Tại sao đăng tải các bản án, quyết định của tòa án là góp phần cải thiện hệ thống pháp luật và thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam

ĐĂNG TẢI CÁC BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH CỦA TÒA ÁNLÀ GÓP PHẦN CẢI THIỆN HỆ THỐNG PHÁP LUẬT VÀTHÚC ĐẨY QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM Tại sao một quốc gia lại cần phải đăng tải các Bản án, quyết định tư pháp? Các nước áp dụng hệ thống thông luật chủ yếu đều theo thuyết stare decisis hay còn gọi là "án lệ bắt buộc", các quyết định của Tòa phúc thẩm được coi là một nguồn luật mà Tòa án sử dụng các bản án trong các vụ án trước để dùng cho các vụ án tương tự sau này. Vì vậy, việc công bố các bản án của Tòa án cũng có ý nghĩa quan trọng như việc công bố luật. Tuy nhiên, các quốc gia dân luật khác - như Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, Đức và Thái Lan cũng công bố các quyết định của Tòa phúc thẩm. Đối với Việt Nam - một nước đang phát triển, đồng thời cũng là nước áp dụng hệ thống dân luật, thì việc xem xét những lợi ích mà mình có được nhờ việc công bố càng rộng rãi càng tốt các Bản án, quyết định của Tòa án là một việc làm vô cùng quan trọng. Việc công bố các Bản án, quyết định của Tòa án tăng cường về cơ bản pháp chế xã hội chủ nghĩa vì nó đảm bảo dần dần việc áp dụng pháp luật trên toàn đất nước ngày càng thống nhất, đồng bộ, tránh tùy tiện và dễ dự đoán. Một hệ thống tư pháp rõ ràng và minh bạch cũng sẽ làm cho môi trường đầu tư thông thoáng hơn trong cơ chế thị trường, thúc đẩy tăng trưởng đầu tư, tăng công ăn việc làm cũng như đẩy mạnh lưu thông thương mại. Tất cả các yếu tố này sẽ đảm bảo sự thịnh vượng của Việt Nam trong tương lai. Cuối cùng, việc công bố các Bản án, quyết định của Tòa án là một động thái nhằm đáp ứng các yêu cầu vô cùng quan trọng trong việc Việt Nam gia nhập WTO và thực hiện Hiệp định Thươngmại Song phương Việt Nam - Hoa Kỳ (HĐTM). Để minh họa rõ ràng hơn cho lập luận trên đây, chúng tôi xin phép được đưa ra 7 căn cứ để trả lời cho câu hỏi tại sao việc đăng tải các Bản án, Quyết định của Tòa án sẽ đem lại lợi ích to lớn cho Việt Nam. 1. Việc đăng tải các Bản án, Quyết định của Tòa án góp phần đảm bảo việc áp dụng luật pháp trên toàn đất nước, theo thời gian, sẽ ngày càng thống nhất, đồng bộ, tránh tùy tiện và dễ dự đoán. Bằng việc cho phép đối tượng chủ thể trên thị trường, các công dân bình thường và các quan chức chính phủ được biết về cách thức Tòa án áp dụng luật trong các vụ án thực tế, việc công bố và phổ biến các quyết định bằng văn bản của Tòa án sẽ thúc đẩy đáng kể việc áp dụng thống nhất và đồng bộ pháp luật ở mọi tỉnh thành phố của Việt Nam. Đây là mục tiêu cơ bản mà các nhà hoạch định chính sách của Việt Nam đặt ra, một yêu cầu cơ bản của ngành tư pháp và là yêu cầu cụ thể của Điều 6, Chương VII trong HĐTM. Bên cạnh đó, việc áp dụng pháp luật thống nhất theo thời gian là một việc làm vô cùng quan trọng. Các nhà kinh tế cũng giống như những người dân bình thường đều muốn được kinh doanh và sinh sống trong một môi trường ổn định và có thể dự đoán được về mọi việc. Các doanh nghiệp và các cá nhân sẽ không thể lên kế hoạch cho các hoạt động của mình một cách hiệu quả nếu họ không hiểu rõ được ý nghĩa của luật pháp và quy định cũng như không nắm được cách áp dụng các luật và quy định đó. Chính sự không rõ ràng đó của luật pháp và quy định đã làm tăng chi phí tiến hành các hoạt động kinh tế và là rào cản của thương mại và đầu tư. Bất kể người nào cũng thích đầu tư vào một quốc gia có môi trường áp dụng pháp luật ổn định, dễ hiểu và thống nhất. Việc đăng tải các Bản án, Quyết định của Tòa án làm giảm bớt sự không rõ ràng trong hệ thống luật pháp góp phần giúp công chúng dự đoán được kết quả giải quyết các tranh chấp. Đây có thể là lý do