Sự cần thiết khách quan và giải pháp phát triển kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN

LỜI NÓI ĐẦU Sự chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoà tập trung sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN ở nước ta hiện nay lầ một tất yếu khách quan. Quá trình chuyển đổi đó được bắt đầu từ đại hội VI năm 1986. Trong quá trình chuyển đổi từ đó đến nay nền kinh tế nước ta đã thu được rất nhiều thành tựu to lớn. Việc chuyển sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN đã đưa nước thoát khỏi sự trì trệ về phát triển kinh tế sang một nền kinh tế mới, phát triển mạnh hơn. Trong tương lai, có thể nền kinh tế nước ta sẽ theo kịp được nền kinh tế của những nước phát triển trên thế giới. Những thành công bước đầu của nền kinh tế có được là do Đảng và nhà nước ta đã nhận ra rằng sự vận dụng và sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, Đảng và Nhà nước ta đã chủ chương chuyển đổi từ cơ chế kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường, nhưng nền kinh tế nước ta không phải là nền kinh tế thị trường thuần tuý mà là nền kinh tế thị trường có sự tham gia của nhà nước với tư cách là người điều tiết nền kinh tế theo định hướng XHCN. Vậy Nhà nước có vai trò rất lớn trong nền kinh tế. Đề án sẽ đề cập đến những vấn đề: Sự cần thiết khách quan và giải pháp phát triển kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Do điều kiện thời gian và trình độ còn hạn chế cũng như những kinh nghiệm thực tế còn ít nên bài viết của em không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Qua đây em rất mong nhận được sự chỉ bảo góp ý của thầy cô giáo để bài viết của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! NỘI DUNG I. NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở VN. Kinh tế thị trường Cơ chế thị trường là tổng thể những mối quan hệ kinh tế, các phạm trù kinh tế và qui luật kinh tế có quan hệ hữu cơ với nhau cùng tác động để điều tiết cung - cầu giá cả cùng những hành vi của người tham gia thị trường nhằm giải quyết ba vấn đề cơ bản: Sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào, sản xuất cho ai? Các mối quan hệ trong cơ chế thị trường chịu sự tác động của các qui luật kinh tế khách quan như qui luật giá trị, qui luật cung cầu, qui luật lưu thông tiền tệ. Động lực của các mối quan hệ này là lợi nhuận trong môi trường cạnh tranh. Cơ chế thị trường là cơ chế có rất nhiều ưu điểm: - Cơ chế thị trường là cơ chế năng động nhạy cảm có khả năng tự động điều tiết nền sản xuất xã hội tức là sự phân bổ sản xuất vào các khu vực các ngành kinh tế hay sản xuất cái gì như thế nào đều do thị trường quyết định mà không cần bất cứ sự điều khiển nào. - Cơ chế thị trường đáp ứng được những nhu cầu đa dạng phức tạp của người tiêu dùng, tự động kích thích sự phát triển của sản xuất, tăng cường chuyên môn hoá sản xuất. - Cơ chế thị trường mang tính hiệu quả cao: Các doanh nghiệp muốn thu được lợi nhuận cao thì đòi hỏi phải tiết kiệm chi phí sản xuất, kích thích tiến bộ của KHKTCN. - Cơ chế thị trường thúc đẩy sự cạnh tranh làm cho sản phẩm hàng hoá có chất lượng cao hơn, giá thành các sản phẩm giảm. Bên cạnh những mặt tích cực trên cơ chế thị trường còn rất nhiều khuyết tật và mâu thuẫn như sau: - Cơ chế thị trường là cơ chế tự điều tiết chạy theo lợi nhuận, các nhà sản xuất, sản xuất quá nhiều một loại sản phẩm hàng hoá vào đó gây ra ế thừa dẫn đến sự khủng hoảng lãng phí. - Cơ chế thị trường gây mất cân bằng xã hội. Tính cạnh tranh của cơ chế thị trường làm xã hội phân hoá giàu nghèo, giai cấp. II. SỰ CẦN THIẾT PHẢI CHUYỂN SANG KINH TẾ THỊ TRƯỜNG THEO ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA. Trước sự suy thoái nghiêm trọng viện trợ nước ngoài lại giảm sút đã đặt nền kinh tế nước ta tới sụ bức bách phải đổi mới. Tại đại hội VI của Đảng đã chủ chương phát triển kinh tế nhiều thành phần và thực hiện chuyển đổi cơ chế hạch toán kinh doanh XHCN. Đến Đại hội VII Đảng ta xác định rõ việc đổi mới cơ chế kinh tế ở nước ta là một tất yếu khách quan và trên thực tế đang diễn ra việc đó tức là chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Đây là một sự thay đổi về nhận thức có ý nghĩa rất quan trọng trong lý luận cũng như trong thực tế lãnh đạo của Đảng trên mặt trận lầm kinh tế. Việc chuyển đổi trên hoàn toàn đúng đắn. Nó phù hợp với thực tế của nước ta phù hợp với các qui luật kinh tế và xu thế của thời đại. - Nếu không thay đổi cơ chế vẫn giữ cơ chế kinh tế cũ thì không thể nào có đủ sản phẩm để tiêu dùng chứ chưa muốn nói đến tích luỹ vốn để mở rộng sản xuất. Thực tế những năm cuối của thập kỷ 80 đã chỉ rõ thực hiện cơ chế kinh tế cho dù chúng ta đã liên tục đổi mới hoàn thiện cơ chế quản lý kinh tế, nhưng hiệu quả của nền sản xuất xã hội đạt mức rất thấp. Sản xuất không đáp ứng nổi nhu cầu tiêu dùng của xã hội đạt mức rất thấp, tích luỹ hầu như không có đôi khi còn ăn lạm cả vào vốn vay của nước ngoài. - Do đặc trưng của nền kinh tế tập trung là rất cứng nhắc cái đó chỉ có tác dụng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Và chỉ có tác dụng phát triển nền kinh tế theo chiều rộng. Nền kinh tế chỉ huy ở nước ta tồn tại quá dài do đó nó không những không còn tác dụng đáng kể trong việc thúc đẩy sản xuất phát triển mà nó còn sinh ra nhiều hiện tượng tiêu cực làm giảm năng xuất, chất lượng và hiệu quả sản xuất. - Xét về sự tồn tại thực tế ở nước ta những nhân tố của nền kinh tế thị trường. Về vấn đề này có nhiều ý kiến đánh giá khác nhau. Nhiều nước cho rằng thị trường ở nước ta là thị trường sơ khai. Thực tế kinh tế thị trường đã hình thành và phát triển đạt được những mức phát triển khác nhau ở hầu hết các đô thị và vùng hẻo lánh và đang được mở rộng với thị trường quốc tế. Nhưng thị trường ở nước ta phát triển chưa đồng bộ còn thiếu hẳn thị trường các yếu tố sản xuất như thị trường lao động, thị trường vốn và thị trường đất đai về cơ bản vẫn là thị trường tự do, mức độ ca thiệp của nhà nước còn rất thấp. - Xét về mối quan hệ kinh tế đối ngoại ta thấy nền kinh tế nước ta đang hoà nhập với nền kinh tế thị trường thế giới, sự giao lưu về hàng hoá dịch vụ và đầu tư trực tiếp của nước ngoài làm cho sự vận động của nền kinh tế nước ta gần gũi hơn với nền kinh tế thị trường thế giới. Tương quan giá cả các loại hàng hoá trong nước gần gũi hơn với tương quan giá cả hàng hoá quốc tế. - Xu hướng chung phát triển kinh tế thế giới là sự phát triển kinh tế của mỗi nước không tách rời sự phát triển và hoà nhập quốc tế, sự cạnh tranh giữa các quốc gia đã thay đổi hẳn về chất không còn là dân số đông, vũ khí nhiều, quân đội mạnh mầ là tiềm lực kinh tế. Mục đích của các chính sách của các quốc gia là tạo được nhiều của cải vật chất trong quốc gia của minhf lầ tốc độ phát triển kinh tế cao, đời sống nhân dân được cải thiện, thất nghiệp thấp, tiềm lực kinh tế đã trở thành thước đo chủ yếu, vai trò và sức mạnh của mỗi dân tộc, là công cụ chủ yếu để bảo vệ uy tín duy trì sức mạnh của các Đảng cầm quyền. Tuy vậy, nền kinh tế thị trường hướng tới ở nước ta sẽ không phải lầ nền kinh tế thị trường thuần tuý. Lý thuyết "để mặc" cho thị trường tự do cạnh tranh là không tồn tại. Ngoài bàn tay "vô hình", vai trò của chính phủ để điều tiết, khắc phục những khuyết tật của thị trường tạo cho nền kinh tế ổn định và phát triển. Đối với nước ta vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường cũng sẽ rất quan trọng. III. THỰC TRẠNG NỀN KTTT NƯỚC TA HIỆN NAY: Từ những năm đổi mới trở lại đây nền KTTT nước ta đang từng bước chuyển từ nền kinh tế tập trung sang cơ chế thị trường có sự điều tiết vĩ mô của Nhà nước. Cơ chế này thực sự đã phát huy được vai trò tự điều tiết của thị trường bước đầu hình thành thị trường cạnh tranh làm cho hàng hoá được lưu thông, giá cả ổn định nền kinh tế thoát khỏi tình trạng khủng hoảng thiếu. Nền kinh tế một thành phần kinh tế trước kia đang chuyển sang nền kinh tế năm thành phần với các hình thức sở hữu khác nhau nhưng sự hoạt động này chưa đồng điều và chưa có đủ điều kiện để phát triển. Cơ chế tài chính, tiền tệ, tín dụng, giá cả, tỷ giá từng bước được hình thành và đổi mới. Tuy nhiên cơ chế thị trường ở nước ta hiện nay còn thiếu đồng bộ mang tính tự phát. Nền kinh tế chủ yếu là sản xuất nhỏ, sự quản lý tỏ ra yếu kém và không có hiệu quả. Tình trạng quan liêu thiếu hiểu biết thậm chí trì trệ bảo thủ cửa quyền vẫn tồn tại trước sự đổi mới nền kinh tế. Sự hình thành và vận động của KTTT mang những yếu tố tự phát, cơ chế vận hành thô sơ tạo điều kiện cho kiểu làm ăn bất chính, tệ tham nhũng và các mặt tiêu cực của thị trường có cơ hội phát sinh và phát triển. Mặc dù nền kinh tế thị trường nước ta còn rất nhiều thiếu sót và yếu kém nhất là trong điều hành vĩ mô "Nan tham nhũng phổ biến trong bộ máy quản lý Nhà nước các cấp nhưng nhìn chung tính ổn định của nền kinh tế là nhân tố đảm bảo cho những thành công kế tiếp. Tuy vậy, Đảng và Nhà nước ta cần phải nâng cao vai trò của mình hơn nữa trong nền KTTT cần phải chuyển từ tác phong chỉ huy mệnh lệnh sang tác phong hỗ trợ tặo môi trường và điều kiện cho thị trường phát triển, xử lý hài hoà giưã tăng trưởng kinh tế với cân bằng ổn định, giữa phát triển kinh tế với việc thể hiện các chính sách xã hội. Nền kinh tế nước ta là nền kinh tế hỗn hợp nhiều thành phần nhưng nền kinh tế Nhà nước phải đóng vai trò chủ đạo. Sự quản lý điều tiết định hướng phát triển nền KTTT của Nhà nước là thông qua các công cụ chính sách kinh tế vĩ mô và vai trò chủ đạo của khu vực kinh tế Nhà nước. Kinh tế Nhà nước phải nắm vị trí quan trọng trong một số lĩnh vực then chốt có nghĩa là "mạch máu" của nền kinh tế chi phối các thành phần kinh tế khác. Nhưng cùng với việc nhấn mạnh vai trò chủ đạo của KTTT thì cần coi trọng khu vực kinh tế tư nhân và kinh tế hỗn hợp đặt chúng trong mối quan hệ hữu cơ gắn bó thống nhất không tách rời biệt lập. Nhà nước phải khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển đó là khu vực tư nhân nhằm thu hút đầu tư vốn tư khu vực này. Kinh nghiệm của Nhật Bản, các con rồng Châu Á và các nước trong nhóm nghiên cứu cho thấy sự thành công của họ là nhờ công lao to lớn của khu vực tư nhân. Nhà nước dựa trên cơ sở ổn định chính trị lấy chính trị lam tiền đề và điều kiện cải cách kinh tế đổi mới quản lý cho phù hợp với điều kiện của KTTT đưa cải cách tiên lên những bước phát triển mơi. Nhà nước mở rộng tự do buôn bán với nước ngoài. Mở cửa hội nhập nền kinh tế trong nước với nền kinh tế thế giới trên cơ sở giữ vững độc lập tự chủ toàn vẹn lãnh thổ. Sự mở cửa hội nhập thể hiện với tự do hoá thương mại, đầu tư và chuyển giao khoa học công nghệ trên cơ sở phát huy lợi thế và không ngừng nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế. Xu hướng quốc tế hoá đời sống kinh tế với khu vực hoá và toàn cầu hoá ngày càng phát triển và trỏ thành xu thế yếu của thời đại của cuộc cách mạng KHCN hiện nay. Để tránh nguy cơ tụt hậu và những thành tựu KHCN mới nhất. IV. NHỮNG THÀNH TỰU TO LỚN CỦA CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI. Đại