Sản xuất bào tử nấm Trichoderma SPP làm thuốc trừ nấm bệnh cây trồng

1 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ TP.HCM KHOA MOÂI TRÖÔØNG VAØ COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC W X KHOÙA LUAÄN TOÁT NGHIEÄP CÖÛ NHAÂN KHOA HOÏC NGAØNH : COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC MAÕ NGAØNH : C73 GVHD : TS. NGUYỄN HOAØI HÖÔNG CN. ÑOà THÒ TUYEÁN SVTH : HỨA VOÕ THAØNH LONG LỚP : 07CSH1 MSSV : 207111025 TP.HCM naêm 2010 2 LÔØI CAÛM ÔN Ñeå hoaøn thaønh luaän vaên toát nghieäp naøy, em xin göûi lôøi caûm ôn ñeán caùc thaày coâ khoa Moâi Tröôøng vaø Coâng Ngheä Sinh Hoïc ñaõ giaûng daïy vaø truyeàn ñaït kieán thöùc cho em trong suoát nhöõng naêm vöøa qua ñeå em laøm toát baøi luaän vaên naøy. Em xin chaân thaønh caûm ôn vieän Sinh Hoïc Nhieät Ñôùi ñaõ giuùp vaø taïo ñieàu kieän cho em ñöôïc hoïc hoûi, trao ñoài caùc kyõ naêng, thao taùc vaø tích luõy nhieàu kinh nghieäm quyù baùu cho coâng vieäc sau naøy cuûa em. Ñaëc bieät xinh chaân thaønh caûm ôn coâ Ñoã Thò Tuyeán vaø coâ Nguyeãn Hoaøi Höông ñaõ heát loøng quan taâm, chæ baûo vaø höôùng daãn taän tình ñeå em hoaøn thaønh toát luaän vaên. Xin caûm ôn caùc anh chò vaø caùc baïn trong vieän Sinh Hoïc Nhieät Ñôùi ñaõ giuùp ñôõ trong suoát quaù trình laøm luaän. Cuoái cuøng xin caûm ôn gia ñình ñaõ ñoäng vieân, quan taâm, hoã trôï trong quaù trình laøm luaän vaên toát nghieäp. Trong suoát quaù trình laøm luaän vaên, em ñaõ ñöôïc tieáp caän vôùi moâi tröôøng laøm vieäc môùi, coù theâm ñöôïc nhieàu kieán thöùc, ñöôïc aùp duïng thöïc teá nhöõng gì em ñaõ hoïc, reøn luyeän theâm veà thao taùc, kyõ thuaät vaø kyõ naêng laøm vieäc ñeå em coù theå thöïc hieän toát hôn trong coâng vieäc sau naøy. Em xin chaân thaønh caûm ôn. 3 MUÏC LUÏC TRANG LÔØI CAÛM ÔN 2 CHÖÔNG I : GIÔÙI THIEÄU 9 1.1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ 10 1.2 MUÏC ÑÍCH CUÛA ÑEÀ TAØI 11 1.3 NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU 11 1.4 PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI 11 CHÖÔNG II : TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 12 2.1 KHAÙI NIEÄM KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 13 2.1.1 THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT 13 2.1.1.1 THUOÁC TRÖØ SAÂU 13 2.1.1.2 THUOÁC TRÖØ NAÁM 13 2.1.1.2.1 CÔ CHEÁ DIEÄT NAÁM 14 2.1.1.2.2 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ NAÁM 14 2.1.1.3 THUOÁC TRÖØ COÛ HOÙA HOÏC 14 2.1.1.3.1 SÖÏ XAÂM NHAÄP CUÛA THUOÁC VAØO COÛ 15 2.1.1.3.2 CÔ CHEÁ DIEÄT COÛ 15 2.1.1.3.3 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ COÛ 16 2.1.2 KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 16 2.1.3 ÑOÁI TÖÔÏNG CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 14 2.1.4 PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC 31 2.1.4.1 VIRUS 31 2.1.4.1.1 TRIEÄU CHÖÙNG NHIEÃM VIRUS 32 2.1.4.1.2 CÔ CHEÁ DIEÄT SAÂU 32 2.1.4.2 VI KHUAÅN BACILLUS THURINGIENSIS (BT) 33 4 2.1.4.2.1 GIÔÙI THIEÄU 33 2.1.4.2.2 CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG 34 2.1.4.3 VI NAÁM 34 2.1.4.3.1 HIEÄU LÖÏC TRUØ SAÂU CUÛA BEAUVERIA & METARHIZIUM 34 2.1.4.3.2 HOAÏT TÍNH DIEÄT SAÂU 34 2.1.4.4 SINH VAÄT KHAÙC 35 2.1.4.4.1 ONG MAÉT ÑOÛ 35 2.1.4.4.2 ONG VAØNG 36 2.1.4.5 NGUYEÂN TAÉC CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 37 2.2 TRÖØ NAÁM BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC 38 2.2.1 CAÙC BEÄNH CAÂY THÖÔØNG GAËP DO NAÁM GAÂY RA 38 2.2.2 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC 43 2.3 TOÅNG QUAN VEÀ TRICHODERMA SPP. LAØM CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC 45 2.3.1 PHAÂN LOAÏI 45 2.3.2 ÑAËC ÑIEÅM GIOÁNG NAÁM TRICHODERMA SPP. 46 2.3.2.1 ÑAËC ÑIEÅM HÌNH THAÙI, SINH TRÖÔÛNG CUÛA TRICHODERMA SPP. 46 2.3.2.2 SINH THAÙI HOÏC 48 2.3.3 CÔ CHEÁ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TRICHODERMA SPP. 50 2.3.3.1 HIEÄN TÖÔÏNG GIAO THOA 51 2.3.3.2 HOAÏT ÑOÄNG TIEÁT ENZYME 53 1 HEÄ ENZYME THUÛY PHAÂN CHITIN 53 2 HEÄ ENZYME THUÛY PHAÂN CELLULOSE 54 3 CAÙC HÔÏP CHAÁT KHAÙNG NAÁM 55 5 2.3.4 ÑIEÀU KIEÄN NUOÂI CAÁY CUÛA TRICHODERMA SPP. 56 2.3.4.1 NHIEÄT ÑOÄ 56 2.3.4.2 AÙNH SAÙNG 56 2.3.5 CAÙC NÔI SAÛN XUAÁT CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP. 56 CHÖÔNG III : THÖÏC NGHIEÄM 61 3.1 MUÏC ÑÍCH 3.2 VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP 62 3.2.1 VAÄT LIEÄU 62 3.2.1.1 CAÙC CHUÛNG VI SINH VAÄT DUØNG TRONG NGHIEÂN CÖÙU 62 3.2.1.2 DUÏNG CUÏ, THIEÁT BÒ 62 3.2.1.3 MOÂI TRÖÔØNG NUOÂI CAÁY 62 3.2.1.3.1 MOÂI TRÖÔØNG PGA 63 3.2.1.3.2 MT KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP.VAØ NAÁM BEÄNH 63 3.2.1.3.3 KHOAÙNG CRAPEK 64 3.2.1.3.4 MOÂI TRÖÔØNG LEÂN MEN XOÁP 64 3.2.1.3.5 MOÂI TRÖÔØNG NHAÂN GIOÁNG 64 3.2.2 PHÖÔNG PHAÙP 65 3.2.2.1 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA NAÁM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH 65 3.2.2.2 PHÖÔNG PHAÙP LEÂN MEN XOÁP 66 3.2.2.3 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH 67 3.3 KEÁT QUAÛ VAØ BIEÄN LUAÄN 68 3.3.1 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA NAÁM 6 TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH 68 3.3.2 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH 76 3.3.3 PHÖÔNG PHAÙP LEÂN MEN XOÁP 83 3.4 KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ 85 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 86 7 DANH MUÏC CAÙC HÌNH Hình 2.1 : sô ñoà kieåm soaùt sinh hoïc 17 Hình 2.2 : vi khuaån Bacillus thuringiensis 33 Hình 2.3 : chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû 35 Hình 2.4 : chu trình phaùt trieån cuûa ong vaøng 36 Hình 2.5 : naám T. harzianum 45 Hình 2.6 : baøo töû cuûa T. reesei 47 Hình 2.7 : naám T.viridae 48 Hình 2.8 : naám T.reesei 49 Hình 2.9 : söï öùc cheá cuûa Trichoderma ñoái vôùi naám beänh Pythium 50 Hình 2.10 : T,harzianum quaán quanh Rhizoctonia solani 51 Hình 2.11 : Rhizoctonia aolani döôùi KHV sau khi T. mycoparasitic ñöôïc gôõ boû 52 Hình 3.1 : phöông phaùp leân men xoáp 67 Hình 3.2 : söï öùc cheá cuûa T.harzianum ñoái vôùi naám beänh Fusarium 69 Hình 3.3 : söï öùc cheá cuûa T.harzianum ñoái vôùi naám beänh Phytophthora 70 Hình 3.4 : söï öùc cheá cuûa