Thị trường chứng khoán Việt Nam

I/LÔØI MÔÛ ÑAÀU Heä thoáng thò tröôøng taøi chính luoân ñöôïc xem laø trung taâm cuûa neàn kinh teá quoác daân. Noù ñöôïc ví nhö moät traùi tim hoaït ñoäng khoâng meät moûi ñeå bôm voán töø nôi dö thöøa ñeán nôi thieáu, giuùp caùc hoaït ñoäng kinh teá trong toaøn xaõ hoäi dieãn ra moät caùch suoân seû vôùi hieäu suaát cao nhaát. Heä thoáng thò tröôøng taøi chínhlaø moät cô caáu heát söùc phöùc taïp, bao goàm nhieàu boä phaän caáu thaønh. ÔÛ ñaây chuùng ta chæ ñieåm qua ñoâi neùt veà thò tröôøng taøi chính vaø sau ñoù seõ ñi saâu tìm hieåu moät boä phaän khoâng theå thieáu ñöôïc cuûa noù laø thò tröôøng chöùnh khoaùn, ñaêïc bieät laø thò tröôøng chöùng khoaùn taäp trung. II/MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Nhaèm noùi leân tình hình cuûa TTCK taïi Vieït Nam nhöõng naêm gaàn ñaây vaø toång quan veà thò tröôøng chöùng khoaùn III/ ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Hai trung taâm giao dòch chöùng khoaùn Haø Noäi vaø TP.HCM nhöõng naêm 2003-2005 IV/ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Đề tài sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để nghiên cứu, cụ thể : Nghiên cứu cơ sở khoa học của hoạt động ĐTNN tại Việt Nam trong hai năm 2003 và 2004 Sử dụng phương pháp thống kê, phân tích, kết hợp với trừu tượng hoá để mô tả, đánh giá thực trạng của hoạt động ĐTNN tại Việt Nam trong hai năm qua, từ đó rút ra những kết luận khả quan . A/ THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VAØ VÒ TRÍ CUÛA THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN TRONG THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH Caùc quocá gia treân thò tröôøng theá giôùi coù neàn kinh teá phaùt trieån ñeàu coù heä thoáng thò tröôøng taøi chính hoaït ñoäng toát. Thò tröôøng taøi chính ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhanh choùng neàn kinh teá caùc nöôùckeå caû ôû nhöõng quoác gia maø taøi nguyeân thieân nhieân raát ngheøo naøn. Moät thò tröôøng taøi chính naêng ñoäng seõ laø moät thöù taøi nguyeân baát taän, coù khaû naêng laøm taêng theâm söùc maïnh cho neàn kinh teá hôn baát cöù loaïi taøi nguyeân naøo,baát keå tröõ löôïng bao nhieâu. Thò tröôøng taøi chính laø toång hoaø caùc moái quan heä cung caàu veà voán, dieãn ra vôùi hình thöùc vay möôïn, mua baùn veà voán,tieàn teä vaø caùc chöùng töø coù giaù nhaèm chuyeån dòch veà nôi cung caáp ñeán nôi coù nhu caàu veà voán cho caùc hoaït ñoäng kinh teá. Moät heä thoáng thò tröôøng taøi chính hoaøn chænh phaûi bao goàm heä thoáng thò tröôøng tieàn teä hoaït ñoäng chuû yeá thoâng qua heä thoáng ngaân haøng, kho baïc, caùc coâng ty taøi chính vaø caùc coâng ty taøi chính vaø heä thoáng thò tröôøng voán, trong ñoùthò tröôøng chöùng khoaùn laø moät ñònh cheá taøi chính giöõ vai troø quan troïn. Vieäc phaân ra hai loaïi thò tröôøng cô baûn nhö treân caên cöù vaøo tính chaát, chöùc naêng vaø phöông thöùc hoaït ñoäng cuûa caùc chuû theå taøi chính vaø caùc coâng cuï taøi chính giao dòch treân thò tröôøng taøi chính: + Thò tröôøng tieàn teä: Laø nôi maø caùc coâng cuï nôï ngaén haïn (thöôøng coù thôøi gian ñaùo haïn döôùi 1 naêm)ñöôïc mua baùn vôùi soá löôïng lôùn. Caùc coâng cuï nôï ngaén haïn löu haønh treân thò tröôøng tieà teä do Nhaø nöôù, caùc ngaân haøng, caùc coâng ty lôùn phaùt haønh,coù ñaëc ñieåm laø tính thanh khoaûn cao vaø ruûi ro thanh toaùn thaáp. Caùc coâng cuï nôï cuûa thò tröôøng tieàn teä bao goàm giaáy tôø coù giaù ngaén haïn nhö thöông phieáu, kyø phieáu thöông maïi,caùc phieáu thuaän traû,caùc cam keát mua laïi, caùc loaïi chöùng chæ tieàn göûi coù theå chuyeån nhöôïng… + Thò tröôøng voán: Laø nôi maø nhöõng coâng cuï voán,coâng cuï nô trung vaø daøi haïn(thöôøng coù thôøi gian