hội VII của Đảng quyết định chiến lược ổn định và phát triển kinh tế - xã hội 1991 -2000. Đại hội IX đánh giá việc thực hiện chiến lược đó và quyết định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm đầu của thế kỷ XXI chiến lược đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo định hướng XHCN, xây dựng nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp. - Sau mấy năm đầu thực hiện chiến lược, đất nước đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội. Tổng sản phẩm trong nước sau 10 năm tăng hơn gấp đôi, tích luỹ nội bộ của nền kinh tế đã đạt 27%. Từ tình trạng hàng hoá khan hiếm nghiêm trọng nay đã đáp ứng được nhu cầu thiết yếu của nhân dân và nền kinh tế, tăng xuất khẩu và có dự trữ. Kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội phát triển nhanh. - Quan hệ sản xuất đã có bước đổi mới phù hợp hơn với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và thúc đẩy sự hình thành nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế; doanh nghiệp nhà nước được xấp xếp lại một bước, thích ghi với cơ chế mới. Kinh tế hộ phát hay tác dụng rất quan trọng trong nông nghiệp; kinh tế cá thể, tư nhân, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài phát triển nhanh. Cơ chế quản lý và phân phối có nhiều đổi mới, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. - Từ chỗ bị bao vây, cấm vận, nước ta đã phát triển quan hệ kinh tế với hầu khắp các nước, gia nhập và có vai trò ngày càng tích cực trong nhiều tổ chức kinh tế quốc tế và khu vực, chủ động từng bước hội nhập có hiệu quả với kinh tế thế giới. Nhịp độ tăng kim nghạch xuất khẩu gần gấp ba nhịp độ tăng GDP. Thu hút được một khối lượng khá lớn vốn từ bên ngoài cũng nhiều công nghệ và kinh nghiệm quản lý tiên tiến. - Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được cải thiện rõ rệt. Trình độ dân trí, chất lượng nguồn nhân lực và tích năng động trong xã hội được nâng lên đáng kể. Đã hoàn thành mục tiêu xoá mù chữ và phổ cập giáo dục tiểu học trong cả nước. Đào tạo nghề được mở rộng, năng lực nghiên cứu khoa học được tăng cường, ứng dụng nhiều công nghiệp tiên tiến. Mỗi năm tạo thêm hơn 1,2 triệu việc làm mới. Tỷ lệ hộ nghèo từ trên 30 giảm xuống 10%. - Cùng với những nỗ lực to lớn của lực lượng vũ trang nhân dân trong xây dựng và bảo vệ tổ quốc, củng cố thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân, bảo đảm ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội. Thực trạng kinh tế - xã hội vẫn còn những mặt yếu kém, bất cập. + Nền kinh tế kém hiệu quả và sức cạnh tranh còn yếu. Tích luỹ nội bộ và sức mua trong nước còn thấp. Cơ cấu kinh tế còn chuyển dịch chậm theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, gắn sản xuất với thị trường. Tình trạng bao cấp và bảo hộ còn nặng, đầu tư của nhà nước còn thất thoát và lãng phí. + Quan hệ sản xuất có mặt chưa phù hợp, hạn chế việc giải phóng và phát triển lực lượng sản xuất. Kinh tế tập thể phát triển chậm, các thành phần kinh tế khác chưa phát huy hết năng lực, chưa thực sự được bình đẳng và yên tâm đầu tư kinh doanh, chênh lệch giàu nghèo tăng nhanh. + Kinh tế vĩ mô còn những yếu tố thiếu vững chắc. Hệ thống tài chính, ngân hàng, kế hoạch đổi mới chậm, chất lượng hoạt động hạn chế; môi trường đầu tư, kinh doanh còn nhiều vướng mắc. + Giáo dục, đào tạo còn yếu về chất lượng, cơ cấu đào tạo chưa phù hợp. Cơ sở vật chất của các nghành y tế, giáo dục, khoa học, văn hoá thông tin, thể thao còn nhiều thiếu thốn. + Đời sống của một bộ phận nhân dân còn nhiều khó khăn, nhất là ở vùng núi, vùng sâu, vùng thường bị thiên tai. Nhiều tệ nạn xã hội chưa bị đẩy lùi. V. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CHỦ YẾU VÀ CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY 1. Mục tiêu tổng quát và nhiệm vụ chủ yếu: Kế hoạch 5 năm 2001-2005 thể hiện các quan điểm phát triển và mục tiêu chiến lược 10 năm tới mà nội dung cơ bản là: Đưa nước ta khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất, văn hoá tinh thần của nhân dân, tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Theo đó, mục tiêu tổng quát của kế hoạch 5 năm 2001-2005 là: Tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững, ổn định và cải thiện đời sống nhân dân, chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hoá. Nâng cao rõ rệt hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Mở rộng kinh tế đối ngoại, tạo nhiều việc làm. Tiếp tục tăng cường kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội; hình thành một bước quan trọng thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN. Mục tiêu tổng quát nêu trên được cụ thể hoá thành định hướng phát triển các nhiệm vụ chủ yếu như sau: 1.1. Phấn đấu đạt nhịp độ tăng trưởng kinh tế bình quân hằng năm cao hơn 5 năm trước và có bước chuẩn bị cho 5 năm tiếp theo. 1.2. Phát triển kinh tế nhiều thành phần, trong đó kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo, củng cố kinh tế tập thể, hình thành một bước quan trọng thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN. 1.3. Tăng nhanh vốn đầu tư phát triển kinh tế, xã hội; xây dựng cơ cấu kinh tế có hiệu quả và nâng cao sức cạnh tranh. Đầu tư thích đáng cho các vùng kinh tế trọng điểm. 1.4. Mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại. Củng cố thị trường đã có và mở rộng thêm thị trường mới. Tạo mọi điều kiện thuận lợi để tăng nhanh xuất khẩu, thu hút vốn, công nghệ từ bên ngoài. Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế có hiệu quả, thực hiện các cam kết song phương và đa dạng. 1.5. Tiếp tục đổi mới và lành mạnh hoá hệ thống tài chính - tiền tệ, tăng tiềm lực và khả năng tài chính quốc gia, thực hành triệt để tiết kiệm. 1.6. Tiếp tục đổi mới, tạo chuyển biến cơ bản, toàn diện về phát triển giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực với cơ cấu hợp lý, từng bước phát triển kinh tế tri thức. 1.7. Giải quyết có hiệu quả những vấn đề xã hội bức xúc, tạo nhiều việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp ở cả thành thị và thiếu việc làm ở nông thôn, cải cách cơ bản chế độ tiền lương, cơ bản xoá đói giảm nhanh hộ nghèo, nâng cao mức sống vật chất và tinh thần của nhân dân. 1.8. Đẩy mạnh công cuộc cải cách hành chính, đổi mới và nâng cao hiệu lực của bộ máy nhà nước. Đẩy lùi tình trạng quan liêu, tham nhũng. Thực hiện tốt dân chủ, nhất là dân chủ ở xã, phường và các đơn vị cơ sở. 1.9. Thực hiện nhiệm vụ củng cố quốc phòng và an ninh; bảo đảm trật tự kỷ cương trong các hoạt động kinh tế, xã hội. 2. Các giải pháp phát triển kinh tế ở nước ta hiện nay: - Trước hết cần đẩy mạnh quá trình đa dạng hoá sở hữu, tạo điều kiện phát triển mạnh nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở nước ta. Đối với kinh tế nhà nước: Đây là thành phần kinh tế đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nước ta. Đối với kinh tế hợp tác: Cần thiết phải có sự tổng kết, rút kinh nghiệm về bài học hợp tác xã kiểu cũ và xây dựng mô hình kinh tế hợp tác xã kiểu mới. Đối với loại hình sản xuất hàng hoá nhỏ của nông dân, thợ thủ công, người buôn bán nhỏ: Một mặt thông qua cơ chế chính sách và hướng dẫn phát triển của nhà nước, mặt khác cần tăng cường công tác quản lý để xây dựng nề nếp sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật. Đối với thành phần kinh tế tư bản tư nhân: Cần có chính sách khuyến khích thành phần kinh tế này để các nhà tư bản yên tâm đầu tư vào nền kinh tế. Đối với kinh tế tư bản nhà nước: Nhà nước cần có chính sách khuyến khích thành phần kinh tế này phát triển. - Đẩy mạnh quá trình phân công lại lao động và xã hội ở nước ta. - Hình thành và phát triển đồng bộ các loại thị trường. + Đối với thị trường hàng hoá tiêu dùng và dịch vụ: Một là: Phải tăng quy mô hàng tiêu dùng và dịch vụ với chủng loại ngày càng phong phú và chất lượng ngày càng cao. Hai là: Từng bước giảm giá cả hàng hoá tiêu dùng và dịch vụ. + Đối với thị trường các yếu tố sản xuất: Bao gồm thị trường vốn, thị trường sức lao động và thị trường các điều kiện vật chất khác cho quá trình sản xuất. + Một vấn đề quan trọng là thực hiện sự cân bằng giữa các loại thị trường: Thứ nhất: Cần xoá bỏ chế độ bao cấp trong phân phối sử dụng các yếu tố sản xuất và vật phẩm tiêu dùng. Thứ hai: Phải tuân thủ nguyên tắc tự do giá cả, giá cả không thể áp đặt bằng mệnh lệnh hành chính mà nó hình thành trên thoả thuận giữa người mua và người bán. Thứ ba: Phát triển thị trường ngoài nước, đẩy mạnh hoạt động ngoại thương. - Tiếp tục đổi mới và nâng cao vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước. Để nền kinh tế phát triển theo định hướng XHCN, nhất thiết phải coi trọng vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước. - Đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật pháp và cải cách nền hành chính quốc gia. Nền kinh tế thị trường chỉ có thể hoạt động bình thường nếu có hệ thống luật pháp tương đối hoàn chỉnh và ngày càng được hoàn thiện. KẾT LUẬN Nền kinh tế của đa số các quốc gia trên thế giới đều là nền kinh tế ễn hợp ở mức độ khác nhau. Việt Nam hiện nay đang trong thời kỳ chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN. Thực chất của vấn đề này chính là giảm bớt tính tập trung, tăng cường tính tự điều chỉnh của thị trường. Với sự chuyển đổi này, nền kinh tế Việt Nam hiện nay là nền kinh tế hỗn hợp với đặc trưng riêng của mình. Cơ chế vận hành của nền kinh tế hỗn hợp là cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Bằng những công cụ quản lý và chính sách của mình, Nhà nước Việt Nam quản lý vĩ mô nền kinh tế phát triển theo định hướng XHCN, đảm bảo tăng cường hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Như vậy, Nhà nước luôn luôn có vai trò nhất định trong sự phát triển của đất nước nói chung và phát triển kinh tế nói riêng. Sau nhiều năm thực hiện đường lối đổi mới, chúng ta đã đạt nhiều thành tựu và đưa đất nước thoát khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế xã hội. Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn còn nhiều khó khăn, yếu kém. Để vượt qua giai đoạn này, trước mắt chúng ta còn có nhiều thách thức lớn, trong đó có nguy cơ bị tụt hậu về kinh tế so với các nước trong khu vực. Đồng thời chúng ta cũng có những cơ hội mới để phát triển. Vấn đề đặt ra là chúng ta phải biết chủ động nắm thời cơ, kiên quyết đẩy lùi khó khăn, tạo thế ổn định để phát triển nhanh và vững chắc. Điều này đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa vai trò quản lý kinh tế của Nhà nước nhằm thực hiện tốt hơn nữa chức năng định hướng XHCN và chỉ đạo sự phát triển, dẫn dắt nỗ lực phát triển, tạo khuôn khổ pháp luật thống nhất. v.v để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng nhanh, ổn định, vững chắc và công bằng xã hội. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX- Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. 2. Giáo trình kinh tế chính trị (tập II) - Trường Đại học KTQD - Nhà xuất bản Giáo dục. 3. Tạp chí kinh tế và phát triển tháng 11/2001. 4. Giáo trình lịch sử các học thuyết kinh tế - Nhà xuất bản Giáo dục 1995.

