Tập đoàn kinh tế Việt Nam và các đặc điểm

Sự hội nhập vào nền kinh tế thế giới ngày càng sâu rộng của Việt Nam đòi hỏi nền kinh tế Việt Nam phải có những tập đoàn kinh tế mạnh, giữ vai trò chủ đạo và điều tiết một số lĩnh vực quan trọng trong nền kinh tế để hạn chế sự thao túng và chi phối của nhiều công ty đa quốc gia và các tập đoàn kinh tế tư bản quốc tế xâm nhập vào Việt Nam. Vậy hãy cùng tìm hiểu về tập đoàn kinh tế và các đặc điểm của nó. Tập đoàn kinh tế là gì. Tại nhiều nước trên thế giới, TĐKT đã có bề dày lịch sử phát triển từ hàng trăm năm nay và trở thành một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển của kinh tế quốc dân. Hiện có rất nhiều định nghĩa khác nhau về “Tập đoàn kinh tế”, nhưng có thể hiểu: Tập đoàn kinh tế là một cơ cấu sở hữu được tổ chức thành hệ thống với quy mô lớn, vừa có chức năng sản xuất - kinh doanh, vừa có chức năng liên kết kinh tế nhằm tăng cường khả năng tích tụ, tập trung cao nhất các nguồn lực (tài chính, lao động, công nghệ...) để có sức mạnh cạnh tranh trên thị trường nhằm tối đa hoá lợi nhuận thông qua hoạt động trên nhiều ngành, nhiều lĩnh vực ở nhiều vùng lãnh thổ khác nhau. Mặc dù về mặt ngôn ngữ, tùy theo từng nước, người ta có thể dùng nhiều tên gọi khác nhau để chỉ tập đoàn kinh tế. Nhưng tựu trung lại, tập đoàn kinh tế các các đặc điểm: + Đa số tập đoàn kinh tế không phải là một pháp nhân. Nó có thể là một nhóm công ty liên kết với nhau về sở hữu, về sản phẩm hoặc chiến lược… + Có phạm vi hoạt động lớn trong một hoặc nhiều quốc gia. + Có quy mô lớn về nguồn vốn, nhân lực và  doanh số hoạt động. + Có hình thức sở hữu hỗn hợp, trong đó có một chủ thể đóng vai trò chi phối. + Cơ cấu tổ chức phức tạp. + Hoạt động đa ngành nghề, đa lĩnh vực nhưng thường có một ngành, nghề chủ đạo”. 2. Tập đoàn kinh tế Việt Nam và các đặc điểm Luật doanh nghiệp năm 2005 qui định tại Điều 149: “Tập đoàn kinh tế là nhóm công ty có qui mô lớn.Chính phủ qui định hướng dẫn tiêu chí, tổ chức quản lý và hoạt động của tập đoàn kinh tế.” Nhìn chung ở Việt Nam, các vấn đề pháp lý về tập đoàn kinh tế vẫn chưa hoàn thiện lại thiếu đồng bộ nên việc điều chỉnh các mối quan hệ phức tạp giữa các chủ thể trong tập đoàn kinh tế còn rất nhiều vướng mắc. Ý tưởng xây dựng các tập đoàn kinh tế ở nước ta đã manh nha từ năm 1994 với việc ban hành Quyết định số 91 của Thủ tướng Chính phủ. Về vấn đề này cũng được xác định trong Nghị quyết Hội nghị TW lần 3 (Khoá IX). Thực hiện chủ trương của Đảng, từ năm 2005 đến nay, một số tập đoàn kinh tế đã được thành lập theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ như: Tập đoàn Bưu chính- Viễn thông, Tập đoàn Than- Khoáng sản, Tập đoàn Dầu khí, Tập đoàn Tài chính- Bảo hiểm Bảo Việt, Tập đoàn Dệt may, Tập đoàn Điện lực, Tập đoàn Công nghiệp Tàu thuỷ,…Các tập đoàn này có các đặc trưng cơ bản: Được hình thành chủ yếu từ việc chuyển đổi và tổ chức lại các Tổng công ty Nhà nước theo quyết định của Chính phủ Theo đó, các tập đoàn kinh tế này “là công ty Nhà nước, có tư cách pháp nhân”. Tuy nhiên, có một số ý kiến cho rằng việc thành lập các TĐKT bằng các quyết định hành chính ở nước ta trong thời gian qua là không phù hợp với thông lệ ở các nước trên thế giới, thậm