ñaùo haïn treân 1 naêm)do caùc toå chöùc Nhaø nöôùc vaø caùc coâng ty phaùt haønh ñöôïc trao ñoåi, mua baùn, chuyeån nhöôïng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät. Caùc traùi phieáu daøi haïn vaø caùc coå phieáu ñeàu ñöôïc giao dòch treân thò tröôøng naøy. Vieäc phaân ñònh caùc boä phaän treân thò tröôøng taøi chính chæ laø bieän phaùp ñeå thuaän lôïi cho quaù trình nghieân cöùu töøng loaïi thò tröôøng. Treân thöïc teá, raát khoù coù theå xaùc ñònh roõ ranh giôùi ñaâu laø khu vöïc cuûa thò tröôøng tieàn teävaø ñaâu laø phaïm vi hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng voán. Hai thò tröôøng naøy coù moái quan heä höõu cô vôùi nhau. Caùc bieán ñoåi veà giaù caû, laõi suaát treân thò tröôøng tieàn teä thöôøng keùo theo caùc bieán ñoåi tröïc tieáp treân thò tröôøng voán ,maø cuï theå laø thò tröôøng chöùng khoaùn.Ngöôïc laïi nhöõng bieán ñoäng treân thò tröôøng chöùng khoaùn ,trò giaù coå phieáu cuõng aûnh höôûng ñeán thò tröôøng tieàn teä. B/ CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN CUÛA THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN Thò tröôøng sô caáp (Primary market): Thò tröôøng sô caáp laø nôi caùc chöùng khoaùn ñöôïc phaùt haønh vaø phaân phoâùi laàn ñaàu tieân cho caùc nhaø ñaàu tö. ôû thò tröôøng sô caáp,caùc chöùng khoaùn voán vaø chöùng khoaùn nôï ñöôïc mua baùn theo meänh giaù cua nhaø phaùt haønh.Phaùt haønh ra coâng chuùng laàn ñaàu(Initial Public Offering – IPO) la ñôït phaùt haønh vaø phaân phoái chöùng khoaùn laàn daàu tieân cuûa moät coâng ty cho roäng raõi coâng chuùng ñaàu tö. Ñaây laø giai ñoaïn ñoøi hoûi khaû naêng nghieäp vuï ,trình ñoä chuyeân moân cao vaø chính xaùc, vì neáu tính toaùn xaùc ñònh khoâng ñuùng caùc ñieàu kieän phaùt haønh thì ñôït phaùt haønh coù theå bò thaá baïi.Vieäc khoâng phaân phoái heát chöùng khoaùn seõ gaây toån thaát taøi saûn vaø laøm maát uy tín cuûa toå chöùc phaùt haønh. Vieäc xaây döïng moät thò tröôøng sô caáp hoaït ñoäng hieäu quaû vôùi löôïng haøng hoaù ña daïng,phong phuù, haáp daãn coâng chuùng vaø caùc nhaø ñaàu tö,coù yù nghóa quyeát ñònh cho vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng thöù caáp. Phaùp luaät veà phaùt haønh chöùng khoaùn thöôøng quy ñònh caùc ñieàu kieän phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng tuyø thuoäc vaøo hoaøn caûnh cuï theå cuûa töøng nöôùc. Tuy nhieân, vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng phaûi ñaûm baûo moät soá ñieàu kieän cô baûn nhö: + Quy moâ veà voán: Caùc toå chöùc phaùt haønh phaûi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu veà voán ñieàu leä toái thieåu ban ñaàu, tyû leä voá coå phaànn do coâng chuùng ñaàu tö ngoaøi toå chöùc phaùt haønh naém giöõ vaø soá löôïng coâng chuùng tham gia mua + Veà hieäu quaû hoaït ñoäng saûn suaát, kinh doanh: Hoaït ñoäng saûn suaát kinh doanh cuûa coâng ty coù laõi khoânh thaáp hôn möùc quy ñònh, tronh moät soá naêm nhaát ñònh; + Veà muïc ñích phaùt haønh: Toå chöù phaùt haønh phaûi laäp döï aùn khaû thi veà vieäc söû duïng nguoàn voán thu ñöôïc töø ñôït phaùt haønh; + Veà naêng löïc chuyeân moân, ñieàu haønh: Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban ñieàu haønh phaûi coù ñuû naêng löïc vaø trình ñoï quaûn lyù caùc hoaït ñoäng saûn suaát cuûa coâng ty; + Veà tyû leä naém giöõ vaø thôøi gian naém giöõ coå phieáu cuûa coå doâng saùng laäp: Caùc coå ñoâng saùng laäp phaûi cuøng nhau naém giöõ moät tyû leä coå phieáu nhaát ñònh tronh moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh(ñoái vôùi coå phieáu) Chöùng khoaùn ñöôïc phaân phoái ôû thò tröôøng sô caáp thöôøng qua caùc phöông thöùc baûo laõnh phaùt haønh nhö: _ Baûo laõnh vôùi cam keát chaéc chaén; _ Baûo laõnh vôùi coá