Thiết kế bộ dập khuôn và xưởng dập vỏ xe minibus 6 - 8 chổ ngồi

ch−¬ng tr×nh s¶n xuÊt rÊt nhá vµ hÖ sè sö dông m¸y thÊp qu¸. V× x−ëng ta ®ang thiÕt kÕ lµ x−ëng dËp tÊm cì trung b×nh nªn ta ¸p dông chÕ ®é lµm viÖc 2 ca vµ dïng ca 3 vµo viÖc tu söa. Vèn thêi gian cña ph©n x−ëng gåm vèn thêi gian cña thiÕt bÞ vµ vèn thêi gian cña c«ng nh©n ®−îc ph©n lµm hai lo¹i vèn: vèn thêi gian danh nghÜa vµ vèn thêi gian thùc tÕ. Riªng vèn thêi gian thùc tÕ cña thiÕt bÞ phô thuéc vµo møc ®é phøc t¹p cña söa ch÷a, vµo thêi gian dõng m¸y ®Ó söa ch÷a cho nªn sÏ ph¶i cã quy ®Þnh riªng cho tõng lo¹i m¸y. 3.2.2. TÝnh to¸n sè l−îng thiÕt bÞ vµ nh©n lùc Cã thÓ tÝnh to¸n sè l−îng thiÕt bÞ vµ nh©n lùc theo hai ph−¬ng ph¸p: ph−¬ng ph¸p tæng qu¸t vµ ph−¬ng ph¸p chi tiÕt. Ph−¬ng ph¸p tæng qu¸t th−êng dïng Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 66 - trong giai ®o¹n thiÕt lËp nhiÖm vô thiÕt kÕ. Ph−¬ng ph¸p chi tiÕt ®−îc dïng ®Ó hoµn thiÖn thiÕt kÕ hay khi thiÕt kÕ thi c«ng. Ph−¬ng ph¸p thiÕt kÕ tæng hîp cã thÓ thùc hiÖn c¨n cø vµo chi tiÕt ®¹i biÓu. Muèn vËy ta ph¶i sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n nhãm chi tiÕt theo tÝnh ®ång nhÊt vÒ c«ng nghÖ. Mçi nhãm chi tiÕt sÏ bao gåm c¸c chi tiÕt t−¬ng ®èi gièng nhau vÒ kÕt cÊu, vÒ h×nh d¸ng h×nh häc, kÝch th−íc vµ c¸c dÊu hiÖu kh¸c. Chi tiÕt ®¹i biÓu lµ chi tiÕt cã nhiÒu dÊu hiÖu chung cña nhãm. Ng−êi thiÕt kÕ ph¶i lËp quy tr×nh c«ng nghÖ cho chi tiÕt ®¹i biÓu, lµm phiÕu c«ng nghÖ vµ ®Þnh møc thêi gian gia c«ng (®· tr×nh bµy ë phÇn 2). Khi x¸c lËp ®Þnh møc thêi gian gia c«ng ta cã thÓ c¨n cø vµo ®Þnh møc chung cña nhµ n−íc ban hµnh, hoÆc c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu ®Þnh møc lao ®éng c¸c chi tiÕt t−¬ng tù ë nh÷ng xÝ nghiÖp cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt t−¬ng tù. TiÕp theo sÏ x¸c ®Þnh tæng sè lao ®éng theo c¸c c«ng viÖc vµ bËc thî cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc, tæng sè giê m¸y cña c¸c lo¹i m¸y tham gia gia c«ng chi tiÕt ®¹i biÓu Êy. Nh©n c¸c sè liÖu nhËn ®−îc víi sè l−îng chi tiÕt cã trong nhãm cña chi tiÕt ®¹i biÓu Êy, l¹i nh©n víi sè l−îng h»ng n¨m cña chóng, ta cã thÓ nhËn ®−îc sè liÖu vÒ giê ng−êi, giê m¸y cÇn thiÕt ®Ó gia c«ng chi tiÕt cña mét nhãm. Céng c¸c sè liÖu t−¬ng øng cña c¸c nhãm l¹i, ta thu ®−îc c¸c sè liÖu cho toµn bé danh môc chi tiÕt ®−îc chÕ t¹o trong x−ëng. Muèn tÝnh ®−îc sè l−îng thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó gia c«ng toµn bé danh môc chi tiÕt cña ph©n x−ëng ta ph¶i céng vµo sè giê m¸y cÇn thiÕt, tÝnh ®−îc ë trªn, víi thêi gian dõng m¸y ®Ó thay khu«n. NghÜa lµ nÕu ta gäi vèn thêi gian cÇn thiÕt (giê m¸y) cho mçi lo¹i m¸y ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch lµ T, bao gåm thêi gian c«ng nghÖ Tcn ®−îc tÝnh to¸n tõ nhãm chi tiÕt vµ thêi gian dõng m¸y ®Ó thay khu«n Ttk, ta cã: T = Tcn + Ttk Trong ®ã thêi gian dõng m¸y ®Ó thay khu«n ®−îc tÝnh to¸n phô thuéc vµo thêi gian th¸o l¾p mét bé khu«n vµ tæng sè lÇn thay khu«n trong mét n¨m trªn thiÕt bÞ ®ã. Tæng sè lÇn thay khu«n trong mét n¨m ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 67 - Ttk = ttk.n.m.f. 60 1 . Trong ®ã: ttk – Thêi gian th¸o l¾p mét bé khu«n.. n – Sè l−îng chi tiÕt trong danh môc trªn m¸y ®ang xÐt. m – Sè l−îng nguyªn c«ng trung b×nh cña mçi chi tiÕt. f – Sè ®ît dËp tÝnh to¸n trong mét n¨m. Ta xem trung b×nh mçi lÇn dËp vµ cho ph«i vµo dËp lµ 1 phót, mçi chi tiÕt trung b×nh lµ 3 lÇn dËp (sè nguyªn c«ng trung b×nh) tõ ®ã ta cã thêi gian c«ng nghÖ trong mét n¨m: §èi víi m¸y 500 tÊn, ta ph©n ra ®−îc 290 chi tiÕt dËp trªn lo¹i m¸y nµy => Tcn = 60 001.290.3.10 = 14500 (giê) ttk =130+50 =180 (phót) (theo b¶ng 33, [1]). n = 290 (chi tiÕt) m = 3 f = 24 (®ît) (theo b¶ng 31, [1]) . => Ttk = 180.290.3.24. 