Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học

n của môi trường văn hóa đầu tiên.Trong cuộc sống gia đình, người lớn ai cũng mong cho con em mình nên người tử tế, điều đó thể hiện ở những yêu cầu của họ đối với đứa trẻ về cách ứng xử của nó với mọi người xung quanh, cụ thể là: - Đối với ông bà Trẻ cần biết vị trí của ông bà và mối quan hệ này, ông bà là người đã sinh cha mẹ của trẻ, đó là người có công nuôi dưỡng dạy dỗ cha mẹ của trẻ, cho nên phải giáo dục cho trẻ có các hành vi văn hóa với ông bà, có sự yêu thương kính trọng ông bà, trẻ phải biết nói năng thưa gửi lễ phép, gọi dạ bảo vâng. - Đối với cha mẹ Trong gia đình cha mẹ là người gần gũi với con cái nhất. Cho trẻ biết cha mẹ không chỉ là người sinh ra mình mà còn là người hy sinh tất cả cho con để cho trẻ biết có cách ứng xử tốt đẹp tỏ ra là người có hiếu. Tỏ lòng yêu thương quý trọng với cha mẹ cần giáo dục ở trẻ có các hành vi văn hóa, những hành vi cụ thể chứ không chỉ bằng lời nói như: làm việc nhỏ chẳng hạn giúp mẹ dọn nhà, lấy sách cho cha Biết ơn cha mẹ bằng hành vi quan tâm chăm sóc, đôi khi ngây thơ theo cách của bé những lại biểu thị một tình thương yêu thắm thiết. Giáo dục cho trẻ các hành vi văn hóa lễ phép với cha mẹ, biết vâng lời, không được bướng bĩnh, nhõng nhẽo với cha mẹ, - Đối với anh chị em trong nhà Đối với anh chị trong nhà thì có các hành vi tôn trọng, biết nghe lời anh chị, không gây rối phá khi anh chị học bài Đối với em thì biết yêu thương em, biết nhường nhịn em nhỏ.Những hành vi thân tình chính là hành vi văn hóa cần được hình thành và phát triển ở trẻ. * Đối với những người xung quanh Con người không chỉ biết sống quanh quần với nhau khép kín trong một gia đình mà còn biết sống với những người ngoài xã hội. Ngay từ khi rất bé thì trẻ đã biết ra nhà hành xóm để chơi, trẻ tiếp xúc với làm quen với hàng xóm láng giềng vừa có cả người lớn vừa có trẻ em, mối quan hệ bắt đầu mở rộng. Đối với người lớn xung quanh thì giáo dục trẻ phải biết lễ phép trong chào hỏi, tôn trọng người lớn, biết nghe lời. Đối với cô giáo trẻ cần thương yêu kính trọng như đối với cha mẹ ở nhà, trẻ biết nghe lời cô dạy, làm những việc cô bảo. Đối với bạn cùng lứa thì cần vui chơi thân ái, đoàn kết, biết nhường nhịn nhau, giúp đỡ khi bạn cần, tránh thói bắt nạt bạn, đánh bạn. Đặc biệt cần dạy trẻ bao giờ cũng nên nhìn bạn bằng con mắt thiện chí, luôn nghĩ tốt về bạn, làm việc tốt cho bạn, phát hiện những mặt tốt ở bạn mình. Đối với người tàn tật thì có thái độ thương xót, làm việc gì đó để an ủi giúp đỡ họ, như những lời hỏi thăm, ánh mắt yêu thương, ở đây giáo dục cho trẻ lòng thương người. Hành vi văn hóa cần giáo dục cho trẻ đối với xã hội còn phải kể thêm đó là hành vi tuân thủ những quy định, những luật lệ chung.Trẻ dưới 5 tuổi trẻ còn rất biết, quan hệ xã hội chưa thất rộng rãi, tuy nhiên trẻ cũng cần phải làm quen với một số luật lệ thông thường bảo đảm một đời sống có văn hóa như giữ gìn vệ sinh nơi công cộng trật tự an ninh cho nhân dân, trước hết là luật giao thông. Tóm lại, hành vi ứng xử đứng mực đối với người xung quanh được coi là cái cơ bản nhất trong hệ thống hành vi văn hóa của con người. Hệ thống hành vi văn hóa đó của trẻ được phát triển tốt đẹp, vững chắc, đó là bảo đảm vững vàng cho một nhân cách tử tế sau này. ‡ Giáo dục hành vi văn hóa trong giao tiếp cho trẻ * Kỹ năng chào hỏi: Khi gặp mặt người khác, nếu là người lớn thân thích, đồng thời với nét mặt tươi vui là những lời chào hỏi niềm nở, bằng những câu xưng hô đúng chủ ngữ, vị ngữ và bổ ngữ, như : “Cháu chào bác ạ!”. Với ngữ điệu thân thiết, mắt nhìn về phía người giao tiếp, đầu hơi cúi xuống (đối với người già), đầu để tự nhiên (đối với người trẻ tuổi), trẻ có thể ôm hôn hoặc chìa má cho người khác hôn để tỏ lòng thân thiết. Khi đến lớp trẻ phải biết chào cô đến lớp và khi ra về, trẻ tự giác biết chào hỏi khi có người đến thăm lớp học. Hình ảnh: Trẻ chào cô đến lớp * Kỹ năng xin lỗi: Khi làm phiền người khác thì phải xin lỗi bằng câu: Cháu xin lỗi! với nét mặt nghiêm chỉnh và cử chỉ tỏ ra hối hận. Trong khi người lớn dạy trẻ kỹ năng xin lỗi cũng không nên quên dạy trẻ kỹ năng tha lỗi. Tha lỗi cho người phạm lỗi là thể hiện lòng vi tha, thái độ thông cảm đối với người phạm lỗi và tôn trọng họ. *Kỹ năng cảm ơn: Biết cảm ơn khi ai giúp đỡ hay tha thứ cho mình, đó là những lời nói lịch sự hàm ý biết ơn, bằng những câu đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ, bổ ngữ “Cháu cảm ơn cô ạ!” với cử chỉ tôn kính, đối với bạn bè thì chỉ cần nói: “Cảm ơn” là được. *Kỹ năng tham gia trò chuyện: Giao tiếp là nhu cầu quan trọng của con người. Ngày từ những tháng đầu tiên, lúc còn sơ sinh trẻ đã biết hóng chuyện, lớn dần lên trẻ có thể chủ động giao tiếp với người xung quanh.. Khi người lớn nói thì phải lắng nghe, không “hóng hớt”, không “nói leo”. Khi nói cho người lớn nghe thì phải nói rành rọt, không ê a, ấp úng hay nói lý nhí, lúng búng trong miệng, lại càng không được nói trống không, cọc lốc. Còn khi trò chuyện với bạn bè thì giữ thái độ thân mật, bình đẳng, lắng nghe ý kiến của bạn không quát tháo, cãi cọ hoặc “dùng vũ lực”. Trên đây là một số kỹ năng giao tiếp cần hình thành cho trẻ em từ khi còn bé, đó là một phần không thể thiếu được trong hệ thống hành vi văn hóa của con người. Trong thực tế giáo dục trẻ nhỏ những kỹ năng giao tiếp đó được thể hiện ở các cháu một cách tự nhiên, sinh động và thường theo cách riêng của các cháu, nên nhiều khi tuy còn khờ khạo, ngô nghê nhưng ở trẻ rất đáng yêu. Do vậy người lớn không nên uốn nắn quá tỷ mỉ hay yêu cầu quá khắt khe, bắt đứa trẻ thực hiện một cách máy móc khiến cho lúc nào trẻ cũng cảm thấy gò bó, căng thẳng mà trở nên dị ứng với những “thể thức lễ giáo này” và có khi lại phản tác dụng, đem đến hiệu quả ngược với mong muốn của nhà giáo dục. ‡ Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đối với bản thân * Về nét ăn: Hành vi văn hóa trong khi ăn rất đơn giản đối với chúng ta, tuy nhiên đối với trẻ nhỏ lại không dễ dàng một chút nào. Trẻ em khi đã có ý thức rồi thì việc dạy trẻ ăn uống sao cho tử tế là hết sức cần thiết. Đầu tiên cần dạy trẻ trước khi ăn phải mời mọi người, mời người lớn tuổi trước rồi mới đến người nhỏ tuổi hơn (đầu tiên là ông bà rồi đến cha mẹ, sau đó mới đến anh chị em). Khi ngồi vào ăn thì ngồi đúng vị trí, ăn phần ăn khẩu phần của mình, không được vòi vĩnh lung tung, không đòi những mà người lớn