T.reesei ñoái vôùi naám beänh Phytophthora 72 Hình 3.5 : söï öùc cheá cuûa T. reesei ñoái vôùi naám beänh Fusarium 73 Hình 3.6 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T.harzianum ñoái vôùi Fusarium 77 Hình 3.7 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T.harzianum ñoái vôùi naám beänh Phytophthora 78 Hình 3.8 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. reesei ñoái vôùi naám beänh Fusarium 80 Hình 3.9 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. reesei ñoái vôùi naám beänh Phytophthora 81 Hình 4.0 : cheá phaåm naám T.reesei 84 Hình 4.1 : cheá phaåm naám T.harzianum 84 8 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1 : Caùc taùc nhaân gaây haïi cuûa caây troàng 18 Baûng 2.2 : caùc beänh caây thöôøng gaëp do naám gaây ra 38 Baûng 2.3 : Hieäu löïc cuûa Saccharomyces vaø Zygosaccharomyces öùc cheá caùc naám gaây beänh haïi caây troàng 44 Baûng 2.4 : caùc nôi saûn xuaát cheá phaåm Trichoderma spp. tröø naám beänh haïi caây troàng 57 Baûng boá trí thí nghieäm 66 Baûng 3.1 : Ñöôøng kính khuaån laïc khi coù Trichoderma spp. 74 Baûng 3.2 : Ñöôøng kính khuaån laïc Fusarium sau khi raéc cheá phaåm Trichoderma harzianum vaø Trichoderma reesei 82 DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ Sô ñoà 3.1 : Tieán haønh thí nghieäm ñoái khaùng tröïc tieáp 65 Sô ñoà quy trình thöïc hieän phöông phaùp leân men xoáp 66 Sô ñoà 3.2 : Tieán haønh khaûo saùt söï öùc cheá cuûa cheá phaåm vôùi naám beänh 68 9 CHÖÔNG I GIÔÙI THIEÄU 10 1.1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ Söï taêng tröôûng cuûa hoùa hoïc hoùa noâng nghieäp vaø thaâm canh saûn xuaát ñang thay ñoåi raát nhieàu hoaøn caûnh sinh thaùi vaø moâi tröôøng chuùng ta ñang soáng. noù ñang chuyeån dòch veà phía tieâu cöïc. Soá löôïng thuoác hoùa hoïc tröø saâu coù ñoä ñoäc cao ngaøy caøng lôùn, nhöng hieäu quaû laïi thaáp. Phaàn lôùn thuoác toûa roäng ra khoâng muïc ñích gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng. trong baát cöù quaàn laïc noâng nghieäp naøo. Chính vì theá, chieán löôïc môùi phoøng tröø caùc loaøi gaây haïi cho heä sinh thaùi noâng nghieäp ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû toång hôïp, phoái hôïp caùc hoaït ñoäng cuûa caùc quaàn theå kí sinh vaø caùc loaøi coù ích cho noâng nghieäp, thuoác baûo veä thöïc vaät hieäu quaû cao vaø thuoác tröø saâu sinh hoïc treân neàn moùng thaâm canh cao. Moät trong nhöõng höôùng cô baûn cuûa phöông phaùp sinh hoïc laø taêng cöôøng saûn xuaát caùc cheá phaåm sinh hoïc. Treân cô sôû sinh hoïc vaø di truyeàn hoïc, seõ laøm cho caùc cheá phaåm sinh hoïc coù phoå taùc ñoäng roäng hôn baèng con ñöôøng ñöa vaøo vi sinh vaät nhöõng gen boå sung, toå hôïp chuùng, khueách ñaïi vaø taïo caùc doøng voâ tính ñoäc toá cao. Hieän nay, phoøng tröø dòch haïi caây troàng baèng bieän phaùp sinh hoïc ñöôïc ñaåy maïnh nghieân cöùu ôû nhieàu nöôùc, ñöôïc coi nhö laø moät lónh vöïc quan troïng. Phoøng tröø baèng sinh hoïc ñoái vôùi beänh haïi chuû yeáu laø khai thaùc vaø söû duïng khaû naêng ñoái khaùng cuûa moät soá loaïi naám ñoái vôùi caùc loaïi naám gaây haïi caây troàng. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà naám Trichoderma vaø saûn xuaát cheá phaåm ñeå haïn cheá nhöõng naám gaây haïi cho caây troàng nhö naám Rhizoctonia, Sclerotium, Fusarium, Pythium, Verticillium vaø Botrytis gaây beänh treân luùa, ngoâ, vaø moät soá caây troàng khaùc ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû raát khaû quan. Tuy nhieân, naám ñoái khaùng laø moät taùc nhaân sinh hoïc, noù coù nhöõng ñieàu kieän soáng nhaát ñònh vaø chæ phaùt huy ñöôïc hieäu quaû phoøng tröø beänh ôû nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh. Trong khi ñoù, thöôøng do khaû naêng thích 11 nghi vôùi moâi tröôøng soáng, caùc taùc nhaân gaây beänh phaùt trieån maïnh meõ, soá löôïng caù theå taêng nhanh, khaû naêng choáng chòu toát, laán löôùt caùc taùc nhaân ñoái khaùng laøm cho tính ñoái khaùng maát caân baèng vaø keát quaû laø beänh boäc phaùt treân caây troàng. Ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, vieäc choïn loïc, nhaân nhanh soá löôïng, taêng cöôøng söùc soáng cho taùc nhaân ñoái khaùng vaø ñöa laïi trong moâi tröôøng töï nhieân laø heát söùc caàn thieát. Ñeå goùp phaàn vaøo vieäc ña daïng hoùa caùc cheá phaåm sinh hoïc, caûi thieän vaø öùng duïng cheá phaåm naâm Trichoderma spp. vaøo lónh vöïc noâng nghieäp, toâi ñaõ tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi : “ saûn xuaát baøo töû naám Trichoderma spp. laøm thuoác tröø naám beänh caây troàng”. 1.2 Muïc ñích cuûa ñeà taøi Tìm hieåu vieäc öùng duïng baøo töû Trichoderma tröø naám haïi caây troàng vaø phöông phaùp saûn xuaát baøo töû baèng leân men theå raén. 1.3 Noäi dung nghieân cöùu • Toång quan veà kieåm soaùt sinh hoïc vaø söû duïng baøo töû Trichoderma tröø naám beänh caây troàng • Thöïc nghieäm veà quy trình leân men theå raén saûn xuaát baøo töû Trichoderma • Khaûo saùt hoaït tính tröø naám beänh cuûa baøo töû Trichoderma invitro 1.4 Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi • Caùc chuûng naám ñoái khaùng Trichoderma spp. • Caùc chuûng naám beänh gaây haïi caây troàng. 12 CHÖÔNG II TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 13 2.1 KHAÙI NIEÄM KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC 2.1.1 THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT 2.1.1.1 THUOÁC TRÖØ SAÂU Thuoác tröø saâu laø 1 loaïi thuoác tröø dòch haïi ñöôïc söû duïng choáng laïi coân truøng ôû taát caû caùc giai ñoaïn bieán thaùi. Noù ñöôïc duøng ôû caû giai ñoaïn bieán thaùi tröùng vaø aáu truøng. Thuoác tröø saâu ñöôïc duïng roäng raõi nhaát trong noâng nghieäp tieáp ñoù laø hoä gia ñình, thaäm chí caû trong y khoa. Söû duïng thuoác tröø saâu laø 1 nhaân laøm gia taêng saûn phaåm noâng nghieäp trong theá kyû 20. Thoáng keâ cho thaáy coù hôn nghìn loaøi coân truøng trong soá hôn 1 trieäu loaøi ñöôïc bieát laø taùc nhaân gaây haïi caây troàng, vaät nuoâi vaø truyeàn beänh cho ngöôøi. Phaù hoaïi moâi tröôøng soáng xung quanh. Chuùng laøm giaûm naêng suaát, phaåm chaát noâng saûn. Thuoác tröø saâu hoùa hoïc laø caùc