60 1 = 62640 (giê) T = Tcn + Ttk = 14500 + 62640 = 77140 (giê) §èi víi m¸y 800 tÊn ta ph©n ra ®−îc 4 chi tiÕt dËp trªn m¸y nµy Suy ra: Tcn = 60 1.4.3.1000 = 200 (giê) ttk =170 + 65 = 235 (phót) (theo b¶ng 33, [1]). n = 4 (chi tiÕt) m = 3 f = 24 (®ît) (theo b¶ng 31, [1]). Suy ra: Ttk = 235.4.3.24. 60 1 = 1128 (giê) Nh− vËy: T = Tcn + Ttk = 200 + 1128 = 1328 (giê) Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 68 - Muèn x¸c ®Þnh sè l−îng thiÕt bÞ ta chØ cÇn lÊy sè giê m¸y cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña tõng lo¹i m¸y, cì m¸y chia cho vèn thêi gian thùc tÕ cña nã: Att = F T Trong ®ã: Att – Sè l−îng m¸y tÝnh to¸n. F – Vèn thêi gian thùc tÕ cña thiÕt bÞ. F = 3830 (giê) (Tra theo b¶ng 32, [1]). §èi víi m¸y 500 tÊn: Att = 3830 77140 = 20,14 . Chän sè l−îng m¸y lµ 20 m¸y 500 tÊn §èi víi m¸y 800 tÊn: Att = 3830 1328 = 0,34. Chän sè l−îng m¸y lµ 1 m¸y 800 tÊn. Sè l−îng c«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh cã thÓ x¸c ®Þnh c¨n cø vµo sè giê m¸y vµ mËt ®é c«ng nh©n lµm viÖc trªn m¸y ®ã: ZF T.mZ = Trong ®ã: Z – Sè l−îng c«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh (c«ng nh©n ®øng m¸y dËp). m – MËt ®é c«ng nh©n lµm viÖc trªn m¸y. m = 2 (ng−êi) trªn m¸y 500T, m = 3 trªn m¸y 800T (theo b¶ng 34, [1]). FZ – vèn thêi gian thùc tÕ cña c«ng nh©n. LÊy b»ng F/2 => Fz = 3830/2 = 1915 (giê). Ta cã: ZF T.mZ = 1915 77140.2= 1915 1328.3+ = 81,2 Chän sè c«ng nh©n lµ: 82 (ng−êi). Trong tr−êng hîp cÇn ph¶i tÝnh to¸n s¬ bé vµ yªu cÇu nhanh chãng ta cã thÓ tÝnh to¸n sè l−îng thiÕt bÞ vµ c«ng nh©n c¨n c− vµo kinh nhgiÖm ë c¸c nhµ m¸y ®ang ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt gÇn gièng víi ph©n x−ëng ®ang thiÕt kÕ. Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 69 - Khi cÇn tÝnh to¸n chi tiÕt h¬n ta ph¶i sö dông ®Õn c¸c phiÕu c«ng nghÖ vµ c¸c ®Þnh møc thêi gian gia c«ng. HoÆc nÕu kh«ng cã phiÕu c«ng nghÖ th× Ýt nhÊt ph¶i cã b¶ng thèng kÕ quy tr×nh c«ng nghÖ cña c¸c chi tiÕt ®−îc gia c«ng trong ph©n x−ëng. Trong c¸c tÝnh to¸n sè l−îng thiÕt bÞ hoÆc ph©n tÝch c¸c tÝnh to¸n t−¬ng tù ng−êi ta th−êng dïng hai chØ tiªu: 1) HÖ sè phô t¶i thiÕt bÞ lµ tû sè gi÷a sè giê m¸y cÇn thiÕt ®Ó thùc hiªn ch−¬ng tr×nh s¶n xuÊt vµ tæng thêi gian thùc tÕ cña c¸c thiÕt bÞ tÝnh to¸n. 2) HÖ sè sö dông thiÕt bÞ lµ tû sè gi÷a sè giê m¸y cÇn thiÕt ®Ó thùc hiªn ch−¬ng tr×nh s¶n xuÊt vµ tæng vèn thêi gian danh nghÜa cña c¸c m¸y tÝnh to¸n. Khi tÝnh to¸n thiÕt bÞ cho d©y chuyÒn tù ®éng cÇn chó ý r»ng d©y chuyÒn tù ®éng chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn khi thêi gian thùc hiÖn nguyªn c«ng c«ng nghÖ ë mçi vÞ trÝ lµm viÖc cña d©y chuyÒn ph¶i gièng nhau. Yªu cÇu nµy ph¶i ®−îc chó ý khi lËp quy tr×nh c«ng nghÖ, nghÜa lµ cÇn ph¶i chän: n¨ng suÊt lao ®éng cña m¸y dËp. KÕt cÊu khu«n vµ c¸c c¬ cÊu phôc vô kh¸c sao cho thêi gian thùc hiÖn c¸c b−íc c«ng nghÖ ë c¸c vÞ trÝ ph¶i thËt gÇn víi nhÞp ®é chung cña c¶ d©y chuyÒn. Sè l−îng c«ng nh©n (trong c¸c tÝnh to¸n chi tiÕt) cÇn ph¶i tÝnh riªng cho tõng chuyªn m«n vµ chän bËc thî theo c«ng viÖc trªn c¬ së c¸c chØ tiªu thêi gian, ®Þnh møc vÒ yªu cÇu tay nghÒ ®· ghi trong c¸c phiÕu c«ng nghÖ hoÆc c¸c b¶ng thèng kª c«ng nghÖ. Trong mäi ph©n x−ëng thiÕt kÕ míi c¸c ®Þnh møc vÒ lao ®éng cho mét s¶n phÈm míi bao giê còng ph¶i thÊp h¬n ®Þnh møc cña ph©n x−ëng cò. §iÒu ®ã cã thÓ gi¶i thÝch b»ng viÖc ®−a c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®ã vµ viÖc tæ chøc s¶n xuÊt hîp lý h¬n. Muèn x¸c ®Þnh ®−îc sù chªnh lÖch vÒ chØ tiªu lao ®éng nµy ta ph¶i c¨n cø vµo tèc ®é thay ®æi ®Þnh møc Êy ë c¸c xÝ nghiÖp ®ang s¶n xuÊt trong vßng vµi ba n¨m. Trong c¸c x−ëng dËp tÊm viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cã thÓ ®−îc thùc hiªn b»ng c¸ch sö dông thiÕt bÞ cã tèc ®é cao vµ t¨ng hÖ sè sö dông thiÕt