gaéng cao nhaát; _ Baûo laõnh theo phöông thöùc taát caû hoaëc khoâng. Thò tröôøng thöù caáp(Secondary market): Laø thò tröôøng mua ñi baùn laïi caùc loaïi chöùng khoaùn ñaõ döôïc phaùt haønh ôû thò tröôøng sô caáp, luùc naøy chöùng khoaùn trôû thaønh moät loaïi haønh hoaù ñaëc bieät.treân thò tröôøng thöù caáp,hoaït ñoäng mua baùn chöùng khoaùn ñaõ phaùt haønh treân thò tröôøng sô caáp dieãn ra giöõa caùc nhaø ñaàu tö vôùi nhau maø khoâng laøm taêng theâm quy moâ ñaàu tö voán, khoâng thu huùt theâm ñöôïc nguoàn taøi chính môùi. Khaùc vôùi thò tröôøng sô caáp coù chöùc naêng huy ñoäng voán ñaàu tö,thò tröôøng thöù caáp xeùt veá baûn chaát, laø nôi luaân chuyeån caùc nguoàn voán ñaõ ñaàu tö. Neáu ôû thò tröôøng sô caáp, chöùng khoaùn duoc9775 mua baùn theo meänh giaù ghi treân caùc chöùng khoaùn thì ôû thò tröôøng thöù caáp, giaù chöùng khoaùn ñöôïc xaùc ñònh ôû caùc yeáu toá sau: _ Quan heä cung caàu treân thò tröôøng; _ Giaù trò thöïc teá cuûa doanh nghieäp; _ Uy tín cuûa doanh nghieäp; _ Xu theá phaùt trieån cuûa doanh nghieäp; _ Taâm lyù cuûa ngöôøi mua baùn chöùng khoaùn ôû nhöõng thôøi ñieåm nhaát ñònh; _ Caùc thoâng tin, tin ñoàn veà hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp; _ Tình hình oån ñònh cuûa neàn kinh teá. Giöõa thò tröôøng thöù caáp vaø thò tröôøng sô caáp coù moiá quan heä nhaân quaû phuï thuoäc laãn nhau. Seõ khoâng coù thò tröôøng thöù caáp neáu khoâng coù thò tröôøng sô caáp. Thò tröôøng thöù caáp phoàn vinh seõ thuùc ñaåy thò tröôøng sô caáp phaùt trieån, thò tröôøng thöù caáp tieâu ñieàu vaéng veû thì thò tröôøng sô caáp seõ giaûm suùt vaø bò thu heïp. Phaân bieät thò tröôøng sô caáp vaø thò tröôøng thöù caáp chæ coù yù nghóa veà maët lyù thuyeát. Trong thöïc teá, ranh giôùi giöõa thò tröôøng sô caáp vaø thò tröôøng thöù caáp ñoâi khi khoâng roõ raøng, nghóa laø trong moät thò tröôøng chöùng khoaùn vöøa coù giao dòch cuûa thò tröôøng sô caáp vöøa coù giao dòch cuûa thò tröôøng thöù caáp. Ñoù laø lyù do ñeå goïi hai thò tröôøng naøy laø cô caáu cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. Xeùt veà phöông thöùc toå chöùc vaø giao dòch,thò tröôøng chöùng khoaùn ñöôïc phaân chia thaønh hai loaïi: Sôû giao dòch chöùng khoaùn(thò tröôøng chöùng khoaùn taäp trung): Sôû giao dòch chöùng khoaùn khoâng tham gia vaøo vieäc mua baùn chöùng khoaùn maø chæ laø nôi giao dich, moät trung taâm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc giao dòch ñöôïc tieán haønh moät caùch thuaän lôïi,deã daøng, giaûm thaáp caùc chi phí baèng caùch ñöa ra nhöõng luaät leä phuø hôïp . Sôû giao dòch khoâng coù traùch nhieäm aán ñònh hoaëc can thieäp vaøo giaù caû chöùng khoaùn maø chæ ñaûm baûo sao cho vieäc mua baùn chöùng khoaùn hoaëc vieäc ñaáu thaàu ñöôïc dieãn ra ñuùng phaùp luaät, coâng baèng. Hay noùi khaùc ñi, Sôû giao dòch chöùng khoaùn laø moät cô quan thöïc hieän chöùc naêng quaûn lí, ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng dieãn ra treân thò tröôøng giao dòch taäp trung nhaèm taïo ñieàu kieän ñeå caùc giao dòch ñöôïc thöïc hieän coâng baèng, minh baïch vaø ñuùng phaùp luaät. Sôû giao dòch chöùng khoaùn laø nôi gaëp gôõ cuûa caùc nhaø moâi giôùi chöùng khoaùn ñeå thöông löôïng, ñaáu giaù, mua baùn chöùng khoaùn, laø cô quan phuïc vuï cho moïi hoaït ñoäng giao dòch mua baùn chöùng khoaùn. Sôû giao dòch chæ cho caùc thaønh vieân thueâ ñòa ñieåm ñeå mua baùn giao dòch chöùng khoaùn vaø thöïc hieän nieâm yeát chöùng khoaùn, töù laø ñöa ra danh saùch cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn ñöôïc mua baùn treân thò tröôøng. Sôû giao dòch chöùng khoaùn laø nôi taäp trung caùc giao dòch chöùng khoaùn moät caùch coù toå chöùc, tuaân theo nhöõng luaät leä nhaát ñònh. Vai troø