Quy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam (20 trang)
LỜI NÓI ĐẦU
Mâu thuẫn là hiện tượng có trong tất cả các lĩnh vực: tự nhiên, xã hội và tư duy con người, chẳng hạn như cung – cầu, tích luỹ và tiêu dùng, tính kế hoạch hoá cuả từng xí nghiệp, từng công ty và tính tự phát vô chính phủ của nền sản xuất hàng hóa Mâu thuẫn không những tồn tại phổ biến ở mọi sự vật hiện tượng mà còn tồn tại phổ biến trong xuốt quá trình phát triển của chúng. Không có một sự vật, hiện tượng nào không có mâu thuẫn và không có một giai đoạn trong sự phát triển của mỗi sự vật, hiện tượng lai không có mâu thuẫn. Mâu thuẫn này mất đi, mâu thuẫn khác lại hình thành.
Trong sự nghiệp đổi mới của đất nước ta do Đảng khởi xướng và lãnh đạo đã dành được nhiều thắng lợi bước đầu mang tính quyết định, quan trọng trong việc chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quả lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong những chuyển biến đó đạt được nhiều thành công to lớn nhưng trong những năm thành công đó luôn luôn tồn tại những mâu thuẫn làm kìm hãm sự phát triển của công cuộc đổi mới. Đòi hỏi giải quyết và nếu được giải quyết sẽ thúc đẩy cho sự phát triển của nền kinh tế.
Là một sinh viên trường kinh tế nên điều mà em quan tâm đó là làm sao để phát triển kinh tế của nước nhà. Giải quyết được các mâu thuẫn trong kinh tế thị trường, định hướng XHCN. Chính vì vậy mà em chọn đề tài “Quy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam ”. Cho bài viết của mình.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình triết học Mác LêNin tập 2 (nhà xuất bản chính trị quốc gia).
2. Tạp chí triết học số 1 (101) tháng 2 năm 1998.
3. Tạp chí triết học số 1 (107) tháng 2 năm 1999.
4. Tạp trí triết học số 3(103) tháng 6 năm 1998.
5. Việc nam chuyển sang nền kinh tế thị trường
(học viện chính trị quốc gia).
6. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VII.
7. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VIII.
MỤC LỤC
Trang
Lời nói đầu 1
Nội dung 3
I. Lý luận chung 3
II.Tính tất yếu của quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường ở Việt Nam 5
III. Mẫu thuẫn biện chứng trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN ở Việt Nam 6
Kết luận 16
20 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2756 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem nội dung tài liệu Quy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
M©u thuÉn lµ hiÖn tîng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: tù nhiªn, x· héi vµ t duy con ngêi, ch¼ng h¹n nh cung – cÇu, tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cu¶ tõng xÝ nghiÖp, tõng c«ng ty vµ tÝnh tù ph¸t v« chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa… M©u thuÉn kh«ng nh÷ng tån t¹i phæ biÕn ë mäi sù vËt hiÖn tîng mµ cßn tån t¹i phæ biÕn trong xuèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chóng. Kh«ng cã mét sù vËt, hiÖn tîng nµo kh«ng cã m©u thuÉn vµ kh«ng cã mét giai ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cña mçi sù vËt, hiÖn tîng lai kh«ng cã m©u thuÉn. M©u thuÉn nµy mÊt ®i, m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh.
Trong sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt níc ta do §¶ng khëi xíng vµ l·nh ®¹o ®· dµnh ®îc nhiÒu th¾ng lîi bíc ®Çu mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶ lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng chuyÓn biÕn ®ã ®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng to lín nhng trong nh÷ng n¨m thµnh c«ng ®ã lu«n lu«n tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi. §ßi hái gi¶i quyÕt vµ nÕu ®îc gi¶i quyÕt sÏ thóc ®Èy cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.
Lµ mét sinh viªn trêng kinh tÕ nªn ®iÒu mµ em quan t©m ®ã lµ lµm sao ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc nhµ. Gi¶i quyÕt ®îc c¸c m©u thuÉn trong kinh tÕ thÞ trêng, ®Þnh híng XHCN. ChÝnh v× vËy mµ em chän ®Ò tµi “Quy luËt m©u thuÉn trong phÐp biÖn chøng duy vËt víi viÖc ph©n tÝch hÖ thèng kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam ”. Cho bµi viÕt cña m×nh.
Néi dung
I, Néi dung cña quy luËt m©u thuÉn trong phÐp biÖn chøng.
Quy luËt m©u thuÉn lµ mét trong 3 quy luËt cña phÐp biÖn chøng duy vËt vµ lµ h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng. Néi dung cña quy luËt chØ ra cho chóng ta thÊy nguån gèc ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn.