chí có người ví việc này với thay “bình mới” trong khi vẫn là “rượu cũ”. Khác với sự hình thành của các tập đoàn kinh tế tư bản nước ngoài (được hình thành trên cơ sở sáp nhập, mua bán, đầu tư vốn giữa các doanh nghiệp), sự hình thành của hầu hết các tập đoàn kinh tế Việt Nam theo mô hình Công ty mẹ - con là kết quả và là giải pháp để thực hiện chủ trương đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Nhà nước mà cụ thể hơn là các Tổng công ty Nhà nước của Chính phủ.  Đang hoạt động trong những ngành kinh tế mũi nhọn, những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, là một trong những công cụ điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ Hoạt động của các tập đoàn này không chỉ tác động và đóng góp đáng kể cho sự phát triển kinh tế xã hội mà còn là một trong những công cụ điều tiết hiệu quả kinh tế vĩ mô của Chính phủ.. Đây có lẽ là đặc trưng rất cơ bản và rõ nét nhất của các tập đoàn kinh tế Việt Nam hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con so với các tập đoàn tư bản nước ngoài và các tập đoàn kinh tế tư nhân.  Quy mô và khả năng tích tụ vốn của các Tập đoàn kinh tế Việt Nam còn hạn chế, phạm vi hoạt động nhỏ hẹp Các tổng công ty nhà nước được chuyển đổi thành các tập đoàn kinh tế tuy có trình độ cao hơn và quy mô lớn hơn so với các Tổng công ty khác nhưng vẫn được đánh giá là chậm và yếu so với các nước trong khu vực và chưa tương xứng với yêu cầu hình thành các tập đoàn kinh tế. Các tập đoàn kinh tế nước ta có số vốn còn khiêm tốn, phạm vi các hoạt động thường bị giới hạn trong lãnh thổ Việt Nam, mặc dù có một số tập đoàn đã thực hiện đầu tư hoặc xuất khẩu ra nước ngoài nhưng tỷ trọng còn nhỏ bé.  Hợp tác và liên kết kinh doanh giữa các đơn vị trong Tập đoàn kinh tế chưa cao, chưa thể hiện được bản chất kinh tế của Tập đoàn kinh tế Bản chất các tập đoàn kinh tế Việt Nam là các tổng công ty Nhà nước thực hiện chuyển đổi. trong đó liên kết trong các Tổng công ty chuyển đổi sang tập đoàn kinh tế chưa phù hợp với liên kết trong tập đoàn kinh tế. Quan hệ giữa các đơn vị thành viên hầu hết là mang tính hành chính, không hiệu quả.   Vì vậy, giải pháp trước mắt là cần thiết lập các chương trình liên kết với nước ngoài trong việc đào tạo đội ngũ nhân sự quản trị, điều hành tập đoàn kinh tế;Bản thân các TĐKT cần có chiến lược kinh doanh riêng biệt, trong đó xác định rõ mục tiêu, định hướng, lộ trình và các giải pháp phát triển sản xuất, kinh doanh phù hợp với đặc thù của ngành nghề hoạt động trong từng giai đoạn; tập trung đầu tư vào lĩnh vực trọng yếu, tránh tình trạng đầu tư dàn trải. Trong khuôn khổ pháp lý kinh tế nói chung ở Việt Nam và các vấn đề về TĐKT nói riêng vẫn chưa hoàn thiện lại thiếu đồng bộ nên việc điều chỉnh các mối quan hệ phức tạp giữa các chủ thể trong TĐKT còn rất nhiều vướng mắc. Tài liệu tham khảo 1. Trường đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật thương mại tập 1.NXB CAND 2. Luật doanh nghiệp 2005 Các bài viêt: Cần hiểu đúng về mô hình tập đoàn, Thời báo kinh tế Sài Gòn. Đặc trưng của các Tập đoàn kinh tế Việt Nam và kiểm soát tài chính trong các tập đoàn kinh tế Việt Nam, Ths. Hoàng Thị Tuyết. Để hiểu đúng về tập đoàn kinh tế, Ths. Doãn Hữu Tuệ.