cuûa sôû giao dòch chöùng khoaùn raát quan troïng, neáu ñöôïc toå chöùc toát seõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, ñoù laø söï thuùc ñaåy vieäc thu huùt vaø taäp trung caùc nguoàn voán nhaøn roãi vaøo ñaàu tö, ñaûm baûo an toaøn vaø tính coâng baèng trong vieäc mua baùn chöùng khoaùn, cuï theå laø: + Cung caáp dòch vuï, giuùp caùc coâng ty coå phaàn ñaêng kí chöùng khoaùn cuûa hoï treân thò tröôøng ñeå nhöõng haøng hoaù naøy ñuû ñieàu kieän giao dòch trong Sôû; + Toå chöùc vieäc giao dòch chöùng khoaùn cho caùc nhaø kinh doanh vaø nhöõng ngöôøi moâi giôùi, giuùp thöïc hieän nhanh choùng, thuaän lôïi caùc cuoäc mua baùn chöùng khoaùn theo leänh cuûa khaùch haønh;’ + Cung caáp roäng raõi nguoàn thoâng tin cuûa caùc coâng ty phaùt haønh theo luaät coâng boá thoâng tin cho nhaø ñaàu tö, caùc coâng ty chöùng khoaùntreân nhöõng phöông tieän thoâng tin: + Nhaän baûo quaûn chöùng khoaùn cuûa khaùch haøng göûi, thu coå töùc hoä khaùch haøng; + Thöïc hieän vieäc kieåm tra, giaùm saùt caùc hoaït ñoäng giao dòch chöùng khoaùn. b) Thò tröôøng phi taäp trung (Over-The-Counter-Market-Thò tröôøng OTC): Taïi haàu heát caùc nöôùc, beân caïnh thò tröôøng giao dòch taäp trung (Sôû giao dòch chöùng khoaùn) nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng giao dòch chöùng khoaùn cuûa nhöõng coâng ty lôùn ñaõ qua nhieàu naêm thöû thaùch treân thò tröôøng, coøn coù thò tröôøng phi taäp trung (OTC) daønh cho vieäc giao dòch chöùng khoaùn cuûa nhöõng coâng ty vöøa vaø nhoû chöa hoäi ñuû caùc ñieàu kieän nieâm yeát treân thò tröôøng giao dòch taäp trung. Thò tröôøng OTC ñaïi dieän cho moät thò tröôøng thöông löôïng, nôi maø ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua tröïc tieáp thöông löôïng vôùi nhau veà nhöõng ñieàu kieän chuû yeáu cuûa giao dòch nhö soá löôïng, giaù caû… Thoâng thöôøng, thò tröôøng giao dòch taäp trung ñöôïc thaønh laäp tröôùc, sau ñoù nhieàu naêm, thò tröôøng OTC môùi ñöôïc khôûi ñoäng, vì vieäc thaønh laäp thò tröôøng OTC ñoøi hoûi nhieàu vaán ñeà nhö kinh phí, trang bò kyõ thuaät vaø vaán ñeà giaùm saùt. Ñieåm khaùc nhau cô baûn giöõa Sôû giao dòch chöùng khoaùn vaø thò tröôøng OTC laø taïi Sôû giao dòch, nhöõng giao dòch chöùng khoaùn nieâm yeát dieãn ra trong ñaùm ñoâng treân saøn giao dòch, ñaáu giaù coâng khai; trong khi tren thò tröôøng phi taäp trung, caùc giao dòch ñöôïc ñaøm phaùn tröïc tieáp qua ñieän thoaïi. Chöùng khoaùn giao dòch treân thò tröôøng OTC khoâng ñoøi hoûi caùc tieâu chuaån nhö ôû Sôû giao dòch chöùng khoaùn, chæ caàn chöùng khoaùn ñaõ phaùt haønh nhöng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät chöa ñöôïc ñaêng kyù nieâm yeát giaù ôû Sôû giao dòch chöùng khoaùn. ÔÛ moät soá nöôùc, cô quan quaûn lyù thò tröôøng OTC thöôøng laø Hieäp hoäi caùc nhaø kinh doanh chöùng khoaùn quoác gia. Hieäp hoäi naøy ban haønh quy cheá thò tröôøng,keát naïp vaø khai tröø thaønh vieân, giaùm saùt vieäc thi haønh quy cheá. Thaønh vieân cuûa Hieäp hoäi cuõng laø thaønh vieân cuûa thò tröôøng. C/ CAÙC CHUÛ THEÅ THAM GIA THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN Trong hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn coù nhieàu loaïi chuû theå khaùc nhau tham gia, hoaëc laø baùn chöùng khoaùn hoaëc laø mua chöùng khoaùn, hoaëc chæ laøm trung gian moâi giôùi cho hai beân mua baùn ñeå höôûng hoa hoàng moâi giôùi. Beân caïnh ñoù,coøn coù caùc chuû theå laø Nhaø nöôùc ,ngöôøi toã chöùc thò tröôøng vaø caùc toå chöùc phuï trôï. + Caùc doanh nghieäp: Caùc doanh nghieäp tham gia thi tröôøng vôùi tö caùch laø ngöôøi taïo ra haøng hoaù ôû thò tröôøng sô caáp, vaø mua baùn laïi caùc chöùng khoaùn ôû thò tröôøng thöù caáp. Doanh nghieäp laø coâng ty coå phaàn coù vò trí quan troïng nhaát, noù taïo ra moät khoái löôïng haøng hoaù lôùn qua vieäc phaùt haønh coå phieáu ñeå baùn laàn ñaàu ôû thò tröôøng sô caáp, nhaèm taïo voán cho coâng ty môùi thaønh laäp, hoaëc phaùt haønh boå sung ñeå taêng voán phuïc vuï cho quaù trình saûn suaát kinh doanh cuûa coâng ty. Coâng ty coå phaàn khoâng chæ laø chuû theå baùn chöùng khoaùn, maø noù cuõng laø ngöôøi mua chöùng khoaùn do caùc coâng ty phaùt haønh vôùi nhieàu muïc ñích khaùc nhau nhö ñaàu tö vaøo coå phieáu cuûa caùc coâng ty khaùc, mua baùn chöùng khoaùn cuûa chính mình hoaëc tham gia caùc hoaït ñoäng mang tính tieâu cöïc nhö: thuû tieâu ñoái thuû caïnh tranh hoaëc khoáng cheá,thao tuùng nhaèm naém quyeàn kieåm soaùt coâng ty…Caùc doanh nghieäp khaùc cuõng coù theå phaùt haønh theâm traùi phieáu, hoaëc cuõng coù theå laø nhöõng chuû theå mua baùn chöùng khoaùn hoaëc taïo ra tính thanh khoaûn cho nhöõng chöùng khoaùn cuûa mình. + Caùc nhaø ñaàu tö rieâng leû: Laø chuû theå quan troïng tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi tö caùch laø ngöôøi mua baùn chöùng khoaùn, hoï laø nhöõng ngöôøi coù tieàn tieát kieäm vaø muoán ñaàu tö soá tieàn deå daønh cuûa mình vaøo chöùng khoaùn ñeå höôûng lôïi töùc haøng naêm. Hoï cuõng laø ngöôøi baùn laïi chöùng khoaùn cuûa mình treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñeå ruùt voán tröôùc thôøi haïn hoaëc ñeå coù nhöõng khoaûn cheânh leänh giaù. Hoï tham gia thò tröôøng baèng nhieàu caùch khaùc nhau, coù theå laø tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp. + Caùc toå chöùc taøi chính: Caùc coâng ty baûo hieåm, caùc quyõ höu trí, quyõ töông hoã tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi tö caùch vöøa laø ngöôøi mua vöøa laø ngöôøi baùn ñeå tìm kieám lôïi nhuaän thoâng qua hình thöùc nhaän coå töùc, laõi traùi phieáu, hoaëc tìm kieám giaù thaëng dö, hoaëc tìm kieám thanh khoaûn. Vai troø cuûa caùc toå chöùc naøy ôû caùc nöôùc coù thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån ngaøy caøng to lôùn. Caùc ngaân haøng thöông maïi tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi tö caùch laø ngöôøi phaùt haønh coå phieáu ñeå taïo nguoàn voán khi môùi thaønh laäp hoaëc taêng voán boå sung, cuõng nhö phaùt haønh traùi phieáu ñeå huy ñoäng voán. Ngaân haøng thöông maïi coøn thöïc hieän caùc nhieäm vuï treân thò tröôøng chöùng khoaùn nhö tö vaán veà phaùt haønh, laøm ñaïi lí phaùt haønh ñeå höôûng hoa hoàng, hoaëc baûo laõnh phaùt haønh toaøn boä ñeå höôõng phí baûo laõnh. Ngoaøi ra, ngaân haøng thöông maïi coøn thöïc hieän caùc nhieäm vuï khaùc vôùi tö caùch laø nhaø trung gian moâi giôùi chöùng khoaùn nhö: mua baùn chöùng khoaùn nhö khaùch haøng ñeå höôûng phí hoa hoàng; löu giöõ chöùng khoaùn; nhaän vaø traû coå töùc cho khaùch haøng; laøm dòch vuï thanh toaùn chöùng khoaùn. + Nhaø moâi giôùi vaø kinh doanh chöùng khoaùn: Nhaø moâi giôùi laø nhöõng ngöôøi trung gian thuaàn tuy, hoï hoaït ñoäng nhö caùc ñaïi lyù cho nhöõng ngöôøi mua baùn chöùng khoaùn. Söï tham gia cuûa hoï treân thò tröôøng chöùng khoaùn goùp phaàn ñaûm baûo caùc loaïi chöùng khoaùn giao dòch treân thò tröôøng laø chöùng khoaùn thöïc, giuùp cho thò tröôøng hoaït ñoäng laønh maïnh, ñeàu ñaën, hôïp phaùp, phaùt trieån vaø baûo veä lôïi ích cho nhaø ñaàu tö.Ngöôøi kinh doanh chöùng khoaùn laø ngöôøi thöïc hieän vieäc mua baùn chöùng khoaùn cho chính baûn thaân mình nhaèm muïc tieâu lôïi nhuaän. Ñaây laø lónh vöïc kinh doanh coù nhieàu ruûi ro lôùn, neáu giaù caùc chöùng khoaùn taêng leân,ngöôøi kinh doanh coù lôøi, ngöôïc laïi thì bò loã. Caùc coâng ty chöùng khoaùn thöôøng laøm caû hai nghieäp vuï laø moâi giôùi ñeå höôûng phí hoa hoàng, vaø töï kinh doanh ñeå tìm cheânh leäch giaù. + Ngöôøi toå chöùc