loaïi hôïp chaát hoùa hoïc ñöôïc duøng ñeå tieâu dieät caùc loaïi saâu beänh, coân truøng gaây haïi cho caây troàng. Thuoác tröø saâu sinh hoïc laø loaïi thuoác tröû saâu döïa treân cô sôû vi khuaån, virus hay vi naám ñeå dieät tröø saâu beänh, coân truøng gaây haïi cho caây troàng. CÔ CHEÁ DIEÄT SAÂU HAÏI CUÛA THUOÁC Thuoác tröø saâu hoùa hoïc hay sinh hoïc ñeàu coù chung côù cheá tröø daâu, ñoù chính duøng chaát ñoäc dieät saâu. • Thuoác tröø saâu hoaù hoïc söû duïng hôïp chaát hoùa hoïc vaø chaát ñoäc chieát xuaát töø caùc loaïi caây ñoäc, khi saâu tieáp xuùc vôùi chaát ñoäc, ñoäc toá seõ ngaám vaøo cô theå saâu ,coân truøng haïi vaø gieát cheát chuùng. • Thuoác tröø saâu sinh hoïc söû duïng caùc taùc nhaân sinh hoïc laø caùc vi sinh vaät ( vi khuaån, virus hay vi naám ). Khi ñoäc toá do vi sinh vaät tieát ra cuøng vôùi thöùc aên vaøo trong cô theå coân truøng gaây haïi, chaát ñoäc taùc ñoäng vaøo moâ cuûa cô theå phaù vôõ caáu truùc da vaø cô theå gieát cheát saâu. 2.1.1.2 THUOÁC TRÖØ NAÁM 14 Thuoác tröø naám laø 1 trong 3 phöông phaùp chính ñeå kieåm soaùt dòch haïi – trong tröôøng hôïp naøy laø kieåm soaùt naám trong noâng nghieäp. Noù coù theå laø thuoác tröø naám sinh hoïc treân cô sôû duøng vi naám dieät naám beänh, hay noù coù theå laø caùc loïai hôïp chaát hoùa hoïc ñöôïc söû duïng ñeå ngaên chaën söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi naám beänh. Thuoác dieät naám cuõng ñöôïc duøng ñeå choáng laïi caùc tröôøng hôïp nhieãm naám. Thuoác dieät naám coù 2 loaïi laø tieáp xuùc vaø haáp thuï. Thuoác dieät naám tieáp xuùc gieát cheát naám khi ñöôïc phun treân beà maët bò nhieãm naám. Loaïi haáp thuï phìa ñöôïc naám haáp thuï tröôùc khi coù taùc ñoäng laøm cheát naám. 2.1.1.2.1 CÔ CHEÁ DIEÄT NAÁM BEÄNH • Thuoác dieät naám khi tieáp xuùc vôùi naám gaây beänh, noù phaù vôõ teá baøo naám beänh, gieát cheát chuùng. • Thuoác dieät naám ñöôïc naám beänh haáp thuï thì khi vaøo trong cô theå, caùc ñoäc toá, khaùng sinh do vi sinh vaät trong thuoác tieát ra hay hoãn hôïp chaát ñoäc vaø chaát hoùa hoïc coù saün trong thuoác dieät naám taùc ñoäng gaây ñoäc cho naám beänh laøm chuùng cheát. 2.1.1.2.2 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ NAÁM Thuoác dieät naám coù theå giaùn tieáp gaây haïi cho söùc khoûe con ngöôøi do caùc loaïi löông thöïc, rau quaû thu ñöôïc töø caùc loaïi caây troàng ñöôïc con ngöôøi söû duïng vaø noù coù theå gaây ra dò öùng cuõng nhö nhieàu trieäu chöùng khaùc nhö ñau ñaàu, tieâu chaûy, caùc toån haïi cho caùc cô quan cuõng nhö gaây ra caùc roái loaïn nghieâm troïng vaø caùc loaïi beänh taät lieân quan ñeán heä thaàn kinh. Noù cuõng coù theå laø nguy hieåm cho caùc heä sinh thaùi do noù coù theå thoaùt ñi, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc vaø ñaát cuõng nhö tích luõy sinh hoïc vaø laøm gia taêng ñoäv tính ñoái vôùi caùc cô theå soáng trong heä sinh thaùi. 2.1.1.3 THUOÁC TRÖØ COÛ HOÙA HOÏC 15 Thuoác tröø coû coù vai troø quan troïng do coù nhieàu öu ñieåm noåi baät. Ñoù laø 1 loaïi thuoác baûo veä thöïc vaät ñöôïc söû duïng ñeå dieät tröø taát caû caùc loaïi coû maø khoâng laøm haïi ñeán caây troàng. Thuoác tröø coû goùp phaàn giaûm chi phí vaø nhaân coâng lao ñoäng, aùp duïng treân dieän tích lôùn trong thôøi gian ngaén. Ñieån hình nhö treân caùc ruoäng luùa, thuoác tröø coû coù hieäu quaû cao, töông ñoái trieät ñeå, an toaøn cho luùa. 2.1.1.3.1 SÖÏ XAÂM NHAÄP CUÛA THUOÁC VAØO CAÂY COÛ Haàu heát caùc loaïi thuoác tröø coû cho luùa ñeàu coù theà xaâm nhaäp vaøo caây coû qua reã, maàm vaø laù. Ñoái vôùi thuoác tieàn naûy maàm ñöôïc phun leân ruoäng khi haït coû chöa naûy maàm, thuoác xaâm nhaäp chuû yeáu qua reã hay maàm khi haït naûy maàm tieáp xuùc vôùi lôùp thuoác treân maët ñaát. Caùc thuoác haäu naûy maàm phun thuoác khi haït coû ñaõ moïc thaûnh caây coù laø thì thuoác chuû yeáu xaâm nhaäp qua laù, 1 soá thuoác cuõng ñöôïc reã huùt vaøo, thuoác coù theå thaám tröïc tieáp qua lôùp saùp cuûa laù vaøo beân trong gaây haïi caây coû. 2.1.1.3.2 CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG CUÛA THUOÁC Sau khi vaøo trong caây coû thuoác coù theå taùc ñoäng theo nhieàu caùch ñeå dieät coû. Ñoái vôùi caùc loaïi thuoác dieät coû cho ruoäng luùa thì coù 1 soá caùch sau : • Kích thích söï phaùt trieån quaù möùc cuûa teá baøo, laùm bieán ñoåi caùc phaûn öùng sinh hoïc trog caây coû, gaây ra hieän töôïng bieán daïng caây vaø huûy dieät caùc ñieåm sinh tröôûng, caây coû seõ cheát. • Öùc cheá quaù trình toång hôïp chaát dieäp luïc : chaát dieäp luïc taïo maøu xanh cho caây, laø nôi haáp thuï aùnh saùng maët trôøi ñeå taïo naêng löôïng cho caùc phaûn öùng toång hôïp vaät chaát trong caây. Do ñoù khoâng coù chaát dieäp luïc caây coû seõ cheát. • Öùc cheá toãng hôïp lipid : khoâng coù lipid seõ khoâng taïo thaønh teá baøo, caây coû seõ cheát. 16 • Öc cheá toång hôïp amino acid : caùc acid amin laø thaønh phaàn caáu taïo neân protid, trong ñoù coù 1 soá acid amin khoâng theå thieáu trong caây hay khoâng theå thay theá ñöôïc. • Ngoaøi ra coøn coù 1 soá tuoác dieät coû khaùc taùc ñoäng baèng caùch öùc cheá quang hôïp, toång hôïp vitamin vaø nhieàu cô cheá khaùc. 2.1.1.3.3 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC DIEÄT COÛ Haàu heát caùc loaïi thuoác dieät coû daønh rieâng cho luùa hieän nay ñeàu coù ñoä ñoäc thaáp ñoái vôùi moïi loaøi keå caû con ngöôøi. Lyù do chính laø do ñoái töôïng cuûa thuoác laø thöïc vaät, coù chaát dieäp luïc, coù quang hôïp maø ñoäng vaät khaùc vaø con ngöôøi khoâng coù neân ít chòu aûnh höôûng. Do thuoác coù thôøi gian löu toàn trong ñaát vaø moâi tröôøng töông ñoái ngaén. (Nguyeãn Maïnh Chính ). 