Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập với việc phân tích hệ thống các mâu thuẫn biện chứng của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay

.Më ®Çu Cïng víi xu thÕ cña thêi ®¹i vµ thÕ giíi th× viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña ViÖt Nam lµ tÊt yÕu. Vµo nh÷ng n¨m 70 , cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX , khi mµ nh÷ng khñng ho¶ng kinh tÕ trong hÖ thèng c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh ®iÓm, ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi t×nh tr¹ng nµy . Tr­íc t×nh h×nh nµy , §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu , bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mµ mèc ®¸nh dÊu lµ §¹i héi §¶ng VI (th¸ng 12 n¨m 1986). Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt cho tíi nay víi rÊt nhiÒu mÆt ­u ®IÓm. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , n­íc ta kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n . Theo quan ®IÓn triÕt häc duy vËt biÖn chøng th× bÊt cø mét sù vËt , hiÖn t­îng nµo còng chøa ®ùng trong nã nh÷ng m©u thuÉn cña c¸c mÆt ®èi lËp . §iÒu nµy còng ®óng trong nÒn kinh tÕ thÞ truêng ë ViÖt Nam hiÖn nay, trong lßng nã ®ang chøa ®ùng c¸c m©u thuÉn . Trong giai ®o¹n chuyÓn tiÕp nµy , tr­íc hÕt ®ã lµ m©u thuÉn cña sù xuÊt hiÖn c¬ chÕ míi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ c¬ chÕ cò trong nÒn kinh tÕ tËp trung , quan liªu , bao cÊp ; m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu ph¸t triÓn víi kiÕn tróc th­îng tÇng vÒ mÆt chÝnh trÞ , ph¸p lý , quan ®iÓm , t­ t­ëng . M©u thuÉn gi÷a tÝnh tù ph¸t cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng (theo chñ nghÜa t­ b¶n) víi ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , m©u thuÉn gi÷a mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng… Nh÷ng m©u thuÉn nµy ®ang hiÖn diÖn vµ t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc . ViÖc nhËn thøc râ vÊn ®Ò nµy vµ gi¶i quyÕt chóng cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay . §©y lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta . NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy vµ b»ng nh÷ng kiÕn thøc thu ®­îc trong n¨m häc võa qua t«i chän ®Ò tµi: "Quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp víi viÖc ph©n tÝch hÖ thèng c¸c m©u thuÉn biÖn chøng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay. I.C¬ së lý luËn. I.1.LÞch sö nh÷ng t­ t­ëng triÕt häc chñ nghÜa duy vËt tr­íc M¸c vÒ m©u thuÉn . Tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i kh¸c nhau vµ c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cao cña c¸c t­ t­ëng triÕt häc nh©n lo¹i c¸c quan niÖm vÒ m©u thuÉn kh¸c nhau còng thay ®æi. Mçi thêi ®¹i , mçi tr­êng ph¸i l¹i cã nh÷ng lý gi¶i kh¸c nhau vÒ m©u thuÉn , vÒ c¸c mÆt ®èi lËp , v× triÕt häc lu«n ph¸t sinh tõ nh÷ng bèi c¶nh lÞch sö nhÊt ®Þnh . Thø nhÊt lµ triÕt häc thêi cæ ®¹i mµ ®iÓn h×nh lµ ba nÒn triÕt häc lín ®ã lµ Trung Hoa , Hy L¹p vµ Ên §é . TriÕt häc Trung Hoa ®· xuÊt hiÖn rÊt l©u vµo cuèi thÕ kû thø II tr­íc c«ng nguyªn. Tuy nhiªn , ph¶i ®Õn cuèi thêi Xu©n thu _ ChiÐn quèc , c¸c hÖ thèng triÕt häc lín cña Trung Quèc míi xuÊt hiÖn . Nh÷ng quan ®iÓm biÖn chøng vÒ m©u thuÉn thêi kú nµy xuÊt hiÖn tuy cßn s¬ khai. VÝ dô nh­ tr­êng ph¸i ¢m – D­¬ng . ph¸i ¢m – D­¬ng nh×n nhËn mäi tån t¹i kh«ng ph¶i trong tÝnh ®ång nhÊt tuyÖt ®èi còng kh«ng ph¶i trong sù lo¹i trõ biÖt lËp kh«ng thÓ t­¬ng ®ång . Tr¸i l¹i tÊt c¶ bao hµm sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp gäi lµ sù thèng nhÊt ¢m – D­¬ng. Quy luËt nay thõa nhËn mäi thùc t¹i trªn tinh thÇn biÖn chøng lµ trong c¸i mÆt ®èi lËp kia – Ýt nhÊt còng ë tr¹ng th¸i tiÒm n¨ng sinh thµnh. TriÕt häc Ên §é th× ®­a ra ph¹m trï “v« ng¶”, “v« th­êng”(cña tr­¬ng ph¸i PhËt Quèc ). “Mét tån t¹i “ nµo ®ã ch¼ng ph¶i lµ nã mµ lµ “tæng hîp”, “héi häp” cña nh÷ng c¸i kh«ng ph¶I lµ nã mµ nhê héi ®ñ nh©n – duyªn . Kh«ng cã tån t¹i nµo ®éc lËp tuyÖt ®èi víi tån t¹i kh¸c Nh­ng ®· nh­ vËy th× tÊt yÕu ph¶i ®i ®Õn mét kh¼ng ®Þnh vÒ lÏ v« th­êng . V« th­êng lµ ch¼ng “th­êng h»ng” , “th­êng h»ng “ lµ c¸i bÊt biÕn, ch¼ng bÊt biÕn lµ biÕn ®éng , biÕn tøc lµ biÕn ®éng . Cã thÓ nãi , cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc kinh tÕ – x· héi c¸c t­ t­ëng vÒ m©u thuÉn còng ngµy cµng râ nÐt. Hªraclit – nhµ triÕt häc lín nhÊt cña Hy L¹p cæ ®¹i ë thêi kú ®Çu cña nã th× pháng ®o¸n r»ng: m©u thuÉn tån t¹i trong mäi sù vËt cña thÕ giíi . Theo «ng , c¸c mÆt ®èi lËp g¾n bã , quy ®Þnh , rµng buéc víi nhau. Heraclit cßn kh¼ng ®Þnh vò trô lµ mét thÓ thèng nhÊt nh­ng trong lßng nã lu«n diÔn ra c¸c cuéc ®Êu tranh cña c¸c lùc l­îng ®èi lËp, nhê vËy vò trô tån t¹i vµ vËn ®éng . V× thÕ ®Êu tranh lµ “cha ®Î cña tÊt c¶ , lµ «ng hoµng cña tÊt c¶”. Tr¶i qua h¬n mét ngµn n¨m ®ªm dµi trung cæ , nÒn triÕt häc thêi kú nµy chñ yÕu lµ triÕt häc linh viÖn tËp trung vµo c¸i chung vµ c¸i riªng . Sang ®Õn triÕt häc T©y ¢u thêi phôc h­ng vµ cËn ®¹i cïng víi nh÷ng thµnh tùu vÒ khoa häc tù nhiªn th× sù ®Êu tranh gi÷a triÕt häc duy t©m vµ triÕt häc duy vËt còng diÔn ra hÕt søc gay g¾t . Nh­ng c¸c quan ®IÓm thêi kú nµy vÉn r¬i nhiÒu vµo siªu h×nh , m¸y mãc .Tíi triÕt häc cæ ®iÓn §øc míi thùc sù bao hµm nh÷ng t­ t­ëng triÕt häc tiÕn bé . C¸ch m¹ng vµ khoa häc . TriÕt häc cæ diÓn §øc ®· ®¹t ®­îc tr×nh ®é kh¸i qu¸t vµ t­ duy trõu t­îng rÊt cao víi nh÷ng hÖ thèng kÕt cÊu chÆt chÏ , thÓ hiÖn mét tr×nh ®é t­ duy tµi biÖn th©m cao v­ît xa tÝnh trùc quan , siªu h×nh cña nÒn triÕt häc Anh – Ph¸p ë thÕ kû XVII – XVIII, do vËy c¸c t­ t­ëng triÕt häc vÒ m©u thuÉn ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ §¹i biÓu ®Æc tr­ng cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc lµ Hªghen . I.2.Quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vÒ m©u thuÉn. Mçi sù vËt hiÖn t­îng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt ®èi lËp , c¸c thuéc tÝnh , c¸c khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau , ®èi lËp nhau… *Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp . Kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp trong quy luËt m©u thuÉn lµ sù kh¸i qu¸t c¸c mÆt , c¸c khuynh h­íng , c¸c thuéc tÝnh tr¸i ng­îc nhau trong mét chØnh thÓ lµm nªn sù vËt , hiÖn t­îng . Mçi m©u thuÉn ph¶i cã hai mÆt ®èi lËp . Nh­ng kh«ng ph¶i hai mÆt ®èi lËp bÊt kú cña mét mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn . ChØ nh÷ng mÆt ®èi lËp nµo n»m trong mét chØnh thÓ cã quan hÖ kh¨ng khÝt víi nhau , t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau míi t¹o thµnh m©u thuÉn . M©u thuÉm lµ mét chØnh thÓ , trong ®ã c¸c mÆt ®èi lËp võa ®Êu tranh , võa thèng nhÊt víi nhau . Trong mét m©u thuÉn , hai mÆt ®èi lËp cã quan hÖ thèng nhÊt víi nhau. Kh¸i niÖm “thèng nhÊt” trong quy luËt m©u thuÉn cã nghÜa lµ hai mÆt ®èi lËp liªn hÖ víi nhau, rµng buéc nhau , quy ®Þnh nhau ,mÆt nµy lÊy mÆt kia lµm tiÒn ®Ò tån t¹i cña m×nh . NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt . Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt , hiÖn t­îng nµo vµ ng­îc l¹i . VÝ dô :trong sinh vËt hai mÆt ®èi lËp ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸ thèng nhÊt víi nhau , nÕu chØ lµ mét qu¸ tr×nh th× sinh vËt sÏ bÞ chÕt .Trong x· héi t­ b¶n , giai cÊp t­ s¶n vµ giai cÊp v« s¶n lµ hai mÆt ®èi lËp thèng nhÊt víi nhau , nÕu kh«ng cã giai cÊp v« s¶n víi t­ c¸ch lµ giai cÊp b¸n søc lao ®éng cho giai cÊp t­ s¶n , th× còng kh«ng cã giai cÊp t­ s¶n tån t¹i víi t­ c¸ch lµ mét giai cÊp mua søc lao ®éng cña giai cÊp v« s¶n ®Ó bãc lét gi¸ trÞ thÆng d­… Tuy nhiªn , khai niÖm “thèng nhÊt “ nµy chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi . B¶n th©n néi dung kh¸i niÖm còng ®· nãi lªn tÝnh chÊt t­¬ng ®èi cña nã . Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch rêi sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a chóng . Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i träng cïng mét sù vËt thèng nhÊt nh­ mét chØnh thÓ trän vÑn nh­ng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÒu chØnh chuyÓn ho¸ lÉn nh©u t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt . Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ , bµi trõ , phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau . VÝ dô : lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÈt trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp , m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra rÊt quyÕt liÖt vµ gay g¾t . ChØ cã thÓ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc chia thµnh nhiÒu giai ®o¹n . Th«ng th­êng khi nã míi xuÊt hiÖn , hai mÆt ®èi lËp ch­a thÓ hiÖn râ xung kh¾c gay g¾t ng­êi ta gäi ®ã lµ giai ®o¹n kh¸c nhau . TÊt nhiªn kh«ng ph¶i bÊt kú sù kh¸c nhau nµo còng ®­îc gäi lµ m©u thuÉn . ChØ nh÷ng sù kh¸c nhau nµo cïng tån t¹i trong cïng mét sù vËt cã liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau , ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau , t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn th× hai mÆt ®èi lËp ®ã míi h×nh thµnh b­íc ®Çu cña mét m©u thuÉn . Khi hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn xung ®ét gay g¾t , nã biÕn thµnh ®éc lËp . Sù vËt cò mÊt ®i , sù vËt míi h×nh thµnh . Sau khi m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp cò ®­îc thay thÕ bëi sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi , hai mÆt ®èi lËp míi l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ t¹o thµnh m©u thuÉn .M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt , sù vËt míi xuÊt hiÖn . Cø nh­ thÕ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp ®Õn cao . ChÝnh v× vËy Lªnin kh¼ng ®Þnh “sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp “. Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp , Lªnin chØ ra r»ng :’MÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã – nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®­îc sù vËt , sù vËt tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan . Song b¶n th©n sù thèng nhÊt chØ lµ t¹m thêi . §Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi . Nã diÔn ra th­êng xuyªn , liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt . KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i æn ®Þnh , còng nh­ khi chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt . Lªnin viÕt :”sù thèng nhÊt (phï hîp , ®ång nhÊt ,t¸c dông ngang nhau )cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiªn , t¹m thêi , thoang qua trong t­¬ng ®èi . Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh­ sù ph¸t triÓn , sù vËn ®éng tuyÖt ®èi”. *ChuyÓn hãa cña c¸c mÆt ®èi lËp . Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn tíi sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng . ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh , héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn chuyÓn ho¸ , bµi trõ , phñ ®Þnh lÉn nhau . Trong giíi tù nhiªn , chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp th­êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t , cßn trong x· héi chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp diÔn ra nhÊt thiÕt ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi Do ®ã , kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n , m¸y mãc . Th«ng th­êng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc : +Ph­¬ng thøc thø nhÊt :MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë mét tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt . VÝ dô :Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi ë tr×nh ®é cao h¬n. +Ph­¬ng thøc thø hai:C¶ hai mÆt ®èi lËp ®Òu chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh hai mÆt ®èi lËp hoµn toµn míi . VÝ dô :NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn ho¸ tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung , quan liªu , bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . Tõ m©u thuÉn trªn cho ta thÊy trong thÕ giíi thùc , bÊt kú sù vËt , hiÖn t­îng nµo còng chøa ®ùng trong nã nh÷ng mÆt nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn . M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan , phæ biÕn cña thÕ giíi . M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt , sù vËt cò mÊt ®i , sù vËt míi h×nh thµnh . Sù vËt míi l¹i n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi . C¸c mÆt ®èi lËp nµy ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau dÓ t¹o thµnh sù vËt míi h¬n . Cø nh­ vËy c¸c sù vËt , hiªn t­îng trong thÕ giíi kh¸ch quan th­êng xuyªn biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng . V× vËy m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. II.TÝnh tÊt yÕu vµ m©u thuÉn b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. II.1.tÝnh tÊt yÕu cña qu¸ trÜnh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. * ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¾ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc . Nh­ ®· biÕt ,kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt cña v¨n minh nh©n lo¹i .Tõ tr­íc ®Õn nay nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn chñ yÕu d­íi chñ nghÜa t­ b¶n. Ngµy nay , kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn tíi tr×nh ®é kh¸ cao vµ phån thÞnh ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ v¹n n¨ng. Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc nã cßn cã mÆt tr¸i , cã khuyÕt tËt tõ trong b¶n chÊt cña nã do chÕ ®é së h÷u t­ b¶n t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt chi phèi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt , cµng ngµy m©u thuÉn cña chñ nghÜa t­ b¶n cµng béc lé s©u s¾c , kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò x· héi , lµm t¨ng thªm bÊt c«ng vµ bÊt æn cña x· héi , ®µo s©u thªn hè ng¨n c¸ch gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo. ChÝnh v× thÕ mµ , nh­ C.M¸c ®· ph©n tÝch vµ dù b¸o , chñ nghÜa t­ b¶n tÊt yÕu ph¶i ®­îc thay thÕ bëi mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vµ chÕ ®é míi v¨n minh h¬n , nh©n ®¹o h¬n. Chñ nghÜa t­ b¶n , mÆc dï ®· vµ ®ang t×m mäi c¸ch ®Ó tù ®iÒu chØnh vµ tù thÝch nghi, nh­ng do m©u thuÉn tõ trong b¶n chÊt cña nã , chñ nghÜa t­ b¶n kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt ®­îc , cã ch¨ng nã chØ t¹m thêi xoa dÞu ®­îc chõng nµo m©u thuÉn mµ th«i . NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i ®ang ngµy cµng thÓ hiÖn xu h­íng tù phñ ®Þnh vµ tù tiÕn ho¸ ®Ó chuyÓn sang mét giai ®o¹n hËu c«ng nghiÖp , theo xu h­íng x· héi ho¸ . §©y lµ tÊt yÕu kh¸ch quan , lµ quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi . Nh©n lo¹i muèn tiÕn lªn , x· héi muèn ph¸t triÓn th× døt kho¸t kh«ng thÓ dõng l¹i ë kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa . M« h×nh chñ nghÜa x· héi kiÓu X« ViÕt lµ mét kiÓu tæ chøc x· héi , tæ chøc kinh tÕ muèn sím kh¾c phôc khuyÕt tËt cña chñ nghÜa t­ b¶n, muèn nhanh chãng x©y dùng mét x· héi tèt ®Ñp h¬n , mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt v¨n minh hiÖn ®¹i h¬n chñ nghÜa t­ b¶n . Nh­ng cã lÏ , do n«n nãng , lµm tr¸i quy luËt , kh«ng n¨ng ®éng , kÞp thêi ®iÒu chØnh khi cÇn thiÕt cho nªn rót côc ®· kh«ng thµnh c«ng . Liªn X« kh¾c phôc sù nãng véi b»n c¸ch ®­a ra thùc hiÖn “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi “(NEP) mµ néi dung c¬ b¶n cña nã lµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, chÊp nhËn ë møc ®é nhÊt ®Þnh c¬ chÕ thÞ tr­êng Muèn thÕ , Nga cÇn ph¶i sö dông quan hÖ tiÒn tÖ – hµng ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn , ®Æc biÖt lµ sö dông chñ nghÜa t­ b¶n nhµ n­íc ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt . Tuy chØ míi thùc hiÖn trong mét thêi gian ng¾n nh­ng NEP ®· ®em l¹i nh÷ng kÕ qu¶ tÝch cùc cho n­íc Nga:håi phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, nhiÒu nghµnh kinh tÕ ho¹t ®éng n¨ng ®éng , nhén nhÞp h¬n . TiÕc r»ng , t­ tuëng cña V.I.Lªnin vÒ x©y dùng chñ nghÜa x· héi víi chÝnh s¸ch NEP ®· kh«ng ®­îc tiÕp tôc thùc hiÖn sau ®ã . Vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, nh÷ng khuyÕt tËt cña m« h×nh kinh tÕ X« ViÕt béc lé ra rÊt râ céng víi sù yÕu kÐm trong c«ng t¸c l·nh ®¹o , qu¶n lý lóc bÊy giê ®· lµm cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng tr× trÖ . Mét sè nhµ l·nh ®¹o chñ chèt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc Liªn X« lóc ®ã muèn thay ®æi t×nh h×nh b»ng c«ng cuéc c¶i c¸ch , c¶i tæ nh­ng víi mét “ t­ duy” chÝnh trÞ míi , hä ®· m¾c sai lÇm nghiªm träng cùc ®oan , phiÕn diÖn ®·n tíi sù tan r· cña Liªn X« vµ sù sôp ®æ cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa thÕ giíi , ®· lµm lé râ nh÷ng khuyÕt tËt cña m« h×nh kinh tÕ cøng nh¾c , phi thÞ tr­êng , mÆc dï nh÷ng khuyÕt tËt ®ã kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n tÊt yÕu dÉn tíi sù sôp ®æ . ViÖt nam lµ mét n­íc nghÌo , kinh tÕ kü thuËt l¹c h©u , tr×nh ®é x· héi cßn thÊp , bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ , di lªn chñ nghÜa x· héi lµ môc tiªu lý t­ëng cña nh÷ng ng­êi céng s¶n vµ nh©n d©n ViÖt Nam , lµ kh¸t väng thiªng liªng ngµn ®êi cña nh©n d©n ViÖt Nam . Nh­ng ®i lªn chñ nghÜa x· héi b»ng c¸ch nµo? §ã lµ c©u hái lín vµ cùc kú hÖ träng , muèn tr¶ lêi thËt kh«ng ®¬n gi¶n . Chóng ta ®· ¸p dông m« h×nh chñ nghÜa x· héi kiÓu X« ViÕt , m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung mang tÝnh bao cÊp . M« h×nh nµy ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng , nhÊt lµ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thêi kú ®Êt n­íc cã chiÕn tranh. Nh­ng vÒ sau m« h×nh nµy béc lé nh÷ng khuyÕt ®iÓm ;vµ trong c«ng t¸c chØ ®¹o còng ph¹m ph¶i mét sè sai lÇm mµ nguyªn nh©n s©u xa cña nh÷ng sai lÇm ®ã lµ bÖnh gi¸o ®iÒu , chñ quan , duy ý chÝ . Lèi suy nghÜ vµ hµnh ®éng ®¬n gi¶n , nãng véi kh«ng t«n trong quy luËt kh¸ch quan, nhËn thøc vÒ chñ nghÜa x· héi kh«ng ®óng víi thùc tÕ ë ViÖt Nam . Trªn c¬ së nhËn thøc ®óng ®¾n h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam , §¹i héi VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam(th¸ng 12 n¨m 1986) ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn ®Êt n­íc nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi . §¹i héi ®­a ra nh÷ng quan niÖm míi vÒ con ®­êng , ph­¬ng ph¸p x©y dùng chñ nghÜa x· héi , ®Æc biÖt lµ quan niÖm vÒ c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa trong thêi kú qu¸ ®é , vÒ c¬ cÊu kinh tÕ , thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña s¶n xuÊt hµnh ho¸ vµ thÞ tr­êng . Phª ph¸n triÖt ®Ó c¬ chÕ tËp trung , quan liªu , bao cÊp vµ kh¼ng ®Þnh chuyÓn h¼n sang h¹ch to¸n kinh doanh. §¹i héi VI lµ mét mèc ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn quan träng trong nhËn thøc cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam . *.B¶n chÊt vµ nh÷ng ®Æc tr­ng cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam Nãi kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã nghÜa ®©y kh«ng ph¶i kinh tÕ thÞ tr­êng tù do theo kiÓu t­ b¶n chñ nghÜa , còng kh«ng ph¶i kinh tÕ bao cÊp qu¶n lý theo kiÓu tËp trung quan liªu bao cÊp vµ còng ch­a hoµn toµn lµ kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa ,bëi v× ViÖt Nam ®ang ë trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi , võa cã võa ch­a cã c¸c yÕu tè cña chñ nghÜa x· héi . Chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ sù tiÕp thu cã chän läc thµnh tùu cña v¨n minh nh©n lo¹i , ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng trong viÖc thóc ®Èy søc s¶n xuÊt , x· héi ho¸ lao ®éng , c¶ tiÕn kü thuËt – c«ng nghÖ , n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm , t¹o ra nhiÒu cña c¶i , gãp phÇn lµm giµu cho x· héi vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n : ®ång thêi ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng . §©y còng lµ sù lùa chän tù gi¸c con ®­êng vµ m« h×nh ph¸t triÓn trªn c¬ së qu¸n triÖt lý luËn M¸c – Lªnin n¾m b¾t ®óng quy luËt kh¸ch quan vµ vËn dông vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam . Môc ®Ých cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt , ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi , n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n .Ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt míi , tiªn tiÕn. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u ,, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ , trong dã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o : kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c . Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc , Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng chiÕn l­îc , quy ho¹ch , kÕ ho¹ch , chÝnh s¸ch , ph¸p luËt , vµ b»ng c¶ søc m¹nh vËt chÊt cña kinh tÕ nhµ n­íc : ®ång thêi sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng , ¸p dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt , gi¶i phãng søc s¶n xuÊt , ph¸t huy mÆt tÝch cùc , h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng , b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng , cña toµn thÓ nh©n d©n . Kinh tÕ thÞ r­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ , ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt , kinh doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi . T¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi ®¶m b¶o tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn . T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc , x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc , n©ng cao d©n trÝ , gi¸o dôc vµ ®µo t¹o con ng­êi , x©y dùng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®Êt n­íc . C.M¸c kh¼ng ®Þnh r»ng:”…s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ l­u th«ng hµng ho¸ lµ nh÷ng hiÖn t­îng thuéc vÒ nhiÒu ph­¬ng thøc s¶n xuÊt hÕt søc kh¸c nhau, tuy r»ng quy m« vµ tÇm quan träng cña chóng kh«ng gièng nhau…Chóng ta hoµn toµn ch­a biÕt g× vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña nh÷ng ph­¬ng thøc s¶n xuÊt Êy vµ chóng ta ch­a thÓ nãi g× vÒ nh÷ng ph­¬ng thøc s¶n xuÊt Êy, nÕu chóng ta chØ cã nh÷ng ph¹m trï trõu t­îng cña l­u th«ng hµng ho¸ , nh÷ng ph¹m trï chung cña tÊt c¶ c¸c ph­¬ng thøc Êy”. Lùa chän m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ sù g¸n ghÐp chñ quan gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµchñ nghÜa x· héi , mµ lµ sù n¾m b¾t vµ vËn dông xu thÕ vËn ®éng kh¸ch quan cña kinh tÕ thÞ tr­êng trong thêi ®¹i hiÖn nay . §¶ng céng s¶n ViÖt nam trªn c¬ së nhËn thøc tÝnh quy luËt ph¸t triÓn cña thêi ®¹i vµ sù kh¸i qu¸t ®óc rót kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi , ®Æc biÖt lµ tõ thùc tiÔn x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Trung Quèc vµ ViÖt Nam , ®Ó ®­a ra chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , nh»m sö dông kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu tõng b­íc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi . Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi . §©y lµ mét kiÓu kinh tÕ thÞ tr­êng míi trong lÞch sö ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng . II.2.Nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam . *M©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt . Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn , vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc , theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta hiÖn nay , vÊn ®Ò lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p , m©u thuÉn gi÷a hai lùc l­îng nµy vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph­¬ng diÖn triÕt häc Mac-Lªnin , theo ®ã lùc l­îng s¶n xuÊt lµ néi dung cña sù vËt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ ý thøc cña sù vËt , lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt , lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng , lu«n thay ®æi. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt . §Ó më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn , cÇn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò b¨ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt .ChÝnh quan hÖ s¶n xuÊt tù ph¸t triÓn ®Ó ®Ó phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt , quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt , ®ã lµ quy luËt kinh tÕ chung cho sù ph¸t triÓn cña x· héi . Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra gay g¾t , quyÕt liÖt vµ cÇn ®­îc gi¶i quyÕt . Nh­ng gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo ? §ã chÝnh lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi ,c¸c cuéc chuyÓn ®æi kinh tÕ mµ c¸c cuéc chuûªn ®æi kinh tÕ ë n­íc ta lµ mét vÝ dô . Khi mét môc tiªu , mét nhiÖm vô cùc kú quan träng , thÓ hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng n­íc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ , x· héi c«ng b»ng , d©n chñ , v¨n minh . C«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ chñ tr­¬ng , biÖn ph¸p võa mang tÝnh c¸ch m¹ng võa mang tÝnh khoa häc ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi . Nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc chÝnh lµ nãi ®Õn nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt , nãi ®Õn khoa häc , ®Õn sù anh minh cña trÝ tuÖ lµ nãi ®Õn mét ph­¬ng thøc tèi ­u ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá , n«ng nghiÖp l¹c hËu , t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ së vËt chÊt – kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn. Kh«ng thÓ ¨n ®ãi mÆc r¸ch víi c¸i cuèc trªn vai céng thªm tÊm lßng céng s¶n ®Ó kiÕn thiÕt chñ nghÜa x· héi , chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . Kh¼ng ®Þnh c¸i míi , ®óng ®¾n tù b¶n th©n nã ®· bao gåm c¶ ý nghÜa phñ ®Þnh , g¹t bá c¶ quan niÖm cò sai lÇm vÒ ®iÒu kiÖn x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta . Tr­íc ®©y , chóng ta thiÕu quan t©m tíi vai trß cña trÝ tuÖ , khoa häc ®Õn viÖc t¹o lËp c¬ së vËt chÊt –kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi . B»ng chøng lµ mét thêi chóng ta coi träng kh«ng ®óng møc tÇng líp trÝ thøc vµ khoa häc trong m«i tr­êng t­¬ng quan víi ®éi ngò nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c . Do thÕ , hËu qu¶ tÊt yÕu s¶y ra lµ khoa häc ë n­íc ta chËm