quan trọng nhất của việc công bố các Bản án, quyết định của Tòa án. 2. Việc công bố các Bản án, quyết định của Tòa án góp phần thông tin và cải thiện quá trình xây dựng pháp luật. Việc công bố các Bản án, quyết định của Tòa án giúp cho các nhà làm luật thấy được kết quả áp dụng pháp luật trong các vụ án thực tế. Khi kết quả giải quyết vụ việc nêu trong quyết định của Tòa án trái với mục đích lập pháp ban đầu, họ có thể tiến hành sửa luật để đạt được các kết quả dự kiến trong tương lai. Các vụ án thực tế cũng thể hiện các điểm còn chưa rõ ràng trong luật mà các nhà lập pháp chưa tính tới khi thông qua luật. Vì thế, ở nhiều quốc gia, các Bản án, Quyết định của Tòa án được công bố đã và đang được coi là các công cụ hữu hiệu cho các nhà làm luật, và thực tế này cũng có thể phù hợp đối với Việt Nam. 3. Việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án góp phần tăng cường tính hiệu quả của Tòa án. Việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án góp phần tăng cường tính hiệu quả của Tòa án vì giúp cho Tòa án tránh không phải làm các công việc có tính lặp lại. Khi giải quyết một vụ việc, Thẩm phán có thể tham khảo một quyết định của Tòa án đã được công bố liên quan tới việc giải quyết một vụ việc tương tự trước đó. Việc làm này sẽ giúp cho Thẩm phán hiểu phải làm gì đối với vụ án của mình, ngay cả khi vụ việc không phải là một "tiền lệ bắt buộc" ở một quốc gia theo hệ thống thông luật như Việt Nam. Ngoài ra, việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án còn tiết kiệm được rất nhiều thời gian và công sức. Vì thế, việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án góp phần tăng cường đáng kể tính hiệu quả của hệ thống tư pháp ở Việt Nam. 4. Việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án góp phần nâng cao chất lượng của quá trình ra quyết định tư pháp. Khi biết quyết định của mình sẽ được công bố và sẽ được các đối tượng khác đọc và nghiên cứu, thì rõ ràng một người Thẩm phán có một động lực to lớn để ra một bản án rõ ràng và hợp lý ở mức tối đa và tuân thủ hết sức các quy định của pháp luật. Vì thế, điều này đồng nghĩa với việc các quyết định của Tòa án khi được công bố ở Việt Nam sẽ góp phần nâng cao chất lượng của chính các quyết định đó. 5. Việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án sẽ tăng cường đáng kể việc giáo dục pháp luật. Việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án hỗ trợ và tăng cường việc giáo dục và hoạt động nghiên cứu pháp lý và tư pháp vì các học sinh, sinh viên cũng như các luật gia có cơ hội tiếp cận với các Bản án, Quyết định của Tòa án trong những vụ việc thực tế. Hầu hết các trường luật trên thế giới không chỉ nghiên cứu các đạo luật và quy định được ban hành bởi các cơ quan lập pháp và hành chính, và không chỉ nghiên cứu các bài giảng có tính kinh điển của các học giả trong ngành luật, mà còn nghiên cứu cả các Bản án, Quyết định được công bố của Tòa án. Việc nghiên cứu các Bản án, Quyết định của Tòa án cũng giúp cho họ hiểu hơn về cơ chế hoạt động của bộ máy tư pháp đứng trên góc độ thực tế đời thường. Đối với các nhân viên mới của Tòa án, việc nghiên cứu các Bản án, Quyết định của những người tiền nhiệm, cho dù là một Bản án, Quyết định hay hoặc dở, cũng sẽ là một phương pháp rất hữu hiệu để đào tạo cho những đối tượng tham gia tố tụng (như giám định viên, các nhân viên khác của Tòa án, Luật sư, Kiểm sát viên và đặc biệt là các Thẩm phán mới). Ngoài ra, các Bản án, Quyết định được công bố của Tòa án là phương tiện giúp các cơ quan ngoài ngành Tòa án - như Chính phủ, Quốc hội, các bộ ngành và các cơ quan ở trung ương và địa phương - nhận thức rõ hơn về vai trò và trách nhiệm của cơ quan tư pháp. Điều này là vô cùng cần thiết vì trong một nhà nước pháp quyền, Tòa án cần tới sự hỗ trợ của các thể chế này. Việc công bố và tuyên truyền rộng rãi các Bản án, Quyết định của Tòa án là phương tiện giúp cho các cơ quan nhà nước hiểu rõ về vai trò quan trọng của Tòa án trong quá trình phát triển một hệ thống pháp luật theo nguyên tắc pháp quyền. Chúng tôi tin chắc rằng, việc công bố các quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao sẽ làm phong phú thêm các nguồn lực nghiên cứu pháp luật cho các học giả, sinh viên và các đối tượng khác trong lĩnh vực giáo dục và nghiên cứu pháp luật ở Việt Nam. 6. Việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án sẽ tăng cường tính minh bạch và nâng cao lòng tin của nhân dân vào hệ thống Tòa án của Việt Nam. Thực tế, việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án góp phần tăng cường tính minh bạch. Điều này làm cho người dân tin tưởng và tôn trọng Tòa án hơn vì bất cứ một người dân nào cũng như người nước ngoài nào đang có ý định đầu tư vào Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận các công việc của Tòa án. Cho dù ở bất kỳ đâu trên thế giới, khi bị thua kiện tại tòa, theo lẽ tự nhiên, một người sẽ cảm thấy rất khó chịu và thất vọng. Phép kiểm tra trên thực tế đối với một hệ thống Tòa án là liệu người thua kiện đó có tuân thủ với phán quyết cuối cùng của Tòa án hay không vì họ thấy hệ thống Tòa án ngày càng thống nhất và công bằng, hay họ sẽ tảng lờ không để ý tới hệ thống pháp luật rồi tìm cách áp dụng các chiến thuật như không tuân thủ các quyết định của Tòa án, trì hoãn thực thi bản án, hối lộ, tìm kiếm sự thiên vị về chính trị hoặc thậm chí có hành vi bạo lực đối với Tòa án. Việc để cho công chúng nhận thức rõ công việc của Tòa án thông qua việc công bố các Bản án, Quyết định đó sẽ làm cho hệ thống Tòa án Việt Nam tạo được lòng tin và sự kính trọng của công chúng, giúp cho công chúng nhìn nhận rõ về việc áp dụng luật pháp công bằng, vô tư và khách quan cũng như cách thức ra các quyết định nêu trên của các Thẩm phán. 7. Việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án sẽ góp phần thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam. Việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án sẽ góp phần thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam trên cơ sở một số lý do sau. Thứ nhất, bằng việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án, Việt Nam sẽ đáp ứng được tiêu chuẩn về thực tiễn của hầu hết các nước trên thế giới. Thứ hai và cụ thể hơn, là việc gia nhập WTO đòi hỏi Việt Nam phải đáp ứng yêu cầu của Điều 63 Hiệp định TRIPS của WTO và Điều X của GATT, yêu cầu công bố các Bản án, Quyết định cuối cùng của Tòa án về các quyền SHTT và thương mại hàng hóa. Thứ ba, việc công bố các Bản án, Quyết định của Tòa án cũng có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc thực hiện thành công HĐTM. Trong khi HĐTM không quy định dứt khoát về việc công bố này, nhưng việc HĐTM quy định về việc công bố pháp luật, quy định hay thủ tục hành chính cũng đã được ngầm hiểu là như vậy. Điều 6, Chương VI của HĐTM quy định rằng các luật, quy định và thủ tục hành chính phải được quản lý một cách "thống nhất, công bằng và hợp lý". Nếu không công bố và phổ biến các Bản án, Quyết định của Tòa án, thì rất khó, nếu không muốn nói là không thể áp dụng được pháp luật một cách thống nhất và nhất quán, vì chính các Bản án, Quyết định đó cho các Thẩm phán và công chúng thấy rõ về việc pháp luật được áp dụng trong những tình huống cụ thể ra sao và như thế nào. Kết luận: Vì những lý do nêu trên, chúng tôi tin tưởng chắc chắn rằng việc công bố các Quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lần này là một sự kiện có tính cột mốc trong lịch sử tư pháp và pháp lý ở Việt Nam. Dự án STAR rất hân hạnh được góp phần hỗ trợ cho nỗ lực to lớn này nhằm phát triển hệ thống pháp luật của Việt Nam.n