Quan ®iÓm siªu h×nh cho r»ng sù vËt lµ mét thÓ ®ång nhÊt tuyÖt ®èi, chóng kh«ng cã m©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn lµ hiÖn tîng kh¸ch quan chñ yÕu bëi v× sù vËt, hiÖn tîng cña thÕ giíi kh¸ch quan ®Òu ®îc t¹o thµnh nhiÒu yÕu tè, nhiÒu bé phËn, nhiÒu qu¸ tr×nh kh¸c nhau. Gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ, t¸c ®éng lÉn nhau, trong ®ã sÏ cã nh÷ng liªn hÖ tr¸i ngîc nhau, gäi lµ c¸c mÆt ®èi lËp thêng xuyªn t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau g©y lªn mét biÕn ®æi nhÊt ®Þnh, lµm cho sù vËt vËn ®éng ph¸t triÓn.
1, Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong 1 thÓ thèng nhÊt.
2, ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp.
II. TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam:
1, Kinh tÕ thÞ trêng vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm.
2, ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt níc.
III. M©u thuÉn bªn.
Néi dung
I. lý luËn chung
Mçi sù vËt, hiÖn tîng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt ®îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt, c¸c khunh híng, c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, ®èi lËp nhau... ë ®©y chóng ta chia lµm hai phÇn.
1. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt.
Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh híng ngîc chiÒu nhau tån t¹i trong cïng mét sù vËt, hiÖn tîng, t¹o lªn sù vËt hiÖn tîng ®ã. Do ®ã, cÇn ph¶i ph©n biÖt r»ng bÊt kú mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn. Bëi v× trong c¸c sù vËt hiÖn tîng cña thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng ph¶i chØ tån t¹i hai mÆt ®èi lËp. Trong cïng mét thêi ®iÓm ë mçi sù vËt, hiÖn tîng cã thÓ cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®èi lËp. ChØ cã nh÷ng mÆt ®èi lËp lµ tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt, nh mét chØnh thÓ, nhng cã khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, bµi trõ, phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau (Sù chuyÓn ho¸ nµy t¹o thµnh nguån gèc ®éng lùc, ®ång thêi quy ®Þnh b¶n chÊt, khuynh híng ph¸t triÓn cña sù vËt) th× cã hai mÆt ®èi lËp nh vËy míi gäi lµ hai mÆt m©u thuÉn . “Thèng nhÊt” cña hai mÆt ®èi lËp ®îc hiÓu víi ý nghÜa kjh«ng ph¶i chóng ®øng c¹nh nhau mµ n¬ng tùa vµo nhau, t¹o ra sù c©n b»ng nh liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau. MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña m×nh vµ ngîc l¹i. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh lµ t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt . Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt, hiÖn tîng nµo.
§Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp.
Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch rêi sù ®Êu tranh chuyÓn hãa gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong cïng mét sù vËt thèng nhÊt nh mét chØnh thÓ trän vÑn nhng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÒu chØnh chuyÓn ho¸ lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tran chuyÓn ho¸, bµi trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn díi nhÒu h×nh thøc kh¸c nhau.
VÝ dô: Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong gia cÊp cã ®èi kh¸ng m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra rÊt quyÕt liÖt vµ gay g¾t. ChØ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc, kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n.
Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, Lªnin chØ ra r»ng: “MÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã - Nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chung ta nhËn biÕt ®îc sù vËt, hiÖn tîng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ t¬ng ®èi t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra thêng xuyªn liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh, còng nh khi chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt. Lªnin viÕt: “sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn, t¹m thêi, tho¸ng qua trong t¬ng ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng tuyÖt ®èi”
2. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp.
Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. Trong giíi tù nhiªn, chuyÓn ho¸ c¸c mÆt ®èi lËp thêng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong x· héi, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÐt ph¶i diÔn ra th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ngêi.
Do ®ã, kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n, m¸y mãc. Th«ng thêng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph¬ng thøc.
+ Ph¬ng thøc thø nhÊt: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nhng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph¬ng diÖn chÊt cña sù vËt.
+ Ph¬ng thøc thø hai: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó thµnh hai mÆt ®èi lËp hoµn toµn.
Tõ nh÷ng m©u thuÉn trªn cho thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt ky sù vËt hiÖn tîng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn lµ hiÖn tîng kh¸ch quan, phæ biÕn cña thÕ giíi. M©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt còng mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh. Sù vËt míi n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. V× vËy, m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi sù ph¸t triÓn.
II. tÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam.
1. Kinh tÕ thÞ trêng vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm.
Sù nghiÖp ®æi míi ë ViÖt Nam theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ mét tÊt yÕu lÞch sö. Nã nh»m dÉn ®Õn nh÷ng môc tiªu cô thÓ vµ mang tÝnh c¸ch m¹ng. Nã thay ®æi míi hµng lo¹t vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, c¶ vÒ kinh tÕ vµ chu tr×nh x· héi, nã b¶o vÖ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh trong ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh míi.
Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi th× sù tån t¹i cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ trêng - bíc ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lÏ ®¬ng nhiªn. Nh vËy, cã thÓ nãi r»ng nÒn kinh tÕ thÞ trêng còng nh nÒn kinh tÕ tËp trung ph¶i lµ thuéc tÝnh ®Æc thï, cè h÷u riªng cña mçi chÕ ®é x· héi nµo vÊn ®Ò ¸p dông mçi nÒn kinh tÕ ®ã vµo thêi ®iÓm, hoµn c¶nh lÞch sö nµo cho phï hîp ®Ó danh hiÖu qu¶ nhÊt. Chóng ta ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn CNXH, bëi thÕ viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Míi chØ cã thÕ viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.
Trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay, §¶ng ta mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ khoa häc bÒn v÷ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh, ®ång thêi tuyªn bè lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ nam cho mäi hµnh ®éng.
2. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn tÕ ®Êt níc.
Thùc tiÔn vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy, m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo híng cã ®iÒu tiÕt vÜ m« tõ trung t©m, trong bèi c¶nh cña thêi ®¹i ngµy nay, lµ m« h×nh hîp lý h¬n c¶. M« h×nh nµy, vÒ ®¹i thÓ cã thÓ ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn.
NÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay chØ cã thª nãi ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®é, chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ tËp trung, hµnh chÝnh, bao cÊp, sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Do vËy, nh÷ng ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n qu¸ ®é trong nÒn kinh tÕ níc ta, ®¬ng nhiªn lµ mét vÊn ®Ò rÊt cã ý nghÜa, rÊt cÇn ®îc nghiªn cøu, xem xÐt. NhËn thøc ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm phøc t¹p cña giai ®o¹n qu¸ ®é, chi phèi nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã, chóng ta sÏ tr¸nh ®îc nh÷ng sai lÇm chñ quan, nãng véi, duy ý chÝ hoÆc nh÷ng khuynh híng cùc ®oan, m¸ymãc, sao chÐp, chÊp nhËn nguyªn b¶n kinh tÕ thÞ trêng tõ bªn ngoµi vµo.
Kinh tÕ thÞ trêng nh chóng ta biÕt, lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ - x· héi thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn tËp thÓ vµ quèc doanh, th× hiÖn nay, cïng víi thµnh phÇn së h÷u chñ ®¹o lµ së h÷u Nhµ níc, cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c. Nh÷ng h×nh thøc së h÷u ®ã, trong thùc tÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ, kh«ng h¼n ®· ®ång bé víi nhau, ®«i khi chóng cßn cã m©u thuÉn víi nhau. Song vÒ tæng thÓ, chóng lµ nh÷ng bé ph©n kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
III. M©u thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.
1. Thùc chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam.
1.1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ trêng.
Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã, s¶n xuÊt x· héi g¾n chÆt víi thÞ trêng, tøc lµ g¾n chÆt chÏ víi quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung cÇu.. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi lµ quan hÖ hµng ho¸. Mäi ho¹t ®éng x· héi ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn quan hÖ hµng ho¸, hay Ýt nhÊt th× còng ph¶i sö dông c¸c quan hÖ hµng ho¸ nh m¾t kh©u trung gian.
1.2. Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta.
Thµnh tùu cña 10 n¨m ®æi míi võa qua ë níc ta ®· cã t¸c dông lµm cho níc ta quen dÇn víi c¸c quan hÖ hµng ho¸. Hµm lîng kiÓm to¸n trong c¸c ho¹t ®éng x· héi ngµy cµng ®îc chó ý. Nh÷ng kÕ ho¹ch nh÷ng ho¹t ®éng x· héi bÊt chÊp kinh tÕ hoÆc phi kinh tÕ ®· gi¶m ®¸ng kÓ. Bíc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng nµy ®¬ng nhiªn khong tranh khái nh÷ng mÆt tiªu cùc cña nã, nhng dÉu sao nã còng nãi lªn søc sèng vµ kh¶ n¨ng t¸c ®éng cña nh÷ng quan hÖ thÞ trêng “ë ViÖt Nam, dï nÒn kinh tÕ thÞ trêng míi chØ ®ang h×nh thµnh, cßn ®ang trong nh÷ng bíc chËp ch÷ng ban ®Çu vµ ®îc ®iÒu tiÕt mét c¸ch cã ý thøc theo ®Þnh híng XHCN, song còng t¸c ®éng kh¸ râ ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi vµ ®Ó l¹i ®ã nh÷ng dÊu Ên cña m×nh ” NÕu nh tríc ®©y, nÒn kinh tÕ níc ta chØ cã mét kiÓu së h÷u thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ vµ quèc doanh, th× hiÖn nay cïng víi thµnh phÇn së h÷u chñ ®¹o lµ së h÷u nhµ níc th× cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn së h÷u kh¸c, vÒ tæng thÓ, chóng ta lµ nh÷ng bé phËn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta, thÞ trêng võa lµ c¨n cø, võa lµ ®èi tîng cña c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. ViÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi thÞ trêng , mét mÆt lµ nÒn kinh tÕ níc ta thùc sù trë thµnh mét thÞ trêng thèng nhÊt - thèng nhÊt trong c¶ níc vµ thèng nhÊt víi thÞ trêng thÕ giíi, mÆt kh¸c cßn cã t¸c dông lµm cho mçi ®¬n vÞ kinh tÕ buéc ph¶i tù kh¼ng ®Þnh m×nh - vai trß cña m×nh trong thÞ trêng.
2. Nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta.
Theo c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ: “chÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ ”. Trong lÞch sö ph¸t triÓn x· héi loµi ngêi kh«ng ph¶i b¸o vÒ còng cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi nguyªn thuû cha cã giai cÊp, cha cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ. Tõ khi x· héi xuÊt hiÖn giai cÊp vµ Nhµ níc th× vÊn ®Ò chÝnh trÞ míi h×nh thµnh. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc quan hÖ giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. Trung t©m cña vÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò ®Êu tranh gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c lùc lîng x· héi nh»m giµnh vµ gi÷ chÝnh quyÒn nhµ níc vµ sö dông chÝnh quyÒn ®ã lµm c«ng cô ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn.
Thùc tiÔn cho thÊy æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã t¹o ra m«i trêng ®Ó thu hót nguån ®Çu t trong níc vµ thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng thµnh tùu ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc chóng ta gi÷ ®îc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ.
æn ®inh chÝnh trÞ l¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi ®æi míi vÒ chÝnh trÞ. Nhng ®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ ®æi míi v« nguyªn t¾c, mµ ®æi míi æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ níc XHCN. §æi míi chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi vÒ kinh tÕ, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ th× míi cã thÓ t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ níc XHCN, vµ nhê ®ã míi gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ.
* M©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt:
Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, thoe ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lùc lîng s¶n xuÊt - quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, m©u thuÉn gi÷a hai lùc lîng nµy vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph¬ng tiÖn häc M¸c -Lªnin, theo ®ã lùc lîng s¶n xuÊt lµ néi dung cña sù vËt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ ý thøc cña sù vËt, lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng, lu«n lu«n thay ®æi. Khi lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Ó më ®êng cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cÇn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt vµ cÇn ®îc gi¶i quyÕt. Nhng gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo? ®ã chÝnh lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi, chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ mµ cuéc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë níc ta lµ mét vÝ dô. Khi mét môc tiªu, mét nhiÖm vô cùc kú quan träng, thÓ hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng níc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh.
+) M©u thuÉn gi÷a c¸c h×nh th¸i së h÷u tríc ®©y vµ trong kinh tÕ thÞ trêng:
Tíc ®©y ngêi ta quan niÖm nh÷ng h×nh thøc së h÷u trong chñ nghÜa x· héi lµ: së h÷u XHCN tån t¹i díi h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. Sù tån t¹i hai h×nh thøc së h÷u ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö khi tiÕn hµnh c¸ch m¹ng CNXH vµ XDCNXH quyÕt ®Þnh. Sau khi giµnh ®îc chÝnh quyÒn giai cÊp c«ng nh©n ®øng tríc hai h×nh thøc së h÷u t nh©n kh¸c nhau. Së h÷u t nh©n t t b¶n chñ nghÜa vµ së h÷u t nh©n nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng hãa nhá. Thùc tÕ ®ßi hái giai cÊp c«ng nh©n vµ ph¸t triÓn gi¶i quyÕt kh¸c nhau. §èi víi h×nh thøc së h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch tíc ®o¹t hoÆc chuéc l¹i ®ªt chuyÓn th¼ng lªn së h÷u toµn d©n, cßn ®èi víi h×nh thøc t nh©n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng hãa nhá th× kh«ng thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p nh trªn, mµ ph¶i kiªn tr× gi¸o dôc, thuyÕt phôc tæ chøc hä trªn c¬ së tù nguyÖn chuyÓn lªn së h÷u tËp thÓ b»ng con ®êng hîp t¸c ho¸ hai h×nh thøc. Së h÷u ®ã lµ hai con ®êng ®Æc thï tiÕn lªn CNCS cña giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n tËp thÓ.
C¸c h×nh thøc së h÷u tríc ®©y vµ trong thêi kú qu¸ ®é chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam.