hoÆc kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn , ®Êt n­íc kh«ng tho¸ khái nÒn s¶n xuÊt nhá , n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ còng kh«ng thÓ nãi tíi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc . *M©u thuÉn gi÷a c¸c h×nh thøc së h÷u tr­íc ®©y vµ trong kinh tÕ thÞ tr­êng . Tr­íc ®©y , ng­êi ta quan niÖm nh÷ng h×nh thøc së h÷u trong chñ nghÜa x· héi lµ: së h÷u chñ nghÜa x· héi tån t¹i d­íi hai h×nh thøc lµ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ . Sù tån t¹i hai h×nh thøc së h÷u ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bëi hoµn c¶nh lÞch sö khi tiÕn hµnh c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa vµ x©y dùng x· héi chñ nghÜa . Sau khi giµnh ®­îc chÝnh quyÒn giai cÊp c«ng nh©n ®øng tr­íc hai h×nh thøc së h÷u t­ nh©n kh¸c nhau: së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vµ së h÷u t­ nh©n cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá. Thùc tÕ ®ßi hái giai cÊp c«ng nh©n ph¶i cã th¸i ®é gi¶i quyÕt kh¸c nhau. §èi v¬Ý h×nh thøc së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch t­íc ®o¹t hoÆc chuéc l¹i ®Ó ®­a th¼ng lªn së h÷u toµn d©n , cßn ®èi víi h×nh thøc së h÷u t­ nh©n cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá th× kh«ng thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p nh­ trªn , mµ pØai kiªn tr× gi¸o dôc , thuyÕt phôc tæ chøc hä trªn c¬ së tù nguyÖn chuyÓn lªn së h÷u tËp thÓ b»ng viÖc hîp t¸c ho¸ hai h×nh thøc . Së h÷u ®ã lµ ®Æc thï tiÕn lªn chñ nghÜa céng s¶n cña giai cÊp c«ng vµ n«ng d©n tËp thÓ. C¸c h×nh thøc së h÷u tr­íc ®©y vµ trong thêi kú qu¸ ®é chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. H¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña ®­êng lèi ®æi míi , cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiÖn . Thùc tiÔn ®· cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®­¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u , chø kh«ng ph¶i chØ bao gåm hai h×nh thøc së h÷u lµ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ nh­ quan niÖm tr­íc ®©y . Trong giai ®o¹n hiÖn nay , nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh­: së h÷u toµn d©n , së h÷u tËp thÓ , së h÷u nhµ n­íc , së h÷u c¸ thÓ vµ së h÷u hçn hîp . Trong c¸c h×nh thøc së h÷u nµy , kh¸i qu¸t l¹i chØ cã hai h×nh thøc së h÷u ®ã lµ : c«ng h÷u vµ t­ h÷u , cßn c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c chØ lµ h×nh thøc trung gian, qu¸ ®é hoÆc hçn hîp . ë ®©y mçi h×nh thøc së h÷u l¹i cã nhiÒu h×nh thøc biÓu hiÖn vÒ tr×nh ®é thÓ hiÖn kh¸c nhau. Chóng ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së cã cïng b¶n chÊt kinh tÕ vµ tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý . VÒ së h÷u toµn d©n. Tr­íc ®©y , ng­êi ta quan niÖm së h÷u toµn d©n trïng víi së h÷u nhµ n­íc . NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®­¬ng nhiªn bao g«m nhiÒu h×nh thøc së h÷u, trong ®ã kinh tÕ quèc doanh gi÷ vÞ trÝ then chèt liªn kÕt vµ hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo h­íng cã lîi cho quèc tÕ d©n sinh . Nhµ n­íc qu¶n lý kinh tÕ víi t­ c¸ch lµ c¬ quan cã quúªn lùc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©n vµ lµ ®¹i diÖn ®èi víi tµi s¶n së h÷u toµn d©n . ë n­íc ta hiÖn nay , nh­ hiÕn ph¸p vµ luËt ®Êt ®ai quy ®Þnh râ :”XÐt vµ mÆt kinh tÕ , ®Êt ®ai lµ ph­¬ng tiÖn tån t¹i cña c¶ mét céng ®ång x· héi . XÐt vÒ mÆt x· héi , ®Êt ®©i lµ n¬I c­ tró cña mét céng ®ång . ThÕ nh­ng khi xÐt trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn cã thÓ nãi ®Êt ®ai kh«ng thÓ lµ së h÷u cña riªng ai . Tuy nhiªn , suy cho cïng , ®Êt ®ai lµ t­ liÖu s¶n xuÊt , hay nãi chÝnh x¸c h¬n ®ã lµ mét bé phËn quan träng cña s¶n xuÊt . Bëi thÕ , dï lµ ®Æc biÖt th× trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , nã vÉn ph¶I ho¹t ®éng theo quy luËt cña thÞ tr­êng vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña quy luËt ®ã .ViÖc ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n mµ nhµ n­íc lµ ng­êi ®¹i diÖn , thèng nhÊt qu¶n lý kh«ng hÒ m©u thuÉn víi viÖc trao quyÒn cho c¸c hé n«ng d©n , kÓ c¶ quyÒn chuyÓn nh­îng , quyÒn sö dông ®Êt ®ai nÕu biÕt gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò së h÷u , biÕt t¸ch quyÒn së h÷u víi quyÒn sö dông . Ch¼ng h¹n nh­ ruéng ®Êt vÉn thuéc quyÒn së h÷u toµn d©n nh­ngng­êi n«ng d©n cã quyÒn sö dông æn ®Þnh l©u dµi th× cã thÓ ®em l¹i mét søc bËt cho sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt võa t¨ng c­êng cña nÒn kinh tÕ nãi chung. V¨n kiÖn ®¹i éi VII cña §¶ng ta ®· chØ râ:”Trªn c¬ së chÕ ®é së h÷u toµn d©n vÒ ®Êt ®ai ,®Êt ®­îc giao cho ng­êi n«ng d©n sö dông l©u dµi . Nhµ n­íc quy ®Þnh b»ng luËt ph¸p c¸c vÊn ®Ò vÒ thõa kÕ , chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt…” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam-v¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèclÇn thø VII-Nhµ xuÊt b¶n sù thËt-Hµ néi 1991).Nh­ vËy h×nh thøc së h÷u toµn d©n ë n­íc ta hiÖn nay ®· ®­îc x¸c ®Þnh theo néi dung míi , cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó thùc sù trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ . VÒ së h÷u nhµ n­íc . Trong thêi kú bao cÊp tr­íc ®©y , kh«ng chØ cã n­íc ta mµ cßn ë c¸c n­íc kh¸c trong hÖ thèng c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa th­êng ®«ng nhÊt së h÷u nhµ n­íc víi së h÷u toµn d©n. Do nhÇm lÉn nh­ vËy mµ trong mét thêi gian kh¸ dµi , ng­êi ta th­êng bá qua së h÷u nhµ n­íc chØ quan t©m ®Æc biÖt tíi së h÷u toµn d©n víi chÕ ®é c«ng h÷u d­íi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. Vµ còng bëi së h÷u toµn d©n g¾n kÕt víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh mµ chóng ta ra søc quèc doanh ho¸ nÒn kinh tÕ víi niÒn tin cho r»ng chØ cã nh­ vËy míi cã chñ nghÜa x· héi nhiÒu h¬n. Thùc ra , víi quan niÖm ®ã, së h÷u toµn d©n kh«ng trë thµnh së h÷u cña mét chñ thÓ cô thÓ nµo c¶. Trong x· héi mµ nhµ n­íc cßn tån t¹i th× së h÷u toµn d©n ch­a cã ®iÒu kiÖn vËn ®éng trªn bÒ mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ nãi chung. H×nh thøc së h÷u nhµ n­íc xÐt vÒ tæng thÓ , míi chØ lµ kÕt cÊu bªn ngoµi cña së h÷u . Cßn kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u nhµ n­íc ë n­íc ta cã lÏ chñ yÕu thÓ hiÖn ë quyÒn së h÷u ®ã , ë khu vùc kinh tÕ quèc doanh , khu vùc c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc . VÒ së h÷u tËp thÓ . ë n­íc ta tr­íc ®©y , së h÷u tËp thÓ chñ yÕu tån t¹i d­íi h×nh thøc hîp t¸c x· (gåm c¶ hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ) víi néi dung lµ c¶ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu lµ cña chung mµ c¸c x· viªn lµ chñ së h÷u chÝnh . V× vËy, víi h×nh thøc së h÷u nµy , quyÒn mua b¸n hoÆcchuyÓn nh­îng t­ liÖu s¶n xuÊt , trong thùc tÕ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ ë n­íc ta ®· diÔn ra hªt søc phøc t¹p. QuyÒn cña c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt th­êng rÊt h¹n chÕ , song ®«i khi l¹i cã t×nh tr¹ng l¹m quyÒn. Sù kh«ng x¸c ®Þnh , sù nhËp nh»ng gi÷a quyÒn së h÷u nhµ n­íc vµ së h÷u t­ nh©n tr¸ h×nh còng lµ hiÖn t­îng phæ biÕn . §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ã, trong bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn naycÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quyÒn mua b¸n vµ chuyÓn nh­îng t­ liÖu s¶n xuÊt ®èi víi c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt kinh doanh .ChØ cã nh­ vËy , së h÷­ tËp thÓ míi cã thÓ trë thµnh h×nh thøc së h÷u cã hiÖu qu¶. Chóng ta biÕt , hîp t¸c x· kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc riªng cã ®Æc tr­ng cho chñ nghÜa x· héi , nh­ng nã lµ mét h×nh thøc sá h÷u kinh tÕ tiÕn bé trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi . V× vËy , chóng ta ph¶i duy tr× vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a khi x©y dùng chñ nghÜa x· héi nh­ V.I.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh :”chÕ dé cña ng­êi x· viªn hîp t¸c x· v¨n minh lµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa “. Hîp t¸c x· lµ nhu cÇu thiÕt thùc cña nÒn kinh tÕ hé gia ®×nh , cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ . Khi lùc l­îng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhá ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh , nã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh hîp t¸c . Trong ®IÒu kiÖn cña nÒ kinh tÕ hµng ho¸ c¸c nhu cÇu vÒ vèn , cung øng vËt t­, tiªu thô s¶n phÈm…®ßi hái c¸c hé s¶n xuÊt ph¶i liªn kÕt víi nhau míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh nhu cÇu ®ã ®· liªn kÕt nh÷ng ng­êi lao ®éng l¹i víi nhau lµm n¶y sinh quan hÖ së h÷u tËp thÓ. Thùc tÕ cho thÊy , ë n­íc ta hiÖn nay ®· cã nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c x· kiÓu míi ra ®êi do nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸ triÓn cña c¬ chÕ thÞ tr­êng “hîp t¸c x· ®­îc tæ chøc trªn c¬ së ®ãng gãp cæ phÇn vµ sù tham gia trùc tiÕp cña x· viªn , ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ cæ phÇn ®ãng gãp, mçi x· viªn cã quyÒn nh­ nhau ®èi víi c«ng viÖc chung”(§¶ng céng s¶n ViÖt Nam –V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lµn thø VIII-nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi –1996) . §IÒu nµy cho thÊy kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u tËp thÓ ®· thay ®æi phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn ë n­íc ta hiÖn nay. *M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi x· héi chñ nghÜa . Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cho r»ng :muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi tr­íc hÕt ph¶i cã con ng­êi x· héi chñ nghÜa . YÕu tè con ng­êi gi÷ vai trß cùc kú quan träng trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng , bëi v× con ng­êi lµ chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o , cña mäi nguån cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n ho¸ . Con ng­êi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ , c­êng tr¸ng vÒ thÓ chÊt , phong phó vÒ tinh thÇn , trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc lµ ®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi , lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi . Chóng ta ph¶i lÊy con ng­êi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t . Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi ®Òu th«ng qua thÞ tr­êng , tøc lµ th«ng qua viÖc mua b¸n , trao ®æi hµng ho¸ tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng . Trong kinh tÕ hµng ho¸ , quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ ph¸t triÓn , më réng bao qu¸t trªn mäi lÜnh vùc , cã ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng . Do n¶y sinh vµ ph¸t triÓn trong mét ®IÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh , kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ tr×nh ®é v¨n minh vµ ph¸t triÓn lµ nh©n tè ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt , t¨ng tr­ëng kinh tÕ , thóc ®¶y x· héi ph¸t triÓn . Tuy nhiªn , kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng khuyÕt ®IÓm cña nã nh­ c¹nh tranh l¹nh lïng , tÝnh tù ph¸t mï qu¸ng dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n , thÊt nghiÖp , khñng ho¶ng chu kú. XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y , chóng ta thÊy r»ng ®æi míi ë n­íc ta hiÖn nay , kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng­êi nÕu thiÕu yÕu tè kinh tÕ thÞ tr­êng . Do hËu qu¶ cña nhiÒu n¨m chiÕn tranh , cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn , cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· tôt hËu rÊt xa so víi khu vùc vµ thÕ giíi . Trong t×nh h×nh ®ã th× kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nh©n tè rÊt quan träng ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta tho¸t khái khñng ho¶ngvµ ph¸t triÓn phôc håi s¶n xuÊt , ®Èy m¹nh tèc ®é ph¸t triÓn, b¾t kÞp b­íc b­íc tiÕn cña thêi ®¹i. Trªn c¬ së ®ã ®êi sèng nh©n d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao , nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vËt chÊt c¬ b¶n hµng ngµy ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng . Con ng­êi kh«ng thÓ cã c¬ thÓ khoÎ m¹nh nÕu thiÕu ¨n , thiÕu mÆc, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ch¨m sãc søc khoÎ hiÖn ®¹i . Con ng­êi kh«ng thÓ cã trÝ tuÖ minh mÉn , ph¸t triÓn c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng häc tËp , nghiªn cøu khoa häc kh«ng ®­îc ®¸p øng . ViÖc x©y dùng , cñng cè hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa còng ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra ®iÒu kiÖn vËt chÊt c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc x©y dùng con ng­êi cho thÕ kû XXI. Trong n¨m qua , kinh tÕ thÞ tr­¬ng ë n­íc ta ®· ®­îc nh©n d©n h­ëng øng réng r·i vµ ®i vµo cuéc sèng rÊt nhanh chãng , gãp phÇn kh¬i dËy nhiÒu tiÒm n¨ng s¸ng t¹o , lµm cho nÒn kinh tÕ sèng ®éng h¬n . §©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng mõng , ®¸ng ®­îc ph¸t huy . nã thÓ hiÖn sù ph¸t hiÖn vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kh¸ch quan cña x· héi . Qu¸ tr×nh biÖn chøng ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ kh¸ch quan ®ang trë thµnh nhËn thøc chñ quan trªn quy m« toµn x· héi . Bªn c¹nh ®ã , cã mét khÝa c¹nh kh¸c cÇn ®Ò cËp tíi : kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng , ph¸t huy nguån lùc con ng­êi mµ cßn t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi cho con ng­êi ph¸t triÓn hoµn toµn , toµn diÖn c¶ vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn. Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra sù ch¹y ®ua , c¹nh tranh quyÕt liÖt . §iÒu ®ã buéc con ng­êi ph¶i n¨ng ®éng , s¸ng t¹o , linh ho¹t , cã t¸c phong nhanh nh¹y , cã ®Çu ãc ph©n tÝch , tæng hîp ®Ó thÝch nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi gãp phÇn lµm gi¶m ®i tÝnh tr× trÖ vµ chËm ch¹p vèn cã cña ng­êi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu tõ ngµn ®êi con ng­êi ViÖt Nam. Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho con ng­êi më réng c¸c quan hÖ mua b¸n , giao l­u , tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng chuÈn mùc v¨n ho¸ , ®¹o ®øc theo tiªu chÝ cña thÞ tr­êng nh­ ch÷ tÝn trong chÊt l­îng vµ giao dÞch…§©y còng lµ mét h­íng tèt ®Ñp bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong hÖ gi¶i trÝ cña con ng­êi ViÖt Nam. Tuy nhiªn , cÇn ph¶i thÊy r»ng kh«ng ph¶i cø x©y dùng kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp tù nã h×nh thµnh cho con ng­êi . Cã nh÷ng lóc , nh÷ng n¬i , kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng lµm cho con ng­êi ta n¨ng ®éng h¬n , tèt ®Ñp h¬n mµ ng­îc l¹i , cßn lµm tha ho¸ b¶n chÊt con ng­êi biÕn con ng­êi trë thµnh g· n« lÖ sïng b¸i ®ång tiÒn hoÆc ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n , s½n sµng chµ ®¹p lª nh©n phÈm , ®¹o ®øc , lu©n lý… Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc , kinh tÕ thÞ tr­êng cã nhiÒu khuyÕt tËt ,h¹n chÕ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu . Nh­ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy , kinh tÕ thÞ tr­êng lµ môc tiªu x©y dùng con ng­êi x· héi chñ nghÜa lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn ë n­íc ta hiÖn nay . §©y chÝnh lµ hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn x· héi . Gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng­êi võa cã sù thèng nhÊt , võa cã sù ®Êu tranh . Kinh tÕ thÞ tr­êng võa t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn x©y dùng , ph¸t huy nh÷ng nguån lùc cña con ng­êi , võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè huû ho¹i con ng­êi . ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn ®©y lµ viÖc lµm kh«ng hÒ ®¬n gi¶n . §èi víi n­íc ta , m©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng­êi ®­îc gi¶i quýªt b»ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng , b»ng sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . §¶ng ta x¸c ®Þnh :”s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi mµ lµ thµnh tùu ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i , tån t¹i kh¸ch quan , cÇn thiÕt cho x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®· ®­îc x©y dùng “.Nh­ vËy , §¶ng ta ®· v¹ch râ sù thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ môc tiªu x©y dùng chñ nghÜa x· héi . ViÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý tÇm vÜ m« cña Nhµ n­íc , ®ång thêi ph¶i x¸c nhËn ®Çy ®ñ quyÒn tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt khinh doanh . Thùc hiÖn tèt nh÷ng vÊn ®Ò nµy sÏ ph¸t huy ®­îc nh÷ng t¸c ®éng to lín còng nh­ ng¨n ngõa nh÷ng h¹n chÕ , kh¾c phôc ®­îc nh÷ng tiªu cùc , khiÕm khuyÕt cña kinh tÕ thÞ tr­êng . C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i h­íng vµo phôc vô c«ng cuéc x©y dùng nguån lùc con ng­êi. CÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ gi¸o dôc nh»m lo¹i bá t©m lý sïng b¸i ®ång tiÒn , bÊt chÊp ®¹o lý , coi th­êng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n , ph¶i ra søc ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn nh©n ®¹o , thÈm mü , c¸c di s¶n v¨n ho¸ nghÖ thuËt cña d©n téc nh­ néi dung cña NghÞ quyÕt trung ­¬ng V ®· nªu. §©y chÝnh lµ c«ng cô , ph­¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¸c ®éng , gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn ®· nªu trªn *M©u thuÉn gi÷a c¬ chÕ cò vµ c¬ chÕ míi. Tr¶i qua mét thêi gian dµi nÒn kinh tÕ ®­îc ®iÒu khiÓn b»ng c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp , nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo mªnh lÖnh b¾t buéc … ®· t¹o ra mét phong c¸ch lµm viÖc tr× trÖ , thiÕu tr¸ch nhiÖm , s¶n xuÊt ®×nh ®èn . ChÝnh v× vËy, khi chuyÓn sang nÒn kinh ttÕ thÞ tr­êng , nÒn kinh tÕ më ®· khiÕn nÒn kinh tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vÉn cßn mang nÆng tÝnh tËp trung quan liªu bao cÊp . C¸c ho¹t ®éng th«ng qua c¸c c¬ quan trung gian nhµ n­íc vÉn cßn ®Çy dÉy nh÷ng thñ tôc phiÒn hµ g©y tèn thêi gian v« Ých , c¸n bé quan liªu cöa quyÒn dÉn ®Õn h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ . Ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng b¾t kÞp nhÞp ®é s¶n xuÊt do m¸y mãc . II.3.Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Theo quan ®iÓm cña M¸c : c¸c quy luËt kh¸ch quan ®Òu tån t¹i vµ ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch kh¸ch quan vµ kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ cña con ng­êi . V× vËy , con ng­êi kh«ng thÓ s¸ng t¹o thªm quy luËt vµ con ng­êi còng kh«ng cã kh¶ n¨ng thñ tiªu c¸c quy luËt kh¸ch quan . VËn dông vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam , chóng ta mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh nh÷ng m©u thuÉn cña nÒn kinh tÕ tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan vµ tu©n theo quy luËt cña phÐp biÖn chøng duy vËt . Do vËy , muèn gi¶i quyÕt m©u thuÉn ë ViÖt Nam hiÖn nay chóng ta ph¶i dùa vµo quy luËt ®Êu tranh vµ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp . Trong ph¹m vi bµi tiÓu luËn , t«i xin m¹n phÐp ®­a ra h­íng gi¶i quyÕt cô thÓ cho mét m©u thuÉn ®ã lµ :m©u thuÉn gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi . Khi ®Ò cËp tíi m©u thuÉn nµy chóng ta ph¶i kh¼ng ®Þnh ®©y lµ néi dung chñ yÕu cña c¸c häc thuyÕt kinh tÕ , cña c¸c chiÕn l­îc , chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . Mét môc tiªu chiÕn l­îc CNH-H§H ë n­íc ta lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao , liªn tôc , l©u dµi, ®i kÌm víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi . §¹i héi VIII ®· chØ râ bµi häc còng nh­ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn lau dµi “t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c«ng b»ng x· héi “. Vµ giíi nghiªn cøu n­íc ngoµi t­¬ng ®èi thèng nhÊt kh¼ng ®Þnh ph­¬ng h­íng ®ã lµ ë giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn , ®èi víi n­íc n«ng nghiÖp ®i theo con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ , ®iÒu cÇn thiÕt lµ gia t¨ng ®¸ng kÓ vÒ thu nhËp do t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc thóc ®Èy bëi viÖc bé phËn lao ®éng ®­îc thu hót vµo mét sè nghµnh cã n¨ng xuÊt lao ®éng cao ®i liÒn víi sù gi¶m sót tû lÖ thu nhËp cã 20 , 40 hoÆc 60% d©n sè ë phÝa d­íi . VÊn ®Ò ®Æt ra g©y nhiÒu tranh c·i lµ ph¶i ch¨ng sù bÊt b×nh ®¼ng cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lµ kh«ng tr¸nh khái , hay lµ mét vÊn ®Ò lùa chän chÝnh s¸ch . CÇn ph¶i thÊy trong luËn ®iÓm míi vÒ bÊt b×nh ®¼ng nãi riªng vµ trong qua tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ –bÊt b×nh ®¼ng rÊt phu thuéc vµo m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia gåm nh÷ng lùc l­îng thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ chi phèi bÊt b×nh ®¼ng vµ c¶ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ®ã. Ngµy nay, trong giíi n­íc ngoµi cho r»ng :”Kh«ng cã m©u thuÉn “ ,gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi . NhËn thøc nµy cã tÝnh tiÕn bé bëi : ë nhiÒu n­íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh ®¹t ®­îc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ c«ng b»ng x· héi lu«n lu«n ®­îc c¶i thiªn nh­: §µi Loan , Hµn Quèc ,hay nh­ ë mét sè n­íc ASEAN sau nµy .MÆc dï vËy ,cßn nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn “loay hoay”gi¶i quyÕt t¨ng tr­ëng kinh tÕ , c«ng b»ng x· héi hoÆc ch­a g¾n liÒn ph¶t triÓn kinh tÕ víi c«ng b»ng x· héi . Hay c¸i gäi lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi l¹i g¾n liÒn víi khñng ho¶ng kinh tÕ theo chu kú. ë c¸c n­íc t­ b¶n thùc chÊt lµ biÓu hiÖn ra bªn ngoµi sù mÊt c©n ®èi cña c¸c môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi nh­ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thõa kh¸ch quan nhÊt ®ã lµ hÖ qu¶ cña viÖc tËp trung qu¸ møc tµi s¶n , vèn liÕng trong tay mét sè ng­êi gi÷ vai trß lµm “cung” cho nÒn kinh tÕ , trong khi ng­êi tiªu dïng víi quy m« thu nhËp thÊp h¬n nhiÒu vµ víi nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cßn h¹n chÕ cña hä –c¸i quyÕt ®Þnh quy m« thùc sù cña thÞ tr­êng ®ãng vai trß lµ ng­êi thùc hiÖn “cÇu” . MÊt c©n b»ng cung-cÇu lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái vµ ®ã lµ c¨n bÖnh nan y cña chñ nghÜa t­ b¶n. Thùc tiÔn kh¸ch quan kh¼ng ®Þnh ,víi bÒ dµy kinh nghiÖm l·nh ®¹o c¸ch m¹ng h¬n 70 n¨m , b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng , nh©n quan chÝnh trÞ s©u s¾c , sù nh¹y c¶m tr­íc thêi cuéc , §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh h­íng ®i ®óng ®¾n , tiÕn bé vµ c¸ch m¹ng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta trong thÕ kû XXI vµ g¾n liÒn t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi . §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng môc tiªu nµy , tr­íc hÕt cÇn thÊm nhuÇn quan ®iÓm chØ ®¹o bao chïm: kiªn ®Þnh con ®­êng ph¸t triÓn theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa , cã môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh , xa héi c«ng b»ng , d©n chñ ,v¨n minh .§©y võa lµ môc tiªu , võa lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn g¾n bã keo s¬n gi÷a giai cÊp c«ng nh©n , n«ng d©n vµ lùc l­îng tri thøc . Nãi kh¸c ®i , c¨n cø liªn kÕt giai cÊp , tr¸nh ph©n ho¸ giai cÊp lµ néi dung cèt lâi vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c«ng b»ng x· héi ë ViÖt Nam . Thùc hiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c«ng b»ng x· héi lµ thùc hiÖn liªn t­ t­ëng chØ ®¹o cña qu¸ tr×nh chØ ®¹o ®æi míi ë n­íc ta ®­îc khëi x­íng t¹i §¹i h«I VI , liªn tôc kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi VII, VIII .§ã lµ ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m , tõng b­íc ®æi míi chÝnh trÞ . Tõ quan ®iÓm chØ ®¹o cña n­íc ta lµ toµn diÑn, ®ång bé , cÇn tiÕp tôc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hoµn thiÖn thÓ chÕ ph¸t triÓn ë n­íc ta , trong ®ã tiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng ®i ®«i n©ng cao vµ t¨ng tr­ëng , n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cña bé m¸y nhµ n­íc lµ then chèt . ViÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi trong thùc tiÔn ph¶i hîp lý ®ã lµ : khi thùc hiÖn ph­¬ng h­íng chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi hoµ quþªn víi nhau nh­ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n liÒn víi c«ng b»ng x· héi . Trªn c¬ së lÊy con ng­êi lµm träng t©m , kh«ng ngõng ph¸t huy , båi d­ìng, n©ng cao nguån vèn con ng­êi ; c©n nh¾c thùc hiÖn vµ h¹n chÕ dÇn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ , thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ tr­íc mÆt nh­ng kh«ng cã h¹i cho c«ng b»ng x· héi vÒ l©u dµi. Sö dông hîp lý chÝnh s¸ch x· héi , c¨n cø vµo hoµn c¶nh kinh tÕ – tµi chÝnh ®Êt n­íc , phï hîp víi truyÒn thèng nh©n nghÜa , ®¹o lý tèt ®Ñp cña d©n téc , tinh thÇn bao dung nh©n ¸i cña nh©n d©n , cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ; kiªn quyÕt thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh«ng thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã h¹i cho c«ng b»n g x· héi . KÕt luËn NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tuy míi h×nh thµnh ë n­íc tanh­ng b­íc ®Çu ®· v­ît qua nh÷ng khã kh¨n t­ëng chõng nh­ kh«ng thÓ v­ît qua do nªn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®Ó l¹i thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng phÊn khÝch trong nÒn kinh tÕ. T¹o niÒn tin trong nh©n d©n vµo sù nghiÖp ®æi míi , kiªn ®Þnh ®i theo con ®­êng chñ nghÜa x· héi mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· lùa chän . Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc do nÒn kinht tÕ thÞ tr­êng mang l¹i chóng ta còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña nã . V× míi b­íc ®Çu héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , do vËy viÖc nhËn thøc c¸c mÆt ®èi lËp , nh÷ng quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi chóng ta ®Ó cã nh÷ng biÖn phÊp cÇn thiÕt gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn nµy gãp phÇn ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn héi nhËp víi c¸c quèc gia ph¸t triÓn trªn thÕ giíi , æn ®Þnh kinh tÕ , x· héi tiÕn lªn x· héi chñ nghÜa .