2.1.2 KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC ( KSSH ) Kieåm soaùt sinh hoïc laø vieäc söû duïng caùc sinh vaät höõu ích ñeå kieåm soaùt caùc loaøi sinh vaät gaây haïi cho caây troàng thay vì söû duïng caùc loaïi thuoác tröø saâu hoùa hoïc laøm aûnh höôûng tôùi moâi tröôøng. KSSH được trình bày tóm tắt theo sơ đồ trên hình 2.1 17 Thuoác BVTV Thuoác thuoác thuoác thuoác tröø saâu tröø naám tröø coû tröø dòch haïi khaùc Thaûo sinh sinh sinh thaûo sinh moäc hoïc hoïc hoïc moäc hoïc chaát vi virus vi vi vi vi naám chaát vi ñoäc khuaån naám khuaån naám ñoäc khuaån haït Bt NPV, GV xaï naám naám haït cuû ñaäu… Isachenko cuû Metarhizium khuaån men moác Fusarium ñaäu… Streptomyces Candida sp. Trichoderma spp. S. cerevisiae Hình 2.1 : Sơ đồ kiểm soát sinh học 18 2.1.3 ÑOÁI TÖÔÏNG CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC Ñoái töôïng cuûa kieåm soaùt sinh hoïc laø caùc loaïi naám beänh, saâu haïi vaø caùc loaïi coû daïi gaây haïi cho caây troàng. Chuùng laøm giaûm naêng suaát caây troàng bôûi vieäc gaây ra caùc beänh naám haïi caây, huùt chaát dinh döôõng cuûa caây laøm caây cheát khoâ. Caùc taùc nhaân gaây haïi naøy ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.2. Baûng naøy moâ taû chi tieát ñaëc ñieåm hình thaùi, trieäu chöùng, ñieàu kieän phaùt sinh vaø taùc ñoäng cuûa chuùng. Baûng 2.1 : Caùc taùc nhaân gaây haïi cuûa caây troàng Chuûng loaïi Teân Ñaëc ñieåm Beänh caây N aá m b eä n h Phytophthora sp. Giôùi : Chromista Ngaønh : Eumycota Lôùp : Oomycetes Boä : Peronosporales Hoï : Pythiaceae Gioáng:Phytophthorasp. Naám hình thaønh phaân sinh baøo töû. Phaân sinh baøo töû ñôn baøo khoâng maøu hình tröùng, coù 1 nuùm nhoû ôû ñaàu. Trong nöôùc phaân sinh baøo töû taïo thaønh caùc du ñoäng baøo töû hoaëc naûy maàm tröïc tieáp xaâm nhieãm gaây beänh Lôùp : baøo töû xoang, Thoái goác chaûy muû 19 Septoria chrysanthemella Boä : baøo töû caàu. Voû baøo töû hình caàu ñænh coù mieäng, ñöôøng kính 70- 130 μm, maøu naâu ñeán ñen. Cuoáng baøo töû ngaén, baøo töû hình sôïi khoâng maøu coù 4-9 vaùch ngaên. Sôïi naám vaø baøo töû qua ñoâng treân xaùc caây beänh, muøa xuaân naêm sau voû baøo töû môû mieäng, caùc baøo töû bay ra ngoaøi, laây lan nhôø gioù. Khoâ heùo Cercospora brunkii Cuoáng baøo töû moïc chuøm maøu naâu nhaït, khoâng phaân nhaùnh, baøo töû daïng ñuoâi, khoâng mang nhieàu vaùch ngaên. Naám beänh qua ñoâng trong moâ beänh baèng sôïi naám, naêm sau baøo töû laây lan vaø xaâm nhieãm Ñoám naâu Beänh thöôøng phaùt sinh vaøo thaùng 5-10. Actinonema rosae Ñóa baøo töû moïc döôùi bieåu bì laù, baøo töû hình baàu duïc hay tröùng, khoâng maøu. Sôïi naám qua ñoâng trong beï laù, caønh khoâ, laù ruïng Ñoám ñen Nhieät ñoä cao laù ruïng nhieàu,beänh quanh naêm , 20 naêm sau laây lan xaâm nhieãm. naëng nhaát vaøo thaùng 9-11. Cercosporarhododendri Ferraris Cuoáng baøo töø moï treân ñoám beänh, treân cuoáng laø baøo töû. Baøo töû hình ñuoâi khoâng maøu coù 1-4 vaùch ngaên. Naám qau ñoâng trong laù beänh, xaùc caây beänh baèng sôïi naám. Baøo töû naûy maàm nhôø gioù, nöôùc möa, xuyeân moâ laù, Ñoám naâu Taùc haïi chuû yeáu laøm ruïng laù. Beänh naëng vaøo thaùng 4-7 haøng naêm. Oidium chrysanthemi Naám kí sinh treân laø duøng voøi huùt chaát dinh döôõng trong teá baøo laø, sau ñoù moïc cuoáng baøo töû vaø baøo töû. Baøo töû hình baàu duïc, hình tröùng, khoâng maøu. Phaán traéng Fusarium oxysporum Giôùi : naám Lôùp : naám baát toaøn Boä : moniliales Hoï : Tuberculariaceae Loaøi Fusarium oxysporum Laø naám sôïi ña baøo, maøu traéng, sinh saûn voâ tính, Thoái reã vaøng laù 21 taïo ra 2 loaïi baøo töû : lôùn vaø nhoû. Baøo töû lôùn hình thaønh töø caønh baøo töû phaân nhieàu nhaùnh xeáp thaønh taàng. Baøo töû nhoû hình tröùng, baàu duïc, daøi hay hình quaû thaän, hình thaønh trong boïc giaû treân caønh baøo töû khoâng phaân haùnh treân sôïi naám. Naám phaùt trieån ôû nhieät ñoä 25-300C, laø loaïi naám soáng trong ñaát. Loaøi naám naøy goàm treân 100 chuûng chuyeân hoùa khaùc nhau. Rhizoctonia solani Giôùi : naám Ngaønh : ascomycota Lôùp : Deuterromycetes Boä : naám trôn Gioáng : Rhizoctonia Loaøi : Rhizoctonia solani Sôïi naám khoâng maøu, khi tröôûng thaønh coù maøu naâu vaøng. Sôïi naám ñöôïc chia thaønh nhöõng teá baøo rieâng reõ bôûi 1 vaùch ngaên, treân vaùch coù loã daïng haïch cho Chaùy laù cheát ñoït 22 pheùp teá baøo chaát, ti theå vaø nhaân ñi qua. Sôïi naám phaân haùnh thaúng goùc. Moãi teá baøo coù hôn 3 nhaân, 8-13 μm. R. solani laø naám baùn hoaïi sinh, coù tính ña thöïc, phaùt trieån toát trong ñieàu kieän aåm öôùt. Pythium sp. Giôùi : Chromista Ngaønh : Eumycota Lôùp : Oomycetes Boä : Peronosporales Hoï : Pythiaceae Gioáng : Pithium sp. Sôïi naám maøu traéng sinh saûn voâ tính, sinh ra boïc baøo töû naøy maàm tröïc tieáp thaønh oáng maàm. Naám sinh saûn höûu tính thì sinh baøo töû tröøng hình caàu vaø baøo töû ñöïc ôø döôùi bao tröùng. Baøo töû naûy maàm gaây beänh cho caây, hay xaâm nhaäp tröïc tieáp vaøo caây. Thoái goác, heùo vaøng Sclerotium rolfsii Giôùi : naám Heùo ruõ traéng 23 Lôùp : naám trôn Gioáng : Sclerotium Loaøi Sclerotium rolfsii Sôïi naám maøu traéng, ña baøo, phaân nhaùnh nhieàu, phaùt trieån theo kieåu ñaâm tia. Naám xaâm nhaäp vaøo goác caây con, caây tröôûng thaønh, söû duïng chaát höõu cô laøm nguoàn dinh döôõng, saûn sinh acid oxalic vaø men laøm phaân huûy moâ caây chuû. goác Thôøi tieát noùng aåm beänh phaùt trieån. Beänh thöôøng xuaát hieän vaøo thaùng 4, 5, 8, 9, 10. S aâ u b eä n h Xeùn toùc ( Phytoecia rufiventris Gautier). Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh cöùng Hoï :xeùn toùc Xeùn toùc thaân hình oáng, ñen, coù loâng thöa, ñaàu roäng, ngöïc coù ñoám troøn maøu ñoû vaøng, buïng ch6n ñoû da cam. Tröùng daøi, maøu vaøng söõa, saâu non vaøng nhaït, cuoái buïng coù nhieàu loâng tô, nhoäng naâu vaøng. Coân truøng gaây haïi treân caây cuùc, ñuïc loã troøn treân caây cuùc, huùt nhöïa caây. 24 Xeùn toùc sinh 1 löùa/ naêm, ñeû tröùng gaàn ngoïn caây, saâu non ñuïc vaøo thaân, thaùng 9-10 hoùa nhoäng. Boï tró ñaàu nhoû ( Microcephalo thrips abdominalis ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùng loâng Hoï : raày Con caùi daøi hôn con ñöïc 1 chuùt. Toaøn thaân maøu naâu, raâu 7 ñoát, ñaàu nhoû. Hoaït ñoäng trong hoa cuùc, thôøi tieát khoâ haïn phaùt sinh nhieàu, thöôøng gaëp vaøo thaùng 5-6. Gaây haïi treân caây cuùc, laøm caây khoâ heùo. Boï tró ngöïc vaøng ( Thrips hawaiiensis ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh loâng Hoï : raày Saâu caùi ngöïc naâu vaøng da cam, buïng naâu ñen, saâu ñöïc thaân vaøng, caùnh trong suoát. Loaøi naøy chuû yeáu huùt nhöïa hoa. Gaây thieät haïi cho nhieàu loaøi caây trong ñoù coù caây hoa hoàng. 