không cho ăn, không được làm nũng không chịu ăn để người lớn dỗ dành mất thời gian. Dạy trẻ cầm thìa, cầm bát, ngồi đúng tư thế, lớn hơn là dùng đũa và cơm và gắp thức ăn gọn gàng, không gắp lung tung đánh đổ thức ăn bừa bãi. Cần thường xuyên nhắc nhở trẻ nhai kỹ rồi mới nuốt, không ngậm cơm trong miệng, không vừa ăn vừa chơi, không ăn quả xanh, uống nước lã, không ăn những thức ăn bẩn.. Chỉ bằng giáo dục cẩn thận thì hành vi bản năng mới biến thành hành vi có văn hóa. Hình ảnh: Hoạt động ăn trưa của trẻ lớp mẫu giáo Thạch Khê. * Về vệ sinh thân thể: Đối với trẻ nhỏ, vệ sinh thân thể là vấn đề thường xuyên phải thực hiện tốt. Những thói quen vệ sinh cần được hình thành ở trẻ càng sớm càng tốt. Người lớn cần dạy trẻ biết rửa mặt khi ngủ dậy, biết đánh răng sau các bữa ăn và đặc biệt là trước khi đi ngủ. Không dung tay quệt mũi, không ngồi lê ngồi lết bẩn quần áo, biết rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, biết đi đại tiện, tiểu tiện đúng chỗ Đó là những hành vi văn hóa trẻ cần thực hiện hằng ngày, những không phải là dễ dàng đối với các cháu.Tuy vậy nếu người lớn dạy trẻ thật tỷ mỉ, chu đáo, lại thường xuyên nhắc nhở sẽ tạo thành thói quen trong sinh hoạt hằng ngày. * Về chế độ sinh hoạt hằng ngày: Để đảm bảo sức khỏe và các mặt hoạt động của trẻ, hằng ngày trẻ được người lớn chăm sóc theo một chế độ hợp lý ở trường hay ở nhà. Những trẻ có tuân thủ chế độ sinh hoạt đó hay không, một mặt là do người lớn tổ chức tổ chức tập luyện, mặt khác là do cá tính của mỗi trẻ. Việc thực hiện đúng chế độ sinh hoạt hằng ngày không những tạo ra nhiều thuận lợi trong cuộc sống và sinh hoạt cho cả trẻ và người lớn, mà quan trọng hơn là tạo ra cho trẻ một cách sống có nề nếp, đó chính là hình thành ở trẻ những hành vi văn hóa cần có của một phong cách sống khoa học rất cần cho cuộc sống sau này. ‡ Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ trong học tập, vui chơi * Trong khi học tập: Cần giáo dục cho trẻ có thái độ nghiêm tức trong học tập, trong giờ học phải chú ý lắng nghe cô giáo giảng bài, không được nói chuyện riêng, đánh bạn hay quấy khóc Khi muốn phát biểu ý kiến thì phải biết giơ tay phát biểu. Khi học có gì không hiểu thì xin phép đứng dậy hỏi cô, không được ở dưới nói leo lên. Đối với đồ dùng dạy học thì phải dạy trẻ biết bảo vệ chúng và sử dụng đúng cách, không phá đồ dùng học tập, hay lén lấy để chơi đùa * Trong khi vui chơi : Cần dạy trẻ biết nhường nhịn đồ chơi bạn khi cùng chơi, không tranh giành đồ chơi của nhau. Dạy trẻ bảo vệ đồ chơi của mình và đồ chơi chung trên lớp. Chúng ta đồng tình sự tìm tòi khám phá của trẻ đối với trò chơi, tuy nhiên chúng ta cần khuyên ngăn hay điều chỉnh các hành vi phá hoại đồ chơi như tháo đồ chơi ra từng mảnh, đập phá đồ chơi. ‡ Các hành vi văn hóa nơi công cộng. Biết giữ vệ sinh nơi công cộng, có thói quen chăm sóc giữ gìn cảnh đẹp thiên nhiên môi trường sạch sẽ. Có hành vi bảo vệ môi trường trong sinh hoạt hàng ngày như vứt rác đúng nơi qui định, không ngắt lá bẻ cành, dẵm lên cỏ.Thói quen thực hiện các qui định giao thông: đi bộ trên vỉa hè, đi sang đường đúng nơi qui định, ngồi trên các phương tiện giao thông đảm bảo an toàn. 2. Vai trò của tác phẩm văn học trong giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi Văn học có vai trò to lớn không có gì thay thế được trong việc hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ. Việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học từ lâu đã được đặt ra như một nội dung, một phương tiện vô cùng quan trọng trong chương trình giáo dục trẻ. 2.1 Đặc điểm tác phẩm văn học lựa chọn cho trẻ 4-5 tuổi 2.1.1 Tác phẩm văn học phải phù hợp đặc điểm cảm thụ văn học của trẻ mầm non Độ tuổi của trẻ, hồn nhiên ngây thơ là bản tính của trẻ, vì thế yêu cầu đầu tiên của các TPVH lựa chọn cho trẻ là phải có sự hồn nhiên, ngây thơ, phù hợp với đặc điểm tiếp nhận của trẻ. TPVH lựa chọn cho trẻ mầm non, trước hết phải có yêu cầu chung của một TPVH. Đó là phản ánh hiện thực cuộc sống thông qua hình tượng nghệ thuật được xây dựng bằng ngôn ngữ và đảm bảo sự thống nhất nội dung và hình thức thể hiện. Đề tài phải xuất phát từ những gì quen thuộc gần gũi, nảy sinh trong cuộc sống xung quanh trẻ. Để đảm bảo tính vừa sức, phù hợp đặc điểm cảm thụ văn học của trẻ mầm non, TPVH lựa chọn giáo dục trong chương trình cần ngắn gọn, rõ ràng. Sự ngắn gọn không chỉ thể hiện ở dung lượng của tác phẩm mà còn thể hiện trong cả câu văn, câu thơ. Văn xuôi thường thể hiện bằng câu đơn, ngắn, ít khi dùng câu phức hợp. Nhan đề của tác phẩm bao giờ cũng cụ thể, thường đúc kết ngay ý nghĩa giáo dục, có khi là tên nhân vật chính, hoặc một câu hỏi tính định hướng, ví dụ: Bó hoa tặng cô, Cái bát xinh xinh, Ai đáng khen nhiều hơn, Bài học tốtTruyện thường có kết cấu theo kiểu đối lập, dễ hiểu nội dung, ý nghĩa của câu chuyện và có thể kể lại một cách dễ dàng. Thể loại thơ cho trẻ là thể loại thơ 3 chữ, 4 chữ, 5 chữ, rất gần với đồng dao, một thể loại văn học dân gian phù hợp với trẻ thơ, câu thơ ngắn gọn, vui nhộn, để trẻ vừa đọc, vừa chơi, dễ thuộc, dễ nhớ. Sự rõ ràng của các TPVH viết cho trẻ mầm non còn thể hiện ở ý nghĩa từ vụng. Từ ngữ thường mang nghĩa đen, vối lối miêu tả cụ thể, dễ hiểu. Về nghệ thuật, ngôn ngữ, TPVH dành cho trẻ mầm non cần có những hình ảnh đẹp, rực rỡ cùng với vần điệu và nhạc điệu vui tươi làm cho tác phẩm thêm sinh động, có sức hấp dẫn và lôi cuốn sự chú ý của trẻ. Có thể nói, vần là một yếu tố không thể thiếu trong thơ viết cho trẻ, cần phải chọn lựa những tác phẩm có cách gieo vần thật phù hợp với sự tiếp nhận của trẻ.Không chỉ có vần điệu mà các TPVH dành cho trẻ còn phải có những hình ảnh đẹp, dễ thương của các nhân vật.