14 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 3522 | Lượt tải: 5

Bạn đang xem nội dung tài liệu Sự cần thiết khách quan và giải pháp phát triển kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Lêi nãi ®Çu Sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hoµ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay lÇ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®ã ®îc b¾t ®Çu tõ ®¹i héi VI n¨m 1986. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ ®ã ®Õn nay nÒn kinh tÕ níc ta ®· thu ®îc rÊt nhiÒu thµnh tùu to lín. ViÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN ®· ®a níc tho¸t khái sù tr× trÖ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ sang mét nÒn kinh tÕ míi, ph¸t triÓn m¹nh h¬n. Trong t¬ng lai, cã thÓ nÒn kinh tÕ níc ta sÏ theo kÞp ®îc nÒn kinh tÕ cña nh÷ng níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Nh÷ng thµnh c«ng bíc ®Çu cña nÒn kinh tÕ cã ®îc lµ do §¶ng vµ nhµ níc ta ®· nhËn ra r»ng sù vËn dông vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· chñ ch¬ng chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng, nhng nÒn kinh tÕ níc ta kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng thuÇn tuý mµ lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù tham gia cña nhµ níc víi t c¸ch lµ ngêi ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN. VËy Nhµ níc cã vai trß rÊt lín trong nÒn kinh tÕ. §Ò ¸n sÏ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò: Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ còng nh nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ cßn Ýt nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Qua ®©y em rÊt mong nhËn ®îc sù chØ b¶o gãp ý cña thÇy c« gi¸o ®Ó bµi viÕt cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Néi dung I. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng xhcn ë vn. Kinh tÕ thÞ trêng C¬ chÕ thÞ trêng lµ tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ, c¸c ph¹m trï kinh tÕ vµ qui luËt kinh tÕ cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau cïng t¸c ®éng ®Ó ®iÒu tiÕt cung - cÇu gi¸ c¶ cïng nh÷ng hµnh vi cña ngêi tham gia thÞ trêng nh»m gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n: S¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai? C¸c mèi quan hÖ trong c¬ chÕ thÞ trêng chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh qui luËt gi¸ trÞ, qui luËt cung cÇu, qui luËt lu th«ng tiÒn tÖ. §éng lùc cña c¸c mèi quan hÖ nµy lµ lîi nhuËn trong m«i trêng c¹nh tranh. C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ cã rÊt nhiÒu u ®iÓm: - C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ n¨ng ®éng nh¹y c¶m cã kh¶ n¨ng tù ®éng ®iÒu tiÕt nÒn s¶n xuÊt x· héi tøc lµ sù ph©n bæ s¶n xuÊt vµo c¸c khu vùc c¸c ngµnh kinh tÕ hay s¶n xuÊt c¸i g× nh thÕ nµo ®Òu do thÞ trêng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cÇn bÊt cø sù ®iÒu khiÓn nµo. - C¬ chÕ thÞ trêng ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng phøc t¹p cña ngêi tiªu dïng, tù ®éng kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, t¨ng cêng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. - C¬ chÕ thÞ trêng mang tÝnh hiÖu qu¶ cao: C¸c doanh nghiÖp muèn thu ®îc lîi nhuËn cao th× ®ßi hái ph¶i tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, kÝch thÝch tiÕn bé cña KHKTCN. - C¬ chÕ thÞ trêng thóc ®Èy sù c¹nh tranh lµm cho s¶n phÈm hµng ho¸ cã chÊt lîng cao h¬n, gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm gi¶m. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc trªn c¬ chÕ thÞ trêng cßn rÊt nhiÒu khuyÕt tËt vµ m©u thuÉn nh sau: - C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt ch¹y theo lîi nhuËn, c¸c nhµ s¶n xuÊt, s¶n xuÊt qu¸ nhiÒu mét lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ vµo ®ã g©y ra Õ thõa dÉn ®Õn sù khñng ho¶ng l·ng phÝ. - C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt c©n b»ng x· héi. TÝnh c¹nh tranh cña c¬ chÕ thÞ trêng lµm x· héi ph©n ho¸ giµu nghÌo, giai cÊp. II. sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng xhcn ë níc ta. Tríc sù suy tho¸i nghiªm träng viÖn trî níc ngoµi l¹i gi¶m sót ®· ®Æt nÒn kinh tÕ níc ta tíi sô bøc b¸ch ph¶i ®æi míi. T¹i ®¹i héi VI cña §¶ng ®· chñ ch¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh XHCN. §Õn §¹i héi VII §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ ë níc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ trªn thùc tÕ ®ang diÔn ra viÖc ®ã tøc lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. §©y lµ mét sù thay ®æi vÒ nhËn thøc cã ý nghÜa rÊt quan träng trong lý luËn còng nh trong thùc tÕ l·nh ®¹o cña §¶ng trªn mÆt trËn lÇm kinh tÕ. ViÖc chuyÓn ®æi trªn hoµn toµn ®óng ®¾n. Nã phï hîp víi thùc tÕ cña níc ta phï hîp víi c¸c qui luËt kinh tÕ vµ xu thÕ cña thêi ®¹i. - NÕu kh«ng thay ®æi c¬ chÕ vÉn gi÷ c¬ chÕ kinh tÕ cò th× kh«ng thÓ nµo cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó tiªu dïng chø cha muèn nãi ®Õn tÝch luü vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt. Thùc tÕ nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80 ®· chØ râ thùc hiÖn c¬ chÕ kinh tÕ cho dï chóng ta ®· liªn tôc ®æi míi hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, nhng hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ®¹t møc rÊt thÊp. S¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng næi nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi ®¹t møc rÊt thÊp, tÝch luü hÇu nh kh«ng cã ®«i khi cßn ¨n l¹m c¶ vµo vèn vay cña níc ngoµi. - Do ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ tËp trung lµ rÊt cøng nh¾c c¸i ®ã chØ cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Vµ chØ cã t¸c dông ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo chiÒu réng. NÒn kinh tÕ chØ huy ë níc ta tån t¹i qu¸ dµi do ®ã nã kh«ng nh÷ng kh«ng cßn t¸c dông ®¸ng kÓ trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn mµ nã cßn sinh ra nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc lµm gi¶m n¨ng xuÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. - XÐt vÒ sù tån t¹i thùc tÕ ë níc ta nh÷ng nh©n tè cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. VÒ vÊn ®Ò nµy cã nhiÒu ý kiÕn ®¸nh gi¸ kh¸c nhau. NhiÒu níc cho r»ng thÞ trêng ë níc ta lµ thÞ trêng s¬ khai. Thùc tÕ kinh tÕ thÞ trêng ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹t ®îc nh÷ng møc ph¸t triÓn kh¸c nhau ë hÇu hÕt c¸c ®« thÞ vµ vïng hÎo l¸nh vµ ®ang ®îc më réng víi thÞ trêng quèc tÕ. Nhng thÞ trêng ë níc ta ph¸t triÓn cha ®ång bé cßn thiÕu h¼n thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh thÞ trêng lao ®éng, thÞ trêng vèn vµ thÞ trêng ®Êt ®ai vÒ c¬ b¶n vÉn lµ thÞ trêng tù do, møc ®é ca thiÖp cña nhµ níc cßn rÊt thÊp. - XÐt vÒ mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ta thÊy nÒn kinh tÕ níc ta ®ang hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi, sù giao lu vÒ hµng ho¸ dÞch vô vµ ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi lµm cho sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ níc ta gÇn gòi h¬n víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi. T¬ng quan gi¸ c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ trong níc gÇn gòi h¬n víi t¬ng quan gi¸ c¶ hµng ho¸ quèc tÕ. - Xu híng chung ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi níc kh«ng t¸ch rêi sù ph¸t triÓn vµ hoµ nhËp quèc tÕ, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia ®· thay ®æi h¼n vÒ chÊt kh«ng cßn lµ d©n sè ®«ng, vò khÝ nhiÒu, qu©n ®éi m¹nh mÇ lµ tiÒm lùc kinh tÕ. Môc ®Ých cña c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia lµ t¹o ®îc nhiÒu cña c¶i vËt chÊt trong quèc gia cña minhf lÇ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, thÊt nghiÖp thÊp, tiÒm lùc kinh tÕ ®· trë thµnh thíc ®o chñ yÕu, vai trß vµ søc m¹nh cña mçi d©n téc, lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó b¶o vÖ uy tÝn duy tr× søc m¹nh cña c¸c §¶ng cÇm quyÒn. Tuy vËy, nÒn kinh tÕ thÞ trêng híng tíi ë níc ta sÏ kh«ng ph¶i lÇ nÒn kinh tÕ thÞ trêng thuÇn tuý. Lý thuyÕt "®Ó mÆc" cho thÞ trêng tù do c¹nh tranh lµ kh«ng tån t¹i. Ngoµi bµn tay "v« h×nh", vai trß cña chÝnh phñ ®Ó ®iÒu tiÕt, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña thÞ trêng t¹o cho nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. §èi víi níc ta vai trß cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng còng sÏ rÊt quan träng. III. Thùc tr¹ng nÒn kttt níc ta hiÖn nay: Tõ nh÷ng n¨m ®æi míi trë l¹i ®©y nÒn KTTT níc ta ®ang tõng bíc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc. C¬ chÕ nµy thùc sù ®· ph¸t huy ®îc vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng bíc ®Çu h×nh thµnh thÞ trêng c¹nh tranh lµm cho hµng ho¸ ®îc lu th«ng, gi¸ c¶ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng thiÕu. NÒn kinh tÕ mét thµnh phÇn kinh tÕ tríc kia ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ n¨m thµnh phÇn víi c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau nhng sù ho¹t ®éng nµy cha ®ång ®iÒu vµ cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. C¬ chÕ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tÝn dông, gi¸ c¶, tû gi¸ tõng bíc ®îc h×nh thµnh vµ ®æi míi. Tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ trêng ë níc ta hiÖn nay cßn thiÕu ®ång bé mang tÝnh tù ph¸t. NÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ s¶n xuÊt nhá, sù qu¶n lý tá ra yÕu kÐm vµ kh«ng cã hiÖu qu¶. T×nh tr¹ng quan liªu thiÕu hiÓu biÕt thËm chÝ tr× trÖ b¶o thñ cöa quyÒn vÉn tån t¹i tríc sù ®æi míi nÒn kinh tÕ. Sù h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña KTTT mang nh÷ng yÕu tè tù ph¸t, c¬ chÕ vËn hµnh th« s¬ t¹o ®iÒu kiÖn cho kiÓu lµm ¨n bÊt chÝnh, tÖ tham nhòng vµ c¸c mÆt tiªu cùc cña thÞ trêng cã c¬ héi ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn. MÆc dï nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt vµ yÕu kÐm nhÊt lµ trong ®iÒu hµnh vÜ m« "Nan tham nhòng phæ biÕn trong bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc c¸c cÊp nhng nh×n chung tÝnh æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ lµ nh©n tè ®¶m b¶o cho nh÷ng thµnh c«ng kÕ tiÕp. Tuy vËy, §¶ng vµ Nhµ níc ta cÇn ph¶i n©ng cao vai trß cña m×nh h¬n n÷a trong nÒn KTTT cÇn ph¶i chuyÓn tõ t¸c phong chØ huy mÖnh lÖnh sang t¸c phong hç trî tÆo m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn cho thÞ trêng ph¸t triÓn, xö lý hµi hoµ gi· t¨ng trëng kinh tÕ víi c©n b»ng æn ®Þnh, gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi viÖc thÓ hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi. NÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn nhng nÒn kinh tÕ Nhµ níc ph¶i ®ãng vai trß chñ ®¹o. Sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt ®Þnh híng ph¸t triÓn nÒn KTTT cña Nhµ níc lµ th«ng qua c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ vai trß chñ ®¹o cña khu vùc kinh tÕ Nhµ níc. Kinh tÕ Nhµ níc ph¶i n¾m vÞ trÝ quan träng trong mét sè lÜnh vùc then chèt cã nghÜa lµ "m¹ch m¸u" cña nÒn kinh tÕ chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Nhng cïng víi viÖc nhÊn m¹nh vai trß chñ ®¹o cña KTTT th× cÇn coi träng khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ kinh tÕ hçn hîp ®Æt chóng trong mèi quan hÖ h÷u c¬ g¾n bã thèng nhÊt kh«ng t¸ch rêi biÖt lËp. Nhµ níc ph¶i khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn ®ã lµ khu vùc t nh©n nh»m thu hót ®Çu t vèn t khu vùc nµy. Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n, c¸c con rång Ch©u ¸ vµ c¸c níc trong nhãm nghiªn cøu cho thÊy sù thµnh c«ng cña hä lµ nhê c«ng lao to lín cña khu vùc t nh©n. Nhµ níc dùa trªn c¬ së æn ®Þnh chÝnh trÞ lÊy chÝnh trÞ lam tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ ®æi míi qu¶n lý cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña KTTT ®a c¶i c¸ch tiªn lªn nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¬i. Nhµ níc më réng tù do bu«n b¸n víi níc ngoµi. Më cöa héi nhËp nÒn kinh tÕ trong níc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ toµn vÑn l·nh thæ. Sù më cöa héi nhËp thÓ hiÖn víi tù do ho¸ th¬ng m¹i, ®Çu t vµ chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ vµ kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Xu híng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ víi khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ trá thµnh xu thÕ yÕu cña thêi ®¹i cña cuéc c¸ch m¹ng KHCN hiÖn nay. §Ó tr¸nh nguy c¬ tôt hËu vµ nh÷ng thµnh tùu KHCN míi nhÊt. Iv. nh÷ng thµnh tùu to lín cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. §¹i héi VII cña §¶ng quyÕt ®Þnh chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 1991 -2000. §¹i héi IX ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn chiÕn lîc ®ã vµ quyÕt ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 10 n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI chiÕn lîc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng XHCN, x©y dùng nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp. - Sau mÊy n¨m ®Çu thùc hiÖn chiÕn lîc, ®Êt níc ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi. Tæng s¶n phÈm trong níc sau 10 n¨m t¨ng h¬n gÊp ®«i, tÝch luü néi bé cña nÒn kinh tÕ ®· ®¹t 27%. Tõ t×nh tr¹ng hµng ho¸ khan hiÕm nghiªm träng nay ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu thiÕt yÕu cña nh©n d©n vµ nÒn kinh tÕ, t¨ng xuÊt khÈu vµ cã dù tr÷. KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi ph¸t triÓn nhanh. - Quan hÖ s¶n xuÊt ®· cã bíc ®æi míi phï hîp h¬n víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy sù h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ; doanh nghiÖp nhµ níc ®îc xÊp xÕp l¹i mét bíc, thÝch ghi víi c¬ chÕ míi. Kinh tÕ hé ph¸t hay t¸c dông rÊt quan träng trong n«ng nghiÖp; kinh tÕ c¸ thÓ, t nh©n, kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi ph¸t triÓn nhanh. C¬ chÕ qu¶n lý vµ ph©n phèi cã nhiÒu ®æi míi, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. - Tõ chç bÞ bao v©y, cÊm vËn, níc ta ®· ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ víi hÇu kh¾p c¸c níc, gia nhËp vµ cã vai trß ngµy cµng tÝch cùc trong nhiÒu tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, chñ ®éng tõng bíc héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi kinh tÕ thÕ giíi. NhÞp ®é t¨ng kim ngh¹ch xuÊt khÈu gÇn gÊp ba nhÞp ®é t¨ng GDP. Thu hót ®îc mét khèi lîng kh¸ lín vèn tõ bªn ngoµi còng nhiÒu c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn. - §êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn râ rÖt. Tr×nh ®é d©n trÝ, chÊt lîng nguån nh©n lùc vµ tÝch n¨ng ®éng trong x· héi ®îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. §· hoµn thµnh môc tiªu xo¸ mï ch÷ vµ phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc trong c¶ níc. §µo t¹o nghÒ ®îc më réng, n¨ng lùc nghiªn cøu khoa häc ®îc t¨ng cêng, øng dông nhiÒu c«ng nghiÖp tiªn tiÕn. Mçi n¨m t¹o thªm h¬n 1,2 triÖu viÖc lµm míi. Tû lÖ hé nghÌo tõ trªn 30 gi¶m xuèng 10%. - Cïng víi nh÷ng nç lùc to lín cña lùc lîng vò trang nh©n d©n trong x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, cñng cè thÕ trËn quèc phßng toµn d©n vµ an ninh nh©n d©n, b¶o ®¶m æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x· héi. Thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi vÉn cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm, bÊt cËp. + NÒn kinh tÕ kÐm hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cßn yÕu. TÝch luü néi bé vµ søc mua trong níc cßn thÊp. C¬ cÊu kinh tÕ cßn chuyÓn dÞch chËm theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, g¾n s¶n xuÊt víi thÞ trêng. T×nh tr¹ng bao cÊp vµ b¶o hé cßn nÆng, ®Çu t cña nhµ níc cßn thÊt tho¸t vµ l·ng phÝ. + Quan hÖ s¶n xuÊt cã mÆt cha phï hîp, h¹n chÕ viÖc gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn chËm, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cha ph¸t huy hÕt n¨ng lùc, cha thùc sù ®îc b×nh ®¼ng vµ yªn t©m ®Çu t kinh doanh, chªnh lÖch giµu nghÌo t¨ng nhanh. + Kinh tÕ vÜ m« cßn nh÷ng yÕu tè thiÕu v÷ng ch¾c. HÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, kÕ ho¹ch ®æi míi chËm, chÊt lîng ho¹t ®éng h¹n chÕ; m«i trêng ®Çu t, kinh doanh cßn nhiÒu víng m¾c. + Gi¸o dôc, ®µo t¹o cßn yÕu vÒ chÊt lîng, c¬ cÊu ®µo t¹o cha phï hîp. C¬ së vËt chÊt cña c¸c nghµnh y tÕ, gi¸o dôc, khoa häc, v¨n ho¸ th«ng tin, thÓ thao cßn nhiÒu thiÕu thèn. + §êi sèng cña mét bé phËn nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n, nhÊt lµ ë vïng nói, vïng s©u, vïng thêng bÞ thiªn tai. NhiÒu tÖ n¹n x· héi cha bÞ ®Èy lïi. V. Môc tiªu, nhiÖm vô chñ yÕu vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay 1. Môc tiªu tæng qu¸t vµ nhiÖm vô chñ yÕu: KÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 thÓ hiÖn c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn vµ môc tiªu chiÕn lîc 10 n¨m tíi mµ néi dung c¬ b¶n lµ: §a níc ta khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n d©n, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. Theo ®ã, môc tiªu tæng qu¸t cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 lµ: T¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸. N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i, t¹o nhiÒu viÖc lµm. TiÕp tôc t¨ng cêng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi; h×nh thµnh mét bíc quan träng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. Môc tiªu tæng qu¸t nªu trªn ®îc cô thÓ ho¸ thµnh ®Þnh híng ph¸t triÓn c¸c nhiÖm vô chñ yÕu nh sau: 1.1. PhÊn ®Êu ®¹t nhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n h»ng n¨m cao h¬n 5 n¨m tríc vµ cã bíc chuÈn bÞ cho 5 n¨m tiÕp theo. 1.2. Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o, cñng cè kinh tÕ tËp thÓ, h×nh thµnh mét bíc quan träng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. 1.3. T¨ng nhanh vèn ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi; x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶ vµ n©ng cao søc c¹nh tranh. §Çu t thÝch ®¸ng cho c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm. 1.4. Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Cñng cè thÞ trêng ®· cã vµ më réng thªm thÞ trêng míi. T¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¨ng nhanh xuÊt khÈu, thu hót vèn, c«ng nghÖ tõ bªn ngoµi. Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶, thùc hiÖn c¸c cam kÕt song ph¬ng vµ ®a d¹ng. 1.5. TiÕp tôc ®æi míi vµ lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh - tiÒn tÖ, t¨ng tiÒm lùc vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh quèc gia, thùc hµnh triÖt ®Ó tiÕt kiÖm. 1.6. TiÕp tôc ®æi míi, t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n, toµn diÖn vÒ ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ; n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc víi c¬ cÊu hîp lý, tõng bíc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. 