25 Boï hung xanh chaân ñoû ( Anomala cupripes ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh cöùng Hoï : boï hung. Con tröôûng thaønh coù maøu xanh ñoàng, buïng ñoàng tím, boùng. Thaân daøi, caùnh coù nhieàu chaám. Saâu non traéng söõa, ñaàu naâu vaøng. Nhoäng traàn, hình baàu duïc.Moãi naêm 1 löùa, ñeû tröùng trong ñaát, qua ñoâng trong ñaát, muøa xuaân hoùa nhoäng chui leân khoûi maët ñaát. … Saâu non aên haïi reã caây, saâu tröôûng thaønh aên haïi laù, ngoaøi caây hoa hoàng chuùng coøn gaây haïi caû caây noâng laâm nghieäp khaùc nhö keo, cam, quyùt, xoaøi… Saâu xanh aên laù ( Papilio sp. ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh vaåy Hoï : böôùm phöôïng Tröùng saâu nhoû, maøu vaøng nhaït, saâu non coù maøu naâu troâng nhö phaân chim, ít di chuyeån, khi lôùn leân saâu coù maøu xanh luïc vieàn vaøng nhaït, sau 1 thôøi gian Saâu aên laù laøm caây coøi coïc phaùt trieån keùm, roài cheát.ngoaøi quyùt ñöôøng chuùng coøn gaây haïi treân nhieàu loaïi caây coù muùi khaùc nhö cam, chanh, böôûi, taéc…. 26 thì hoùa nhoäng, nhoäng maøu xanh. Giai ñoïn tröôûng thaønh cuûa loaøi saâu naøy laø 1 loøai böôùm raát ñeïp. Khi vaøo muøa sinh saûn, böôùm caùi ñeû tröùng khaép caây. Ruoài ñuïc traùi ( Bactrocera dorsalis ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : 2 caùnh Hoï : ruoài ñuïc traùi Loaøi naøy nhoû hôn ruoài nhaø, maøu vaøng, buïng troøn, nhieàu ñoát hung ñoû, con caùi coù oáng ñeû tröùng khaù daøi. Loaøi naøy sinh saûn khaù nhieàu moãi naêm Ruoài caùi ñeû tröùng trong traùi, saâu non soáng baèng dòch quaû laøm quaû thoái. Khi lôùn saâu chui ra ngoaøi chui xuoáng ñaát hoùa nhoäng. coù maët trong vöôøn caây ra traùi quanh naêm, gaây haïi nhieàu cho vöôøn, laøm giaûm naêng suaát vaø chaát löôïng quaû. Boï xít xanh (Rhynchocoris Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Loaøi naøy gaây haïi treân caây 27 humeralis) Lôùp : coân truøng Boä : caùnh nöûa Hoï : boï xít Con nhoû maøu vaøng naâu, coù chaám ñen ñoû, con tröôøng thaønh maøu xanh luïc cam, quyùt. Chuùng chich huùt dòch quaø laøm quaø thoái vaø ruïng, giaûm naêng suaát vaø chaát löôïng quaû… Saâu veõ buøa ( Liriomyza spp. ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : 2 caùnh, Hoï : Agromyzidae. Con tröôûng thaønh laø 1 loaïi ruoåi raát nhoû maøu naâu ñen, con caùi ñeû haøng traêm tröùng vaøo trong nhu moâ laù. Saâu non aên nhö moâ laù taïo thaønh ñöôøng ngoaèn ngoeøo döôùi bieàu bì maët treân laù. Ngoaøi nhöõng caây thuoäc hoï baàu bí, chuùng coøn gaây haïi treân nhöõng caây thuoäc hoï ñaäu ñoã. Caùc loaïi caø chua, caù phaùo, khoai taây… Con tröôûng thaønh laø 1 loaïi ruoåi raát nhoû maøu naâu ñen, con caùi ñeû haøng traêm tröùng vaøo trong nhu moâ laù. Saâu non aên 28 nhö moâ laù taïo thaønh ñöôøng ngoaèn ngoeøo döôùi bieàu bì maët treân laù. Saâu xanh da laùng ( Spodoptera exigua ) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh vaåy Hoï : ngaøi ñeâm Con caùi ñeû thaønh töøng oà treân coïng haønh, saâu non sau khi nôû chui vaøo vaø aên phaàn xanh cuûa laù ñeå laïi maøng traéng beân ngoaøi. Loaøi naøy khaùng thuoác raát nhanh. haønh, hoï ñaäu ñoã, baàu bí, thaäp töï cho ñeán hoï caø, boâng vaûi, baép, nho…, Chuùng caén phaù raát maïnh, laøm coïng haønh bò khoâ heùo, cheát gaãy raïp, xô xaùc, vaøng uùa, coøi coïc, traéng xoùa, taøn luïi. Reäp Rệp muội đen Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh ñeàu Hoï : reäp muoäi Reäp gaây haïi treân ñaäu roàng laø ñoái töôïng nguy hieåm nhaát. Reäp hình Chuùng xuaát hieän treân töôïc non, hoa, traùi non, chích huùt nhöïa, laøm traùi khoâng phaùt trieån ñöôïc, khoâ heùo, ruïng sôùm 29 Rệp bông tröùng, raát nhoû, Reäp sinh nhieàu löùa trong naêm. . Ngoaøi ñaäu roàng loaøi reäp naøy coøn gaây haïi treân caùc loaïi rau ñaäu, rau caûi khaùc. Boï haø ( Cylas spp.) Giôùi : ñoäng vaät Ngaønh : chaân ñoát Lôùp : coân truøng Boä : caùnh cöùng Hoï : Curculionidae Chuùng laøm cuû khoai lang bò suøng, ñaéng, muøi khoù chòu. Ñoù laø do ñoäc toá ( terpenes ) maø khoaøi lang saûn sinh ra ñeå choáng laïi söï gaây haïi cuûa boï haø. Boï haø aên bieåu bì thaân, laù C Oû D Aï I Coû loàng vöïc Laø coû haøng nieân ( chu kì soáng 1 naêm) moïc thaønh buïi. Thaân hôi deïp, laù vaø beï khoâng loâng, hoa tím nhaït hay xanh luïc, sinh saûn baèng haït, thích hôïp nöôùc noâng, ñuû aåm Caïnh tranh chaát dinh döôõng, aùnh saùng vôùi caây troàng. Coû ñuoâi phuïng Coû haøng nieân, moïc thaønh buïi, thaân cöùng, hoa xanh 30 nhaït, sinh saûn baèng haït, thích hôïp ruoäng ñaát aåm, moâ ñaát cao trong ruoäng, ven bôø. Coû baéc Ña nieân ( chu kì soáng treân 1 naêm). Thaân boø, laù heïp, nhoïn, sinh saûn baèng haït vaø ñoát thaân.thích hôïp ruoäng coù möùc nöôùc noâng, ven bôø ruoäng. Coû tuùc Coû haøng nieân thaân naèm, phaân nhaùnh nhieàu vaø moïc reã ôû caùc ñoát döôùi, beï laù coù loâng, neùp laù nhaùm. Sinh saûn baèng haït, thích hôïp ruoäng nöôùc noâng. Coû chaùo Coû haøng nieân thaân coù 3 caïnh, ñöùng, laùng, chuøm hoa hình caàu, sinh saûn baèng haït, thich hôïp ruoäng nöôùc noâng. Coû bôï Coû ña nieân. Thaân boø ngaàm trong nöôùc, laù coù cuoáng daøi, phieán laù nhaün, moûng, xanh nhaït, ngaøy xoøe, ñeâm cuïp. Thích hôïp 31 ruoäng ngaäp nöôùc. Coû ñoàng tieàn Coû haøng nieân. Thaân boø vaø ñaâm nhaùnh nhieàu trong nöôùc, laù troøn nhaün, noåi treân maët nöôùc. Sinh saûn baèng haït, thích hôïp ruoäng ngaäp nöôùc saâu, vuøng pheøn maën ven bieån. Coû möïc Coû haøng nieân. Thaân cöùng coù loâng traèng hôi nhaùm tay. Laù khoâng cuoáng moïc ñoái. Sinh saûn baèng haït. Thích hôïp ruoäng nöôùc noâng. Luùa coû ( luùa hoang) Luùa coû phaùt sinh töø luùa troàng, coù theå laø toå tieân cuûa luùa troàng, mang nhieàu tính chaát hoang daïi. Luùa coû toàn taïi vaø phaùt trieån chuû yeáu baèng haït. Khi moïc laãn trong ruoäng luùa laøm giaûm naêng suaát vaø chaát löôïng luùa. Luùa coû phoøng tröø töông ñoái khoù khaên. ( Nguyeãn Danh Vaøn ) 2.1.4 PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC 2.1.4.1 VIRUS ( virus coù ích NPV ) Cuûng nhö ñoái vôùi con ngöôøi vaø caùc ñoäng vaät khaùc trong thieân nhieân coù taát nhieàu loaøi vi sinh vaät gaây beänh cho coân truøng. 