Đặc biệt là có nhiều từ tưởng hình, tượng thanh, nhiều động từ, tính từ miêu tả, tính từ màu sắctạo nên sắc thái vui chơi, vừa khêu gợi, kích thích trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ, vừa tác động mạnh đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm của trẻ. Nhưng tác phẩm truyện dành cho trẻ mầm non thường là những câu truyện ngắn gọn, với nội dung rõ ràng, có cốt truyện đơn giản, thường có kế cấu đối lập tương phản với hai loại nhân vật thiện – ác, tốt – xấu phù hợp với tuy duy của trẻ, giúp trẻ dễ nắm được cốt truyện, dễ hiểu nội dung, ý nghĩa của câu chuyện và có thể kể lại một cách dễ dành. Những câu truyện dành cho trẻ đều có yếu tố thơ trong truyện, nó như là một chất xúc tác làm cho câu chuyện có thêm sức lôi cuốn, hấp dẫn mạnh mẽ. Mỗi câu truyện viết cho trẻ là những bài học nhẹ nhành mà sâu lắng. 2.1.2 Các tác phẩm văn học phải có ý nghĩa giáo dục nhẹ nhành mà sâu lắng Một trong những chức năng cơ bản của TPVH là chức năng giáo dục. Là loại hình nghệ thuật ngôn từ, văn học có khả năng tác động mạnh mẽ tới tâm hồn và nhận thức của con người. Nhất là với tuổi mầm non, văn học đặc biệt là thơ, càng có sự tác động nhanh nhạy. Những TPVH khi cho trẻ làm quen phải có những nội dung giáo dục rõ nét, ý nghĩa gắn liền với cuộc sống xung quanh trẻ, để từ đó trẻ có thể vận dụng những bài học này trong cuộc sống trẻ. Tuy nhiên, cùng cần chú ý rằng các bài học về giáo dục đạo đức, hành vi văn hóa cần được nêu một cách tự nhiên, sinh động trong TPVH. Bỡi lẽ sự áp đặt, gượng ép và khiêng cưỡng sẽ không có sức hấp dẫn và không phải là món ăn tinh thần dành cho trẻ. Lựa chọn TPVH phù hợp, hấp dẫn cả về nội dung lẫn hình thức với trẻ là một trong những việc làm thường xuyên và cần thiết của những người làm công tác giáo dục mầm non nói chung, đặc biệt là trong công tác giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua LQTPVH nói riêng. VD : Như bài thơ “Hoa kết trái”  của tác giả Thu Hà không chỉ cho trẻ cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên mà còn lồng ghép bài học giáo dục trẻ biết yêu quý thiên nhiên, không bẽ cành hái hoa, biết chăm sóc và bảo vệ thiên nhiên một cách nhẹ nhàng, tự nhiên. Cảm xúc thẩm mĩ được hình thành ở trẻ như một sự định hướng tất yếu cho hoạt động văn hóa tiếp theo hoàn toàn không có sự áp đặt. 2.2 Vai trò của tác phẩm văn học trong giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Tác phẩm văn học thiếu nhi có vai trò rất quan trọng trong việc hình thành tri thức và chuẩn mực đạo đức, các hành vi văn hóa cho trẻ.Những nhân vật, hành động của nhân vật trong truyện tác động vào tâm hồn trẻ. Từ đó hình thành ở trẻ những khái niệm đạo đức, những quy tắc hành vi văn hóa phải thực hiện cho đúng khi tiếp xúc với người khác, nhất là với người trên hay có thể gọi đó là cách ứng xử của một người đối với những người xung quanh theo các chuẩn mực đã được xã hội quy định như : gặp người lớn phải chào, ai cho gì phải cảm ơn, làm phiền ai phải xin lỗiNgoài ra còn giúp trẻ biết đồng tình với cái thiện, lên án cái ác, tin vào sự chiến thắng của chính nghĩa. Chẳng hạn được làm quen TPVH câu truyện “Bác gấu đen và hai chú thỏ”, trẻ như hóa thân vào nhân vật bác Gấu trong truyện để tham gia vào tình tiết của truyện. Thông qua câu truyện này giúp trẻ hiểu được hành động của nhân vật nào đáng khen, và đáng khen vì sao? không đáng khen vì sao? (giúp đỡ người khác khi gặp khó khăn là đáng khen, đuổi bác Gấu ra khỏi nhà mà không giúp đỡ gì là hành động không đáng khen), giúp trẻ có thái độ đúng đắn, biết lối cư xử với những người xung quanh, biết giúp đỡ người khác khi họ gặp khó khăn, biết kính trọng người lớn tuổi đồng thời trẻ hiểu được khi mắc lỗi thì phải xin lỗi (thỏ Nâu đã xin lỗi bác Gấu khi biết mình sai) và biết cảm ơn khi nhận được sự giúp đỡ của người khác. Có thể nói, TPVH mở ra trước mắt trước mắt trẻ một thế giới tâm hồn phong phú, khơi gợi và kích thích trẻ bước vào thế giới nội tâm của nhân vật. Chính trong quá trình LQTPVH, trẻ sẽ làm quen và học cách đồng cảm với nhân vật, đồng thời trẻ sẽ bắt đầu chú ý tới thái độ của người xung quanh. Đây là cơ sở để hình thành những xúc cảm, tỉnh cảm lành mạnh ở trẻ. Trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo có đời sống tình cảm phát triển mạnh mẽ.Trẻ rất giàu xúc cảm và tình cảm mà các tác phẩm văn học ở lứa tuổi này lại chứa chan lòng nhân ái của người viết muốn gửi đến các em. Lòng nhân ái được thể hiện trong các tác phẩm đó không phải là những gì quá cao siêu mà được biểu hiện rất cụ thể, rất đời thường, gần gũi với trẻ thơ. Đó là tình yêu thương giữa con người với con người, là sự gắn bó chia sẻ trong gia đình khi hạnh phúc cũng như khi ốm đau, hoạn nạn, là sự cảm thông giúp đỡ những người khi gặp khó khăn Bên cạnh việc đóng góp nhắm hình thành chuẩn mục đạo đức, trong nội dung của TPVH còn có vai trò quan trọng trong việc hình thành hành vi văn hóa, đạo đức ở trẻ một cách cụ thể và sinh động nhất. VD: Bài thơ “Rửa tay”, của Phạm Mai Chi và Hoàng Dân sưu tầm có viết: Miếng xà phòng nho nhỏ Em xát lên bàn tay Nước máy đây trong vắt Em rửa đôi bàn tay.. Bài học giáo dục đạo đức, hành vi văn hóa được thể hiện một cách tự nhiên, qua bài thơ trẻ biết được những thói quen hành vi tốt trong vệ sinh ăn uống. Đó là phải rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Bài thơ đã cụ thể hóa cách thức rửa tay như thế nào cho đúng để đôi bàn tay nhỏ xinh của các bé luôn được sạch sẽ, thơm tho. Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học giúp trẻ nâng cao năng lực cảm nhận cái đẹp trong cuộc sống, biết sáng tạo ra cái đẹp, bằng trí tưởng tượng phong phú, bay bổng và kỳ diệu của mình. Tác phẩm văn học còn giúp trẻ có lối sống giàu lòng nhân ái, yêu thiên nhiên, biết nâng niu trân trọng con người và những sản phẩm của con người tạo ra. Không chỉ vậy, khi được làm quen với tác phẩm văn học trẻ còn có cơ hội được mở rộng vốn từ, nhất là từ ngữ nghệ thuật, học cách diễn đạt mạch lạc, giàu sức biểu cảm. II. THỰC TRẠNG VIỆC TỔ CHỨC GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA CHO TRẺ 4-5 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN TPVH TẠI TRƯỜNG MẦM NON XUÂN LỘC. 1 Vài nét về địa bàn nghiên cứu Trường đạt chuẩn quốc gia cấp độ I. Về phía lãnh đạo, quản lí nhà trường: Tổ chức quản lý có 1 Hiệu trưởng và 2 Hiệu phó. Trường đã phát triển quy mô giáo dục theo quy định Điều lệ trường mầm non. Thành lập ra các tổ chuyên môn trong có 2 tổ trưởng. Thực hiện dạy bán trú 12 lớp. Đội ngũ CBCC – VC: gồm có 32 người. Trong đó: + CBQL: 3 người + GV: 24 người + NV: 5 người Trình độ chuyên môn: + CBQL trên chuẩn 3/3, tỷ lệ 100% + GV đạt trên chuẩn 100% Tổng số các nhóm lớp gồm có :+Mẫu giáo nhỡ : 3 lớp + Mẫu giáo lớn :5 lớp + Mẫu giáo ghép :4 lớp * Thuận lợi Luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, chính quyền địa phương, sự tin tưởng và ủng hộ nhiệt tình của quý bậc phụ huynh học sinh. Tập thể cán bộ công nhân viên nhà trường đoàn kết, nhiệt tình, năng nổ, sáng tạo; nói không với các hành vi vi phạm đạo đức nhà giáo. Hoàn thành nhiệm vụ, chủ trương công văn do ngành triển