bÞ. ViÖc t¨ng tèc ®é thiÕt bÞ nhiÒu khi kh«ng lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhiÒu v× trong c¸c x−ëng dËp kh«ng tù ®éng Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 70 - ho¸ thêi gian gia c«ng phô thuéc vµo thao t¸c cña c«ng nh©n lµ chÝnh. Muèn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cÇn ph¶i tæ chøc chç lµm viÖc hîp lý, thiÕt kÕ khu«n thuén lîi cho thao t¸c. Trong c¸c ph©n x−ëng tù ®éng hoÆc b¸n tù ®éng th× râ rµng lµ tèc ®é thiÕt bÞ ®ãng vai trß chñ yÕu, sau ®ã lµ ®é bÒn khu«n vµ viÖc ®¬n gi¶n ho¸ c«ng t¸c thay khu«n, chØnh khu«n. ViÖc tÝnh ®Þnh møc lao ®éng ë c¸c ph©n x−ëng dËp tÊm kh«ng tù ®éng ho¸ gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ Ýt khi tÝnh to¸n ®−îc chÝnh x¸c. Ta ph¶i lÊy c¸c sè liÖu thèng kª tõ s¶n xuÊt lµ sè liÖu c¬ së cho tÝnh to¸n sè l−îng m¸y vµ c«ng nh©n. Tõ n¨ng suÊt lao ®éng ta cã thÓ tÝnh ®−îc ®Þnh møc thêi gian gia c«ng mçi chi tiÕt theo c¸c nguyªn c«ng c«ng nghÖ cña nã, trong ®ã, tuú theo yªu cÇu cña c«ng viÖc, ta cã thÓ ph©n theo ngµnh nghÒ vµ theo bËc thî cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc. Do ®ã, chóng ta ph¶i lËp biÓu c«ng nghÖ cho mçi chi tiÕt. Mçi chi tiÕt ta ghi vµo mét hµng ngang, trªn c¸c cét däc ghi ngµnh nghÒ vµ bËc thî cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc. Cuèi cïng, khi céng c¸c cét däc l¹i theo toµn bé chi tiÕt ®−îc gia c«ng trong ph©n x−ëng, ta sÏ thu ®−îc yªu cÇu vÒ giê c«ng cho mçi lo¹i ngµnh nghÒ vµ mçi lo¹i bËc thî. §èi víi mçi lo¹i c«ng nh©n ta ¸p dông c«ng thøc tÝnh tæng qu¸t sÏ t×m ®−îc sè l−îng yªu cÇu. Sau khi x¸c ®Þnh ®−îc sè l−îng c«ng nh©n chÝnh ta cã thÓ tÝnh c¸c thµnh phÇn c«ng nh©n viªn kh¸c theo tû lÖ phÇn tr¨m tuú thuéc vµo l−îng c«ng nh©n chÝnh lµm viÖc trong x−ëng (tøc lµ quy m« s¶n xuÊt) vµ tÊt nhiªn vµo møc ®é c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ cña ph©n x−ëng, vµo d¹ng s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm riªng cña tõng ph©n x−ëng. Muèn cã c¸c sè liÖu chÝnh x¸c th−êng ph¶i tham kh¶o nhiÒu sè liÖu thèng kª cña c¸c ph©n x−ëng cã tÝnh chÊt t−¬ng tù. 3.3. X¸c ®Þnh sè l−îng khu«n. Thêi gian lµm viÖc cña mçi bé khu«n phô thuéc vµo vËt liÖu gia c«ng, vËt liÖu chÕ t¹o khu«n vµ chÕ ®é gia c«ng (c¬, lý, ho¸, nhiÖt…) bé khu«n ®ã. Trong mçi bé khu«n ®é bÒn cña mçi chi tiÕt c«ng t¸c ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn tuæi thä cña khu«n. C¸c d¹ng háng th−êng gÆp cña khu«n lµ mßn, gÉy, mÎ c¸c chi tiÕt Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 71 - c«ng t¸c, c¸c chi tiÕt c«ng nghÖ (lo xo, ®Öm, chèt, ®Èy…). C¸c d¹ng háng Ýt gÆp lµ háng khèi khu«n vµ trô dÉn h−íng. Tuæi thä trung b×nh cña c¸c lo¹i khu«n ®−îc thèng kª theo (b¶ng 37, [2] ). §é bÒn khu«n gi÷a hai kú b¶o d−ìng ®èi víi lo¹i khu«n cã kÝch th−íc trung b×nh lµ: 15.1000 = 15000 (lÇn dËp). §Ó ®¹t ®−îc s¶n l−îng hµng n¨m mçi khu«n cÇn dËp 1000 lÇn. So s¸nh víi sè liÖu trªn ta thÊy sè khu«n chÝnh ®Ó ®¹t s¶n l−îng trong mét n¨m lµ: 3*294 = 782 (khu«n). Sè l−îng khu«n trong x−ëng bao gåm khu«n chÝnh vµ khu«n dù tr÷. Khu«n chÝnh ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc hÕt b»ng sè nguyªn c«ng c«ng nghÖ cña tÊt c¶ c¸c chi tiÕt dËp trong x−ëng (mçi nguyªn c«ng mét bé khu«n). §èi víi chi tiÕt cã s¶n l−îng lín, ph¶i dËp liªn tôc trªn mét hoÆc nhiÒu m¸y th× l¹i cÇn nhiÒu khu«n h¬n. tr−íc hÕt nÕu chi tiÕt cïng mét lóc dËp trªn nhiÒu m¸y th× cø mçi m¸y cã mét bé khu«n chÝnh, trªn nh÷ng m¸y ph¶i dËp liªn tôc l©u h¬n ®é bÒn cña mét bé khu«n th× ®Ó ®¶m b¶o cho m¸y lµm viÖc liªn tôc ®−îc cÇn ph¶i cã Ýt nhÊt mét bé khu«n dù tr÷ ®Ó trong khi khu«n chÝnh ®ang söa ch÷a th× l¾p khu«n dù tr÷ lªn dËp. Trong tr−êng hîp söa ch÷a phøc t¹p, l©u h¬n tuæi thä cña bé khu«n dù tr÷ th× ph¶i cã hai hoÆc ba khu«n dù tr÷. Theo b¶ng 