32 Söû duïng nguoàn virus gaây beänh cho coân truøng ñeà haïn cheá saâu haïi ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi chuù yù töø thaäp kyû 60. Lôùi duïng vaø boå sung nguoàn beänh virus dieät coân truøng saün coù trong töï nhieân trong vieäc phoøng tröø saâu haïi, haïn cheá vieäc söû duïng thuoác hoùa hoïc, giaûm ñoä ñoäc cho ngöôøi vaø moâi tröôøng. 2.1.4.1.1 Trieäu chöùng nhieãm virus cuûa saâu haïi Saâu nhieãm virus thì toaøn thaân bò tröông phuø, caùc ñoát thaân giaõn ra da raát moûng, deã vôõ khi taùc ñoäng cô giôùi. Khi da vôõ coù dòch traéng thoái chaûy ra, chöùa caùc theå virus. Caø saâu non vaø nhoäng ñeàu coù theå nhieãm virus. Virus NPV chæ gaây ñoäc cho saâu haïi, an toaøn cho ngöôøi vaø ñoäng vaät. 2.1.4.1.2 cô chế diệt saâu gồm caùc böôùc sau 1. Sâaâu bò beänh virus cheát treân caây 2. Cơ thể saâu bị vỡ tan, haøng tyû theå vuøi virus tung ra baùm treân caùc taùn laù caây vaø moâi tröôøng 3. Sâaâu ăn laù vaø nuoát thöùc aên cuøng vôùi caùc theå vuøi virus 4. Caùc theå vuøi bò moâi tröôøng kieàm ôû khuùc ruoät giöõa hoa tan vaø giaûi phoùng caùc tieåu theå virus gaây beänh. 5. Caùc tieåu theå virus xaâm nhaäp vaøo teá baøo bieåu moâ cuûa ruoät. Virus ñöôïc nhaân leân haøng nghìn laàn trong nhaân cuûa caùc teá baøo cuûa caùc moâ naøy vaø laây nhieãm caùc teá baøo vaø moâ khaùc. 6. Caùc tieåu theå vaø theå vuøi virus ñöôïc tích luõy soá löôïng lôùn vaø caùc teá baøo bò tieâu tan. Caùc theå vuøi cuøng vôùi caùc tieåu theå virus laïi ñöôïc giaûi phoùng vaø tung ra baùm treân caùc taùn laù caây vaø moâi tröôøng. 7. Quaù trình phaùt trieån cuûa virus ñöôïc laäp laïi, baét ñaàu töø nhöõng con saâu cheát nhuõn do beänh virus. (GS.TS. Tröông Thanh Giaûn ) 33 2.1.4.2 VI KHUAÅN BACILLUS THURINGIENSIS ( Bt ) Hình 2.2 : vi khuaån Bacillus thuringiensis 2.1.4.2.1 Giôùi thieäu Bacillus thuringiensis laø tröïc khuaån gram döông, hình que, hình thoi hay daïng chuoãi nhieàu phaân töû. Bt coù khaû naêng sinh nha baøo 1 caùch tuøy tieän vaø soáng khaù beàn vöõng trong ñaát. Trong ñaát. Bt laø vi sinh vaät kí sinh trong ñöôøng ruoät caùc loaøi aáu truøng cuûa caùc loaøi coân truøng khaùc. Ñaëc bieät laø aáu truøng cuûa caùc loaïi aáu truøng cuûa coân truøng haïi caây nhö : saâu ñuïc quaû ôû boâng, saâu ñuïc quaû vaø thaân ngoâ, saâu haïi luùa, moái, saâu böôùm…. B t coù khaû naêng saûn sinh caùc loaïi phaân töû protein coù tính ñoäc. Noù coù tính ñaëc hieäu nhaát ñònh vôùi caùc loaøi coân truøng khaùc nhau. Vì theá maø Bt ñaõ trôû thaønh thuoác tröø saâu haïi caây thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Vi khuaãn Bt ñöôïc saûn xuaát döïa treân khaû naêng gaây beänh ñoái vôùi coân truøng. Cheá phaåm Bt dieät ñöôïc hôn 200 loaøi saâu haïi, nhöng khoâng gaây ñoäc haïi cho ngöôøi vaø ñoäng vaät, moâi tröôøng. Thuoác taùc ñoäng leân nhieàu loaøi saâu haïi ñaõ khaùng laïi thuoác tröø saâu hoùa hoïc. Tinh theå ñoäc cuûa vi khuaån coù theå laøm saâu ngöøng aên trong vaøi phuùt roài cheát. Noù taùc ñoäng vaøo ñöôøng ruoät cuûa coân truøng khi coân truøng aên phaûi tinh theå ñoäc. 2.1.4.2.2 cô cheá taùc ñoäng cuûa Bt 34 A. Caùc ñoäc toá do Bt sinh ra vaø taùc ñoäng cuûa noù leân coân truøng. Noäi ñoäc toá ( delta endotoxin) : trong quaù trình hình thaønh baøo töû cuûa vi khuaån thì tinh theå ñoäc ñöôïc hình thaønh khi teá baøo vôõ ra ñoäc toá vaø baøo töû töï do trong moâi tröôøng. Noäi ñoäc toá delta khoâng beàn vöõng ôû nhieät ñoä cao, khoâng hoøa tan trong nöôùc, hoøa tan torng moâi tröôøng kieàm. Tinh theå ñoäc toá khoâng ñoäc neáu chöa ñöôïc hoøa tan. B. Cô cheá taùc ñoäng noäi ñoäc toá leân coân truøng Khi tinh theå ñoäc cuøng vôùi thöùc aên vaøo trong cô theå coân truøng, noù taùc ñoäng chính vaøo caùc bieåu moâ ruoät cuûa coân truøng. Ngoaøi tinh theå ñoäc delta, Bt coøn tieát vaøo moâi tröôøng 1 soá ngoaïi ñoäc toá alpha vaø beta cuøng vôùi 1 soá enzyme coù ñaëc tính dieät saâu nhö Loxitilnase, C-kitinase vaø Protease. ( TS. Nguyeãn Vaên Tuaát ) 2.1.4.3 VI NAÁM Hieän nay ñaõ phaùt hieän hôn 750 loaøi naám gaây beänh coân truøng. Phoå bieán nhaát laø caùc daïng thuoác tröø saâu töø naám Beauveria sp. , naám Metarhizium sp. … vaø nhieàu loaïi naám khaùc ñeå dieät tröø coân truøng haïi. 2.1.4.3.1 hieäu löïc tröø saâu cuûa Beauveria vaø Metarhizium • Tröø raàu naâu ñaït 58,7% - 67, 3% sau 10 ngaøy söû duïng • Tröû saâu ño xanh haïi ñay ñaït 74 – 76,7% sau 20 ngaøy söû duïng • Dieät caøo caøo ñaït 72% sau 2 tuaàn vaø 91,2% sau 1 thaùng • Tröø saâu roùm ñaït 79% • Tröø moái ñaït 85% - 100% sau 6 thaùng 2.1.4.3.2 Hoaït tính dieät saâu haïi Qua caùc nghieân cöùu ñaõ döôùi aûnh höôûng hoaït tính kyù sinh cuûa naám ñaõ daãn tôùi phaù huûy saâu saéc caùc chöùc naêng, bieán ñoåi caùc moâ vaø cô quan cuûa vaät chuû. Töø nhöõng hieän töôïng naám phaù huûy chöùc naêng sinh lyù cuûa coân truøng, ñoäc toá cuûa naám laøm ñình chæ söï dinh döôõng cuûa coân truøng, laøm giaûm ñoä maén ñeû, phaù huûy quaù 35 trình hoâ haáp, ñaøn aùp cô hoïc söï tuaàn hoaøn maùu, phaùt trieån vaø sinh saûn caùc theå sôïi naám trong xoang thaân coân truøng. Söï bieán ñoåi sinh hoùa vaø laøm giaûm löïc oxy hoùa khöû daãn tôùi hieän töôïng hoùa melanin trong huyeát töông, laøm bieán ñoåi ñoä nhôùt cuûa huyeát töông. Caùc aáu truøng bò nhieãm naám khoâng loät xaùc ñöôïc vaø ñaëc bieät bò phaù huûy quaù trình bieán thaùi phaùt trieån cuûa chuùng. Ñieàu ñoù öùc cheá söï taïo thaønh giao töû. ( TS. Nguyeãn Vaên Tuaát ) 2.1.4.4 SINH VAÄT KHAÙC 2.1.4.4.1 ong mắt ñoû ( Trichogramma sp. ) Hình 2.3 : Chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû Ong maét ñoû laø loaøi coân truøng thuoäc hoï Trichogrammatidae, boä Hymenopters. Hôn 40 loaøi ong maét ñoû ñöôïc phaùt hieän. Ong maét ñoû laø loaøi kí sinh 36 tröùng coù phoå kí sinh raát roäng. Moãi loaøi ong maét ñoû coù khaû naêng kí sinh tröùng treân 100 loaøi saâu. Chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû ñeàu dieãn ra trong tröùng saâu. Cô cheá dieät saâu goàm caùc böôùc sau : 1. Ong maét ñoû tìm kieám vaø ñeû tröùng vaøo tröùng saâu haïi 2. Ong non nôû vaø sinh soáng trong tröùng saâu haïi 3. Ong non lôùn leân baèng chaát dinh döôõng cuûa tröùng saâu haïi 4. Ong non aên heát chaát dinh döôõng vaø hoùa thaønh nhoäng. 