khai và phát động. Có kinh nghiệm trong công tác chăm sóc – giáo dục trẻ mầm non. Các đoàn thể trong nhà trường phối hợp chặt chẽ trong các hoạt động nên hoạt động phong trào, hội thi nhà trường đạt hiệu quả cao. Có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh học sinh trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. Nhận được sự quan tâm của các bậc phụ hunh học sinh đến hoạt động chăm sóc – giáo dục trẻ. Trẻ ở trường tích cực tham gia vào các hoạt động ở trường. * Khó khăn Sân trường hẹp nên còn gặp nhiều khó khăn trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. Đồ dùng đồ chơi, trang thiết bị dạy học còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế. Một số điểm trường sân trường rất hẹp không tiện cho việc giáo dục ngoài trời cho trẻ. Ngoài ra các điểm trường không có nhiều đồ chơi ngoài trời cho trẻ Các thiết bị đồ dùng dạy học trong trường còn nhiều hạn chế, các khu vệ sinh còn sử dụng chung với nhau. 2. Thực trạng việc giáo dục hành vi văn hóa thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học tại trường mầm non Xuân Lộc. Để có cơ sở tìm hiểu, phân tích cụ thể thực trạng vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.Tôi bắt đầu từ việc, thâm nhập thực tế, với việc sử dụng hệ thống câu hỏi (phiếu điều tra / phụ lục) tìm hiểu về nhận thức của giáo viên về vấn đề này, cụ thể thu được kết quả: 2.1 Nhận thức của giáo viên về vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Tôi chú trọng tìm hiểu nhận thức, vì ảnh hưởng trực tiếp đến công tác giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non qua hoạt động LQTPVH của giáo viên mầm non trên các phương diện cụ thể: 2.1.1 Nhận thức của giáo viên về sự cần thiết giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Để tìm hiểu nhận thức của giáo viên đối với việc giáo dục hành vi văn hóa. Chúng tôi đã tiến hành đưa ra câu hỏi điều tra: Câu 1: Theo cô việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi là *A.Rất cần thiết * B.Cần thiết *C.Không cần thiết Kết quả thu được: Bảng 1: Nhận thức của giáo viên về tính cần thiết của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Ý kiến Các điểm trường A B C Chánh Lộc ( 6 giáo viên) 5 1 0 Thọ Lộc ( 2 giáo viên) 1 1 0 Mỹ Phụng ( 2 giáo viên) 2 0 0 Mỹ Lộc ( 2 giáo viên) 2 0 0 Diêm trường ( 2 giáo viên) 2 0 0 Thạch Khê( 2 giáo viên) 2 0 0 Long Thạnh ( 2 giáo viên) 1 1 0 Tổng cộng (%) 83,3% 16,7% 0% Qua bảng số liệu cho thấy, trong bốn trường mầm non cũng có những ý kiến khác nhau về sự cần thiết của vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Tỉ lệ giáo viên đồng ý với ý kiến A: Rất cần thiết là rất cao chiếm 83,3%, tỉ lệ giáo viên đồng ý với ý kiến B: Cần thiết thấp hơn, chiếm 16,7% . Tuy có những ý kiến khác nhau về tầm quan trọng của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi, nhưng tất cả các giáo viên đều nhận thức đúng đắn về vấn đề này. Không có giáo viên nào cho rằng vấn đề này không cần thiết, nhận thức này hoàn toàn phù hợp với yêu cầu chuẩn mực đối với giáo viên mầm non. Hầu hết các giáo viên đều nhận thấy rằng giai đoạn tuổi mầm non là giai đoạn tiền đề cho sự phát triển nhân cách sau này của trẻ, đặc biệt là trẻ mẫu giáo. Vì ở giai đoạn này đời sống tình cảm của trẻ phát triển khá mãnh liệt, đặc biệt là tình cảm thẩm mĩ– đạo đức. Lúc này tính hình tượng và tính dễ xúc cảm chi phối mạnh hoạt động tâm lí của trẻ mẫu giáo, đây là thời điểm thuận lợi để xây dựng nền tảng đạo đức, các hành vi văn hóa cho trẻ. Giáo viên đã nhận rõ được thời kì này là thời kì hoàng kim để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. 2.1.2 Nhận thức của giáo viên về việc sử dụng tác phẩm văn học để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Để tìm hiểu về nhận thức của giáo viên trong việc sử dụng TPVH để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi, tôi đã tiến hành điều tra theo hướng tìm hiểu về việc các cô có khai thác nội dung và ý nghĩa giáo dục hành vi văn hóa của các tác phẩm văn học, từ đó thấy được nhận thức của giáo viên. Tôi đã đưa ra câu hỏi điều tra: Câu 2: Trong các tiết học CTLQVTPVH ở các lớp mẫu giáo, cô có khai thác nội dung và ý nghĩa giáo dục hành vi văn hóa của các tác phẩm văn học hay không? *A. Có *B. Không Bảng 2: Nhận thức của giáo viên về việc khai thác nội dung và ý nghĩa giáo dục hành vi văn hóa của các TPVH. Kết quả Có Không Điểm trường Số phiếu % Số phiếu % Chánh Lộc 6 100% 0 0% Thọ Lộc 2 100% 0 0% Mỹ Phụng 2 100% 0 0% Mỹ Lộc 2 100% 0 0% Diêm trường 2 100% 0 0% Thạch Khê 2 100% 0 0% Long Thạnh 2 100% 0 0% Dựa trên kết quả vừa rồi, có thể thấy tất cả giáo viên đều đã nhận thức được vai trò của tác phẩm văn học đối với trẻ 4-5 tuổi, việc khai thác nội dung và ý nghĩa giáo dục các hành vi văn hóa của các tác phẩm văn học đã được giáo viên quan tâm và chú ý trong mỗi tiết học, để giúp trẻ có thể nắm được một số hành vi văn hóa cơ bản trong cuộc sống xung quanh trẻ. 2.2 Thực trạng tổ chức giáo dục hành vi văn hóa thông qua tác phẩm văn học cho trẻ 4-5tuổi Để tìm hiểu thực trạng sử dụng các TPVH để giáo dục hành vi văn hóa cho cho trẻ, thì tôi đã tiến hành điều tra theo các hướng như sau: * Mức độ khai thác nội dung giáo dục hành vi văn hóa của các tác phẩm văn học thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học Để làm rõ vấn đề này, thì tôi đã điều tra bằng câu hỏi câu như sau: Câu 4: Nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ được khai thác trong các tiết học CTLQVTPVH tại lớp mẫu giáo ở mức độ nào? *A. Thường xuyên *B. Đôi khi *C. Không thực hiện Kết quả thu được: Bảng 4: Mức độ khai thác nội dung giáo dục hành vi văn hóa của các TPVH. Điểm trường Hình thức A Kết quả B Kết quả C Kết quả Chánh Lộc 5 83,3% 1 16,7% 0 0% Thọ Lộc 2 100% 0 0% 0 0% Mỹ Phụng 1 50% 1 50% 0 0% Mỹ Lộc 2 100% 0 0% 0 0% Diêm trường 2 100% 0 0% 0 0% Thạch Khê 2 100% 0 0% 0 0% Long Thạnh 2 100% 0 0% 0 0% Từ kết quả của bảng 4 ta thấy, mức độ khai thác nội dung của các giáo viên ở các trường không chênh lệch với nhau. Tất cả các giáo viên đã hoàn toàn khai thác các nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ một cách thường xuyên. Điều này cho chúng ta thấy được, các giáo viên đã nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo dục hành vi văn hóa thông qua TPVH, giúp cho mục tiêu giáo dục đạt được kết quả tốt hơn. 2.3 Đánh giá thực trạng kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ lớp mẫu giáo Thạch Khê. * Mục đích: Giáo viên đánh giá được kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ trong lớp mình phụ trách để phân loại kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ trong lớp từ đó xây dựng kế hoạch và áp dụng các biện pháp phù hợp với trẻ. * Cách làm: Căn cứ vào khung chương trình giáo dục mầm non, bộ chuẩn phát triển trẻ 4-5 tuổi, đặc điểm phát triển của trẻ, tôi đã xác định các tiêu chí đánh giá kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ dựa trên các tiêu chí sau: - Tiêu chí 1: Các hành vi văn hóa trong giao tiếp. + Có thói quen chào hỏi, cám ơn, xin lỗi và xưng hô lễ phép với người lớn, phù hợp với tình huống. + Không nói tục chửi bậy. + Chăm chú lắng nghe người khác, đáp lại bằng cử chỉ, nét mặt, ánh măt phù hợp và chờ đến lượt trong trò chuyện. + Không nói leo, không ngắt lời người khác. + Biết hỏi han quan tâm, giúp đỡ người khác. - Tiêu chí 2: Các hành vi văn hóa trong khi ăn và vệ sinh cá nhân. + Không nói chuyện khi ăn. + Biết nhặt cơm rơi vãi bỏ vào đĩa. + Khi ăn không nhai nhồm nhoàm, không nuốt vội, phải nhai từ tốn. + Không xúc quá đầy hoặc giành hết thức ăn cho riêng mình, không bỏ dở suất ăn. + Biết và không ăn những thứ có hại cho sức khỏe. + Biết dùng tay, khăn che miệng khi ho, ngáp, hắt hơi, hỉ mũi + Biết giữ gìn vệ sinh cá nhân. - Tiêu chí 3: Các hành vi văn hóa nơi công cộng. +Biết giữ vệ sinh nơi công cộng, có thói quen chăm sóc giữ gìn cảnh đẹp thiên nhiên môi trường sạch sẽ. + Có hành vi bảo vệ môi trường trong sinh hoạt hàng ngày như vứt rác đúng nơi qui định, không ngắt lá bẻ cành, dẵm lên cỏ. + Thói quen thực hiện các qui định giao thông: đi bộ trên vỉa hè, đi sang đường đúng nơi qui định, ngồi trên các phương tiện giao thông đảm bảo an toàn. => Qua việc tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 4-5 tuổi, tôi và giáo viên trong lớp phân nhóm đánh giá kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ lớp Mẫu giáo Thạch Khê. Kết quả như sau: Kỹ năng thể hiện hành vi văn hóa của trẻ lớp mẫu giáo Thạch Khê vào đầu năm học:2017-2018 STT Họ tên trẻ Các tiêu chí Hành vi văn hóa trong giao tiếp Hành vi văn hóa trong ăn uống Hành vi văn hóa nơi công cộng Đạt Chưa đạt Đạt Chưa đạt Đạt Chưa đạt 1 Xuân Hào x x x 2 Hữu Chí x x x 3 Quang Phúc x x x 4 Quốc Bảo x x x 5 Gia Kiệt x x x 6 Minh Thùy x x x 7 Thùy Dương x x x 8 Phúc Hậu x x x 9 Nhã Linh x x x 10 Chí Kiệt x x x 11 Minh Hằng x x x 12 Tú Quyên x x x 13 Hoàng Nam x x x 14 Minh Tiến x x x 15 Anh Khoa x x x 16 Xuân Tính x x x 17 Thanh Tâm x x x 18 Đức Nhân x x x 19 Thị Nga x x x 20 Chí Thương x x x 21 Khắc Hậu x x x 22 Khánh Linh x x x 23 Kim Ngọc x x x 24 Diệu Linh x x x 25 Thành Trung x x x 26 Văn Thìn x x x 27 Tấn Thành x x x 28 Vạn Vạn x x 29 Đông Lâm x x x 30 Thu Giang x x x Tổng số 11 19 14 16 10 20 Tỷ lệ 36,6% 63,4% 46,6% 53,4% 33,3% 66,7% Như vậy, tổng hợp và phân tích các kết quả điều tra chúng tôi nhận thấy rằng: Tại trường mầm non Xuân Lộc, vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non thông qua hoạt động LQTPVH đã được đặt ra và thực hiện dưới mức độ thường xuyên. Việc tổ chức hoạt động cho trẻ LQTPVH là một hoạt động không thể thiếu trong hoạt động giáo dục cho trẻ, tuy nhiên hoạt động này chủ yếu là thực hiện nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ, phát triển nhận thức. Vấn đề lồng ghép giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ chưa được chú trọng đúng mức, vẫn gói gọn trong những bài học giáo dục đạo đức chung chung. Ngoài ra chưa có sự thống nhất về cách thức triển khai nội dung, phương pháp thực hiện giáo dục hành vi văn hóa của các giáo viên trong trường. Vì vậy trong công tác giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động LQTPVH ở trường còn gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra dựa vào kết quả đánh giá thực trạng thể hiện các hành vi văn hóa của trẻ tại lớp Thạch Khê, cho ta thấy tình trạng trẻ không thể hiện các hành vi văn hóa chiếm tị lệ cao, cho nên việc cần tìm ra các biện pháp giáo dục hành vi cho trẻ thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học là rất cần thiết. III.MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIỆC GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN TPVH TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON . 1. Giáo viên tự học hỏi, bồi dưỡng kiến thức, nâng cao nhận thức của bản thân về giáo dục hành vi văn hóa. * Mục đích: Giúp giáo viên có kiến thức đúng, hiểu sâu và đúng bản chất vấn đề giáo dục hành vi văn hóa. Từ đó có kiến thức vững vàng về vấn đề này. Khi có kiến thức và nhận thức đúng, người giáo viên mới có thể truyền đạt kiến thức đến học sinh của mình một cách chính xác. * Cách làm: Tìm hiểu, nghiên cứu các công văn hướng dẫn của Bộ, Sở, Ngành triển khai giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ trong nhà trường. Qua tham khảo các bài viết trên tạp chí giáo dục trẻ em, giáo dục mầm non, giáo dục thủ đô, sách hành vi văn hóa của trẻ em, tham gia thông tin trên mạng, qua các trang giáo dục: qua tham dự các lớp tập huấn bồi dưỡng, học hỏi các chị em đồng nghiệp qua thăm quan, kiến tập. Tiếp thu ý kiến, sự chỉ đạo từ Ban Giám Hiệu, qua các buổi họp hàng tháng để tích lũy kinh nghiệm rèn nề nếp, hành vi văn hóa cho trẻ. * Kết quả: - Bản thân tôi đã hiểu rõ: Hành vi văn hóa là gì? Vì sao lại phải giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ? Các tác động của hành vi văn hóa đối với đời sống con người, môi trường hay nói cách khác là bản thân tôi đã nắm rõ bản chất của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Trang bị cho mình những kiến thức đầy đủ về giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ và tôi đã nhận thức được việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ là rất quan trọng. Từ đó tôi nhận thấy mình phải có trách nhiệm, phải có biện pháp thiết thực giúp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. 