íc, cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c. Nh÷ng h×nh thøc së h÷u ®ã, trong thùc tÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ, kh«ng h¼n ®· ®ång bé víi nhau, ®«i khi chóng cßn cã m©u thuÉn víi nhau. Song vÒ tæng thÓ, chóng lµ nh÷ng bé ph©n kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. III. M©u thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. 1. Thùc chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. 1.1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã, s¶n xuÊt x· héi g¾n chÆt víi thÞ tr­êng, tøc lµ g¾n chÆt chÏ víi quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung cÇu.. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi lµ quan hÖ hµng ho¸. Mäi ho¹t ®éng x· héi ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn quan hÖ hµng ho¸, hay Ýt nhÊt th× còng ph¶i sö dông c¸c quan hÖ hµng ho¸ nh­ m¾t kh©u trung gian. 1.2. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. Thµnh tùu cña 10 n¨m ®æi míi võa qua ë n­íc ta ®· cã t¸c dông lµm cho n­íc ta quen dÇn víi c¸c quan hÖ hµng ho¸. Hµm l­îng kiÓm to¸n trong c¸c ho¹t ®éng x· héi ngµy cµng ®­îc chó ý. Nh÷ng kÕ ho¹ch nh÷ng ho¹t ®éng x· héi bÊt chÊp kinh tÕ hoÆc phi kinh tÕ ®· gi¶m ®¸ng kÓ. B­íc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng nµy ®­¬ng nhiªn khong tranh khái nh÷ng mÆt tiªu cùc cña nã, nh­ng dÉu sao nã còng nãi lªn søc sèng vµ kh¶ n¨ng t¸c ®éng cña nh÷ng quan hÖ thÞ tr­êng “ë ViÖt Nam, dï nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng míi chØ ®ang h×nh thµnh, cßn ®ang trong nh÷ng b­íc chËp ch÷ng ban ®Çu vµ ®­îc ®iÒu tiÕt mét c¸ch cã ý thøc theo ®Þnh h­íng XHCN, song còng t¸c ®éng kh¸ râ ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi vµ ®Ó l¹i ®ã nh÷ng dÊu Ên cña m×nh ” NÕu nh­ tr­íc ®©y, nÒn kinh tÕ n­íc ta chØ cã mét kiÓu së h÷u thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ vµ quèc doanh, th× hiÖn nay cïng víi thµnh phÇn së h÷u chñ ®¹o lµ së h÷u nhµ n­íc th× cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn së h÷u kh¸c, vÒ tæng thÓ, chóng ta lµ nh÷ng bé phËn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta, thÞ tr­êng võa lµ c¨n cø, võa lµ ®èi t­îng cña c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. ViÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi thÞ tr­êng , mét mÆt lµ nÒn kinh tÕ n­íc ta thùc sù trë thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt - thèng nhÊt trong c¶ n­íc vµ thèng nhÊt víi thÞ tr­êng thÕ giíi, mÆt kh¸c cßn cã t¸c dông lµm cho mçi ®¬n vÞ kinh tÕ buéc ph¶i tù kh¼ng ®Þnh m×nh - vai trß cña m×nh trong thÞ tr­êng. 2. Nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. Theo c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ: “chÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ ”. Trong lÞch sö ph¸t triÓn x· héi loµi ng­êi kh«ng ph¶i b¸o vÒ còng cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi nguyªn thuû ch­a cã giai cÊp, ch­a cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ. Tõ khi x· héi xuÊt hiÖn giai cÊp vµ Nhµ n­íc th× vÊn ®Ò chÝnh trÞ míi h×nh thµnh. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc quan hÖ giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. Trung t©m cña vÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò ®Êu tranh gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c lùc l­îng x· héi nh»m giµnh vµ gi÷ chÝnh quyÒn nhµ n­íc vµ sö dông chÝnh quyÒn ®ã lµm c«ng cô ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn. Thùc tiÔn cho thÊy æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã t¹o ra m«i tr­êng ®Ó thu hót nguån ®Çu t­ trong n­íc vµ thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng thµnh tùu ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc chóng ta gi÷ ®­îc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. æn ®inh chÝnh trÞ l¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi ®æi míi vÒ chÝnh