5. Nhoäng hoùa thaønh ong tröôûng thaønh vaø ñuïc voû tröùng saâu bay ra. 2.1.4.4.2 ong vaøng ( Habrobracon hebetor Say.) Hình 2.4 : chu trình phaùt trieån cuûa ong vaøng Cô cheá dieät saâu haïi cuûa ong vaøng goàm caùc böôùc sau : 1. Ong vaøng ñaùng teâ lieät saâu kí chuû 37 2. Sau khi ñaùnh teâ lieät, ong vaøng ñeû tröùng leân mình saâu 3. Ong non nôû vaø huùt chaát dinh döôõng trong saâu 4. Ong tieáp tuïc phaùt trieån beân ngoaøi da saâu 5. Ong keùo keùn hoùa nhoäng 6. Ong tröôûng thaønh keùo keùn bay ra. ( GS.TS Tröông Thanh Giaûn ) 2.1.4.5 NGUYEÂN TAÉC KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC Sinh vaät laø nhöõng nhaân toá sinh hoïc laøm giaûm soá löôïng hay hoaït ñoäng gaây ra trieäu chöùng beänh hay nguoàn beänh qua caùc cô cheá sau : ™ Khaùng sinh ( antibiosis ) : khi nguoàn beänh bò ngaên chaën hay bò tieâu dieät bôûi saûn phaåm trao ñoåi chaát cuûa vi sinh vaät. Nhöõng saûn phaåm naøy bao goàm hoäp chaát bay hôi vaø caùc chaát ñoäc. Vieäc saûn xuaát caùc hôïp chaát khaùng sinh laø 1 ñaëc tính cuûa raát nhieàu loaïi naám kieåm soaùt sinh hoïc höõu hieäu. Nhieàu loaøi naám coù theå taïo ra raát nhieàu loaïi saûn phaåm trao ñoåi chaát baäc vôùi hoaït tính treân phoå kyù chuû roäng. ™ Caïnh tranh ( competition ) : xaûy ra khi vi sinh vaät laøm giaûm hoaït ñoäng cuûa nguoàn beänh do söï giôùi haïn veà nguoàn dinh döôõng, nhaân toá sinh döôõng, oxy, khoâng gian soáng. ™ Sieâu kyù sinh ( hyperparasitism ) : vi sinh vaät kyù sinh leân kyù chuû laø nguoàn beänh. Vi kyù sinh xuaát hieän khi naám toàn taïi gaàn vôùi naám khaùc caïnh tranh nguoàn dinh döôõng. Naám kyù sinh coù 1 söï tieáp xuùc hay chieám giuõ beàn chaët ñoái vôùi teá baøo soáng. Naám kyù sinh tieâu dieät teá baøo chuû chuû yeáu laø tieát enzyme phaù huûy caùc thaønh phaàn vaùch teá baøo kyù chuû nhö : chitinase, cellulase, protease…keát hôïp vôùi caùc chaát coù khaû naêng öùc cheá söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa naám beänh. ( Thanh Huyeàn ) 38 2.2 TRÖØ NAÁM BEÄNH BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC 2.2.1 CAÙC BEÄNH CAÂY THÖÔØNG GAËP DO NAÁM GAÂY RA Ñaây laø 1 soá beänh phoå bieán treân caùc loaïi caây troàng bôûi caùc taùc nhaân gaây beänh, trong ñoù neâu leân trieäu chöùng vaø caùch chöõa trò vaø nhaø vöôøn coù theå aùp duïng ñeå lam saïch beänh cho vöôøn caây cuûa mình Baûng 2.2 : caùc beänh caây thöôøng gaëp do naám gaây ra Beänh caây Ñaëc ñieåm vaø caùch chöõa trò Taùc nhaân Ñoái Töôïng Ñoám boà hoùng Beänh chí xuaát hieän ôû maët döôùi laù giaø. Veát beänh hình troøn coù ñöôøng kính teân döôùi 3 mm, maøu ñen, beà maët goà leân cao ñoù chính laø lôùp teá baøo naám mòn nhö nhung, coøn moâ laù ôû döôùi maøu thaâm ñen. Beänh coøn xuaát hieän treân voû traùi vôùi nhöõng ñoám ñen 1 mm naèm trong caùc loõm khuyeát tinh daàu treân beà maët voû traùi. Beänh phaùt trieån quanh naêm, maïnh nhaát vaøo cuoái vuï. Beänh naëng thì caây phaùt trieån keùm, traùi nhôû, giaûm naêng suaát vaø myõ quan. Chöõa trò : troàng thöa, thoâng thoaùng, dinh döôõng, chaêm soùc kyõ. Phun thuoác nhö COC85WP, BTN, Score 250EC… Naám Meliola citri Caây coù muùi nhö cam saønh, böôûi, chanh, taéc, quyùt. . . Thoái reã vaøng laù Caây bò beänh gaân laù vaøng traéng, phieán Naám Caây 39 laù vaøng xanh sau ñoù ruïng ñi, beänh deã laây lan. Caây ra nhieàu choài, ngaén, nhoû, nhieàu boâng traùi, traùi bò chua, cuoái cuøng caøy cheát hoaøn toaøn. Khi caây chôùm beänh thì chæ vaøi nhaùnh reå bò thoái, coù soïc naâu treân reã chaïy töø choùp reã vaøo trong vaø ôû reã lôùn thì voû reã tuoät khôûi phaàn goã. Beänh naëng thì toaøn boä reã thoái. Chöõa trò : thoaùt nöôùc toát, bôø cao, dinh döôõng caây, kieåm tra vöôøn, phun thuoác, hoùa chaát kích thích ra traùi… Fusarium solani quyùt tieàu Beänh chaùy laù cheát ñoït Treân laù ban ñaàu chæ laø nhöõng ñoám nhoû suõng nöôùc, sau ñoù lan roäng daàn laøm laù phaùt trieån keùm, co laïi, khoâ vaø ruïng. Treân caây con beänh laøm laù ngoïn bò chaùy, khoâ daàn, beänh naëng laøm ñoït cheát. Treân caây tröôûng thaønh beänh laøm laù khoâ, ngoïn cheát, laù beänh thöôøng dính laïi do tô vaøng naâu, ñoâi khi coù haïch troøn naâu nhaït. Ñoä aåm cao thì veát beänh chuyeån sang ñen vaø thoái nhuõn ra. Beänh laù thí caû taùn caây truïi laù, giaûm quang hôïp vaø naêng suaát, chaát löôïng traùi. Chöõa trò : troàng thöa, töôùi ít, veä sinh, kieåm tra vöôøn, phun thuoác Naám Rhizoctoni a solani Caây saàu rieâng 40 Phaán traéng Beänh gaây haïi treân quaû, ñoït non, laù non, chuøm boâng. Beänh naøy lieân quan chaët cheõ vôùi ñoä aåm khoâng khí, luùc caây ra hoa keát traùi. Treân chuøm hoa beänh coù phuû lôùp naám traéng xaùm, naëng thì chuyeån naâu, khoâ chaùy. Beänh laøm traùi phaùt trieån keùm, thaâm ñen, khoâ. Traùi lôùn khi maéc beänh thöôøng keùm phaùt trieån, khoâng côm hoaët ít, traùi coù maøu naâu ñen, vì theá ngöôøi daân coøn goïi beänh naøy laø beänh raâu keõm. Chöõa trò : troàng thöa, thoâng thoaùng, chaêm soùc, kieåm tra vöôøn kyõ vaø thöôøng xuyeân, phun thuoác Naám Oidium sp Choâm choâm Thoái goác chaûy muû Loaøi naám naøy löu toàn trong ñaát vaø nöôùc. Beänh thöôøng phaùt sinh caø maïnh trong muøa möa. Beänh gaây thoái goác, chaûy muû, laøm cheát caây. Treân laù : veát beänh laù nhöõng veát nhoû suõng nöôùc, maát maøu, sau ñoù lan roäng laøm ruïng heát laù. Treân traùi : beänh laø nhöõng veát aåm öôùt maøu naâu ñen, aåm ñoä cao thì xuaát hieän tô naám, beänh lan roäng laøm thoái traùi. Treân goác thaân, caønh lôùn : choã bò beänh chaûy nhöïa ñoû, voû vaø vuøng goã phía döôùi chuyeån sang hoàng lôït vaân tím, vieàn gôïn Naám Phytophtho ra palmivora Saàu rieâng vaø treân 100 loaïi caây troàng khaùc 41 soùng. Naëng laøm cheát caây. Chöõa trò : caét tæa caønh laù giaø, beänh, thoaùt nöôùc toát, giaûm phaân ñaïm taêng phaân laân, kali, höõu cô, töôùi ít, khieåm tra vaø chaêm soùc thöôøng xuyeân, kyõ caøng, phun thuoác Thaùn thö Quaû bò naám xaâm nhieãm töø khi coøn xanh, veát beänh nhoû, deït, hôi saùng, beänh