2. Giáo viên cần nhận thức đứng đắn về vài trò quan trọng của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học. * Mục đích: Giúp giáo viên nhận thức được tác phẩm văn học có vai trò và ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Có thể nói, đó là một trong những phương tiện hữu hiệu nhất để hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ em mà đặc biệt là trẻ 4-5 tuổi một cách toàn diện. Sẽ là rất thiết thòi cho những đứa trẻ không thường được tiếp xúc với tác phẩm văn học. * Cách làm: Chính vì vậy vai trò quan trọng như vậy,cho nên giáo viên cần đưa văn học – nghệ thuật của ngôn từ đến với trẻ từ rất sớm, thậm chí ngay từ khi trẻ mới chào đời, bằng những lời ru, những câu chuyện. Bản thân các cô giáo mầm non phải trau dồi những kiến thức cơ bản để cảm thụ thật tốt các tác phẩm văn học thì mới có thể truyền dạy cho trẻ được hết những cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn học, đó chính là những bài học đầu tiên, những bài học đó sẽ cùng trẻ lớn lên dần theo năm tháng, và là cơ sở để hình thành các hành vi văn hóa cơ bản ở trẻ.Đây là phương tiên giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ rất tốt, bỡi lẽ trẻ có thể bắt chước được những hành vi tốt đẹp của các nhân vật trong TPVH mà trẻ được làm quen, và tránh xa, chê bai những hành vi xấu của các nhân vật. Từ việc này sẽ giúp trẻ có một số kiến thức cơ bản về các hành vi văn hóa, giúp trẻ định hướng được những hành vi của mình.Vì vậy, ta có thể thấy TPVH là một phương tiện giáo dục hết sức tinh tế, văn học có khả năng tác động sâu vào tâm hồn, tư tưởng và nhận thức của con người mạnh mẽ. TPVH đã được đưa vào giáo dục nhân cách, đạo đức cho trẻ nói chung và giáo dục hành vi văn hóa nói riêng. * Kết quả: Bản thân tôi nói riêng và các cô trong trường nói chung cũng đã nhận thức đứng đắn về vai trò quan trọng của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học. 3. Giáo viên tự bồi dưỡng bản thân về kỹ năng sáng tác thơ, truyện mới phù hợp nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. * Mục đích: Giúp giáo viên có kỹ năng sáng tác thơ, truyện nhằm có được những bài thơ, câu chuyện hay, lôi cuốn, hấp dẫn trẻ phù hợp nội dung giáo dục hành vi văn hóa. * Cách làm: -Đọc nhiều truyện viết cho thiếu nhi, truyện cổ tích - Nghiên cứu các bài giảng về sáng tác văn học, thơ . - Tìm hiểu, nghiên cứu, học hỏi về kết cấu truyện. - Trau dồi ngôn ngữ để có ngôn ngữ trong sáng phù hợp với lứa tuổi của trẻ. - Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý của trẻ từ đó lựa chọn hình tượng nhân vật, tình huống hấp dẫn, thu hút trẻ. - Ví dụ: Cô có thể sáng tác một câu chuyện phù hợp để giáo dục hành vi văn hóa vệ sinh cho trẻ như sau: Truyện: “Chú bé lọ lem” Bạn Tít chẳng phải là em của cô Lọ Lem trong truyện cổ tích đâu nhé. Mọi người gọi Tít là “lọ lem” chỉ vì cậu rất lười tắm. Cứ mỗi lần bà nhắc đi tắm là Tít trốn chạy hoặc hét vang lên: “Hôm qua cháu tắm rồi!”. Buổi chiều, mẹ gọi Tít về tắm. Tít lại tìm mọi cách trốn mẹ để không phải tắm gội. Như vậy, không ai có thể bảo Tít tắm được, lúc nào thích cậu còn ngồi bệt ra đất nghịch bẩn nữa. Một hôm, thấy các bạn chơi đùa ngoài sân vui quá, Tít cũng chạy ra chơi cùng. Mặc dù Tít đã cười thật tươi mà các bạn cứ nhìn Tít chằm chằm, rồi tất cả bịt mũi bỏ chạy. Tít giận dỗi ra chơi với cún con, nhưng Tít vừa đưa tay vuốt ve thì cún con đã khịt khịt mũi và co cẳng chạy. Tít đứng một mình buồn thiu, chả ai muốn chơi với cậu. Vừa lúc đó Tít thấy có cậu bé đang ngồi một mình. Tít mừng quá: A! Mình đã có bạn rồi. Tít chạy lại gần, hai bạn nhìn nhau, mỉm cười làm quen, rồi bỗng dưng cả hai cùng bịt mũi bỏ chạy. Quái lạ, sao thế nhỉ?. Sau đó Tít hiểu ra rằng: Lười tắm gội, bẩn thỉu như Tít và cậu bé kia thì chẳng ai muốn chơi cùng. Từ đó Tít quyết tâm để không bị gọi là “lọ lem” nữa, ngày nào cậu cũng tắm rửa sạch sẽ, giữ gìn quần áo, mặt mũi đầu tóc gọn gàng. Hình ảnh: Cô giáo kể chuyện sáng tạo theo tranh cho trẻ nghe. * Kết quả: Bản thân tôi nhận thấy việc tự sáng tác các câu truyện, bài thơ để giáo dục trẻ các hành vi văn hóa đã đem lại cho giáo viên kiến thức về ngôn ngữ, văn học. Rèn luyện cho giáo viên những kỹ năng viết văn, trau dồi các vốn từ phong phú và đặc biệt đó là giúp giáo viên có thể nắm hết những nội dung giáo hành vi văn hóa cho trẻ một các chủ động nhất, từ đó sẽ truyền đạt lại cho trẻ một cách hiệu quả nhất. 4. Lựa chọn nội dung các bài thơ -câu truyện giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ và phân chia theo chủ đề. * Mục đích: Hành vi văn hóa bao gồm nhiều nội dung khác nhau, có những nội dung chưa phù hợp để cung cấp cho trẻ mầm non. Chính vì vậy, biện pháp này giúp giáo viên sàng lọc, lựa chọn nội dung giáo dục hành vi văn hóa sao cho phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý theo lứa tuổi của trẻ. * Cách làm: - Nghiên cứu các hành vi văn hóa cần giáo dục phù hợp với trẻ 4-5 tuổi. Từ đó lựa chọn nội dung phù hợp với lứa tuổi của trẻ. - Sưu tầm và sáng tác các bài thơ, câu chuyện có nội dung giáo dục hành vi văn hóa theo từng mảng: hành vi văn hóa trong giao tiếp, ăn uống... - Căn cứ vào nội dung bài thơ – câu chuyện và kế hoạch xây dựng giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ từ đầu năm học, tôi đã phân chia thơ – truyện theo từng chủ đề. * Kết quả: - Tôi đã lựa chọn được những nội dung giáo dục hành vi văn hóa phù hợp với trẻ mầm non: giao tiếp, ăn uống, nơi công cộng... - Tôi đã sáng tác được nhiều câu chuyện theo từng mảng nội dung về giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. - Nội dung các câu chuyện tôi sáng tác và sưu tầm phù hợp gần gũi với trẻ nên có sự tác động rõ rệt đến nhận thức, suy nghĩ và hành vi của trẻ. Hành vi văn hóa của trẻ lớp tôi được nâng cao rõ rệt. Các chủ đề Nội dung giáo dục Tên bài thơ, câu chuyện 1. Trường mầm non Hành vi văn hóa trong giao tiếp,nơi công cộng. - Thơ: “Đồ của chung”, “Giúp bạn” - Truyện : “Cám ơn” 2.Bé và gia đình Hành vi văn hóa trong giao tiếp, trong ăn uống - Thơ: “Giống ngoan của bà”, “Giờ ăn cơm” - Truyện: “Cậu bé không ngoan”. 