trÞ. Nh­ng ®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ ®æi míi v« nguyªn t¾c, mµ ®æi míi æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN. §æi míi chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi vÒ kinh tÕ, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ th× míi cã thÓ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN, vµ nhê ®ã míi gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. * M©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt: Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, thoe ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lùc l­îng s¶n xuÊt - quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, m©u thuÉn gi÷a hai lùc l­îng nµy vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph­¬ng tiÖn häc M¸c -Lªnin, theo ®ã lùc l­îng s¶n xuÊt lµ néi dung cña sù vËt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ ý thøc cña sù vËt, lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng, lu«n lu«n thay ®æi. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Ó më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cÇn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt vµ cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. Nh­ng gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo? ®ã chÝnh lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi, chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ mµ cuéc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë n­íc ta lµ mét vÝ dô. Khi mét môc tiªu, mét nhiÖm vô cùc kú quan träng, thÓ hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng n­íc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. +) M©u thuÉn gi÷a c¸c h×nh th¸i së h÷u tr­íc ®©y vµ trong kinh tÕ thÞ tr­êng: T­íc ®©y ng­êi ta quan niÖm nh÷ng h×nh thøc së h÷u trong chñ nghÜa x· héi lµ: së h÷u XHCN tån t¹i d­íi h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. Sù tån t¹i hai h×nh thøc së h÷u ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö khi tiÕn hµnh c¸ch m¹ng CNXH vµ XDCNXH quyÕt ®Þnh. Sau khi giµnh ®­îc chÝnh quyÒn giai cÊp c«ng nh©n ®øng tr­íc hai h×nh thøc së h÷u t­ nh©n kh¸c nhau. Së h÷u t­ nh©n t­ t­ b¶n chñ nghÜa vµ së h÷u t­ nh©n nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa nhá. Thùc tÕ ®ßi hái giai cÊp c«ng nh©n vµ ph¸t triÓn gi¶i quyÕt kh¸c nhau. §èi víi h×nh thøc së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch t­íc ®o¹t hoÆc chuéc l¹i ®ªt chuyÓn th¼ng lªn së h÷u toµn d©n, cßn ®èi víi h×nh thøc t­ nh©n cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng hãa nhá th× kh«ng thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p nh­ trªn, mµ ph¶i kiªn tr× gi¸o dôc, thuyÕt phôc tæ chøc hä trªn c¬ së tù nguyÖn chuyÓn lªn së h÷u tËp thÓ b»ng con ®­êng hîp t¸c ho¸ hai h×nh thøc. Së h÷u ®ã lµ hai con ®­êng ®Æc thï tiÕn lªn CNCS cña giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n tËp thÓ. C¸c h×nh thøc së h÷u tr­íc ®©y vµ trong thêi kú qu¸ ®é chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. H¬n m­êi n¨m ®æi míi ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña ®­êng lèi ®æi míi, cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiÖn. Thùc tiÔn ®· cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®­¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h­ò, chø kh«ng ph¶i chØ cã së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ nh­ quan niÖm tr­íc ®©y… Trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN mµ chóng ta ®ang x©y dùng bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh­ së h÷u toµn d©n, së h÷u Nhµ n­íc, së h÷u tËp thÓ, së h÷u c¸ thÓ vµ së h÷u hçn hîp. Trong c¸c h×nh thøc së h÷u nµy kh¸i qu¸t l¹i chØ cã hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n lµ c«ng h÷u vµ t­ h÷u,cßn c¸c h×nh thøc kh¸c chØ lµ h×nh thøc trung gian, qu¸ ®é hoÆc hçn hîp. ë ®©y, mçi h×nh thøc l¹i cã nhiÒu ph­¬ng thøc biÓu hiÖn vÒ tr×nh ®é thÓ hiÖn kh¸c nhau, chóng ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së cã cïng b¶n chÊt kinh tÕ vµ tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý. VÒ së h÷u toµn d©n: tr­íc ®©y ng­êi ta quan niÖm së h÷u toµn d©n trïng víi së h÷u Nhµ N­íc. NÒn kinh tÕ c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn th× ®­¬ng nhiªn lµ nã bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u, trong ®ã kinh tÕ quèc doanh gi÷ vÞ trÝ then chèt, liªn kÕt vµ hç chî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh. Nhµ n­íc qu¶n lý kinh tÕ víi t­ c¸ch lµ c¬ quan cã quyÒn lùc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©n vµ lµ ®¹i diÖn ®èi víi tµi s¶n së h÷u cña toµn d©n. ë n­íc ta hiÖn nay, nh­ hiÕn ph¸p vµ luËt ®Êt ®ai ®· quy ®Þnh râ: “§Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n”. xÐt vÒ mÆt kinh tÕ ®Êt ®ai lµ ph­¬ng tiÖn tån t¹i c¬ b¶n cña c¶ mét c«ng ®ång x· héi. XÐt vÒ mÆt x· héi ®Êt ®ai lµ l·nh thæ n¬i c¬ tró cña c¶ mét céng ®ång. ThÕ nh­ng khi xÐt trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn cã thÓ nãi r»ng ®Êt ®ai kh«ng thÓ lµ ®èi t­îng së h÷u cña riªng ai. Tuy nhiªn, suy cho cïng, ®Êt còng lµ t­ liÖu s¶n xuÊt, hay nãi chÝnh s¸c h¬n, ®ã lµ mét bé phËn quan träng cña t­ liÖu s¶n xuÊt. Bëi thÕ, dï lµ ®Æc biÖt th× trong nÒn kinh tÕ hµng hãa, nã vÉn ph¶i vËn ®éng theo quy luËt cña thÞ tr­êng vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña quy luËt ®ã. ViÖc ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n mµ nhµ n­íc lµ ng­êi ®¹i diÖn së h÷u vµ qu¶n lý kh«ng m©u thuÉn víi viÖc trao quyÒn cho c¸c hé n«ng d©n, kÓ c¶ quyÒn chuyÓn nh­îng, quyÒn sö dông ®Êt ®ai nÕu biÕt gi¶i quyÕt cô thÓ c¸c vÊn ®Ò së h÷u, biÕt t¸ch quyÒn së h÷u víi quyÒn sö dông. Ch¼ng h¹n nh­ ruéng ®Êt vÉn thuéc quyÒn së h÷u toµn d©n song ng­êi n«ng d©n cã quyÒn sö dông æn ®Þnh l©u dµi th× cã thÓ ®em l¹i mét søc bËt cho sù ph¸t triÓn vña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ nãi chung. V¨n kiÖn ®¹i héi VII cña §¶ng ta ®· chØ râ “trªn c¬ së chÕ ®é së h÷u toµn d©n vÒ ®Êt ®ai, ruéng ®Êt ®­îc giao cho ng­êi n«ng d©n sö dông l©u dµi. Nhµ n­íc quy ®Þnh b»ng luËt ph¸p c¸c vÊn ®Ò vÒ thõa kÕ, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt…” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII – Nhµ suÊt b¶n sù thËt – Hµ néi n¨m 1991). Nh­ vËy h×nh thøc së h÷u toµn d©n ë n­íc ta hiÖn nay ®· ®­îc x¸c ®Þnh theo néi dung míi, cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó thùc sù trë thµnh nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ. VÒ së h÷u nhµ n­íc. Trong thêi kú bao cÊp tr­íc ®©y kh«ng chØ cã n­íc ta mµ cßn nh÷ng n­íc kh¸c trong hÖ thèng c¸c n­íc XHCN th­êng ®ång nhÊt së h÷u nhµ n­íc víi së h÷u toµn d©n. Do nhÇm lÉn nh­ vËy mµ trong mét thêi gian kh¸ l©u, ng­êi ta th­êng bá quyªn h×nh thøc së h÷u nhµ n­íc chØ quan t©m ®Æc biÖt ®Õn së h÷u toµn d©n víi chÕ ®é c«ng h÷u tån t¹i d­íi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ. Vµ còng bëi së h÷u toµn d©n g¾n kÕt víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh mµ chóng ta ra søc quèc doanh hã nÒn kinh tÕ víi niÒm tin cho r»ng chØ nh­ vËy míi cã CNXH nhiÒu h¬n. Thùc ra, víi quan niÖm ®ã, së h÷u toµn d©n ®· trë thµnh së h÷u kh«ng ph¶i lµ mét chñ thªt cô thÓ nµo c¶. Trong x· héi mµ Nhµ n­íc cßn tån t¹i th× së h÷u cña toµn d©n ch­a cã ®iÒu kiÖn vËn ®éng trªn bÒ mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ nãi chung. H×nh thøc së h÷u nhµ n­íc xÐt vÒ tæng thÓ, míi chØ lµ kÕt cÊu bªn ngoµi cña së h­ò. Cßn kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u nhµ n­íc ë n­íc ta cã lÏ lµ chñ yÕu ë quyÒn së h÷u ®ã ë khu vùc kinh tÕ quèc doanh, khu vùc c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. VÒ së h÷u tËp thÓ: ë n­íc ta tr­íc ®©y cã së h÷u tËp thÓ chñ yÕu tån t¹i d­íi h×nh thøc HTX (gåm c¶ HTX n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp) víi néi dung lµ c¶ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu lµ cña chung mµ c¸c x· viªn lµ chñ së h÷u chÝnh. V× vËy víi h×nh thøc së h÷u nµy, quyÒn mua b¸n hoÆc chuyÓn nh­îng t­ liÖu s¶n xuÊt, trong thùc tÕ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hoa ë n­íc ta riÔn ra hÕt søc phøc t¹p. QuyÒn cña c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt th­êng rÊt h¹n chÕ, song ®«i khi l¹i cã t×nh tr¹ng lam quyÒn. Sù kh«ng x¸c ®Þnh, sù nhËp nh»ng víi quyÒn së h÷u nhµ n­íc vµ së h÷u t­ nh©n tr¸ h×nh còng lµ hiÖn t­îng phæ biÕn. §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ã, trong bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quyÒn mua b¸n vµ chuyÓn nh­îng t­ liÖu s¶n xuÊt ®èi víi c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ cã nh­ vËy th× së h÷u tËp thÓ míi cã thÓ h×nh thµnh h×nh thøc së h÷u cã hiÖu qu¶. Chóng ta ®· biÕt, HTX kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc riªng cã, ®Æc tr­ng cho CNXH, nh­ng nã lµ mét h×nh thøc së h÷u kinh tÕ tiÕn bé trong thêi kú qu¸ ®é ®i lª CNXH. V× vËy chóng ta duy tr× vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a h×nh thøc së h÷u nµy khi x©y dùng CNXH nh­ V.I lª nin ®· kh¼ng ®Þnh “chÕ ®é cña ng­êi x· viªn hîp t¸c x· v¨n minh lµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa.” HTX lµ nhu cÇu thiÕt thùc cña nÒn kinh tÕ hé gia ®×nh, cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhá ph¸t triÓn tíi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, nã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh hîp t¸c. trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hµng hãa, c¸c nhu cÇu vÒ vèn, cung øng vËt t­, tiªu thô s¶n phÈm… ®ßi hái c¸c hé s¶n xuÊt ph¶i hîp t¸c víi nhau míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh nhu c©ï ®ã ®· liªn kÕt nh÷ng ng­êi lao ®éng l¹i víi nhau lµm n¶y sinh qua hÖ së h÷u tËp thÓ, thùc tiÔn cho thÊy, ë n­íc ta hiÖn nay ®· cã nh÷ng h×nh thøc HTX kiÓu míi ro nhu c©ï tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ”HTX ®· ®­îc tæ chøc trªn c¬ së ®ãng gãp cæ phÇn vµ sù tham gia lao ®éng trùc tiÕp cña x· viªn, ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ theo cæ phÇn, mçi x· viªn cã quyÒn nh­ nhau ®èi víi c«ng viÖc chung.” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam, v¨n kiÖn §¹i Héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII – Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ néi 1996). ®iÒu nµy cho thÊy kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u tËp thÓ ®· thay ®æi phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn ë ®Êt n­íc ta hiÖn nay. +) M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi XHCN. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cho r»ng muèn x©y dùng CNXH tr­íc hÕt ph¶i cã con ng­êi XHCN. YÕu tè con ng­êi gi÷ vai trß cùc kú quan träng trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng, bëi v× con ng­êi lµ mét chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, cña mäi nhuån cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n ho¸. Con ng­êi ph¸t triÓn cao trÝ tuÖ, c­êng tr¸ng vÒ thÓ chÊt , phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc, lµ ®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi, lµ môc tiªu cña CNXH. Chóng ta ph¶i b¾t ®Çu tõ con ng­êi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua thÞ tr­êng, tøc lµ th«ng qua viÖc mua b¸n, trao ®æi hµng hãa tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng, trong kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ ph¸t triÓn, më réng, bao qu¸t trªn mäi lÜnh vùc, cã ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng. Do nÈy sinh vµ ho¹t ®éng kh¸ch quan trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ tr×nh ®é v¨n minh vµ ph¸t triÓn x· héi lµ nh©n tè ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, tr­ëng kinh tÕ, thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn. Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ tr­êng, còng cã nh÷ng khuyÕt tËt nh­ sù c¹nh tranh l¹nh lïng, tÝnh tù ph¸t mï qu¸ng dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n, thÊt nghÞªp, khñng ho¶ng chu kú. XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta ®· thÊy r»ng ®æi míi ë n­íc ta hiÖn nay, kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng­êi nÕu thiÕu yÕu tè kinh tÕ thÞ tr­êng. Do hËu qu¶ cña nhiÒu chiÕn tranh, cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, cña c¬ chÕ tËp chung quan liªu bao cÊp… NÒn kinh tÕ n­íc ta ®· bÞ tôt hËu nghiªm träng so víi khu vùc vµ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh ®ã, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta ra khái khñng ho¶ng vµ ph¸t triÓn, phôc håi s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng tr­ëng, b¾t kÞp b­íc tiÕn cña thêi ®¹i. Trªn c¬ së ®ã, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao, nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vÒ vËt chÊt vÒ c¬ b¶n ngµy cµng ®­îc ®¸p øng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng, con ng­êi kh«ng thÓ cã c¬ thÓ khoÎ m¹nh nÕu thiÕu ¨n, thiÕu mÆc, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn y tÕ hiÖn ®¹i ®Ó ch¨m sãc gi÷ g×n søc khoÎ. Con ng­êi kh«ng thÓ cã trÝ tuÖ minh mÉn, ph¸t triÓn nÕu c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt tiÕn hµnh c¸c ®iÒu kiÖn häat ®éng häc tËp. ViÖc x©y dùng, cñng cè, hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®inh h­íng XHCN còng ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng­êi cho thÕ kû XXI. §©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng, ®¸ng ®­îc ph¸t huy. Nã thÓ hiÖn sù ph¸t hiÖn vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kh¸ch quan cña x· héi, qu¸ tr×nh biÖn chøng ®i lªn XHCN tõ kh¸ch quan ®ang trë thµnh nhËn thøc chñ quan trªn quy m« toµn x· héi. Bªn c¹nh ®ã, cã mét khÝa c¹nh kh¸c còng cÇn ®­îc ®Ò cËp ®Õn: kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nguån lùc con ng­êi mµ cßn t¹o ra m«i tr­êng thÝch hîp cho con ng­êi, ®iÒu ®ã buéc con ng­êi ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o linh ho¹t. cã t¸c phong nhanh nh¹y. cã ®Çu ãc quan s¸t, ph©n tÝch vµ thÝch nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã, n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn,cña con ng­êi gãp phÇn lµn gi¶m ®i sù chËm ch¹p vµ tr× trÖ vèn cña ng­êi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu tõ ngÇn ®êi con ng­êi viÖt nam. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®· më réng c¸c quan hÖ bu«n b¸n giao l­u ch÷ tÝn trong chÊt l­îng vµ giao dÞch… ®©y còng lµ h­íng tèt ®Ñp bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong hÖ gi¶i trÝ cña con ng­êi viÖt nam. Tuy nhiªn cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i, kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng kh«ng lµm cho ng­êi ta n¨ng ®éng h¬n, tèt ®Ñp h¬n, mµ ng­îc l¹i, cßn lµm tha ho¸ b¶n chÊt con ng­êi, biÕn con ng­êi thµnh g· n« lÖ sïng b¸i ®ång tiÒn hoÆc kÎ ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n, s½n sµng chµ ®¹p lªn nh©n phÈm, v¨n ho¸, ®¹o ®øc, ch©n lý… bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nhiÒu khuyÕt tËt, h¹n chÕ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng sÊu. §¬n gi¶n vÝ dô nh­: tÖ n¹n th­¬ng m¹i ho¸ tr­êng häc, xem nhÑ truyÒn thèng t«n s­ träng ®¹o. Quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµm s«i ®éng thÞ tr­êng nh­ng còng lµm xãi mßn nh©n c¸ch vµ phÈm chÊt x· héi ®Ó ®­a ®Õn rèi lo¹n, khñng ho¶ng cho gia ®×nh, h¹t nh©n – tÕ bµo cña x· héi, n¹n cê b¹c, r­îu chÌ, m¹i d©m, ma tuý, bu«n lËu, hèi lé, tham nhòng…§ã lµ nh÷ng c¨n bÖnh trÇm kh«ng rÔ bÒ kh¾c phôc trong kinh tÕ thÞ tr­êng. ThËt kh«ng sai khi h×nh dung kinh tÕ thÞ tr­êng lµ con dao hai l­ìi, nÕu dïng kh«ng cÈn thËn sÏ bÞ ®øt ngay. Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi XHCN lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn n­íc ta hiÖn nay. §©y chÝnh lµ hai mÆt ®èi lËp nhau cña mét m©u thuÉn x· héi, ph¸t huy nh÷ng nguån lùc con ng­êi, võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè ®Çu ®éc con ng­êi. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn ®©y kh«ng ph¶i lµ gi¶n ®¬n, ®èi víi n­íc ta m©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng­êi ®­îc gi¶i quyÕt b»ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, b»ng sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng CNXH. §¶ng ta s¸c ®Þnh “s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng ®èi lËp víi CNXH mµ lµ thµnh tùu ph¸t triÓn nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan, cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng XHCN vµ c¶ khi CNXH ®· ®­îc x©y dùng .” Nh­ vËy §¶ng ta v¹ch râ sù thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng XHCN. ViÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý tÇm vÜ m« cu¶ nhµ n­íc, ®ång x¸c nhËn ®Çy ®ñ chÕ ®é tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn tèt c¸c vÊn ®Ò nµy sÏ ph¸t huy ®­îc nh÷ng tiªu cùc, khiÕm khuyÕt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i h­íng vµo phôc vô c«ng cuéc x©y dùng nguån lùc con ng­êi. CÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ gi¸o dôc nh»m lo¹i bá t©m lý sïng b¸i ®ång tiÒn, bÊt chÊp ®¹o lý coi th­êng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n, ph¶i gia søc ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn nh©n ®¹o, thÈm mü, c¸c di s¶n v¨n ho¸ nghÖ thuËt cña d©n téc nh­ néi dung nghÞ quyÕt TW 5 ®· nªu. §©y chÝnh lµ c«ng cô, lµ ph­¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¸c ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®· nªu trªn. KÕt luËn M©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan phæ biÕn h×nh thµnh nh÷ng cÊu tróc vµ thuéc tÝnh bªn trong cã tù nh©n cña tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong b¶n th©n thÕ giíi kh¸ch quan… Do ®ã trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ph©n tÝch tõng mÆt ®éc lËp t¹o thµnh m©u thuÉn cô thÓ ®Ó nhËn thøc b¶n chÊt khuynh h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn sù vËt hiÖn t­îng. CÇn n¾m v÷ng nguyªn t¾c ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. §ã lµ sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ®èi lËp diÔn ra theo quy luËt ph¸ vì nh÷ng c¸i cò ®Ó thiÕt lËp c¸i míi tiÕn bé h¬n. V× vËy, trong ®êi sèng x· héi, mäi hµnh vi ®Êu tranh cÇn ®­îc coi lµ ch©n chÝnh khi nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. Trong thêi kú chuyÓn nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam tõ kÕ ho¹ch tËp chung quan liªu bao cÊp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Chñ tr­¬ng l·nh ®¹o cña §¶ng lµ rÊt ®óng ®¾n tuy nhiªn trong thùc hiÖn cßn nhiÒu thiÕu sãt, m©u thuÉn gi÷a c¸c vÊn ®Ò nÈy sinh, nh­ng nh÷ng m©u thuÉn ®ã l¹i ®ßi hái chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt cã nh­ thÕ nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn theo ®óng nghÜa ®æi míi cña nã. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c LªNin tËp 2 (nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia). 2. T¹p chÝ triÕt häc sè 1 (101) th¸ng 2 n¨m 1998. 3. T¹p chÝ triÕt häc sè 1 (107) th¸ng 2 n¨m 1999. 4. T¹p trÝ triÕt häc sè 3(103) th¸ng 6 n¨m 1998. 5. ViÖc nam chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng (häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia). 6. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VII. 7. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Néi dung 3 I. Lý luËn chung 3 II.TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam 5 III. MÉu thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam 6 KÕt luËn 16

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docQuy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.DOC