38, [2], cø mét bé khu«n ta chän mét khu«n dù tr÷ vËy sè khu«n dù tr÷ lµ 782 khu«n. Suy ra sè l−îng khu«n cÇn cã lµ: 2x782 = 1564 (khu«n). Sau khi tÝnh to¸n ®−îc sè l−îng khu«n ta ph¶i ph©n lo¹i khu«n theo møc ®é phøc t¹p vµ theo ®Æc ®iÓm khu«n, vÝ dô khu«n c¾t, khu«n ®ét, vuèt, khu«n liªn tôc. Thèng kª c¸c lo¹i khu«n theo tõng nhãm, tõng lo¹i, ta t×m lÊy mçi nhãm mét khu«n tiªu biÓu vÒ gi¸ thµnh, vÒ kÝch th−íc bao, träng l−îng. C¨n cø vµo c¸c sè liÖu nµy mµ thiÕt kÕ kho chøa khu«n, gi¸ ®ì khu«n, ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn khu«n,... Sau khi biÕt ®−îc sè l−îng khu«n ta cÇn tÝnh vèn ®Çu t− cho mét lo¹t khu«n ®Çu tiªn, chän c«ng nghÖ chÕ t¹o khu«n phï hîp vµ thiÕt kÕ bé phËn tu söa khu«n Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 72 - trong ph©n x−ëng, cung cÊp sè liÖu cho thiÕt kÕ ph©n x−ëng dông cô cña nhµ m¸y. 3.4. X¸c ®Þnh l−îng tiªu hao nguyªn liÖu, l−îng vËn chuyÓn vµ thiÕt kÕ kho trong ph©n x−ëng 3.4.1. X¸c ®Þnh nh÷ng sè liÖu thiÕt kÕ (nguyªn vËt liÖu chÝnh phô, c©n b»ng nguyªn vËt liÖu vµ l−îng vËn chuyÓn) Nguyªn vËt liÖu chÝnh trong c¸c ph©n x−ëng dËp tÊm lµ thÐp tÊm, d¶i, b¨ng, thanh, thÐp c¸n ®Þnh h×nh c¸c lo¹i m¸c thÐp kh¸c nhau, hoÆc vËt liÖu kh¸c nh− kim lo¹i mÇu vµ hîp kim mÇu. Ngoµi ra cßn sö dông c¸c lo¹i vËt liÖu phi kim lo¹i nh− giÊy, c¸c t«ng, b×a Ðp, tÊm ami¨ng, phÝp, nhùa,... HiÖn nay ng−êi ta th−êng tÝnh to¸n tiªu hao nguyªn vËt liÖu theo träng l−îng, nghÜa lµ tÝnh ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cho mét chi tiÕt hoÆc cho mét bé chi tiÕt, sau ®ã nh©n víi s¶n l−îng trong ch−¬ng tr×nh s¶n xuÊt c¶ n¨m mµ t×m ra nhu cÇu vÒ nguyªn vËt liÖu cho x−ëng. Tuy vËy viÖc t×m ra träng l−îng mçi chi tiÕt gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. NÕu ta c¨n cø vµo thiÕt kÕ råi tÝnh to¸n diÖn tÝch ph«i vµ do c¸ch pha ph«i thÝch hîp t×m ra hÖ sè sö dông kim lo¹i th× kÕt qu¶ tÝnh to¸n th−êng kh«ng ®óng dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm trong viÖc tÝnh to¸n thiÕt kÕ ph©n x−ëng sau nµy. §Ó thiÕt kÕ s¬ bé c¸c kho chøa trong ph©n x−ëng nh− kho chøa nguyªn vËt liÖu, kho trung gian chøa b¸n thµnh phÈm vµ thµnh phÈm vµ tÝnh l−îng vËn chuyÓn mét c¸ch kh¸i qu¸t, ta ®· cã thÓ sö dông ngay c¸c sè liÖu ghi trong mÉu trªn. Khi thiÕt kÕ tØ mØ ta ph¶i c¨n cø vµo phiÕu c«ng nghÖ, tÝnh l¹i yªu cÇu ph«i theo dung sai trªn, quy ra träng l−îng vµ thiÕt lËp phiÕu yªu cÇu nguyªn vËt liÖu tØ mØ h¬n, tøc lµ ph¶i ghi riªng thµnh tõng chñng lo¹i vËt liÖu, quy c¸ch kÝch th−íc vµ sè l−îng. Sau ®ã tæng hîp l¹i theo luång cung cÊp ®Ó thµnh lËp phiÕu yªu cÇu vËn chuyÓn ®Õn x−ëng. Nguyªn vËt liÖu phô cÇn thiÕt cho ph©n x−ëng th−êng ®−îc tÝnh mét c¸ch tæng qu¸t theo c¸c ®Þnh møc chung cho viÖc b¶o qu¶n vµ sö dông c¸c thiÕt bÞ. Tra (b¶ng 39,[2] ). Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 73 - 3.4.2. X¸c ®Þnh thµnh phÇn vµ diÖn tÝch c¸c kho trong ph©n x−ëng C¨n cø vµo nhiÖm vô c¸c kho ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc sè l−îng c¸c lo¹i kho vµ diÖn tÝch cña chóng. Trong ph©n x−ëng th−êng cã hai lo¹i kho : - Kho chung cña toµn x−ëng nh− kho nguyªn vËt liÖu, kho thµnh phÈm hoÆc kho khu«n chung. - Kho riªng cña c¸c bé phËn gåm toµn bé c¸c kho chøa b¸n thµnh phÈm (kho trung gian) vµ c¸c kho khu«n riªng, kho dông cô riªng. DiÖn tÝch kho phô thuéc vµo sè l−îng, kÝch th−íc c¸c vËt liÖu, dông cô, khu«n mÉu cÇn b¶o qu¶n trong kho. Sè l−îng cña chóng ta ®· biÕt c¸ch x¸c ®Þnh ë trªn. Muèn tÝnh diÖn tÝch c¸c lo¹i kho ta c¨n cø vµo t¶i träng riªng trªn 1m2 diÖn tÝch kho (b¶ng 40, [2]). T¶i träng riªng cña nÒn lµ ®Æc tr−ng cho hÖ sè sö dông h÷u hiÖu cña chiÒu cao nhµ vµ mËt ®é xÕp ®Æt trªn mÆt nÒn. ChiÒu cao tèi ®a khi xÕp c¸c chi tiÕt thµnh phÈm trong kho kh«ng v−ît qu¸ 2÷2,5m ®Ó tr¸nh tr−êng hîp bÞ ®æ. C¸c chi tiÕt trang trÝ nh− mui xe, cöa xe,... cã kÝch th−íc lín cÇn chøa trong c¸c thïng chøa ®Æc biÖt tr¸nh cä s¸t hoÆc xÕp qu¸ cao sÏ bÞ bÑp do chÝnh träng l−îng cña chóng. Tuú theo c¸ch tæ chøc s¾p xÕp kho. Ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®−îc sö dông trong ph©n x−ëng, c¸c trang thiÕt bÞ kh¸c phôc vô xÕp dì kho mµ ta ph¶i céng thªm mét l−îng diÖn tÝch ngoµi gi¸ trÞ tÝnh ®−îc theo t¶i träng riªng ra. L−îng diÖn tÝch thªm nµy ®−îc tÝnh theo phÇn tr¨m diÖn tÝch kho vµ dïng ®Ó tæ chøc ®−êng vËn chuyÓn trong néi bé kho: khi ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn trong kho lµ c¸c lo¹i xe b¸nh lèp nh− xe rïa ®iÖn, m¸y kÐo b¸nh lèp,... th× phÇn diÖn tÝch thªm ®Ó lµm ®−êng vËn chuyÓn lÊy bng 100% diÖn tÝch kho tÝnh theo t¶i träng riªng, khi dïng b¨ng t¶i th× t¨ng thªm 50%, khi dïng cÇn trôc, dÇm trôc t¨ng thªm 30%. Khèi l−îng kim lo¹i n»m trong c¸c kho phô thuéc vµo thêi gian cÇn thiÕt ph¶i ®¶m b¶o cho x−ëng lµm viÖc víi sè nguyªn vËt liÖu dù tr÷. L−îng dù tr÷ b¸n Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 74 - thµnh phÈm (chi tiÕt thµnh phÈm xuÊt x−ëng ®Ó chuyÓn sang ph©n x−ëng l¾p r¸p) phô thuéc vµo sè ®ît s¶n xuÊt trong mét n¨m . Trong b¶ng 41, [2], cho ta c¸c sè liÖu vÒ ®Þnh møc dù tr÷ nguyªn vËt liÖu vµ b¸n thµnh phÈm trong c¸c kho cña ph©n x−ëng dËp tÊm.. Trong c¸c kho chøa b¸n thµnh phÈm ngoµi l−îng hµng dù tr÷ cho l¾p r¸p ph¶i tÝnh thªm l−îng dù tr÷ phßng khi bé phËn nµo ®ã cña ph©n x−ëng ngõng ho¹t ®éng do cã sù cè hay do cung cÊp nguyªn vËt kiÖu kh«ng kÞp. L−îng dù tr÷ nµy phô thuéc t×nh h×nh cô thÓ cña x−ëng, ph¶i c¨n cø vµo kinh nghiÖm cña xÝ nghiÖp ®ang s¶n xuÊt mµ xÐt ®o¸n. L−îng dù tr÷ trong kho vËt liÖu phô th−êng tÝnh kho¶ng 1÷3 th¸ng (phô thuéc ®Æc tÝnh vËt liÖu, l−îng sö dông hµng ngµy vµ ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n). §èi víi c¸c ho¸ chÊt ®éc h¹i nh− axit, xót,... ta ph¶i chó ý ®Õn an toµn lao ®éng khi thiÕt kÕ kho chøa chóng. Kho dông cô, khu«n mÉu, ®å g¸, dông cô ®o,... ®−îc tÝnh to¸n trªn c¬ së ®Æc thï cña tõng lo¹i mét vµ l−îng dù tr÷ cÇn thiÕt. C¸c khu«n nhá cã thÓ ®Ó trªn gi¸, khu«n lín ®Ó trªn bÖ b»ng gç hoÆc b»ng kim lo¹i, ph¶i tÝnh ®é bÒn khi thiÕt kÕ gi¸ ®ì khu«n hoÆc bÖ ®ì khu«n. ë mét sè nhµ m¸y s¶n xuÊt hµng lo¹t nhá, khu«n nhiÒu vµ hÖ sè sö dông khu«n thÊp (nhiÒu mÆt hµng mµ s¶n l−îng cña lo¹i hµng l¹i nhá) ®Ó tiÕt kiÖm diÖn tÝch kho khu«n ng−êi ta cã thÓ b¶o qu¶n khu«n b»ng c¸ch ®Æt chóng chång lªn nhau. C¸ch b¶o qu¶n khu«n nh− vËy kh«ng tèt v× khu«n chång lªn nhau dÔ g©y háng khu«n ngay khi xÕp, rì khu«n, muèn lÊy khu«n tõ kho ra mÊt rÊt nhiÒu thêi gian t×m kiÕm vµ ph¶i chuyÓn ®i nhiÒu khu«n trªn míi lÊy ®−îc khu«n d−íi. C¸ch b¶o qu¶n nµy rÊt l¹c hËu, ta kh«ng nªn sö dông réng r·i. Muèn tÝnh diÖn tÝch kho khu«n ta ph¶i ph©n lo¹i khu«n theo c¸c ®Æc ®iÓm b¶o qu¶n chóng, c¨n cø vµo sè liÖu thèng kª c¸c ®Þnh møc diÖn tÝch b¶o qu¶n chóng cho mçi bé khu«n (b¶ng 42, [2]). Khi biÕt ®−îc sè l−îng c¸c lo¹i khu«n vµ chän ®−îc ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n hîp lý (xÕp 1 líp, nhiÒu líp, ®Ó trªn gi¸,...) ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc diÖn tÝch kho Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 75 - khu«n. T¶i träng riªng cña kho khu«n cho phÐp ®Õn 20T/m2, khu«n nhá ®−îc b¶o qu¶n trªn gi¸ cã thÓ xÕp 20 khu«n trªn 1m2. DiÖn tÝch kho b¶o qu¶n c¸c lo¹i dông cô nhá kh¸c (dông cô ®o, dông cô c¾t,...) ®−îc x¸c ®Þnh theo sè l−îng vµ kÝch th−íc cña chóng. Mçi lo¹i dông cô ®−îc chøa trong nh÷ng ng¨n héc riªng. Mçi héc chøa ®ñ l−îng dù tr÷ cÇn thiÕt. §−êng ®i vµ ®−êng vËn chuyÓn trong c¸c kho dông cô còng ®−îc tÝnh mét l−îng thªm gièng nh− ë c¸c kho chøa kh¸c, tuy nhiªn cÇn l−u ý r»ng ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn chñ yÕu cña c¸c kho khu«n lµ cÇu trôc, dÇm trôc, cã thÓ kÕt hîp cÇu, dÇm trôc víi c¸c lo¹i xe rïa hoÆc hoµn toµn dïng c¸c lo¹i xe rïa cã cÇn cÈu chuyªn dïng ®Ó vËn chuyÓn khu«n. V× diÖn tÝch cña mÆt b»ng ph©n x−ëng cßn h¹n chÕ kh«ng thÓ bè trÝ ®−îc c¸c lo¹i kho bªn trong x−ëng dËp nªn chóng ®−îc bè trÝ ®éc lËp ngoµi ph©n x−ëng nµy, kÕt hîp víi kho chung toµn nhµ m¸y sao cho thuËn tiÖn viÖc vËn chuyÓn khu«n mÉu, thµnh phÈm, b¸n thµnh phÈm, phÕ liÖu dÔ dµng. Theo ph©n tÝch ë trªn ta cã thÓ tÝnh to¸n ®−îc diÖn tÝch ph©n x−ëng c¸c lo¹i kho nµy mét c¸ch dÔ dµng. Ta cÇn chó ý r»ng khi thiÕt kÕ kho chøa thµnh phÈm, b¸n thµnh phÈm vÇ kho chøa khu«n mÉu cÇn ph¶i hîp lý sao cho khi s¾p xÕp chóng thuËn tiÖn cho viªc ®−a ra ®−a vµo, tr¸nh x©y x−íc vµ h− háng do träng l−îng cña chóng g©y ra, vµ cÇn chó ý thªm phÇn diÖn tÝch c¸c kho cã thÓ chøa ®−¬c mét l−îng dù tr÷ thµnh phÈm,vËt liÖu ®Ó b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña x−ëng ®−îc liªn tôc. 3.4.3. Ph−¬ng tiÖn n©ng chuyÓn vµ tæ chøc thu håi phÕ liÖu trong ph©n x−ëng dËp tÊm 3.4.3.1. Ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn trong ph©n x−ëng dËp tÊm Trong ph©n x−ëng dËp tÊm ta th−êng gÆp 3 lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn chÝnh sau: - Lo¹i 1 : CÇu trôc, dÇm trôc, ®−êng treo 1 ray. - Lo¹i 2 : XÝch t¶i, b¨ng t¶i. - Lo¹i 3 : C¸c lo¹i xe vËn t¶i b¸nh lèp vµ b¸nh s¾t. Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 76 - C¸c lo¹i cÇu trôc, dÇm trôc víi t¶i träng kh¸c nhau ®−îc dïng rÊt phæ biÕn trong c¸c ph©n x−ëng dËp tÊm. Ng−êi ta dïng chóng ®Ó vËn chuyÓn ph«i liÖu, s¶n phÈm, khu«n mÉu, söa ch÷a m¸y vµ thay khu«n. Do ®ã dï trong ph©n x−ëng ®· trang bÞ c¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh¸c nh− xÝch t¶i, b¨ng t¶i,... vÉn kh«ng thÓ thiÕu cÇn trôc, dÇm trôc. Sè l−îng cÇn, dÇm trôc cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh khi biÕt l−îng vËn chuyÓn hµng n¨m, t¶i träng vµ vèn thêi gian cña dÇm, cÇn trôc,... nh−ng nÕu qu¸ nhiÒu th× sÏ g©y c¶n trë lÉn nhau. Th−êng th× trong mçi dÉy nhµ dµi d−íi 150m ta chØ nªn dïng 2 cÇn trôc. Nh−îc ®iÓm cña cÇu, dÇm trôc lµ kh«ng truyÒn t¶i tõ dÉy nhµ nµy sang dÉy nhµ kh¸c ®−îc cho nªn khi dïng chóng ph¶i kÕt hîp víi nh÷ng ph−¬ng tiÖn kh¸c nh− goßng ®iÖn ®Ó chuyÓn t¶i tõ d·y nµy sang dÉy kh¸c. Ngoµi ra khi dïng cÇu, dÇm trôc còng dÔ g©y tai n¹n cho ng−êi vµ m¸y do ®øt c¸p, xÝch, t¶i r¬i xuèng lµm chÕt ng−êi ®æ m¸y. V× nh÷ng nh−îc ®iÓm Êy, trong c¸c ph©n x−ëng dËp tÊm hiÖn ®¹i rÊt Ýt dïng cÇu, dÇm trôc ®Ó chuyÓn t¶i mµ chØ dïng ®Ó söa m¸y l¾p khu«n. §−êng treo mét d©y chØ dïng ®Ó chuyÓn t¶i vµo kho vµ trong néi bé kho lµ thuËn lîi th«i. Tuy vËy ta còng cã thÓ gÆp chung lµm viÖc thay thÕ cho cÇu, dÇm trong c¸c bé phËn s¶n xuÊt ë mét vµi cung ®o¹n nhá nµo ®ã cña ph©n x−ëng dËp tÊm. C¸c lo¹i xe vËn t¶i kh«ng ray th−êng gÆp trong ph©n x−ëng dËp tÊm lµ xe rïa ®iÖn, xe «t« t¶i, xe kÐo moãc vµ c¸c lo¹i chuyển xa kh¸c. tuy nhiªn c¸c lo¹i xe t¶i, xe kÐo moãc th−êng hay dïng vËn chuyÓn liªn x−ëng nhiÒu h¬n. Nh−îc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn d−íi ®Êt lµ tèn nhiÒu diÖn tÝch lµm ®−êng vËn chuyÓn vµ ®«i khi g©y tai n¹n giao th«ng. Qua ph©n tÝch trªn ta chän ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn trong ph©n x−ëng lµ lo¹i 1: cÇu trôc, dÇm trôc, ®−êng treo mét ray. 3.4.3.2. C¬ khÝ ho¸ kh©u thu håi phÕ liÖu trong ph©n x−ëng dËp tÊm ViÖc tæ chøc thu håi phÕ liÖu trong ph©n x−ëng dËp tÊm cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong viÖc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh s¶n xuÊt. Lý do lµ phÕ liÖu trong ph©n x−ëng chiÕm tû lÖ kh¸ cao (kho¶ng 20% ÷ 30% träng l−îng ph«i) vµ rÊt cång Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 77 - kÒnh (tû träng