3. Nghề nghiệp Hành vi văn hóa trong giao tiếp, ăn uống và nơi công cộng - Thơ: “Em cũng làm cô giáo”, “Bé chẳng sợ tiêm” - Truyện: “Cô bác sĩ tí hon” 4.Thế giới động vật Hành vi văn hóa trong giao tiếp, ăn uống - Thơ: “Đón bạn”, “Xin lỗi” - Truyện: “Gia đình Gấu” 5.Thế giới thực vật Hành vi văn hóa trong giao tiếp, ăn uống và nơi công cộng - Thơ: “Cây thược dược”, “Quả chanh” - Truyện: “Cậu bé và cây bằng lăng” 6.Tết và lễ hội mùa xuân Hành vi văn hóa trong giao tiếp - Thơ: “Đón tết của bé”, “Mùa xuân” - Truyện: “Nước tắm kỳ diệu. 7. Phương tiện và các quy định giao thông Hành vi văn hóa nơi công cộng - Thơ: “Xe đổ rác”, “Bài học giao thông” - Truyện : “Một phen sợ hãi” 8. Nước và các hiện tượng thiên nhiên Hành vi văn hóa nơi công cộng Hành vi văn hóa trong giao tiếp - Thơ: “Đừng nhé bé ơi”, “Bé giữ vệ sinh môi trường” - Truyện : “Nước thật thần kỳ” 9. Quê hương đất nước Việt Nam – Thủ đô Hà Nội – Bác Hồ kính yêu Hành vi văn hóa trong giao tiếp, nơi công cộng - Thơ: “Bác thăm nhà cháu”, “Em yêu Hà Nội” - Truyện : “Thế là đáng khen” 5. Sử dụng các phương thức khác nhau – tạo môi trường sử dụng hiệu quả: * Mục đích: Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi mầm non là dễ nhớ nhanh quên. Để việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đạt hiệu quả cao thì các kiến thức cung cấp cho trẻ cần được lặp đi lặp lại để biến kiến thức của trẻ thành nhận thức. Qua đó hình thành ở trẻ những hành vi đúng. Biện pháp này giúp cho người giáo viên có nhiều phương thức khác nhau để giúp cho các tác phẩm văn học được sử dụng trong nhiều môi trường đem lại hiệu quả cao cho việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. * Cách làm: - Thiết kế các câu chuyện, bài thơ trên bài giảng điện tử theo dạng phim hoạt hình nhằm sử dụng trong các tiết học trên lớp, hoạt động chiều. Hình ảnh: Cô giáo sử dụng giáo án điện tử để cho trẻ làm quen tác phẩm văn học “ Em yêu nhà em” - Sử dụng các câu chuyện, bài thơ trong mọi hoạt động như : + Hoạt động góc: trẻ có thể tự sáng tác những câu chuyện, bài thơ khác nhau theo trí tưởng tượng của trẻ qua các hình ảnh minh họa trong góc văn học. + Hoạt động ngoài trời, hoạt động chiều... * Kết quả: - Trẻ ghi nhớ nhanh và lâu các câu chuyện, bài thơ, hiểu được nội dung giáo dục trong mỗi tác phẩm văn học. - Hình ảnh các bài giảng điện tử đã hấp dẫn trẻ, lôi cuốn trẻ tham gia vào hoạt động. Qua đó, trẻ cảm nhận được sâu sắc sự tác động của hành vi văn hóa đối với đời sống con người. 6. Sử dụng các biện pháp đặc thù trong hoạt động làm quen vói các tác phẩm văn học để nâng cao hiệu quả giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. * Mục đích: Việc cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học trong trường mầm non được các cô tổ chức theo nhiều hình thức khác nhau.Tuy nhiên, hình thức tổ chức tiết học có chủ đích là hình thức mà giáo viên tập trung xây dựng nhất. Chính vì vậy cần có những biện pháp giúp giáo viên lên kế hoạch tổ chức và sắp xếp những bài học giáo dục hành vi văn hóa sao cho phù hợp trong bài dạy. Để những bài học đó đến với trẻ một cách tự nhiên, không áp đặt và một thời điểm nào * Cách làm: - Giáo viên phải lựa chọn và sắp xếp những bài học giáo dục sao cho phù hợp. Để những bài học đó đến với trẻ một cách tự nhiên. - Xây dựng hệ thống câu hỏi đàm thoại:Trong quá trình khai thác nội dung giáo dục hành vi văn hóa, giáo viên cần chú ý đặt ra hệ thống câu hỏi gợi mở, phát huy tính tích cực chủ động của trẻ. Giáo viên cần phân tích nội dung lời thơ, một cách rõ ràng, cụ thể và cần liên hệ nội dung giáo dục hành vi văn hóa đó phù hợp với cuộc sống thực tế, định hướng trẻ thói quen, hành vi văn hóa cụ thể trong cuộc sống hàng ngày. - Khi thực hiện việc giáo dục, giáo viên nên giao tiếp với trẻ một cách nhẹ nhàng, thân thiết, gần gũi, khơi gợi những xúc cảm của trẻ. Tạo môi trường gần gũi và phù hợp với nội dung bài thơ. Biện pháp này có vai trò hết sức quan trọng đối với đời sống tình cảm cũng như sự phát triển toàn diện của trẻ. Đối với trẻ mẫu giáo lớn thì trẻ chưa biết đọc thơ trực tiếp nên việc tạo ra môi trường gần gũi với bối cảnh tác phẩm là biện pháp nâng cao khả năng tiếp nhận tác phẩm thơ giúp trẻ có thể hiểu được nội dung bài thơ từ đó giúp trẻ dễ dàng hiểu, cảm nhận và như sống cùng tác phẩm. Qua đó giúp giáo viên dễ dàng bồi đắp cho các em những tư tưởng, tình cảm đạo đức, những hành vi văn hóa tốt đẹp. -Sử dụng trò chơi: Đối với trẻ mẫu giáo, vui chơi là hoạt động chủ đạo, qua chơi trẻ được phát triển chức năng tâm lí và hình thành nhân cách. Khi chơi cũng là dịp tốt là để trẻ khám phá môi trường xung quanh, qua đó kích thích tính tò mò, khả năng quan sát, năng lực phán đoán, trí tưởng tượng của trẻ. Ngoài việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua qua nội dung trò chơi, thì giáo viên còn có thể giáo dục trẻ qua những hành vi trong khi chơi. Chẳng hạn, khi chơi với nhau đôi khi trẻ có thể nảy sinh những mẫu thuẫn với nhau (vì chưa thấu hiểu nhau) như cãi nhau, hay đánh nhau, không đoàn kết khi chơi Những hành vi này nếu không được điều chỉnh kịp thời sẽ có ảnh hưởng lớn đến nhân cách của trẻ sau này. * Kết quả: - Giáo viên đã sử dụng các biện pháp đặc thù để lên kế hoạch sắp xếp các bài học giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đã mang lại hiệu quả trong công tác giáo dục các hành vi văn hóa cho trẻ thông qua tác phẩm văn học. IV. KẾT QUẢ SÁNG KIẾN KÌNH NGHIỆM. Sau thời gian thực hiện các biện pháp trên việc giáo dục hành vi văn hóa thông qua hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học đã đạt được các kết quả sau: Kỹ năng thực hiện hành vi văn hóa của trẻ lớp mẫu giáo Thạch Khê hiện tại. STT Họ tên trẻ Các tiêu chí Hành vi văn hóa trong giao tiếp Hành vi văn hóa trong ăn uống Hành vi văn hóa nơi công cộng Đạt Chưa đạt Đạt Chưa đạt Đạt Chưa đạt 1 Xuân Hào x x x 2 Hữu Chí x x x 3 Quang Phúc x x x 4 Quốc Bảo x x x 5 Gia Kiệt x x x 6 Minh Thùy x x x 7 Thùy Dương x x x 8 Phúc Hậu x x x 9 Nhã Linh x x x 10 Chí Kiệt x x x 11 Minh Hằng x x x 12 Tú Quyên x x x 13 Hoàng Nam x x x 14 Minh Tiến x x x 15 Anh Khoa x x x 16 Xuân Tính x x x 17 Thanh Tâm x x x 18 Đức Nhân x x x 19 Thị Nga x x x 20 Chí Thương x x x 21 Khắc Hậu x x x 22 Khánh Linh x x x 23 Kim Ngọc x x x 24 Diệu Linh x x x 25 Thành Trung x x x 26 Văn Thìn x x x 27 Tấn Thành x x x 28 Vạn Vạn x x x 29 Đông Lâm x x x 30 Thu Giang x x x Tổng số 27 3 29 1 28 2 Tỷ lệ 90% 10% 96,6% 3.4% 93,3% 6,7% Biểu đồ so sánh kết quả trước và sau khi áp dụng các biện pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn của trẻ lớp mẫu giáo Thạch Khê. 10 10 28 27 14 29 11 Số trẻ đạt 50 40 30 20 10 Tiêu chí Hành vi văn hóa giao tiếp đầu năm. Hành vi văn hóa giao tiếp hiện tại. Hành vi văn hóa trong ăn uống đầu năm. Hành vi văn hóa trong ăn uống hiện tại. Hành vi văn hóa nơi công cộng đầu năm Hành vi văn hóa nơi công cộng hiện tại. - Trẻ lớp tôi có sự chuyển biến rõ nét về các hành vi văn hóa của mình. Điều này chứng minh rằng qua các hoạt động cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học cùng với các phương thức sử dụng đa dạng, linh hoạt đã giúp trẻ tiếp nhận kiến thức một cách hiệu quả. Quan trọng hơn là trẻ đã biết chuyển