ôùn daàn ( 12mm) thì beà maët loõm, coù voøng troøn ñoàng taâm, raùm naâu. Treân laù veát beänh thöôøng nhoû, troøn, maøu naâu, quaàng vaøng. Treân reã veát beänh naâu, reã giaø, coù chaám ñen nhoû, reã to troùc voû, reã phuï caèn coãi, thoái muïc. Naám beänh lan truyeàn nhôø gioù, nöôùc… Chöõa trò : troàng luaân canh, chaêm soùc, veä sinh kieåm tra thöôøng xuyeân, kyõ caøng ñeå haïn cheá beänh, phun thuoác nhö : Topsin M 70WP, Benlate 50WP… Naám Colletotric hum coccodes Caø chua Heùo vaøng Beänh gaây haïi döa töø khi coøn nhoû ñeán luùc thu hoaïch traùi trôû ñi. Loaïi naám naøy öa ñieàu kieäng noùng aåm neân khi giaøn döa leo kín, gaëp thôøi tieát noùng aåm trong muøa möa, aåm ñoä taêng cao laøm naám beänh gaây haïi nhieàu. Naám beänh taïo veát thaâm treân döa roài Naám Fusarium sp. , naám Pythium vaø vaøi loaïi naám khaùc Caây döa leo 42 lan roäng daàn laøm caây döa heùo nheï luùc tröa, naéng noùng, chieàu toái vaø saùng hoâm sau caây döa töôi trôø laïi. Beänh naëng laøm laù döa vaøng daàn, heùo ruõ khoâng theå töôi trôû laïi. Chöõa trò : thoaùt nöôùc toát, thoâng thoaùng, troàng thöa, caét tæa laù giaø, boùn phaân caân ñoái, phun thuoác Heùo ruõ traéng goác Moâ beänh phaân huûy daàn. Laù vaøng daàn daàn töø goác ñeán ngoïn. Treân veát beänh ôû goác xuaát hieän lôùp hieän lôùp naám traéng, lan daán ra maët ñaát xung quanh goác caây. Naám beänh laøm cheát caây con vaø caây tröôûng thaønh, reã caây vaø quaû bò thoái, caây cheát khoâ, hoùa naâu. Sôïi naám maøu traéng, ña baøo, phaân nhaùnh nhieàu, phaùt trieån theo kieåu ñaâm tia. Naám xaâm nhaäp vaøo goác caây con, caây tröôûng thaønh, söû duïng chaát höõu cô laøm nguoàn dinh döôõng, saûn sinh acid oxalic vaø men laøm phaân huûy moâ caây chuû. Thôøi tieát noùng aåm phuø hôïp beänh phaùt trieån. Beänh thöôøng xuaát hieän vaøo thaùng 4,5,8,9,10. Chöõa trò : veä sinh vöôøn, boùn phaân caân ñoái, coù theå phun thuoác vaø troàng luaân canh Naám Sclerotium rolfsii Nhieàu loaïi caây nhö caø chua, ñaäu, ôùt, baàu bí, khoai taây, rau… 43 Khoâ heùo Naám xaâm nhieãm vaøo veát thöông reã, laøm noù thoái khoâ, maøu naâu, laù maát maøu saùng meám daàn, khoâ heùo. Beänh phaùt sinh vaøo thaùng 4-6, naám beänh soáng hoaïi sinh trong ñaát. Laây lan nhôø gioù, beänh caùng naëng khi coù möa phuøn. Chöa trò :caét tæa caønh laù, nhoå caây, thay chaäu, boû haït trong muøa beänh, phun thuoác Naám löôõi lieàm ( Fusarium dianthi ) Caây caåm chöôùng Ñoám than Beänh xuaát hieän ôû caùc vöôøn hoa caåm chöôùng, tyû leä beänh treân 50%. Beänh xaâm nhieãm vaøo ngoïn laù, luùc ñaàu laø caùc ñoám vaøng khoâ, daàn daàn lan roäng ra. Treân ñoám xuaát hieän caùc ñoám ñen, ñoù laø baøo töû naám. Chöõa trò : chaêm soùc kyõ, tieâu huûy caønh laù caây beänh, phun thuoác Naám ñóa gai (Colletrich um sp. ) Caåm chöôùng ( Nguyeãn Danh Vaøn ) 2.2.2 CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC (BIOFUNGICIDE ) Coù toång coäng 586 chuûng naám men töï nhieân thuoäc caùc chi khaùc nhau ñaõ ñöôïc thöû nghieäm khaû naêng ñoái khaùng cuûa chuùng vôù1 caùc chuûng naám beänh gaây haïi cho caây troàng. Khaû naêng ñoái khaùng cuûa caùc chuûng naám laø 1 ñaëc tính quan troïng vaø noù khoâng phuï tuoäc vaøo caùc loaïi hay chi. Troïng caùc ñoái khaùng, 2 chuûng Saccharomyces cerevisiae vaø Zygosaccharomyces cho thaáy 1 phoå roäng veà hoaït ñoäng ñoái khaùng vôùi caùc taùc nhaân gaây beänh caây troàng. 44 Baûng 2.3 : Hieäu löïc cuûa Saccharomyces vaø Zygosaccharomyces öùc cheá caùc naám gaây beänh haïi caây troàng Ñoái khaùng naám men Öùc cheá naám beänh CLADOSPO RIUM VARIABILE RHIZOCT ONIA FRAGA RIAE PHOMO SIS LONGICO LLA COLLEOT RI CHUM ACUTATU M A. NI GER SCLERO TINIA SDEROTI ORUM PENICI LLIUM DIGITA TUM MACROP HOMINA PHASEOL INA T. VIRI DE BOTYT IS SQUA MOSA Saccharo myces ( S ) S.84 ++ + ++ - + + + + + + S.108 ++ + ++ - - + + + + + S.207 ++ + ++ - - + ++ ++ + + S.244 ++ + ++ - - + + + + + S.605 ++ + ++ - - - + + + + S.652 ++ + ++ + - + + + ++ + S.826 ++ + ++ - + ++ ++ ++ + + S.831 ++ + ++ - ++ + + + + + S.888 ++ + ++ - - - - + + + S.900 ++ + ++ - - + + + - + S.946 ++ + ++ - - + + + + + S.7138 ++ + ++ - - + + + + + Zygo Saccharo myces ( Z ) Z. F30 ++ + ++ + + ++ ++ ++ ++ + Z.F33 ++ + ++ - - + + ++ ++ + Z.F42 ++ + ++ - - ++ ++ + + + Z.F48 ++ + ++ - - + + - + + ++ : hieäu löïc ñoái khaùng cao. + : coù hieäu löïc ñoái khaùng. - : khoâng coù hieäu löïc ñoái khaùng 2.3. TOÅNG QUAN VEÀ TRICHODERMA SPP. LAØM CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC 45 2.3.1. PHAÂN LOAÏI Trichoderma spp. laø gioáng naám khaù phoå bieán trong töï nhieân, tuy nhieân heä thoáng phaân loaïi cuûa chuùng chöa roõ raøng vaø khaù phöùc taïp, do ñoù coù nhieàu yù kieán khaùc nhau ñöa ra khi phaân loaïi gioáng naám naøy. Hình 2.5 : naám Trichoderma harzianum Ngaønh : Ascomycota Lôùp : Deuteromycetes ( nhoùm naám baát toaøn) Boä : Moniliates Hoï : Moniliaceae Gioáng : Trichoderma spp. Phöông phaùp phaân loaïi truyeàn thoáng laø döïa treân söï khaùc nhau veà hình thaùi chuû yeáu laø ôû boä phaän hình thaønh baøo töû voâ tính. Gaàn ñaây nhieàu phöông phaùp phaân loaïi döïa treân caáu truùc phaân töû ñöôïc söû duïng. Hieän nay naám Trichoderma coù ít nhaát 33 loaøi. Theo 2 nhaø khoa hoïc Brazil laø Esposito vaø Manuela da Silva thì Trichoderma ñöôïc phaân thaønh 5 nhoùm : Trichoderma, Longibrachiatum, Satutnisporum, Pachibarium vaø Hypocrenum. 2.3.2 ÑAËC ÑIEÅM NAÁM TRICHODERMA SPP. 46 2.3.2.1 Ñaëc ñieåm hình thaùi, sinh tröôûng vaø hình thaønh baøo töû cuûa Trichoderma - Ñaëc ñieåm hình thaùi: Trichoderma laø moät gioáng naám ñaát, phaùt trieån toát treân caùc loaïi ñaát giaøu dinh döôõng hoaëc treân taøn dö thöïc vaät. Ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa naám naøy laø caønh baøo töû khoâng maøu, sôïi naám khoâng maøu, coù vaùch ngaên, coù khaû naêng phaân nhaùnh nhieàu vaø cho löôïng baøo töû raát lôùn. Baøo töû thöôøng coù maøu xanh, ñôn baøo hình tröùng, troøn, elip hoaëc hình oval tuøy theo töøng loaøi. Baøo töû ñính ôû ñænh cuûa caønh. - Söï sinh tröôûng cuûa Trichoderma: laø moät gioáng naám hoaïi sinh trong ñaát neân Trichoderma coù khaû naêng söû duïng nguoàn hoãn hôïp ca