H¬n mêi n¨m ®æi míi ®Êt níc theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña ®êng lèi ®æi míi, cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u do §¶ng ta khëi xíng vµ l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiÖn. Thùc tiÔn ®· cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së hò, chø kh«ng ph¶i chØ cã së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ nh quan niÖm tríc ®©y…
Trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN mµ chóng ta ®ang x©y dùng bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh së h÷u toµn d©n, së h÷u Nhµ níc, së h÷u tËp thÓ, së h÷u c¸ thÓ vµ së h÷u hçn hîp. Trong c¸c h×nh thøc së h÷u nµy kh¸i qu¸t l¹i chØ cã hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n lµ c«ng h÷u vµ t h÷u,cßn c¸c h×nh thøc kh¸c chØ lµ h×nh thøc trung gian, qu¸ ®é hoÆc hçn hîp. ë ®©y, mçi h×nh thøc l¹i cã nhiÒu ph¬ng thøc biÓu hiÖn vÒ tr×nh ®é thÓ hiÖn kh¸c nhau, chóng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cã cïng b¶n chÊt kinh tÕ vµ tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý.
VÒ së h÷u toµn d©n: tríc ®©y ngêi ta quan niÖm së h÷u toµn d©n trïng víi së h÷u Nhµ Níc.
NÒn kinh tÕ c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn th× ®¬ng nhiªn lµ nã bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u, trong ®ã kinh tÕ quèc doanh gi÷ vÞ trÝ then chèt, liªn kÕt vµ hç chî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn theo híng cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh. Nhµ níc qu¶n lý kinh tÕ víi t c¸ch lµ c¬ quan cã quyÒn lùc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©n vµ lµ ®¹i diÖn ®èi víi tµi s¶n së h÷u cña toµn d©n.
ë níc ta hiÖn nay, nh hiÕn ph¸p vµ luËt ®Êt ®ai ®· quy ®Þnh râ: “§Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n”. xÐt vÒ mÆt kinh tÕ ®Êt ®ai lµ ph¬ng tiÖn tån t¹i c¬ b¶n cña c¶ mét c«ng ®ång x· héi. XÐt vÒ mÆt x· héi ®Êt ®ai lµ l·nh thæ n¬i c¬ tró cña c¶ mét céng ®ång. ThÕ nhng khi xÐt trªn c¶ hai ph¬ng diÖn cã thÓ nãi r»ng ®Êt ®ai kh«ng thÓ lµ ®èi tîng së h÷u cña riªng ai. Tuy nhiªn, suy cho cïng, ®Êt còng lµ t liÖu s¶n xuÊt, hay nãi chÝnh s¸c h¬n, ®ã lµ mét bé phËn quan träng cña t liÖu s¶n xuÊt. Bëi thÕ, dï lµ ®Æc biÖt th× trong nÒn kinh tÕ hµng hãa, nã vÉn ph¶i vËn ®éng theo quy luËt cña thÞ trêng vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña quy luËt ®ã. ViÖc ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n mµ nhµ níc lµ ngêi ®¹i diÖn së h÷u vµ qu¶n lý kh«ng m©u thuÉn víi viÖc trao quyÒn cho c¸c hé n«ng d©n, kÓ c¶ quyÒn chuyÓn nhîng, quyÒn sö dông ®Êt ®ai nÕu biÕt gi¶i quyÕt cô thÓ c¸c vÊn ®Ò së h÷u, biÕt t¸ch quyÒn së h÷u víi quyÒn sö dông. Ch¼ng h¹n nh ruéng ®Êt vÉn thuéc quyÒn së h÷u toµn d©n song ngêi n«ng d©n cã quyÒn sö dông æn ®Þnh l©u dµi th× cã thÓ ®em l¹i mét søc bËt cho sù ph¸t triÓn vña lùc lîng s¶n xuÊt vµ sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ nãi chung. V¨n kiÖn ®¹i héi VII cña §¶ng ta ®· chØ râ “trªn c¬ së chÕ ®é së h÷u toµn d©n vÒ ®Êt ®ai, ruéng ®Êt ®îc giao cho ngêi n«ng d©n sö dông l©u dµi. Nhµ níc quy ®Þnh b»ng luËt ph¸p c¸c vÊn ®Ò vÒ thõa kÕ, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt…” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII – Nhµ suÊt b¶n sù thËt – Hµ néi n¨m 1991). Nh vËy h×nh thøc së h÷u toµn d©n ë níc ta hiÖn nay ®· ®îc x¸c ®Þnh theo néi dung míi, cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó thùc sù trë thµnh nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ.
VÒ së h÷u nhµ níc.