thò tröôøng: Laø ngöôøi cung caáp ñòa ñieåm vaø phöông tieän ñeå phuïc vuï cho vieäc mua baùn chöùng khoaùn, ñoù laø sôû giao dòch chöùng khoaùn. Ngoaøi ra, ngöôøi taïo laäp thò tröôøng coøn thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù, ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng dieãn ra taïi ñaây nhaèm ñaûm baûo söï minh baïch, coâng baèng trong giao dòch chöùng khoaùn. + Nhaø nöôùc: Nhaø nöôùc laø ñoái töôïng tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi hai tö caùch khaùc nhau: _ Söï tham gia cuûa Nhaø nöôùc ñaûm baûo cho thò tröôøng ñöôïc hoaït ñoäng theo ñuùng caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät nhaèm baûo veä lôïi ích cuûa nhaø ñaàu tö, ñaûm baûo cho thò tröôøng ñöôïc hoaït ñoäng coâng baèng, coâng khai, traät töï, traùnh nhöõng tieâu cöïc coù theå xaûy ra. _ Nhaø nöôùc coøn tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi tö caùch laø ngöôøi cung caáp haøng hoaù cho thò tröôøng. Nhaø nöôùc taïo haøng hoaù cho thò tröôøng chöùng khoaùn thoâng qua vieäc Chính phuû hoaëc chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh traùi phieáu ñeå vay nôï töø nhaân daân vaø caùc toå chöùc kinh teá trong vaø ngoaøi nöôùc ôû thò tröôøng sô caáp, nhaèm phuïc vuï cho caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra. ÔÛ thò tröôøng thöù caáp, Nhaø nöôùc ñoùng vai troø laø ngöôøi mua baùn chöùng khoaùn cuûa caùc doanh nghieäp trong caùc tröôøng hôïp nhö: Nhaø nöôùc muoán naém tyû leä coå phaàn chi phoái ôû moät möùc naøo ñoù ñoái vôùi caùc doanh nghieäp maø Nhaø nöôùc muoán quaûn lyù, hoaëc ngöôïc laïi. D/ CAÙC TRUNG TAÂM GIAO DÒCH CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI VIEÄT NAM Hieän nay nöôùc ta coù hai trung taâm chöùng khoaùn lôùn laø trung taâm giao dòch chöùng khoaùn Haø Noäi vaø trung taâm giao dòch chöùng khoaùn TP Hoà Chí Minh Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn Haø Noäi: Cuoái cuøng Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn Haø Noäi(TTGDCK HN) cuõng seõ ñi vaøo hoaït ñoäng töø ngaøy 8/3/2005 sau 4 naêm chôø ñôïi. Theo oâng Traàn Vaên Duõng, Giaùm ñoác TTGDCK HN, vieäc ra ñôøi TTGDCK HN seõ goùp phaàn boå sung vaø laøm cho TTCK Vieät Nam phaùt trieån vaø hoaøn chænh hôn. Nhöõng hoaït ñoäng ñaáu giaù coå phaàn cuõng nhö toå chöùc hoaït ñoäng giao dòch thò tröôøng thöù caáp cho caùc chöùng khoaùn chöa nieâm yeát seõ laø hai lónh vuïc chính maø trung taâm trieån khai ngay sau khi ñi vaøo khai tröông. Theo quy ñònh, caùc doanh nghieäp thöïc hieän baùn ñaáu giaù coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng theo Nghò ñònh 187/CP coù khoái löôïng coå phaàn baùn ra coâng chuùng töø 10 tyû ñoàng trôû leân phaûi thöïc hieän ñaáu giaù qua TTGDCK. Tuy nhieân, vôùi caùc DN coù khoái löôïng coå phaàn baùn ra treân 1 tyû ñoàng ñeán döôùi 10 tyû ñoàng ñöôïc ñaáu giaù qua caùc toå chöùc taøi chính trung gian song Boä taøi chính khuyeán khích caùc DN naøy toå chöùc ñaáu giaù thoâng qua TTGDCK. Caùc DN ñaõ coå phaàn hoaù thöïc hieän baùn bôùt phaàn sôû höõu Nhaø nöôùc, caùc DN thöïc hieän huy ñoäng theâm voán ñeå taêng voán ñieàu leä môû roäng saûn xuaát kinh doanh nhöng coù nhu caàu cuõng ñöôïc ñaáu giaù qua TTGDCK. Beân caïnh ñoù, TTGDCK HN coøn toå chöùc ñaáu thaàu traùi phieáu Chính phuû, traùi phieáu chính quyeàn ñòa phöông ñeå huy ñoäng voán theo chöông trình keá hoaïch cuûa Boä taøi chính vaø chính quyeàn caùc ñòa phöông. Tuy nhieân, theo oâng Duõng, taïi thôøi ñieåm naøy ñang laø thôøi ñieåm giao thôøi thöïc hieän Nghò ñònh 64 vaø Nghò ñònh 187. Chính vì vaäy haøng hoaù cho trung taâm nhöõng ngaøy ñaàu chöa theå doài daøo maëc duø soá löôïng DN Nhaø nöôùc phaûi coå phaàn hoaù trong naêm 2005 leân tôùi 1.500 DN