hóa từ kiến thức thành nhận thức, từ nhận thức thành hành động cụ thể. - Bản thân tôi đã đóng một số biện pháp trong việc giáo dục về hành vi văn hóa cho kho tư liệu giảng dạy của Nhà trường. PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận. - Việc rèn luyện hành vi văn hóa cho trẻ mẫu giáo là một trong những nhiệm vụ giáo dục toàn diện. Nó hình thành cho trẻ có những hành vi văn hóa đối với người xung quanh. Đức tính này được hình thành vững chắc từ lứa tuổi mẫu giáo là lứa tuổi trẻ rất dễ nhạy cảm và nhanh chóng tiếp thu những điều học được ở trường và hình thành dấu ấn lâu dài. Góp phần xây dựng nền tảng ban đầu của nhân cách con người ở trường mầm non.Tại các sơ sở giáo dục mầm non đã sử dụng đa dạng các phương tiện khác nhau để thực hiện giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Trong đó việc cho trẻ LQTPVH là phương tiện thường xuyên được sử dụng bởi thông qua hoạt động này trẻ lĩnh hội được rất nhiều nội dung giáo dục hành vi văn hóa, đạo đức, từ tình cảm đạo đức tới ý thức đạo đức và còn giúp trẻ hình thành và rèn luyện các thói quen hành vi văn hóa đúng đắn. Trong thời gian đi giảng dạy tôi đã tiến hành tìm hiểu thực trạng giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua tiết học cho trẻ làm quen với thơ và truyện tại cơ sở.Thông qua việc quan sát, dự giờ, trao đổi, trò chuyện về vấn đề nêu trên, tôi nhận thấy hầu hết các giáo viên đã nhận thức được ý nghĩa giáo dục hành vi văn hóa thông qua hoạt động cho trẻ LQTPVH nên đã thường xuyên sử dụng phương tiện này, các giáo viên cũng nắm được nhiệm vụ, nội dung và phương pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ, đã xác định được nội dung giáo dục cần lồng ghép vào từng hoạt động cụ thể. Từ đó đã mang lại hiệu quả cao trong việc giáo dục trẻ. 2. Kiến nghị Từ thực trạng của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động LQTPVH tại trường mầm non Xuân Lộc. Tôi xin đề xuất một số kiến nghị với hy vọng sẽ khắc phục được những hạn chế còn tồn tại trong công tác giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động LQTPVH. 2.1. Về phía nhà trường mầm non. Nhà trường cần có kế hoạch thực hiện những chuyên đề bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên về việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động LQTPVH cũng như các hoạt động khác.Nhà trường nên thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ cho giáo viên và trẻ theo chủ đề hoặc vào các ngày lễ trong năm để kết hợp giáo dục những đức tính, hành vi, thói quen đạo đức cho trẻ. Ban Giám hiệu, tổ chuyên môn thường xuyên dự giờ các hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học, ngoài việc đánh giá ưu điểm, hạn chế chung của hoạt động thì tổ chuyên môn nên đánh giá cả việc giáo viên lồng ghép nội dung giáo dục hành vi văn hóa và thực hiện giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động LQTPVH. Qua đó giáo viên rút ra được những kinh nghiệm cho bản thân, học hỏi những kinh nghiệm của đồng nghiệp về giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động LQTPVH. 2.2. Về phía giáo viên Giáo viên tự trao đổi và học hỏi thêm những kiến thức cơ bản về nhiệm vụ, nội dung, phương tiện và phương pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Giáo viên cần nắm vững đặc điểm phát triển tình cảm hành vi văn hóa của trẻ để lựa chọn nội dung, phương pháp giáo dục phù hợp. Giáo viên cần căn cứ vào chủ điểm, nội dung hoạt động để lựa chọn tác phẩm văn học phù hợp, xác định nội dung giáo dục hành vi văn hóa cần hình thành cho trẻ trước khi tiến hành hoạt động. Giáo viên cần thiết kế kế hoạch có xác định nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đầy đủ và cụ thể, kế hoạch xác định rõ hệ thống câu hỏi, tình huống và đồ dùng cần thiết phục vụ cho việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Trong quá trình tổ chức hoạt động LQTPVH, giáo viên nên dành thêm thời lượng cho việc giáo dục hành vi văn hóa, nên nội dung giáo dục một cách rõ ràng và cụ thể. Giáo viên nên giao tiếp với trẻ một cách thân thiện, gần gũi và tự nhiên, tạo cho trẻ tâm lí thoải mái khi tham gia vào hoạt động. 2.3. Về phía gia đình trẻ: Gia đình nên có nhận thức đúng đắn về ý nghĩa giáo dục hành vi văn hóa của hoạt động cho trẻ làm quen với thơ và truyện, ủng hộ, khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động này. Gia đình nên lựa chọn những tác phẩm thơ, truyện để cho trẻ nghe là những tác phẩm có nội dung trong sáng, đảm bảo tính nghệ thuật và có khả năng kích thích, phát triển hành vi văn hóa cho trẻ. Gia đình nên sử dụng những tác phẩm đó để khai thác và lồng ghép nội dung giáo dục hành vi văn hóa một cách nhẹ nhàng. Gia đình nên tận dụng những tình huống sẵn có khi trẻ tham gia các hoạt động làm quen với các bài thơ, câu chuyện để chủ động tích hợp nội dung giáo dục tới trẻ. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đào Thanh Âm - Trịnh Dân - Nguyễn Thị Hoài - Đinh Văn Vang (2005), Giáo dục mầm non ( tập 2), Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội 2005. 2. Phạm Thị Châu - Nguyễn Thị Oanh - Trần Thị Sinh ( 2006), Giáo dụchọc mầm non, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 3. Ngô Công Hoàn (2006), Giá trị đạo đức và giáo dục đạo đức cho trẻ em lứa tuổi mầm non, Nxb Đại học Sư phạm. 4. Phan Thanh Long - Trần Quang Cấn - Nguyễn Văn Diện (2008), Lí luận giáo dục, Nxb Đại học Sư Phạm. 5. Lã Thị Bắc Lý ( 2008), Văn học thiếu nhi với giáo dục trẻ em lứa tuổi mầm non, Nxb Đại học Sư Phạm. 6. Lã Thị Bắc Lý (2008), Giáo trình văn học trẻ em, Nxb Đại học Sư phạm. 7. Trần Thị Ngân – Nguyễn Thị Mỹ Ngọc – Phạm Hồng Thúy, Tuyển tập truyện, thơ, câu đố dành cho trẻ mầm non , nhà xuất bản Văn học ( 2010) 8. Nguyễn Ánh Tuyết, giáo trình Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ em, Nhà xuất bản giáo dục. 9. Nguyễn Ánh Tuyết - Nguyễn Như Mai, Đinh Kim Thoa, Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non(2004), nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội. 10. Nguyễn Ánh Tuyết (2006), Tâm lý học trẻ em, Tập 2, Nxb. Giáo Dục 11. Bộ Giáo dục và đào tạo (2007), Hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục mầm non. 12. Bộ Giáo dục và đào tạo (2008), Tạp chí giáo dục mầm non ( số 2, số 3, số 4). 13. Chuyên đề giáo dục lễ giáo cho trẻ mầm non do Sở giáo dục, Phòng giáo dục triển khai. 14. Website cộng đồng 15. Website hỗ trợ giảng dạy và chăm sóc trẻ em: