Sự tác động của các chính sách vĩ mô đến giảm nghèo ở Việt Nam hiện nay

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi §ãi nghÌo ë ViÖt Nam vÉn cßn ®ang phæ biÕn vµ lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc. T×nh tr¹ng chªnh lÖch giµu nghÌo vµ sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c vïng ®ang cã chiÒu h­íng gia t¨ng; nguy c¬ t¸i nghÌo cña mét bé phËn d©n c­ cßn lín… Cuéc chiÕn chèng ®ãi nghÌo vµ h¹n chÕ gia t¨ng bÊt b×nh ®¼ng vÉn cßn ®Çy cam go. Víi mong muèn ®­îc t×m hiÓu, bæ sung thªm vµo vèn kiÕn thøc vµ n©ng cao kh¶ n¨ng lý luËn khoa häc cña m×nh, còng nh­ hy väng ®­îc ®ãng gãp mét phÇn vµo viÖc t×m ra gi¶i ph¸p cho viÖc gi¶m nghÌo ë n­íc ta hiÖn nay, nhãm nghiªn cøu m¹nh d¹n chän ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh lµ: “Sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®Õn gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam hiÖn nay”. 2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi VÒ lý luËn: §Ò tµi ®­a ra mét hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ nghÌo, gi¶m nghÌo vµ vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®èi víi gi¶m nghÌo. VÒ thùc tiÔn: §Ò tµi lµm râ thùc tr¹ng ®ãi nghÌo vµ gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam, t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®èi víi gi¶m nghÌo vµ nªu ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn môc tiªu gi¶m ®ãi nghÌo. 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi: §Ò tµi nghiªn cøu nghÌo víi t­ c¸ch lµ mét hiÖn t­îng x· héi. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: §Ò tµi nghiªn cøu vÊn ®Ò nghÌo vµ gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam tõ 1986 ®Õn nay. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®· sö dông trong ®Ò tµi §Ò tµi ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së vËn dông ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph­¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, thèng kª, tæng hîp... 5. Ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi §Ò tµi gãp phÇn thùc hiÖn tèt môc tiªu kinh tÕ x· héi. §Ò tµi cã thÓ ®­îc sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o ®èi víi sinh viªn vµ c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch vÜ m« ®èi víi chiÕn l­îc chèng ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam. 6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi Ngoµi PhÇn më ®Çu vµ KÕt luËn, bè côc cña ®Ò tµi gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®èi víi gi¶m nghÌo Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo vµ gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam tõ sau ®æi míi ®Õn nay Ch­¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo Ch­¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®èi víi gi¶m nghÌo 1.1. NghÌo ®ãi vµ gi¶m nghÌo 1.1.1. C¸c kh¸i niÖm nghÌo ®ãi vµ gi¶m nghÌo NghÌo lu«n tån t¹i nh­ mét tÊt yÕu tù nhiªn trong mäi x· héi. NghÌo ®ãi lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi phøc t¹p, ®a ph­¬ng diÖn. Trªn thùc tÕ, kh«ng cã kh¸i niÖm duy nhÊt vÒ nghÌo, mµ nghÌo lµ mét kh¸i niÖm lu«n biÕn ®æi. Theo quan ®iÓm cña Ng©n hµng ThÕ giíi (WB): nghÌo lµ t×nh tr¹ng thiÕu thèn ë nhiÒu ph­¬ng diÖn. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y Ng©n hµng ThÕ giíi th­êng hay sö dông kh¸i niÖm nghÌo chung vµ nghÌo vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm. NghÌo chung bao gåm nhu cÇu c¬ b¶n vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ phi l­¬ng thùc, thùc phÈm. NghÌo l­¬ng thùc, thùc phÈm (nghÌo gay g¾t) chØ ®Ò cËp ®Õn nhu cÇu c¬ b¶n, thiÕt yÕu, tèi thiÓu vÒ ¨n ®Ó tån t¹i vµ duy tr× cuéc sèng. VËy thÕ nµo lµ gi¶m nghÌo? Gi¶m nghÌo lµ lµm cho mét bé phËn d©n c­ nghÌo n©ng møc sèng, tõng b­íc tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo. Nãi mét c¸ch kh¸c, gi¶m nghÌo lµ qu¸ tr×nh chuyÓn mét bé phËn d©n c­ nghÌo lªn møc sèng cao h¬n. ë ViÖt Nam hiÖn nay, nghÌo ®ãi lµ do nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn sang nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Do ®ã: ë gãc ®é n­íc nghÌo, gi¶m nghÌo lµ tõng b­íc thùc hiÖn qu¸ tr×nh chuyÓn tõ tr×nh ®é s¶n xuÊt cò l¹c hËu, sang tr×nh ®é s¶n xuÊt míi, hiÖn ®¹i. ë gãc ®é ng­êi nghÌo, gi¶m nghÌo lµ qu¸ tr×nh t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì ng­êi nghÌo cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån lùc cña sù ph¸t triÓn, trªn c¬ së ®ã tõng b­íc tho¸t ra khái t×nh tr¹ng nghÌo. 1.1.2. C¸c th­íc ®o nghÌo 1.1.2.1. NghÌo theo th­íc ®o thu nhËp Theo th­íc ®o thu nhËp cã thÓ ®­a ra hai kh¸i niÖm: nghÌo tuyÖt ®èi, nghÌo t­¬ng ®èi. NghÌo tuyÖt ®èi, ®o l­êng sè ng­êi cã thu nhËp d­íi mét ng­ìng nhÊt ®Þnh hoÆc sè hé gia ®×nh kh«ng cã ®ñ tiÒn ®Ó chu cÊp cho nh÷ng hµng hãa vµ dÞch vô thiÕt yÕu nhÊt ®Þnh. NghÌo t­¬ng ®èi, ®o l­êng quy m«, theo ®ã hé gia ®×nh ®­îc coi lµ nghÌo nÕu nguån tµi chÝnh cña hä thÊp h¬n mét møc thu nhËp ®­îc x¸c ®Þnh lµ chuÈn nghÌo cña x· héi ®ã. 1.1.2.2. ChØ sè nghÌo con ng­êi ChØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI) ®­îc x©y dùng dùa trªn 3 tiªu thøc c¬ b¶n lµ søc khoÎ, tri thøc vµ thu nhËp. §Ó ®o sù thiÕu thèn, bÇn hµn hay kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o ®­îc ba khÝa c¹nh c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn con ng­êi nh­ trong HDI Liªn HiÖp Quèc ®­a ra chØ sè nghÌo con ng­êi. ChØ sè nghÌo con ng­êi (Human Poverty Index - HPI) cña Liªn HiÖp Quèc lµ mét chØ tiªu ®o l­êng møc sèng cña mét n­íc, ngoµi nh©n tè thu nhËp cßn ®­a thªm c¸c nh©n tè vÒ mï ch÷, suy dinh d­ìng cña trÎ em, chÕt sím, dÞch vô y tÕ nghÌo nµn, thiÕu kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi n­íc s¹ch. 1.1.2.3. C¸c th­íc ®o vÒ sù bÊt b×nh ®¼ng - HÖ sè Gini: th­êng ®­îc dïng ®Ó biÓu thÞ møc ®é bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­. HÖ sè Gini ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua ®­êng cong Lorenz. §å thÞ hÖ sè Gini: §­êng c«ng b»ng tuyÖt ®èi §­êng cong lorenz Thu nhËp (%) D©n c­ (%) A B 20 40 60 80 100 40 60 80 100 20 Khi hÖ sè Gini = 0 thÓ hiÖn c«ng b»ng tuyÖt ®èi (mäi ng­êi cã thu nhËp nh­ nhau), khi hÖ sè Gini = 1 thÓ hiÖn bÊt b×nh ®¼ng tuyÖt ®èi. §­êng cong Lorenz cµng vâng xuèng s¸t víi trôc hoµnh, khi ®ã bÊt c«ng b»ng trong x· héi cµng t¨ng. - ChØ sè Theil: lµ sè thèng kª ®o l­êng sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ do nhµ to¸n thèng kª Henri Theil x©y dùng. C«ng thøc tÝnh nh­ sau: Trong ®ã: Xi lµ thu nhËp cña ng­êi thø i lµ thu nhËp trung b×nh N lµ sè ng­êi. ChØ sè Theil biÕn thiªn tõ 0 (c«ng b»ng tuyÖt ®èi) ®Õn + (bÊt b×nh ®¼ng tuyÖt ®èi. - Tû sè gi÷a thu nhËp vµ tiªu dïng cña 20% d©n sè giµu nhÊt vµ 20% d©n sè nghÌo nhÊt cña mét n­íc: ®©y lµ tû sè trong ®ã tö sè lµ thu nhËp/tiªu dïng trªn ®Çu ng­êi cña 20% ng­êi giµu nhÊt vµ mÉu sè lµ thu nhËp/tiªu dïng trªn ®Çu ng­êi cña 20% ng­êi nghÌo nhÊt. §¹i l­îng nµy ®­îc sö dông rÊt phæ biÕn ë c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. - Tû träng thu nhËp/tiªu dïng cña x% ng­êi nghÌo nhÊt: chØ tiªu ®o l­êng tû träng thu nhËp/tiªu dïng cña x%, vÝ dô 20%, ng­êi nghÌo nhÊt lµ mét th­íc ®o tèt h¬n theo nghÜa nã sÏ kh«ng thay ®æi khi sù thay ®æi cña mét chÝnh s¸ch nµo ®ã, vÝ dô thuÕ, dÉn tíi gi¶m thu nhËp kh¶ dông cña nh÷ng ng­êi nghÌo nhÊt. 1.1.2.4. C¸c chuÈn mùc ®¸nh gi¸ nghÌo ë ViÖt Nam ChuÈn nghÌo cña ViÖt Nam ®­îc x©y dùng tõ n¨m 1992 vµ ®· cã sù ®iÒu chØnh qua c¸c thêi kú 1992-1995; 1996-2000; 2001-2005 vµ 2006-2010. Thêi kú 1992-1995: Hé ®ãi: lµ hé cã thu nhËp quy ®æi ra g¹o b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 8kg/th¸ng ë n«ng th«n, d­íi 13kg/th¸ng ë thµnh thÞ. Hé nghÌo: lµ hé cã thu nhËp quy ®æi ra g¹o b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 13kg/th¸ng ë n«ng th«n, d­íi 20kg/th¸ng ë thµnh thÞ. Thêi kú 1996-2000: Hé ®ãi: lµ hé cã thu nhËp quy ®æi ra g¹o b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 13kg/th¸ng (t­¬ng ®­¬ng d­íi 45.000®). Hé nghÌo ë miÒn nói, h¶i ®¶o: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 15kg/th¸ng (t­¬ng ®­¬ng d­íi 55.000®). Hé nghÌo ë n«ng th«n: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 20kg/th¸ng (t­¬ng ®­¬ng d­íi 70.000®). Hé nghÌo ë thµnh thÞ: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 25kg/th¸ng (t­¬ng ®­¬ng d­íi 90.000®). Thêi kú 2001-2005: - Hé nghÌo ë n«ng th«n miÒn nói, h¶i ®¶o: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 80.000®/th¸ng hay d­íi 960.000®/n¨m. - Hé nghÌo ë n«ng th«n ®ång b»ng: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 100.000®/th¸ng hay d­íi 1.200.000®/n¨m. - Hé nghÌo ë thµnh thÞ: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 150.000®/th¸ng hay d­íi 1.800.000®/n¨m. Thêi kú 2006-2010: - Hé nghÌo ë n«ng th«n: thu nhËp b×nh qu©n d­íi 200.000®/ng­êi/th¸ng. - Hé nghÌo ë thµnh thÞ: thu nhËp b×nh qu©n d­íi 260.000®/ng­êi/th¸ng. 1.2. Vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« trong gi¶m nghÌo ChÝnh s¸ch tÝn dông cho ng­êi nghÌo: Hç trî vèn d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau th«ng qua tÝn dông, cho vay vèn víi l·i suÊt thÊp vµ nh÷ng ®iÒu kho¶n ­u ®·i chÝnh lµ gióp cho ng­êi nghÌo tho¸t khái nghÌo ®ãi. ChÝnh s¸ch y tÕ, d©n sè: VÊn ®Ò bÖnh tËt vµ søc kháe kÐm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn thu nhËp vµ chi tiªu cña ng­êi nghÌo. ViÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn søc kháe cho ng­êi nghÌo lµ mét trong nh÷ng yÕu tè rÊt c¬ b¶n ®Ó hä tù tho¸t nghÌo. Th«ng qua chÝnh s¸ch y tÕ cã thÓ ®¶m b¶o cho ng­êi nghÌo cã kh¶ tiÕp cËn thuËn lîi c¸c dÞch vô y tÕ c¬ b¶n; ®¶m b¶o c«ng b»ng trong tiÕp cËn c¸c dÞch y tÕ. ChÝnh s¸ch gi¸o dôc d¹y nghÒ: §Çu t­ cho gi¸o dôc ®µo t¹o cã t¸c dông n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhê tr×nh ®é tay nghÒ, tr×nh ®é kü thuËt ®­îc n©ng lªn. Gi¸o dôc ®µo t¹o cßn cã gãp phÇn t¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, tõ ®ã n©ng møc ®ãng gãp vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ChÝnh s¸ch an sinh x· héi: ChÝnh s¸ch an sinh x· héi cña Nhµ n­íc gãp phÇn trî gióp cho c¸c ®èi t­îng yÕu thÕ vµ ng­êi nghÌo. C¶i thiÖn t×nh tr¹ng thu nhËp cho ng­êi nghÌo; n©ng cao chÊt l­îng vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c dÞch vô s¶n xuÊt còng nh­ c¸c nguån lùc kh¸c cña ng­êi nghÌo. MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch an sinh x· héi cßn gãp phÇn b¶o vÖ nh÷ng ng­êi cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt (ng­êi tµn tËt, ng­êi giµ c« ®¬n, ®èi t­îng chÝnh s¸ch vµ c¸c ®èi t­îng kh¸c). C¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc cã quan hÖ t­¬ng t¸c hç trî bæ sung lÉn nhau, cïng t¸c ®éng ®Õn c¸c ®èi t­îng khã kh¨n, nghÌo ®ãi gióp ®ì hä v­¬n lªn tho¸t khái ®ãi nghÌo. HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc gi¶m nghÌo kh«ng chØ lµ biÓu hiÖn cña c¸c chÝnh s¸ch x· héi mµ cßn lµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kinh tÕ cña nhµ n­íc t¸c ®éng ®Õn c¸c ®èi t­îng d©n c­ nghÌo ®ãi, yÕu thÕ nh»m ®iÒu tiÕt, ph©n phèi l¹i nguån lùc thu nhËp h¹n chÕ ph©n hãa giµu nghÌo, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi vµ gi¶m nghÌo. 1.3. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc 1.3.1. Trung Quèc Trung Quèc b¾t ®Çu c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµo n¨m 1978. Cho ®Õn nay, Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Song song víi nh÷ng thµnh tùu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, Trung Quèc ®· ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan trong lÜnh vùc ph¸t triÓn x· héi, ®Æc biÖt lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi. Tõ n¨m 1987 ®Õn n¨m 1995 cã kho¶ng 200 triÖu ng­êi ®· v­ît lªn khái t×nh tr¹ng nghÌo tuyÖt ®èi ë Trung Quèc. §Õn cuèi n¨m 1999, ë Trung Quèc chØ cßn 35 triÖu ng­êi nghÌo. 1.3.2. Malaysia Malaysia ®· x©y dùng nÒn kinh tÕ hçn hîp cã ®é më cao, trong ®ã ChÝnh phñ cã vai trß ®Þnh h­íng cho toµn bé nÒn kinh tÕ. KÕt qu¶ lµ, t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Malaysia lu«n gi÷ ®­îc nhÞp ®é cao vµ æn ®Þnh, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng nhanh. Tõ mét ®Êt n­íc cã trªn 50% d©n sè sèng d­íi møc nghÌo khæ ë ®Çu thËp kû 1970, ®Õn n¨m 1990 gi¶m xuèng cßn 17,1%, n¨m 2002 chØ cßn d­íi 1%. 1.3.3. Thôy §iÓn §Ó v­ît qua cuéc khñng ho¶ng vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX, Thôy §iÓn ®· tiÕn hµnh ®æi míi. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®Ó v­ît ra khái khñng ho¶ng, Thôy §iÓn vÉn lu«n t«n träng môc tiªu ph¸t triÓn v× con ng­êi. Tæng chi tiªu cho phóc lîi x· héi cña Thôy §iÓn hiÖn nay vÉn chiÕm tíi 38% GDP, ®øng hµng ®Çu thÕ giíi. HÖ thèng phóc lîi x· héi Thôy §iÓn rÊt réng vµ bao hµm nhiÒu ch­¬ng tr×nh vµ nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. Thôy §iÓn ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc n©ng cao ®êi sèng con ng­êi. Kinh nghiÖm tõ c¸c n­íc cho thÊy, hÇu hÕt c¸c n­íc v­ît ra khái ng­ìng cöa ®ãi nghÌo b»ng con ®­êng t¨ng tr­ëng kinh tÕ. T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ c¬ së, lµ nÒn t¶ng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò phóc lîi x· héi. §Ó thùc hiÖn gi¶m nghÌo, mäi chÝnh s¸ch vÜ m« cña nhµ n­íc ®Òu ph¶i h­íng vµo thùc hiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ph©n phèi c«ng b»ng vµ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng phóc lîi. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo vµ gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam tõ sau ®æi míi ®Õn nay 2.1. Nh÷ng thµnh tùu vÒ gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam tõ sau ®æi míi ®Õn nay Tõ n¨m 1988 trë l¹i ®©y, ViÖt Nam ®· ®¹t møc t¨ng GDP trung b×nh hµng n¨m kho¶ng 7,5%. Cïng víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ, xãa ®ãi gi¶m nghÌo còng ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ: - ChÊt l­îng cuéc sèng cña d©n c­ nãi chung vµ d©n nghÌo nãi riªng ®­îc n©ng cao Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ kho¶ng 289 USD n¨m 1995 lªn 835 USD n¨m 2007 vµ ­íc ®¹t 1.024 USD n¨m 2008. TÝnh tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2002, GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng 5,9%/n¨m vµ tõ n¨m 2002 ®Õn n¨m 2007 t¨ng 9,2%/n¨m [27]. Møc sèng cña d©n nghÌo trong thêi gian qua còng tõng b­íc ®­îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi mét th¸ng cña 20% nhãm nghÌo nhÊt n¨m 1995 lµ 74.300 ®ång; n¨m 2002 lµ 107.700 ®ång; n¨m 2004 t¨ng lªn lµ 141.800 ®ång vµ n¨m 2006 ®¹t 184.300 ®ång, t¨ng 29,8% so víi n¨m 2004 [25]. ChÊt l­îng cuéc sèng cña c¸c tÇng líp d©n c­ ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn cßn ®­îc thÓ hiÖn râ qua chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI). HDI cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 0,59 n¨m 1985 lªn 0,62 n¨m 1990; 0,672 n¨m 1995; 0,686 n¨m 2000; 0,704 n¨m 2003; 0,733 n¨m 2005 vµ 0,75 n¨m 2007 [1]. - Tû lÖ nghÌo ®ãi gi¶m nhanh Tû lÖ nghÌo ®ãi gi¶m liªn tôc ë møc cao, tÝnh theo chuÈn quèc tÕ, tû lÖ nghÌo ®ãi chung ®· gi¶m tõ trªn 70% vµo gi÷a thËp kû 80 cña thÕ kû XX xuèng kho¶ng 37,4% n¨m 1993; 29,4 % n¨m 2002 vµ 24,1% n¨m 2004. TÝnh theo chuÈn míi cña ViÖt Nam, tû lÖ nghÌo ®ãi gi¶m tõ 58,1% n¨m 1993 xuèng cßn 14,7% n¨m 2007 vµ 13,5% n¨m 2008 [27]. - C¬ së h¹ tÇng phôc vô cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ d©n sinh cña c¸c x· nghÌo ®· cã sù thay ®æi Trong thËp niªn qua, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Æc biÖt quan t©m ®Õn ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng cho c¸c x· nghÌo, nhÊt lµ c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ d©n sinh. Kho¶ng 9-10% GDP hµng n¨m ®­îc ®Çu t­ vµo ngµnh giao th«ng, n¨ng l­îng, viÔn th«ng, n­íc vµ vÖ sinh, mét tû lÖ ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng cao so víi chuÈn quèc tÕ. §Õn nay, m¹ng l­íi quèc gia ®· cÊp ®iÖn cho 525/536 huyÖn, ®¹t 97,95%; 10522 x·, ph­êng ®¹t 96,8% vµ 93,34% sè hé. §iÖn tho¹i cè ®Þnh vµ ®iÖn tho¹i di ®éng trªn 100 d©n t¨ng gÊp 9 lÇn tõ n¨m 1995. TÝnh ®Õn n¨m 2007, c¶ n­íc cã 8.792 x· cã ®­êng « t« ®Õn trô së ñy ban nh©n d©n x·, chiÕm 96,9% sè x·. 2.2. Nh÷ng th¸ch thøc vÒ gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam hiÖn nay Thø nhÊt, gi¶m nghÌo ch­a v÷ng ch¾c, nguy c¬ t¸i nghÌo cao Nh÷ng thµnh tùu cña xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®· ®¹t ®­îc cßn thiÕu tÝnh bÒn v÷ng, chñ yÕu míi xãa t×nh tr¹ng ®ãi (nghÌo vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm), ®a sè hé míi tho¸t nghÌo cßn n»m s¸t chuÈn nghÌo, nªn nguy c¬ t¸i nghÌo cao tû lÖ t¸i nghÌo lín (7-10%) trong tæng sè hé míi tho¸t nghÌo. MÆt kh¸c, cã kh«ng Ýt hé cã møc thu nhËp thÊp kh«ng æn ®Þnh n»m gi¸p ranh chuÈn nghÌo ®ãi còng cã nguy c¬ t¸i ®ãi nghÌo (chiÕm 70-80%). Thø hai, tû lÖ hé nghÌo cßn cao, tèc ®é gi¶m nghÌo cã xu h­íng chËm l¹i Theo ®¸nh gi¸ cña Liªn hîp quèc, ®Õn ®Çu n¨m 2003 ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc môc tiªu cña Thiªn niªn kû ®Ò ra cho n¨m 2015, ®ã lµ gi¶m 50% sè ng­êi nghÌo so víi nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90. Tuy nhiªn, nghÌo ®ãi vÉn cßn ®ang phæ biÕn vµ tèc ®é gi¶m nghÌo cã xu h­íng chËm l¹i, theo chuÈn nghÌo míi cña quèc gia ®Õn cuèi n¨m 2008, tû lÖ hé nghÌo trong c¶ n­íc vÉn cßn kho¶ng 13,5%. Thø ba, sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp cã xu h­íng gia t¨ng Møc ®é chªnh lÖch giµu nghÌo theo thu nhËp cã xu h­íng t¨ng lªn. Chªnh lÖch vÒ thu nhËp cña nhãm hé giµu nhÊt vµ nhãm hé nghÌo nhÊt tÝnh chung trªn ph¹m vi c¶ n­íc ®Òu t¨ng qua c¸c n¨m. N¨m 1995 lµ 6,99 lÇn; n¨m 1996 lµ 7,31 lÇn; n¨m 1999 lµ 7,65 lÇn; n¨m 2002 lµ 8,1 lÇn ®Õn 2004 t¨ng lªn lµ 8,34 lÇn vµ n¨m 2006 lµ 8,4 lÇn. ë n­íc ta, sù t¨ng lªn cña hÖ sè GINI qua c¸c n¨m: n¨m 1993 lµ 0,350; n¨m 1995 lµ 0,357; n¨m 1996 lµ 0,37; n¨m 1999 lµ 0,390 vµ giai ®o¹n 2002- 2006 lµ 0,42 còng cho thÊy x· héi ngµy cµng thiÕu c«ng b»ng [26]. 2.3. Nguyªn nh©n ®ãi nghÌo 2.3.1. Nguyªn nh©n kh¸ch quan Nguyªn nh©n c¬ b¶n cña sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp, sù ph©n hãa giµu nghÌo b¾t nguån tõ b¶n th©n nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt, kinh doanh vµ th«ng qua quü phóc lîi x· héi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH, vÉn ph¶i thõa nhËn sù tån t¹i nh­ lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ cña sù bÊt b×nh ®¼ng trong thu nhËp vµ møc sèng, chÊp nhËn sù chªnh lÖch trong thu nhËp do n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ lao ®éng, chÊp nhËn sù ph©n hãa giµu nghÌo trong giíi h¹n cho phÐp. Chªnh lÖch vÒ ph¸t triÓn, ph©n hãa giµu nghÌo cßn b¾t nguån tõ quy luËt ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c vïng do ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, nÒn v¨n hãa, phong tôc tËp qu¸n lèi sèng, ®iÒu kiÖn ®Þa lý kh¸c nhau. 2.3.2. Nguyªn nh©n chñ quan Tr­íc hÕt lµ do sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña nhµ n­íc: chÝnh s¸ch ®Çu t­ ch­a ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng trªn diÖn réng; chÝnh s¸ch ph©n phèi vÜ m« cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®iÒu tiÕt thu nhËp c¸ nh©n ch­a cã kÕt qu¶; chi tiªu c«ng cho ph¸t triÓn phóc lîi x· héi cßn nghiªng vÒ cã lîi cho ng­êi giµu, nhãm ng­êi cã thu nhËp thÊp ë miÒn nói, vïng s©u vïng xa khã cã c¬ héi tiÕp cËn, ®Æc biÖt lµ dÞch vô x· héi vµ phóc lîi x· héi chÊt l­îng cao. HÖ thèng an sinh x· héi ch­a ph¸t triÓn m¹nh nh»m b¶o vÖ, hç trî ng­êi nghÌo kh¾c phôc c¸c rñi ro trong x· héi. Thø hai lµ, do b¶n th©n ng­êi nghÌo nguån lùc h¹n chÕ, tr×nh ®é v¨n hãa thÊp, gia ®×nh ®«ng con vµ nhiÒu tËp tôc l¹c hËu: ng­êi nghÌo th­êng thiÕu nhiÒu nguån lùc; ®a sè ng­êi nghÌo ch­a cã nhiÒu c¬ héi tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô s¶n xuÊt nh­: khuyÕn n«ng, khuyÕn ng­, b¶o vÖ ®éng thùc vËt; nhiÒu dÞch vô ®Çu vµo s¶n xuÊt nh­: ®iÖn n­íc, gièng, c©y trång, vËt nu«i, ph©n bãn...; ng­êi nghÌo còng thiÕu kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån vèn tÝn dông. MÆt kh¸c, b¶n th©n ng­êi nghÌo cã tr×nh ®é v¨n hãa thÊp, gia ®×nh ®«ng con vµ nhiÒu tËp tôc l¹c hËu còng lµ nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho ng­êi nghÌo ngµy cµng trë nªn nghÌo h¬n.. 2.4. Sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc trong gi¶m nghÌo 2.4.1. ChÝnh s¸ch tÝn dông cho ng­êi nghÌo Trong nh÷ng n¨m qua, vèn tÝn dông ®· trë thµnh mét c«ng cô gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam. C¸c hé nghÌo ë ViÖt Nam ®­îc tiÕp cËn nguån vèn tÝn dông c¶ chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh thøc (nguån vèn tõ ch­¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo; nguån tÝn dông tõ Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi cho ng­êi nghÌo vµ Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cho n«ng d©n; tõ c¸c m« h×nh tiÕt kiÖm vµ vay vèn…). Nhê c¸c nguån vèn tÝn dông nªn ®a phÇn ng­êi nghÌo cã thªm c«ng ¨n viÖc lµm, nhiÒu lµng nghÒ ®­îc kh«i phôc, gãp phÇn gi¶m tû lÖ hé nghÌo tõ 37,9% n¨m 1998 xuèng cßn 14,7% n¨m 2007 vµ 13,5% n¨m 2008. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn tÝn dông cña ng­êi nghÌo cßn nhiÒu h¹n chÕ. §iÒu nµy lµ do c¸c nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt, nh÷ng trë ng¹i cña chÝnh s¸ch tÝn dông vµ hÖ thèng tÝn dông. Ng©n hµng ®· cã nhiÒu ®æi míi vÒ thñ tôc cho vay, nh÷ng h×nh thøc, thñ tôc, hå s¬ xÐt duyÖt cho vay vèn ®¬n gi¶n h¬n, h­ng trªn thùc tÕ viÖc thùc thi ®iÒu nµy vÉn cßn cøng nh¾c, ch­a linh ho¹t, lµm cho ng­êi nghÌo b¨n kho¨n vµ th­êng gÆp nhiÒu khã kh¨n khi ph¶i tiÕp xóc víi thñ tôc vay vèn ng©n hµng. Thø hai, nh÷ng h¹n chÕ, trë ng¹i tõ b¶n th©n ng­êi nghÌo. N¨ng lùc yÕu kÐm, tr×nh häc vÊn thÊp ®· h¹n chÕ rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng tiÕp cËn còng nh­ sö dông vèn tÝn dông cña ng­êi nghÌo. Ngoµi ra, tr×nh ®é häc vÊn còng nh­ sù hiÓu biÕt cña c¸c c¸n bé x· yÕu kÐm còng lµ mét c¶n trë ®èi víi viÖc r¶i ng©n cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ cßn lµm cho th«ng tin vÒ tÝn dông ®Õn víi ng­êi nghÌo thiÕu chÝnh x¸c... 2.4.2. ChÝnh s¸ch gi¸o dôc d¹y nghÒ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· dµnh ­u tiªn vÒ chi tiªu cho gi¸o dôc trong c¶ chÝnh s¸ch vµ trªn thùc tÕ. N¨m 1994 chi tõ NSNN cho gi¸o dôc trong GDP chiÕm 3,5%, ®Õn n¨m 2002 t¨ng lªn 4,2%, n¨m 2004 lµ 4,6% vµ n¨m 2005 lµ 5%. Chi tiªu cho gi¸o dôc trong chi tiªu c«ng t¨ng tõ 14% n¨m 1994 lªn 18% n¨m 2005 vµ sÏ ®­îc t¨ng lªn 20% n¨m 2008. Bªn c¹nh ®ã, ®Çu t­ cña x· héi (phÇn ®ãng gãp cña phô huynh häc sinh vµ tõ nguån kh¸c) còng t¨ng ®¸ng kÓ. Nh÷ng tiÕn bé nhanh chãng ®· ®­îc ghi nhËn trong viÖc ®¹t ®­îc môc tiªu cña ChÝnh phñ vÒ t¨ng sè häc sinh ®Õn tr­êng. Trong kho¶ng thêi gian tõ 1993-2006 tû lÖ ®i häc ®óng tuæi ë cÊp tiÓu häc cña c¶ n­íc ®· t¨ng tõ 86,7% lªn trªn 93,1%. Tû lÖ häc sinh trung häc c¬ së ®Õn tr­êng t¨ng tõ 30,1% n¨m 1993 lªn 72,1% n¨m 2002. Tû lÖ häc sinh trung häc phæ th«ng ®Õn tr­êng còng t¨ng tõ 7,2% n¨m 1993 lªn 41,8% n¨m 2002. HÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng vµ d¹y nghÒ còng ®­îc më réng nhanh chãng. HiÖn nay, c¶ n­íc cã 345 tr­êng ®¹i häc cao ®¼ng vµ cã 262 tr­êng d¹y nghÒ, 599 trung t©m d¹y nghÒ. Nh÷ng n¨m qua, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o ®èi víi nh÷ng vïng khã kh¨n, miÒn nói vïng s©u, vïng xa vµ ng­êi nghÌo, nh­ng sù bÊt b×nh ®¼ng trong tiÕp cËn víi dÞch vô gi¸o dôc ®ang ngµy cµng gia t¨ng cïng víi sù gia t¨ng kho¶ng c¸ch giµu nghÌo ë ViÖt Nam. HiÖn nay hÇu hÕt trÎ em trong nhãm d©n sè giµu nhÊt ®Òu ®i häc trung häc c¬ së, trong khi ®ã chØ cã h¬n mét nöa sè trÎ em trong nhãm nghÌo nhÊt ®­îc häc trung häc c¬ së. Mét trong nh÷ng lý do cña sù chªnh lÖch nµy lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc ®­a trÎ ®Õn tr­êng. Ngoµi ra, cßn cã mét sè yÕu tè kh¸c còng g©y c¶n trë viÖc hoµn thµnh bËc häc nh­: viÖc ®i häc xa, khã kh¨n vÒ ph­¬ng tiÖn ®i l¹i, vÊn ®Ò ng«n ng÷, rµo c¶n vÒ v¨n hãa cña c¸c vïng d©n téc, kh«ng cã hé khÈu... 2.4.3. ChÝnh s¸ch viÖc lµm trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, §¶ng vµ Nhµ n­íc coi gi¶i quyÕt viÖc lµm lµ h­íng ­u tiªn trong mäi chÝnh s¸ch x· héi. Quan ®iÓm, chñ tr­¬ng nhÊt qu¸n vÒ viÖc lµm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®­îc cô thÓ hãa trong “Ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ viÖc lµm” (thñ t­íng chÝnh phñ phª duyÖt t¹i quyÕt ®Þnh 126/1998/Q§-TTg Víi chÝnh s¸ch viÖc lµm hîp lý, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc thµnh tùu quan träng vÒ t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ tõ 5,96% n¨m 1996 xuèng 4,4% n¨m 2006 vµ t¨ng tû lÖ thêi gian sö dông lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n tõ 72,1% n¨m 1996 lªn 81,7% n¨m 2006 [25]. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch viÖc lµm cßn nh÷ng tån t¹i sau: - Ch­¬ng tr×nh viÖc lµm míi chØ tËp trung vµo viÖc thùc hiÖn môc tiªu hç trî c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o nghÒ, v× vËy tÝnh bÒn v÷ng kh«ng cao. - Ho¹t ®éng cña c¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm ch­a hiÖu qu¶: cßn nÆng vÒ d¹y nghÒ, kh¶ n¨ng t­ vÊn, giíi thiÖu viÖc lµm rÊt h¹n chÕ, giíi thiÖu viÖc lµm ch­a mang tÝnh chÊt th­êng xuyªn, réng kh¾p. - Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam ®ang gÆp nhiÒu th¸ch thøc: chÊt l­îng lao ®éng cña ViÖt Nam ch­a cao (søc kháe yÕu, ngo¹i ng÷ kÐm, t¸c phong lao ®éng n«ng nghiÖp...); kinh nghiÖm trong c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc xuÊt khÈu lao ®éng vµ gi÷a c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam ch­a nhiÒu. - Qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng søc lao ®éng cßn nhiÒu yÕu kÐm: hÖ thèng th«ng tin thèng kª vÒ thÞ tr­êng søc lao ®éng rÊt thiÕu, kh«ng cËp nhËt, thiÕu chÝnh x¸c…; viÖc ph©n bæ vµ sö dông nguån nh©n lùc ch­a hîp lý vµ hiÖu qu¶ ch­a cao, ch­a khai th¸c ®­îc ®Çy ®ñ tiÒm n¨ng cña lùc l­îng lao ®éng; qui ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, b¶o hiÓm x· héi, an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng... cßn nhiÒu bÊt cËp 2.4.4. ChÝnh s¸ch y tÕ B¶o vÖ, ch¨m sãc vµ n©ng cao søc kháe nh©n d©n lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. ChuyÓn ®æi kinh tÕ ®· ®em l¹i sù thay ®æi ®¸ng kÓ trong c«ng t¸c b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ n©ng cao søc kháe nh©n d©n. Tõ n¨m 2000 ®Õn nay, tû lÖ tö vong ë trÎ em ®· gi¶m tõ 42,0 xuèng cßn 27,5. KÕt qu¶ lµ tuæi thä tÝnh tõ lóc sinh ®· t¨ng tõ 67,8 n¨m lªn 71,3 n¨m. Thµnh tùu lín nhÊt vµ næi bËt nhÊt lµ ®· kh«i phôc, cñng cè vµ ph¸t triÓn ®­îc m¹ng l­íi y tÕ réng kh¾p trong c¶ n­íc. ChÊt l­îng cña dÞch vô y tÕ ë tuyÕn c¬ së ngµy cµng ®­îc n©ng lªn. C¸c bÖnh viÖn cña ViÖt Nam nhiÒu vÒ sè l­îng, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc. TÝnh ®Õn n¨m 2007 cã 1030 bÖnh viÖn c«ng c¸c cÊp, ngoµi ra cßn cã 49 bÖnh viÖn thuéc quyÒn së h÷u vµ ®iÒu hµnh cña t­ nh©n. ViÖc x· héi hãa y tÕ cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, gãp phÇn ®æi míi c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ t¨ng c­êng nguån lùc cho c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe cho nh©n d©n. H×nh thµnh hÖ thèng y tÕ ngµy cµng ®a d¹ng c¶ c«ng vµ t­. C¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ dÇn cã vai trß ngµy cµng cao. Trong sè nµy cã c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ vµ trong n­íc, c¸c viÖn nghiªn cøu vµ hiÖp héi y häc chuyªn ngµnh. Tuy nhiªn, sù ph©n phèi lîi Ých tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn vÒ y tÕ cã sù chªnh lÖch nhau gi÷a c¸c vïng, c¸c nhãm thu nhËp, ®Æc biÖt lµ gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo... Mét trong nh÷ng yÕu tè g©y nªn sù chªnh lÖch vÒ t×nh tr¹ng søc kháe lµ viÖc sö dông nh÷ng c¬ së kh¸m ch÷a bÖnh kh¸c nhau. Ng­êi nghÌo th­êng Ýt sö dông nh÷ng dÞch vô y tÕ h¬n vµ sö dông nh÷ng dÞch vô y tÕ ë møc ®é thÊp h¬n... 2.4.5. ChÝnh s¸ch an sinh x· héi HÖ thèng an sinh x· héi cña ViÖt Nam kh¸ réng vµ bao gåm bèn thµnh phÇn chÝnh: HÖ thèng b¶o hiÓm x· héi; Quü b¶o ®¶m x· héi; Quü hç trî ®ét xuÊt; Mét sè c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia h­íng tíi ng­êi nghÌo vµ c¸c x· vïng s©u, vïng xa. Tuy nhiªn, m¹ng l­íi an sinh x· héi ViÖt Nam ch­a hç trî ®­îc phÇn lín nh÷ng ng­êi yÕu thÕ. Do kinh phÝ eo hÑp, ph¹m vi bao qu¸t cña c¸c quü trong m¹ng l­íi an sinh x· héi cßn khiªm tèn. H¬n hai m­¬i n¨m ®æi míi, víi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng, c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn, tû lÖ nghÌo gi¶m víi tèc ®é nhanh. Tuy nhiªn, thµnh tùu xãa ®ãi gi¶m nghÌo cßn thiÕu tÝnh bÒn v÷ng, nguy c¬ t¸i nghÌo cßn cao, møc ®é chªnh lÖch giµu nghÌo theo thu nhËp cã xu h­íng t¨ng. T¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®Õn xãa ®ãi gi¶m nghÌo trong thêi gian qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, song bªn c¹nh ®ã vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. §Ó c«ng t¸c xãa ®ãi gi¶m nghÌo thùc sù bÒn v÷ng, cÇn ph¶i hoµn thiÖn vµ sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi d©n v­¬n lªn tho¸t nghÌo, cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, thùc hiÖn ®­îc môc tiªu mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra lµ: d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Ch­¬ng 3 Gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo 3.1. Quan ®iÓm vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo Xãa ®ãi gi¶m nghÌo ph¶i dùa trªn c¬ së t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, ®ång thêi chñ ®éng t¹o c¸c nguån lùc cho ho¹t ®éng trî gióp ng­êi nghÌo ®ãi. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña Nhµ n­íc, cña toµn x· héi, mµ tr­íc hÕt lµ bæn phËn cña chÝnh ng­êi nghÌo, phô thuéc vµo sù vËn ®éng tù gi¸c cña b¶n th©n ng­êi nghÌo, céng ®ång nghÌo. TriÓn khai cã hiÖu qu¶ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n xãa ®ãi gi¶m nghÌo b»ng c¸c nguån tµi chÝnh trî gióp cña Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc. ViÖc hç trî vµ cho vay vèn hé nghÌo ph¶i ®i liÒn víi c«ng t¸c t­ vÊn, h­íng dÉn sö dông vèn vay cã hiÖu qu¶ c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña tõng hé gia ®×nh. 3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo 3.2.1. ChÝnh s¸ch tÝn dông ®èi víi ng­êi nghÌo - TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch tÝn dông sao cho phï hîp víi n¨ng lùc vµ ®iÒu kiÖn cña ng­êi nghÌo. + §a d¹ng hãa nguån vèn, nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho hé nghÌo vµ hé cã nguy c¬ t¸i nghÌo vay. + ViÖc ph©n bæ nguån vèn tÝn dông tõ Ng©n hµng cÊp trung ­¬ng xuèng cÊp ®Þa ph­¬ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc sù cña ng­êi nghÌo cÇn vèn vµ chó träng ®èi víi nh÷ng vïng cã nÒn s¶n xuÊt hµng hãa t­¬ng ®èi ph¸t triÓn. + Ph¶i cã c¬ chÕ cho vay linh ho¹t vµ hîp lý ®Ó thÝch øng víi ®iÒu kiÖn vµ n¨ng lùc cña ng­êi nghÌo. + TiÕp tôc ®a d¹ng hãa ph­¬ng thøc cho vay, thùc hiÖn ph­¬ng ch©m võa kinh doanh võa hç trî s¶n xuÊt. + TiÕp tôc ®¬n gi¶n hãa tíi møc tèi ®a c¸c thñ tôc vay vèn cña ng©n hµng. + Cung cÊp vµ c«ng khai th«ng tin vÒ c¸c kho¶n vay cho mäi ng­êi. §ång thêi c¶i tiÕn h¬n n÷a hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý kh¸ch hµng theo h­íng c«ng nghÖ hãa th«ng tin vÒ tÝn dông. + T¨ng c­êng t­ vÊn chÝnh s¸ch vµ tÝch cùc hç trî cho ng­êi nghÌo tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn, m¹ng l­íi tÝn dông. + Ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Nhµ n­íc víi c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi th× míi ®¶m b¶o vèn cña c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ -x· héi ®Õn tay ng­êi nghÌo. - N©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cho ng­êi nghÌo. + Hç trî ®µo t¹o nghÒ, ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt cho ng­êi nghÌo. + Hç trî ng­êi nghÌo x©y dùng ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. - Ngoµi ra cÇn thùc hiÖn mét sè c¸c gi¶i hç trî kh¸c nh­: kh«i phôc ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng, ph¸t triÓn m¹nh m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i, ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá, b¶o hiÓm s¶n xuÊt, hç trî rñi ro... 3.2.2. ChÝnh s¸ch y tÕ, d©n sè vµ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh - Ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe nh©n d©n. + TiÕp tôc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng y tÕ dù phßng. + T¨ng c­êng cñng cè vµ hoµn thiÖn m¹ng l­íi y tÕ c¬ së c¶ vÒ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ vµ c¸n bé. N©ng cao chÊt l­îng dÞch vô y tÕ. - Hç trî ng­êi nghÌo kh¸m ch÷a bÖnh th«ng qua viÖc ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ cho ng­êi nghÌo. KhuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong n­íc vµ quèc tÕ kh¸m ch÷a bÖnh nh©n ®¹o, tõ thiÖn vµ mua b¶o hiÓm y tÕ cho ng­êi nghÌo hoÆc thùc hiÖn cÊp giÊy kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ cho ng­êi nghÌo. - §æi míi chÝnh s¸ch tµi chÝnh y tÕ theo h­íng t¨ng nhanh tû träng c¸c nguån tµi chÝnh c«ng, gi¶m dÇn h×nh thøc thanh to¸n viÖn phÝ trùc tiÕp tõ ng­êi bÖnh, ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng trong ch¨m sãc søc kháe nh©n d©n. + T¨ng møc ®Çu t­ cña Nhµ n­íc cho y tÕ. + Thùc hiÖn tèt lé tr×nh tiÕn tíi b¶o hiÓm y tÕ toµn d©n vµo n¨m 2010. + Nhµ n­íc ph¶i ®¶m b¶o cã ®ñ ng©n s¸ch ®Ó thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch hç trî ng­êi nghÌo. - TiÕp tôc lång ghÐp c¸c ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ y tÕ víi xãa ®ãi gi¶m nghÌo. T¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng truyÒn th«ng gi¸o dôc søc kháe. §Èy m¹nh x· héi hãa c«ng t¸c b¶o vÖ, ch¨m sãc søc kháe cho nh©n d©n, huy ®éng céng ®ång tÝch cùc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng vÖ sinh, phßng bÖnh, rÌn luyÖn th©n thÓ. - Tæ chøc thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc d©n sè ViÖt Nam. Coi viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh vµ gi¶m tû lÖ sinh lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng nh»m xãa ®ãi gi¶m nghÌo. 3.2.3. ChÝnh s¸ch gi¸o dôc - T¨ng tû lÖ ®Çu t­ vµ ­u tiªn cho hÖ thèng gi¸o dôc c¬ së ®Ó ®¶m b¶o hÇu hÕt c¸c x· nghÌo cã ®ñ phßng häc bËc tiÓu häc vµ trung häc c¬ së. Tranh thñ nguån vèn vay víi l·i suÊt ­u ®·i tõ Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB), c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c n­íc kh¸c. KhuyÕn khÝch sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n trong lÜnh vùc ®µo t¹o. - Thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi h¬n trong gi¸o dôc, hç trî ng­êi nghÌo tham gia c¸c dÞch vô x· héi. + Hoµn thiÖn thÓ chÕ chÝnh s¸ch c«ng b»ng trong tiÕp cËn gi¸o dôc. + Xãa t×nh tr¹ng x·, b¶n tr¾ng vÒ gi¸o dôc; tiÕp tôc thùc hiÖn môc tiªu xãa mï ch÷, phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc theo ®é tuæi, phÊn ®Êu phæ cËp trung häc c¬ së. + N©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc c¸c cÊp häc c¬ së ë miÒn nói vïng s©u, biªn giíi, h¶i ®¶o ®¶m b¶o ®ñ ®éi ngò gi¸o viªn. + T¨ng c­êng, më réng chÝnh s¸ch ®µo t¹o ­u ®·i theo h×nh thøc cö tuyÓn vµ theo ®Þa chØ cho häc sinh ng­êi d©n téc thiÓu sè, ­u tiªn c¸c chuyªn ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, y tÕ... + T¨ng c­êng d¹y nghÒ g¾n víi t¹o viÖc lµm. + TiÕp tôc thùc hiÖn miÔn gi¶m häc phÝ, c¸c kho¶n ®ãng gãp cho häc sinh lµ con hé nghÌo. 3.2.4. ChÝnh s¸ch an sinh x· héi - Bæ sung mét sè chÝnh s¸ch cøu trî ®ét xuÊt. Thùc hiÖn tèt ch­¬ng tr×nh phßng chèng thiªn tai. X©y dùng hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p cøu trî x· héi ®ét xuÊt h÷u hiÖu ®èi víi ng­êi nghÌo. - T¨ng c­êng m¹ng l­íi b¶o trî vµ an sinh x· héi th«ng qua ph¸t triÓn vµ cñng cè c¸c quü cña x· héi vµ ®oµn thÓ. C¶i c¸ch c¬ chÕ h×nh thµnh vµ ®iÒu phèi quü cøu trî ®ét xuÊt. - §a d¹ng hãa chÝnh s¸ch an sinh x· héi, h×nh thµnh quü ph¸t triÓn céng ®ång. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, nh»m më réng chÕ ®é b¶o hiÓm cho mäi ®èi t­îng vµ b¶o ®¶m t­¬ng quan hîp lý gi÷a møc ®ãng gãp vµ møc h­ëng. - TiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm y tÕ ®èi víi ng­êi nghÌo, b¶o hiÓm y tÕ ®èi víi trÎ em d­íi 6 tuæi, tõng b­íc n©ng mÖnh gi¸ thÎ b¶o hiÓm y tÕ ®Ó ®¶m b¶o quyÒn ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh cho ng­êi nghÌo. - Më réng thùc hiÖn cho vay vèn ­u ®·i, cã ch­¬ng tr×nh cÊp häc bæng cho häc sinh gia ®×nh nghÌo vµ cËn nghÌo ®Ó häc tËp. - Më réng sù tham gia vµ n©ng cao vai trß cña c¸c tæ chøc x· héi, c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ trong viÖc ph¸t triÓn m¹ng l­íi an sinh x· héi. 3.2.5. ChÝnh s¸ch viÖc lµm - Tõng b­íc söa ®æi, bæ sung, ban hµnh chÝnh s¸ch c¬ chÕ ®ång bé nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o viÖc lµm, ®Èy nhanh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh nghÒ, c¬ cÊu lao ®éng. + Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch viÖc lµm theo h­íng x· héi hãa. + TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng theo h­íng thÞ tr­êng. + TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thÞ tr­êng lao ®éng: chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, trî cÊp thÊt nghiÖp, gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­, ®µo t¹o l¹i lao ®éng… ®¶m b¶o cho thÞ tr­êng lao ®éng vËn hµnh cã hiÖu qu¶. - TiÕp tôc hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng c«ng cô thÞ tr­êng lao ®éng. + Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng (cung cÇu, gi¸ c¶, thÓ chÕ…) theo quy luËt kh¸ch quan. + Ph¸t triÓn hÖ thèng giao dÞch trªn thÞ tr­êng lao ®éng. + Ph¸t triÓn hÖ thèng th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng quèc gia (héi chî viÖc lµm, trang web viÖc lµm trªn internet, th«ng tin vµ qu¶ng c¸o viÖc lµm…). - TiÕp tôc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ viÖc lµm. + Hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn dù ¸n, ho¹t ®éng thuéc ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ viÖc lµm phï hîp víi thùc tiÔn. + N©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn c¸c dù ¸n cho vay vèn t¹o viÖc lµm. + T¨ng c­êng nguån lùc tõ ch­¬ng tr×nh ®Ó hç trî ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng trong n­íc, tËp trung ®Çu t­ n©ng cao n¨ng lùc c¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm. + Thùc hiÖn ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu lao ®éng, ®Èy m¹nh ®­a ng­êi ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi; t¨ng c­êng qu¶n lý, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng ë n­íc ngoµi; hç trî ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng c¸c huyÖn nghÌo. - N©ng cao n¨ng lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng lao ®éng. + Th­êng xuyªn tæ chøc, ®iÒu tra, kh¶o s¸t ®Ó n¾m v÷ng cung cÇu lao ®éng c¶ vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, c¬ cÊu. + Qu¶n lý cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng lao ®éng. 3.2.6. §Èy m¹nh thùc hiÖn “Ch­¬ng tr×nh hç trî gi¶m nghÌo nhanh bÒn v÷ng ®èi víi 61 huyÖn nghÌo” - Hç trî s¶n xuÊt, t¹o viÖc lµm t¨ng thu nhËp. + ChÝnh s¸ch hç trî th«ng qua kho¸n ch¨m sãc, b¶o vÖ rõng, giao ®Êt, giao rõng ®Ó trång rõng s¶n xuÊt; t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi nghÌo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã nhu cÇu vÒ ruéng ®Êt cã ®Êt ®Ó s¶n xuÊt theo h­íng: khai hoang më réng diÖn tÝch, vËn ®éng cho ng­êi nghÌo m­în ®Êt s¶n xuÊt… ë nh÷ng n¬i kh«ng cßn quü ®Êt, cÇn hç trî di d©n vµo c¸c vïng kinh tÕ míi ®· ®­îc quy ho¹ch. §ång thêi t¨ng c­êng qu¶n lý ®Ó ®¶m b¶o ®ñ ®Êt s¶n xuÊt cho hé nghÌo vµ ®ång bµo d©n téc. + H­íng dÉn ng­êi nghÌo c¸ch lµm ¨n, khuyÕn n«ng-l©m-ng­ nghiÖp, chuyÓn giao kü thuËt, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ. + KhuyÕn khÝch, hç trî c¸c doanh nghiÖp, hîp t¸c x·, trang tr¹i ®Çu t­ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, kinh doanh trªn huyÖn nghÌo. KhuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn vµ cã chÝnh s¸ch ­u ®·i thu hót c¸c tæ chøc, c¸c nhµ khoa häc trùc tiÕp nghiªn cøu øng dông, chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ ë c¸c huyÖn nghÌo. + Hç trî ®µo t¹o nghÒ, ®µo t¹o ngo¹i ng÷, båi d­ìng v¨n hãa, ®µo t¹o ®Þnh h­íng… ®Ó lao ®éng c¸c huyÖn nghÌo tham gia xuÊt khÈu lao ®éng. - Hç trî ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu cho c¸c x· nghÌo, x· ®Æc biÖt khã kh¨n. + Ph¸t triÓn ®­êng giao th«ng. + ¦u tiªn n©ng cÊp, hiÖn ®¹i hãa, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh thñy lîi hiÖn cã. TiÕp tôc tËp trung ®Çu t­ ph¸t triÓn thñy lîi nhá cho c¸c x· nghÌo, huyÖn nghÌo. + B¶o ®¶m ®ñ vµ n©ng cao chÊt l­îng ®iÖn cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. + TiÕp tôc ph¸t triÓn m¹ng l­íi th«ng tin liªn l¹c cho c¸c huyÖn nghÌo, c¸c vïng ®Æc biÖt khã kh¨n. - Hç trî ®Êt ®Ó x©y dùng nhµ ë cho nh÷ng hé nghÌo kh«ng cã ®Êt lµm nhµ ë. + Më réng phong trµo lµm nhµ t×nh th­¬ng cho hé nghÌo. Tõng b­íc gi¶i phãng c¸c khu nhµ æ chuét, nhµ ë khu vùc m«i tr­êng bÞ « nhiÔm ®éc h¹i t¹i c¸c ®« thÞ b»ng nguån ®ãng gãp cña céng ®ång, c¸ nh©n trong n­íc vµ quèc tÕ, vµ mét phÇn tõ NSNN. KÕt luËn ViÖt Nam ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng vÒ xãa ®ãi gi¶m nghÌo lµ do c«ng t¸c qu¶n lý vÜ m« tèt vµ ¸p dông mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng lùc l­îng kinh tÕ thÞ tr­êng vµo phôc vô nÒn kinh tÕ. Mçi chÝnh s¸ch vÜ m«, ®Òu ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh trong viÖc gióp ®ì, t¹o nguån lùc vµ m«i tr­êng ®Ó ng­êi nghÌo, vïng nghÌo ph¸t triÓn song vÉn cßn chøa ®ùng nh÷ng bÊt cËp tån t¹i ®ßi hái ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn. ViÖc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÜ m«, h×nh thµnh mét hÖ thèng chÝnh s¸ch vÜ m«, nh»m h­íng vµo khai th¸c, héi tô mäi nguån lùc chung cña ®Êt n­íc ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¨ng nhanh tiÒm lùc cña Nhµ n­íc, trªn c¬ së ®ã trî gióp, ®Þnh h­íng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ng­êi nghÌo, vïng nghÌo ph¸t huy néi lùc ra khái ®ãi nghÌo mét c¸ch v÷ng ch¾c.