vaø 30% trong soá ñoù phaûi toå chöùc baùn ñaáu giaù coå phaàn qua TTGDCK. Tröôùc maét, ngay sau ngaøy khai tröông, ba DN seõ baùn ñaáu giaù taïi TTGDCK HN. Chieàu ngaøy 8/3/2005, trung taâm seõ toå chöùc phieân ñaáu giaù ñaàu tieân cho nhaø maùy thieát bò böu ñieän (Postef). Phieân ñaáu giaù coå phaàn cuûa nhaø maùy thuyû ñieän Vónh Sôn-Soâng Hinh seõ dieãn ra sau ñoù 2 ngaøy (ngaøy 10/3/2005)vaø Ñieän löïc Khaùnh Hoaø döï kieán ñaáu giaù vaøo ngaøy 17/3/2005. Cuøng vôùi hoaït ñoäng ñaáu giaù coå phaàn, TTGDCK HN seõ toå chöùc giao dòch cho nhöõng chöùng khoaùn chöa nieâm yeát. Theo khaúng ñònh cuûa oâng Duõng, hoaït ñoäng naøy seõ khai tröông vaøo giöõa naêm 2005, khi haøng hoaù cho thò tröôøng ñaõ ñöôïc chuaån bò ñaày ñuû. “Chuùng toâi hy voïng laø Haø Noäi seõ coù 5 DN vaø 3 DN Haûi Phoøng tham gia ñaêng kyù giao dòch taïi TTGDCK HN”, oâng Duõng nhaán maïnh. Caùc loaïi chöùng khoaùn ñaêng kí giao dòch taïi TTGDCK HN bao goàm coå phieáu, traùi phieáu Chính phuû, traùi phieáu ñòa phöông, traù phieáu DN chöa nieâm yeát. Theo quy ñònh, ñieàu kieän vaø thuû tuïc ñaêng kyù giao dòch ñöôïc giaûm thieåu.Vôùi coå phieáu ñieàu kieän ñaêng kyù giao dòch chæ goàm DN coå phaàn coù voán töø 5 tyû ñoàng trôû leân, coù ít nhaát 50 coå ñoâng, coù tình hình taøi chính laønh maïnh. Hoà sô ñaêng kyù giao dòch goàm ñôn ñaêng kyù giao dòch, baùo caùo taøi chính moät naêm ñöôïc kieåm toaùn. Ñaây cuõng laø keát quaû loâ gíc cuûa nhöõng ñôït nghieân cöùu tröôùc ñaây. Neáu khoâng thay ñoåi moâ hình thì chaéc HN seõ khoù khaên ôû choã neáu chæ phuïc vuï DN vöøa vaø nhoû töø 5-10 tyû ñoàng thì raát ít DN tham gia neâm yeát treân TTGDCK HN. Nhöng HN laïi coù cô cheá hoã trôï ñaëc bieät phaùt trieån TTGDCK HN. Thaønh phoá HN coù quyeát ñònh hoã trôï cho 6 DN seõ tham gia ñaêng kyù giao dòch taïi TTGDCK HN trong giai ñoaïn ñaàu vôùi soá tieàn khoaûng 100 trieäu ñoàng. Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn TP HCM: Tuy ñaõ thaønh laäp ñöôïc maáy naêm song keát quaû chöa ñaït ñöôïc nhö mong muoán vì ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn ñaõ chöa ñem laïi lôïi nhuaän cao hôn nhöõng ngaønh khaùc vaø chæ coù lôïi nhuaän môùi laøm thò tröôøng chöùng khoaùn khôûi saéc. Neáu xeùt veà cô sôû vaät chaát thì vôùi nhöõng noå löïc cuûa Chính phuû, cuûa caùc chuû theå tham gia TTCK, chuùng ta coù theå xaây döïng ñöôïc moät heä thoáng giao dòch ñuû khaû naêng keát noái,maø theo oâng Traàn Ñaéc Sinh, Giaùm ñoác TTGDCK TP.HCM laø “ coù theå trong thôøi gian saép tôùi,trung taâm seõ ñöôïc trang bò heä thoáng giao dòch hieän ñaïi nhaát treân theá giôùi”.Nhöng noùi veà con ngöôøi thì phaûi thaúng thaén thöøa nhaän raèng,nhaân söï ñieàu haønh vaø taùc nghieäp treân thò tröôøng chöùng khoaùn cuûa VN coøn quaù non nôùt veà ngheà nghieäp vaø kinh nghieäm so vôùi caùc TTCK khaùc trong khu vöïc. Caùc saøn giao dòch trieàn mieân vaéng khaùch; quaù nöûa nhaø ñaàu tö thua loã vaø rôøi boû TTCK. Con soá thoáng keâ cuûa TTGDCK laø soá taøi khoaûn ñaõ môû treân TTCK leân tôùi gaàn 20.000, nhöng thöïc chaát löôïng giao dòch chæ moät vaøi tyû ñoàng/ngaøy dieãn ra gaàn moät naêm qua, deã daøng nhaän thaáy, soá taøi khoaûn ñang hoaït ñoäng chæ coøn vaøi traêm, khoâng theå ño baèng ñôn vò nghìn. Theo ñaùnh giaù cuûa oâng Traàn Du lòch,Vieän tröôûng Vieän kinh teá TP.HCM thì TTCK Vieät Nam coøn phaùt trieån ôû möùc ñoä raát thaáp, nhöõng chæ tieâu phaùt trieån cô baûn cuûa TTCK chöa ñöôïc theå hieän moät caùch roõ neùt. Coù moät thöïc teá ñaùng baùo ñoäng laø caøng ñöa theâm coå phieáu vaøo thì danh saùch coå phieáu ít coù giao dòch ngaøy caøng nhieàu leân. Ñoäi nguõ chuyeân nghieäp cuûa TTCK laø caùc coâng ty chöùng khoaùn (CTCK) tuy coù taêng veà soá löôïng (13 