Trong thêi kú bao cÊp tríc ®©y kh«ng chØ cã níc ta mµ cßn nh÷ng níc kh¸c trong hÖ thèng c¸c níc XHCN thêng ®ång nhÊt së h÷u nhµ níc víi së h÷u toµn d©n. Do nhÇm lÉn nh vËy mµ trong mét thêi gian kh¸ l©u, ngêi ta thêng bá quyªn h×nh thøc së h÷u nhµ níc chØ quan t©m ®Æc biÖt ®Õn së h÷u toµn d©n víi chÕ ®é c«ng h÷u tån t¹i díi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ. Vµ còng bëi së h÷u toµn d©n g¾n kÕt víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh mµ chóng ta ra søc quèc doanh hã nÒn kinh tÕ víi niÒm tin cho r»ng chØ nh vËy míi cã CNXH nhiÒu h¬n. Thùc ra, víi quan niÖm ®ã, së h÷u toµn d©n ®· trë thµnh së h÷u kh«ng ph¶i lµ mét chñ thªt cô thÓ nµo c¶.
Trong x· héi mµ Nhµ níc cßn tån t¹i th× së h÷u cña toµn d©n cha cã ®iÒu kiÖn vËn ®éng trªn bÒ mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ nãi chung. H×nh thøc së h÷u nhµ níc xÐt vÒ tæng thÓ, míi chØ lµ kÕt cÊu bªn ngoµi cña së hò. Cßn kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u nhµ níc ë níc ta cã lÏ lµ chñ yÕu ë quyÒn së h÷u ®ã ë khu vùc kinh tÕ quèc doanh, khu vùc c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
VÒ së h÷u tËp thÓ:
ë níc ta tríc ®©y cã së h÷u tËp thÓ chñ yÕu tån t¹i díi h×nh thøc HTX (gåm c¶ HTX n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp) víi néi dung lµ c¶ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu lµ cña chung mµ c¸c x· viªn lµ chñ së h÷u chÝnh. V× vËy víi h×nh thøc së h÷u nµy, quyÒn mua b¸n hoÆc chuyÓn nhîng t liÖu s¶n xuÊt, trong thùc tÕ s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hoa ë níc ta riÔn ra hÕt søc phøc t¹p. QuyÒn cña c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt thêng rÊt h¹n chÕ, song ®«i khi l¹i cã t×nh tr¹ng lam quyÒn. Sù kh«ng x¸c ®Þnh, sù nhËp nh»ng víi quyÒn së h÷u nhµ níc vµ së h÷u t nh©n tr¸ h×nh còng lµ hiÖn tîng phæ biÕn. §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ã, trong bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quyÒn mua b¸n vµ chuyÓn nhîng t liÖu s¶n xuÊt ®èi víi c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ cã nh vËy th× së h÷u tËp thÓ míi cã thÓ h×nh thµnh h×nh thøc së h÷u cã hiÖu qu¶.
Chóng ta ®· biÕt, HTX kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc riªng cã, ®Æc trng cho CNXH, nhng nã lµ mét h×nh thøc së h÷u kinh tÕ tiÕn bé trong thêi kú qu¸ ®é ®i lª CNXH. V× vËy chóng ta duy tr× vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a h×nh thøc së h÷u nµy khi x©y dùng CNXH nh V.I lª nin ®· kh¼ng ®Þnh “chÕ ®é cña ngêi x· viªn hîp t¸c x· v¨n minh lµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa.”
HTX lµ nhu cÇu thiÕt thùc cña nÒn kinh tÕ hé gia ®×nh, cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. Khi lùc lîng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhá ph¸t triÓn tíi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, nã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh hîp t¸c. trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hµng hãa, c¸c nhu cÇu vÒ vèn, cung øng vËt t, tiªu thô s¶n phÈm… ®ßi hái c¸c hé s¶n xuÊt ph¶i hîp t¸c víi nhau míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh nhu c©ï ®ã ®· liªn kÕt nh÷ng ngêi lao ®éng l¹i víi nhau lµm n¶y sinh qua hÖ së h÷u tËp thÓ, thùc tiÔn cho thÊy, ë níc ta hiÖn nay ®· cã nh÷ng h×nh thøc HTX kiÓu míi ro nhu c©ï tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng ”HTX ®· ®îc tæ chøc trªn c¬ së ®ãng gãp cæ phÇn vµ sù tham gia lao ®éng trùc tiÕp cña x· viªn, ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ theo cæ phÇn, mçi x· viªn cã quyÒn nh nhau ®èi víi c«ng viÖc chung.” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam, v¨n kiÖn §¹i Héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII – Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ néi 1996). ®iÒu nµy cho thÊy kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u tËp thÓ ®· thay ®æi phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn ë ®Êt níc ta hiÖn nay.
+) M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ môc tiªu x©y dùng con ngêi XHCN.
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cho r»ng muèn x©y dùng CNXH tríc hÕt ph¶i cã con ngêi XHCN. YÕu tè con ngêi gi÷ vai trß cùc kú quan träng trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng, bëi v× con ngêi lµ mét chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, cña mäi nhuån cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n ho¸. Con ngêi ph¸t triÓn cao trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt , phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc, lµ ®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi, lµ môc tiªu cña CNXH. Chóng ta ph¶i b¾t ®Çu tõ con ngêi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t.
Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a con ngêi víi con ngêi ®îc biÓu hiÖn th«ng qua thÞ trêng, tøc lµ th«ng qua viÖc mua b¸n, trao ®æi hµng hãa tiÒn tÖ trªn thÞ trêng, trong kinh tÕ thÞ trêng, c¸c quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ ph¸t triÓn, më réng, bao qu¸t trªn mäi lÜnh vùc, cã ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng. Do nÈy sinh vµ ho¹t ®éng kh¸ch quan trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh kinh tÕ thÞ trêng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ tr×nh ®é v¨n minh vµ ph¸t triÓn x· héi lµ nh©n tè ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, trëng kinh tÕ, thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn. Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ trêng, còng cã nh÷ng khuyÕt tËt nh sù c¹nh tranh l¹nh lïng, tÝnh tù ph¸t mï qu¸ng dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n, thÊt nghÞªp, khñng ho¶ng chu kú.
XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta ®· thÊy r»ng ®æi míi ë níc ta hiÖn nay, kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ngêi nÕu thiÕu yÕu tè kinh tÕ thÞ trêng. Do hËu qu¶ cña nhiÒu chiÕn tranh, cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, cña c¬ chÕ tËp chung quan liªu bao cÊp… NÒn kinh tÕ níc ta ®· bÞ tôt hËu nghiªm träng so víi khu vùc vµ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh ®ã, kinh tÕ thÞ trêng lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®a nÒn kinh tÕ níc ta ra khái khñng ho¶ng vµ ph¸t triÓn, phôc håi s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng trëng, b¾t kÞp bíc tiÕn cña thêi ®¹i. Trªn c¬ së ®ã, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao, nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vÒ vËt chÊt vÒ c¬ b¶n ngµy cµng ®îc ®¸p øng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng, con ngêi kh«ng thÓ cã c¬ thÓ khoÎ m¹nh nÕu thiÕu ¨n, thiÕu mÆc, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn y tÕ hiÖn ®¹i ®Ó ch¨m sãc gi÷ g×n søc khoÎ. Con ngêi kh«ng thÓ cã trÝ tuÖ minh mÉn, ph¸t triÓn nÕu c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt tiÕn hµnh c¸c ®iÒu kiÖn häat ®éng häc tËp. ViÖc x©y dùng, cñng cè, hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®inh híng XHCN còng ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ngêi cho thÕ kû XXI.
§©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng, ®¸ng ®îc ph¸t huy. Nã thÓ hiÖn sù ph¸t hiÖn vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kh¸ch quan cña x· héi, qu¸ tr×nh biÖn chøng ®i lªn XHCN tõ kh¸ch quan ®ang trë thµnh nhËn thøc chñ quan trªn quy m« toµn x· héi.
Bªn c¹nh ®ã, cã mét khÝa c¹nh kh¸c còng cÇn ®îc ®Ò cËp ®Õn: kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta hiÖn nay kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nguån lùc con ngêi mµ cßn t¹o ra m«i trêng thÝch hîp cho con ngêi, ®iÒu ®ã buéc con ngêi ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o linh ho¹t. cã t¸c phong nhanh nh¹y. cã ®Çu ãc quan s¸t, ph©n tÝch vµ thÝch nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã, n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn,cña con ngêi gãp phÇn lµn gi¶m ®i sù chËm ch¹p vµ tr× trÖ vèn cña ngêi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu tõ ngÇn ®êi con ngêi viÖt nam. Kinh tÕ thÞ trêng ®· më réng c¸c quan hÖ bu«n b¸n giao lu ch÷ tÝn trong chÊt lîng vµ giao dÞch… ®©y còng lµ híng tèt ®Ñp bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong hÖ gi¶i trÝ cña con ngêi viÖt nam.
Tuy nhiªn cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i, kinh tÕ thÞ trêng kh«ng nh÷ng kh«ng lµm cho ngêi ta n¨ng ®éng h¬n, tèt ®Ñp h¬n, mµ ngîc l¹i, cßn lµm tha ho¸ b¶n chÊt con ngêi, biÕn con ngêi thµnh g· n« lÖ sïng b¸i ®ång tiÒn hoÆc kÎ ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n, s½n sµng chµ ®¹p lªn nh©n phÈm, v¨n ho¸, ®¹o ®øc, ch©n lý… bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, kinh tÕ thÞ trêng còng cã nhiÒu khuyÕt tËt, h¹n chÕ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng sÊu. §¬n gi¶n vÝ dô nh: tÖ n¹n th¬ng m¹i ho¸ trêng häc, xem nhÑ truyÒn thèng t«n s träng ®¹o. Quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµm s«i ®éng thÞ trêng nhng còng lµm xãi mßn nh©n c¸ch vµ phÈm chÊt x· héi ®Ó ®a ®Õn rèi lo¹n, khñng ho¶ng cho gia ®×nh, h¹t nh©n – tÕ bµo cña x· héi, n¹n cê b¹c, rîu chÌ, m¹i d©m, ma tuý, bu«n lËu, hèi lé, tham nhòng…§ã lµ nh÷ng c¨n bÖnh trÇm kh«ng rÔ bÒ kh¾c phôc trong kinh tÕ thÞ trêng. ThËt kh«ng sai khi h×nh dung kinh tÕ thÞ trêng lµ con dao hai lìi, nÕu dïng kh«ng cÈn thËn sÏ bÞ ®øt ngay.
Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy, kinh tÕ thÞ trêng lµ môc tiªu x©y dùng con ngêi XHCN lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn níc ta hiÖn nay. §©y chÝnh lµ hai mÆt ®èi lËp nhau cña mét m©u thuÉn x· héi, ph¸t huy nh÷ng nguån lùc con ngêi, võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè ®Çu ®éc con ngêi. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn ®©y kh«ng ph¶i lµ gi¶n ®¬n, ®èi víi níc ta m©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ngêi ®îc gi¶i quyÕt b»ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, b»ng sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng CNXH. §¶ng ta s¸c ®Þnh “s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng ®èi lËp víi CNXH mµ lµ thµnh tùu ph¸t triÓn nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan, cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng XHCN vµ c¶ khi CNXH ®· ®îc x©y dùng .” Nh vËy §¶ng ta v¹ch râ sù thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ môc tiªu x©y dùng XHCN. ViÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý tÇm vÜ m« cu¶ nhµ níc, ®ång x¸c nhËn ®Çy ®ñ chÕ ®é tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn tèt c¸c vÊn ®Ò nµy sÏ ph¸t huy ®îc nh÷ng tiªu cùc, khiÕm khuyÕt cña c¬ chÕ thÞ trêng, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i híng vµo phôc vô c«ng cuéc x©y dùng nguån lùc con ngêi. CÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ gi¸o dôc nh»m lo¹i bá t©m lý sïng b¸i ®ång tiÒn, bÊt chÊp ®¹o lý coi thêng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n, ph¶i gia søc ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn nh©n ®¹o, thÈm mü, c¸c di s¶n v¨n ho¸ nghÖ thuËt cña d©n téc nh néi dung nghÞ quyÕt TW 5 ®· nªu. §©y chÝnh lµ c«ng cô, lµ ph¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¸c ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®· nªu trªn.
KÕt luËn
M©u thuÉn lµ mét hiÖn tîng kh¸ch quan phæ biÕn h×nh thµnh nh÷ng cÊu tróc vµ thuéc tÝnh bªn trong cã tù nh©n cña tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn tîng trong b¶n th©n thÕ giíi kh¸ch quan… Do ®ã trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ph©n tÝch tõng mÆt ®éc lËp t¹o thµnh m©u thuÉn cô thÓ ®Ó nhËn thøc b¶n chÊt khuynh híng vËn ®éng, ph¸t triÓn sù vËt hiÖn tîng.
CÇn n¾m v÷ng nguyªn t¾c ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. §ã lµ sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ®èi lËp diÔn ra theo quy luËt ph¸ vì nh÷ng c¸i cò ®Ó thiÕt lËp c¸i míi tiÕn bé h¬n. V× vËy, trong ®êi sèng x· héi, mäi hµnh vi ®Êu tranh cÇn ®îc coi lµ ch©n chÝnh khi nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn.
Trong thêi kú chuyÓn nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam tõ kÕ ho¹ch tËp chung quan liªu bao cÊp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Chñ tr¬ng l·nh ®¹o cña §¶ng lµ rÊt ®óng ®¾n tuy nhiªn trong thùc hiÖn cßn nhiÒu thiÕu sãt, m©u thuÉn gi÷a c¸c vÊn ®Ò nÈy sinh, nhng nh÷ng m©u thuÉn ®ã l¹i ®ßi hái chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt cã nh thÕ nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn theo ®óng nghÜa ®æi míi cña nã.
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
1. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c LªNin tËp 2 (nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia).
2. T¹p chÝ triÕt häc sè 1 (101) th¸ng 2 n¨m 1998.
3. T¹p chÝ triÕt häc sè 1 (107) th¸ng 2 n¨m 1999.
4. T¹p trÝ triÕt häc sè 3(103) th¸ng 6 n¨m 1998.
5. ViÖc nam chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng
(häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia).
6. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VII.
7. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII.
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu
1
Néi dung
3
I. Lý luËn chung
3
II.TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam
5
III. MÉu thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam
6
KÕt luËn
16
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Quy luật mâu thuẫn trong phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.DOC