1.7. Gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc, t¹o nhiÒu viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë c¶ thµnh thÞ vµ thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n, c¶i c¸ch c¬ b¶n chÕ ®é tiÒn l¬ng, c¬ b¶n xo¸ ®ãi gi¶m nhanh hé nghÌo, n©ng cao møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n. 1.8. §Èy m¹nh c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu lùc cña bé m¸y nhµ níc. §Èy lïi t×nh tr¹ng quan liªu, tham nhòng. Thùc hiÖn tèt d©n chñ, nhÊt lµ d©n chñ ë x·, phêng vµ c¸c ®¬n vÞ c¬ së. 1.9. Thùc hiÖn nhiÖm vô cñng cè quèc phßng vµ an ninh; b¶o ®¶m trËt tù kû c¬ng trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi. 2. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay: - Tríc hÕt cÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ së h÷u, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta. §èi víi kinh tÕ nhµ níc: §©y lµ thµnh phÇn kinh tÕ ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ níc ta. §èi víi kinh tÕ hîp t¸c: CÇn thiÕt ph¶i cã sù tæng kÕt, rót kinh nghiÖm vÒ bµi häc hîp t¸c x· kiÓu cò vµ x©y dùng m« h×nh kinh tÕ hîp t¸c x· kiÓu míi. §èi víi lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá cña n«ng d©n, thî thñ c«ng, ngêi bu«n b¸n nhá: Mét mÆt th«ng qua c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ híng dÉn ph¸t triÓn cña nhµ níc, mÆt kh¸c cÇn t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý ®Ó x©y dùng nÒ nÕp s¶n xuÊt kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §èi víi thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n: CÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Ó c¸c nhµ t b¶n yªn t©m ®Çu t vµo nÒn kinh tÕ. §èi víi kinh tÕ t b¶n nhµ níc: Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thµnh phÇn kinh tÕ nµy ph¸t triÓn. - §Èy m¹nh qu¸ tr×nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng vµ x· héi ë níc ta. - H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng. + §èi víi thÞ trêng hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô: Mét lµ: Ph¶i t¨ng quy m« hµng tiªu dïng vµ dÞch vô víi chñng lo¹i ngµy cµng phong phó vµ chÊt lîng ngµy cµng cao. Hai lµ: Tõng bíc gi¶m gi¸ c¶ hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô. + §èi víi thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt: Bao gåm thÞ trêng vèn, thÞ trêng søc lao ®éng vµ thÞ trêng c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt kh¸c cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. + Mét vÊn ®Ò quan träng lµ thùc hiÖn sù c©n b»ng gi÷a c¸c lo¹i thÞ trêng: Thø nhÊt: CÇn xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp trong ph©n phèi sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng. Thø hai: Ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c tù do gi¸ c¶, gi¸ c¶ kh«ng thÓ ¸p ®Æt b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh mµ nã h×nh thµnh trªn tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n. Thø ba: Ph¸t triÓn thÞ trêng ngoµi níc, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. - TiÕp tôc ®æi míi vµ n©ng cao vai trß qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc. §Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN, nhÊt thiÕt ph¶i coi träng vai trß qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc. - §Èy m¹nh viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia. NÒn kinh tÕ thÞ trêng chØ cã thÓ ho¹t ®éng b×nh thêng nÕu cã hÖ thèng luËt ph¸p t¬ng ®èi hoµn chØnh vµ ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn. KÕt luËn NÒn kinh tÕ cña ®a sè c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu lµ nÒn kinh tÕ Ôn hîp ë møc ®é kh¸c nhau. ViÖt Nam hiÖn nay ®ang trong thêi kú chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN. Thùc chÊt cña vÊn ®Ò nµy chÝnh lµ gi¶m bít tÝnh tËp trung, t¨ng cêng tÝnh tù ®iÒu chØnh cña thÞ trêng. Víi sù chuyÓn ®æi nµy, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp víi ®Æc trng riªng cña m×nh. C¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ hçn hîp lµ c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. B»ng nh÷ng c«ng cô qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch cña m×nh, Nhµ níc ViÖt Nam qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN, ®¶m b¶o t¨ng cêng hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. Nh vËy, Nhµ níc lu«n lu«n cã vai trß nhÊt ®Þnh trong sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc nãi chung vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi riªng. Sau nhiÒu n¨m thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi, chóng ta ®· ®¹t nhiÒu thµnh tùu vµ ®a ®Êt níc tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn, nÒn kinh tÕ vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, yÕu kÐm. §Ó vît qua giai ®o¹n nµy, tríc m¾t chóng ta cßn cã nhiÒu th¸ch thøc lín, trong ®ã cã nguy c¬ bÞ tôt hËu vÒ kinh tÕ so víi c¸c níc trong khu vùc. §ång thêi chóng ta còng cã nh÷ng c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ chóng ta ph¶i biÕt chñ ®éng n¾m thêi c¬, kiªn quyÕt ®Èy lïi khã kh¨n, t¹o thÕ æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn nhanh vµ v÷ng ch¾c. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i n©ng cao h¬n n÷a vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc nh»m thùc hiÖn tèt h¬n n÷a chøc n¨ng ®Þnh híng XHCN vµ chØ ®¹o sù ph¸t triÓn, dÉn d¾t nç lùc ph¸t triÓn, t¹o khu«n khæ ph¸p luËt thèng nhÊt. v.v.. ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng trëng nhanh, æn ®Þnh, v÷ng ch¾c vµ c«ng b»ng x· héi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX- Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia. 2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ (tËp II) - Trêng §¹i häc KTQD - Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc. 3. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn th¸ng 11/2001. 4. Gi¸o tr×nh lÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ - Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc 1995.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

Sự cần thiết khách quan và giải pháp phát triển kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN.doc