coâng ty),nhöng chaát löôïng laïi khoâng coù chuyeån bieán ñaùng keå. Trong 5 chöùc naêng hoaït ñoäng, caùc CTCK vaãn chuû yeáu kinh doanh baèng hoaït ñoäng moâi giôùi (hình thöùc kinh doanh ñôn giaûn nhaát) vaø haàu nhö khoâng theå töï nuoâi soáng baèng chính ngheà cuûa mình. Caùc nghieäp vuï chính nhö baûo laõnh phaùt haønh, tö vaán ñaàu tö chöùng khoaùn coøn bò boû ngoû, bôûi ngay caû caùc CTCK cuõng chöa ñuû “duõng khí” boû voán kinh doanh coå phieáu thì khoâng theå phaùt treåin maûng hoaït ñoäng naøy. Theo goùc nhìn cuûa oâng Huy Nam, chuyeân vieân kinh teá taïi TP.HCM, thôøi gian qua, nhieàu CTCK daõ toû ra naêng ñoäng, nhöng gaàn nhö hoï môùi “thöïc haønh chöùc naêng”, xoay sôû kieám soáng, chöù chöa coù khai thaùc chieàu saâu nghieäp vuï vaø laøm dòch vuï chuyeân ngaønh chöùng khoaùn. Cung caùch ñieàu haønh, quaûn lyù TTCK cuõng khoâng coù chuyeån bieán roõ neùt, maø cuï theå laø coøn mang tính thuï ñoäng, chöa ñi saâu, ñi saùt vôùi dieãn bieán cuûa thò tröôøng. Theo ñaùnh giaù cuûa nhaø ñaàu tö, caùc nhaø quaûn lyù TTCK hieän nay vaãn chæ chuù taâm ñeán vieäc ñöa haøng hoaù vaøo nieâm yeát, haàu nhö khoâng quan taâm ñeán nhöõng dieãn bieán thöôøng nhaät cuûa TTCK. Thöïc ra, vieäc theo doõi vaø laøm trong saïch nhöõng dieãn bieán thöôøng nhaät treân TTCK laø raát quan troïng ñeå taïo nieàm tin ñoái vôùi ngöôøi tham gia. Tuy nhieân, ngay ñaïi dieän cô quan quaûn lyù TTCK ñaõ töøng thöøa nhaän raèng, coâng taùc thanh tra, giaùm saùt treân TTCK coøn nhieàu yeáu keùm. Vôùi moät thöïc löïc nhö vaäy, vieäc ñaàu tö xaây döïng moät TTGDCK coù heä thoáng giao dòch hieän ñaïi nhaát theá giôùi lieäu coù giuùp Vieät Nam troãi daäy hay khoâng? Theo quyeát dònh soá 163/2003/QÑ-TTg ngaøy 5/8/2003 Thuû töôùng Chính Phuû ñeà ra moät soá chæ tieâu phaùt trieån TTCK Vieät Nam nhö sau: ñöa quy moâ TTCK töø 2-3% GDP naêm 2005 leân 10-15% naêm 2010. Beân caïnh ñoù, ñeå chuaån bò cho quaù trình hoäi nhaäp TTCK, ngaøy 27/7/2004 vöøa qua, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ kí Baûn thoaû thuaän veà “Keát noái thò tröôøng taøi chính” vôùi Singapore, trong ñoù ñeà caäp 4 noäi dung chính: töøng böôùc keát noái TTCK Vieät Nam vôùi Sôû giao dòch chöùng khoaùn Singapore; nieâm yeát moät soá coâng ty cuûa Vieät Nam treân TTCK cuûa Singapore; phaùt trieån thò tröôøng giao dòch haøng hoaù töông lai; ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc trong lónh vöïc taøi chính vaø thò tröôøng voán. Quaù trình hoäi nhaäp trong töông lai cuûa TTCK Vieät Nam laø ñieàu khoâng theå khaùc, nhöng ñeán bao giôø chuùng ta môùi coù theå lieân keát, hoäi nhaäp? Caâu hoûi naøy chöa tìm ñöôïc caâu traû lôøi, ít nhaát laø trong cuoäc hoäi thaûo treân. V/ KEÁT LUAÄN Vieäc TTCK Haø Noäi ñöôïc khai tröông seõ giuùp cho TTCK cuûa Vieät Nam theâm phaàn khôûi saéc. Maët khaùc vieäc coå phaàn hoaù cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc cuõng nhö vieäc cho pheùp caùc ngaân haøng thöông maïi Nhaø nöôùc vaø caùc nhaân haøng thöông maïi coå phaàn ñöôïc nieâm yeát coå phaàn cuûa mình leân saøn chöùng khoaùn seõ giuùp cho TTCK ñöôïc theâm nhieàu haøng hoaù nhôø theá maø vieäc giao dòch seõ soâi ñoäng. Ngöôøi mua coù nhieàu cô hoäi ñeå löïa choïn ñaàu tö vaø vieäc huy ñoäng voán qua TTCK seõ giuùp cho vieäc huy ñoäng voán phuïc vuï cho vieäc saûn xuaát kinh doanh theâm phaàn thuaän lôïi. Chuùng ta mong ñôïi TTCK Vieät Nam seõ laøm toát ñöôïc vai troø cuûa mình cho neàn kinh teá cuûa ñaát nöôùc nhaát laø trong giai ñoaïn “Hoäi nhaäp” hieän nay. Chuùng ta cuõng mong ñôïi caùc giôùi höõu quan taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho trung taâm chöùng khoaù ñöôïc phaùt trieån vaø Chính phuû seõ ñaøo taïo ñöôïc nhieàu chuyeân vieân cho TTCK.