thÊp so víi thÓ tÝch thïng chøa). Ngoµi ra phÕ liÖu trong ph©n x−ëng dËp tÊm th−êng s¾c nhän dÔ g©y s¸t th−¬ng ch©n tay. Víi nh÷ng ph©n x−ëng dËp tÊm lín, phÕ liÖu trong mét ngµy ®ªm cã thÓ lªn tíi hµng tr¨m tÊn. Do ®ã nÕu ta kh«ng tæ chøc thu håi kÞp thêi th× chØ trong vßng vµi giê lµ chóng cã thÓ chiÕm hÕt kh«ng gian trong ph©n x−ëng, kh«ng thÓ nµo cã thÓ tiÕp tôc lµm viÖc ®−îc. Tr−íc hÕt ta ph©n phÕ phÈm trong ph©n x−ëng dËp tÊm lµm hai lo¹i : - Mét lo¹i bao gåm dÇy trªn 3mm vµ c¸c lo¹i thÐp quý nh− thÐp kh«ng gØ hoÆc thÐp hîp kim hay c¸c lo¹i hîp kim mÇu. Lo¹i nµy nªn tËn dông lµm c¸c chi tiÕt nhá h¬n hay dïng chÕ t¹o c¸c mÆt hµng phô nh− dông cô nhµ ¨n ®å trang søc,... Lo¹i cßn l¹i vµ phÕ liÖu cña lo¹i mét sau khi t¸i sö dông ®−îc ®−a vµo c¸c m¸y c¾t vôn ra vµ dïng c¸c m¸y Ðp thuû lùc chuyªn dïng ®Ó ®ãng b¸nh (khi ®ãng b¸nh cã thÓ cho thªm 15% ÷ 20% phoi vôn cña ph©n x−ëng c¬ khÝ hoÆc 25% phoi d¹ng sîi). CÇn chó ý khi ®ãng b¸nh ph«i lµ kÝch th−íc c¸c b¸nh vµ träng l−îng cña nã ph¶i ®−îc khèng chÕ theo qui ®Þnh cña n¬i tiªu thô (c¸c lß nÊu thÐp). Muèn gi¶i quyÕt kh©u thu håi phÕ liÖu ta ph¶i ®ång thêi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: - Thu håi vµ ph©n lo¹i kÞp thêi. - VËn chuyÓn phÕ liÖu ®Õn n¬i c¾t vôn, ®ãng b¸nh. - DËp ngay c¸c phÕ liÖu lo¹i mét ®Ó ®ì c«ng b¶o qu¶n. - VËn chuyÓn phÕ liÖu ®· ®ãng b¸nh ra khái x−ëng. Trong c¸c ph©n x−ëng dËp tÊm ng−êi ta cã thÓ tæ chøc thu håi phÕ liÖu theo c¸c ph−¬ng ¸n sau: - Dïng c¸c thïng chøa ®Æt bªn c¹nh m¸y dËp, khi ®Çy th× dïng cÇn trôc hay c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c vËn chuyÓn ®i, thay vµo ®ã thïng kh¸c. Ph−¬ng ph¸p nµy cã møc ®é c¬ khi ho¸ kh«ng cao, c¸c thïng chøa chiÕm nhiÒu diÖn tÝch ph©n x−ëng. Tuy vËy cã −u viÖt lµ cã thÓ ph©n lo¹i phÕ liÖu rÊt ®¬n gi¶n. Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 78 - - Dïng c¸c xe ®Èy ®Æt d−íi tÇng hÇm vµ bá phÕ liÖu vµo nã qua cöa (phÔu) vµ m¸ng nghiªng. Lo¹i nµy tiÕt kiÖm ®−îc diªn tÝch ph©n x−ëng, nh−ng cã khã kh¨n lµ mçi lÇn thay thïng chøa ta ph¶i dõng m¸y hoÆc ®ãng cöa m¸ng tr−ît cho phÕ liÖu khái r¬i xuèng ®−êng ray. - Dïng b¨ng t¶i ngÇm ch¹y liªn tôc d−íi ®−êng hÇm hay tÇng hÇm, thu håi phÕ liÖu tõ c¸c m¸y (qua c¸c phÔu vµ m¸ng tr−ît) chuyÓn tíi c¸c m¸y c¾t vôn vµ ®ãng gãi. - KÕt hîp gi÷a b¨ng t¶i vµ c¸c thïng chøa víi c¸c thiÕt bÞ vËn t¶i nh− ph−¬ng ph¸p thø nhÊt. NÕu chØ dïng b¨ng t¶i th× ph©n lo¹i phÕ liÖu khã kh¨n, vµ nhiÒu khi b¨ng t¶i kh«ng thÓ thu hót ®−îc hÕt phÕ liÖu, nhÊt lµ ë mét sè m¸y nhá ®Æt ë ngoµi hµng dÉy m¸y chung. HiÖn nay ë nh÷ng nhµ m¸y hiÖn ®¹i hay gÆp ph−¬ng ¸n kÕt hîp nh− vËy. §èi víi ph©n x−ëng nµy ta chän ph−¬ng ¸n (a) v× chi phÝ ®Ó chÕ t¹o c¸c thiÕt bÞ nµy kh¸ thÊp vµ t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n, c«ng viÖc thu håi phÕ liÖu còng t−¬ng ®èi dÔ dµng. 3.5. C¸c bé phËn phôc vô s¶n xuÊt vµ c¸c bé phËn phô. 3.5.1. Bé phËn söa ch÷a khu«n. Trong c¸c ph©n x−ëng dËp tÊm cña c¸c nhµ m¸y c¬ khi chÕ t¹o m¸y th−êng cã bé phËn söa ch÷a khu«n, trong ®ã tiÕn hµnh b¶o d−ìng, tiÓu tu vµ trung tu khu«n. Trong mét sè tr−êng hîp t¹i ®©y cã thÓ chÕ t¹o ®−îc c¸c bé khu«n ®¬n gi¶n. ViÖc chÕ t¹o khu«n míi vµ ®¹i tu th−êng ®−îc thùc hiÖn ë c¸c ph©n x−ëng dông cô hay ph©n x−ëng chÕ t¹o khu«n riªng biÖt. ChØ cã ë c¸c nhµ m¸y nhá hoÆc c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng, hoÆc hîp t¸c x· th× míi tiÕn hµnh mäi viÖc chÕ t¹o, söa ch÷a khu«n ngay trong ph©n x−ëng dËp tÊm. C¨n cø vµo khèi l−îng c«ng viÖc ng−êi ta chia viÖc tu söa khu«n ra lµm 4 lo¹i : - B¶o d−ìng : bao gåm c¸c c«ng viÖc kiÓm tra khu«n, siÕt l¹i c¸c chi tiÕt kÑp chÆt bÞ láng, lau dÇu vµ mµi l¹i c¸c chi tiÕt c«ng t¸c (chµy, cèi) bi mßn, bÞ cïn, thay c¸c lß xo bÞ gÉy, c¸c tÊm ®Öm b»ng cao su bÞ háng. Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 79 - - TiÓu tu : cho phÐp thay thÕ 20% ÷ 25% c¸c chi tiÕt chÝnh vµ phô. C¸c chi tiÕt chÝnh gåm cèi, chµy, tÊm chÆn, ®Õ khu«n trªn, d−íi, trôc vµ b¹c dÉn h−íng. C¸c chi tiÕt phô lµ c¸c chi tiÕt cßn l¹i nh− tÊm g¸ cèi, g¸ chµy, lß xo, c¸c chi tiÕt kÑp chÆt,... - Trung tu : ®−îc phÐp thay thÕ 50% chi tiÕt, trong ®ã c¸c chi tiÕt phô chiÕm qu¸ b¸n. - §¹i tu : cho phÐp thay thÕ qu¸ 50% chi tiÕt kh«ng kÓ chÝnh phô hoÆc lµ thay thÕ 1 trong 2 ®Õ khu«n. Bé ph©n tu söa khu«n gåm c¸c cung ®o¹n: chuÈn bÞ nguéi, nhiÖt luyÖn, l¾p r¸p vµ ®iÒu chØnh, kiÓm tra khu«n, cã kho nguyªn vËt liÖu vµ dông cô riªng. KÝch th−íc vµ c«ng suÊt lao ®éng cña bé phËn tu söa khu«n phô thuéc vµo sè lÇn tu söa khu«n trong mét n¨m vµ c«ng lao ®éng cña c¸c lÇn tu söa. V× vËy muèn thiÕt kÕ ®−îc bé phËn tu söa ta ph¶i thèng kª lao ®éng theo mÉu (tham kh¶o b¶ng thèng kª lao ®éng söa ch÷a khu«n [2]. Sè l−îng trung tu, tiÓu tu vµ ®¹i tu ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch gÇn ®óng nh− sau : cø hai lÇn b¶o d−ìng 1 lÇn tiÓu tu, 4 lÇn b¶o d−ìng 1 lÇn trung tu, 6 ÷ 8 lÇn b¶o d−ìng 1 lÇn ®¹i tu. Tæng sè lÇn tu söa cña c¸c lo¹i khu«n ®−îc x¸c ®inh nh− sau : - Khu«n c¾t lµm b»ng vËt liÖu thÐp dông cô c¸c bon cã phÇn trô cña cèi s¾t 8mm lµ 20 lÇn b¶o d−ìng. - Còng khu«n ®ã lµm b»ng thÐp hîp kim dông cô: 25 lÇn. - Khu«n uèn, lªn vµnh, tãp khi dËp thÐp Ýt c¸cbon cã chiÒu dµy ≤ 1mm :30 lÇn. - Khu«n dËp vuèt, thµnh h×nh: 10 lÇn. - C¸c lo¹i khu«n kh¸c: 12 ÷ 15 lÇn. - Khu«n lµm b»ng chÊt dÎo: 5 ÷ 10 lÇn. C«ng lao ®éng tiÓu tu, trung tu, ®¹i tu c¸c lo¹i khu«n cã thÓ tham kh¶o trong (b¶ng 43 vµ 44, [2]). Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 80 - C«ng lao ®éng b¶o d−ìng nhá th−êng cña tiÓu tu kho¶ng 1,2 ÷ 1,5 lÇn. §èi víi khu«n cã c¬ cÊu c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ t¨ng h¬n khu«n th−êng lµ 25% hoÆc 50% t−¬ng øng. Muèn t×m hiÓu xem nªn ®¹i tu khu«n hay chÕ t¹o khu«n míi ta ph¶i so s¸nh c«ng lao ®éng chÕ t¹o khu«n míi víi tæng sè c«ng tu söa cña mét bé khu«n. NÕu thÊy cßn tu söa ®−îc nh−ng kh«ng kinh tÕ b»ng chÕ t¹o khu«n míi th× nªn thay thÕ, MÆt kh¸c, cã khi cÇn ph¶i tÝnh c«ng lao ®éng chÕ t¹o mét sè khu«n ®¬n gi¶n trong bé phËn tu söa khu«n cña ph©n x−ëng dËp tÊm th× ta còng ph¶i biÕt c«ng lao ®éng chÕ t¹o mçi bé khu«n míi. Theo kinh nghiÖm th× c«ng lao ®éng chÕ t¹o mét bé khu«n míi trong ph©n x−ëng chÕ t¹o khu«n chuyªn m«n chiÕm kho¶ng 15 ÷ 20% tæng sè c«ng lao ®éng cña c¸c ®ît söa ch÷a bé khu«n ®ã. §Ó tÝnh ®−îc sè l−îng thiÕt bÞ cho mçi bé phËn söa ch÷a ta còng dïng nh÷ng sè liÖu kinh nghiÖm. Th−êng th× trong100h c«ng lao ®éng tu söa khu«n cã 45h thî nguéi vµ 55h thî m¸y. Thµnh phÇn vµ sè l−îng thiÕt bÞ cña bé phËn tu söa khu«n ®−îc tÝnh to¸n vµ ghi theo mÉu. Trong tr−êng hîp thiÕt kÕ l¹i th× cÇn ghi râ sè m¸y ®· s½n cã trong ph©n x−ëng cò. Ng−êi ta ph©n thiÕt bÞ trong bé phËn tu söa khu«n ra lµm hai lo¹i: chÝnh vµ phô. Trªn c¸c thiÕt bÞ chÝnh cã c«ng nh©n chuyªn nghiÖp sö dông vµ trªn thiÕt bÞ phô cã c«ng nh©n nguéi vµ 20% ®øng m¸y tuú theo c«ng viÖc vµ thêi gian cÇn thiÕt. Khi tÝnh to¸n sè l−îng thiÕt bÞ cÇn l−u ý ®Õn hÖ sè sö dông chóng ph¶i chän cho hîp lý : - Víi thiÕt bÞ phô chØ lÊy η = 0,5. - Víi thiÕt bÞ chÝnh th× tuú thuéc vµo sè l−îng m¸y nhiÒu hay Ýt mµ chän hÖ sè sö dông hîp lý. CÇn l−u ý tæ chøc kh©u nhiÖt luyÖn cña bé phËn cho phï hîp theo c¸c yªu cÇu bªn nhiÖt luyÖn: bao gåm c¸c lß vµ c¸c bÖ t«i, thiÕt bÞ ®o ®é cøng, v.v... Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 81 - ThiÕt bÞ n©ng chuyÓn cña bé phËn còng x¸c ®Þnh nh− víi c¸c bé phËn kh¸c, tøc lµ c¨n cø vµo l−îng vËn chuyÓn cÇn thiÕt. Sè l−îng c«ng nh©n cña bé phËn ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo sè giê c«ng lao ®éng cÇn thiÕt. CÇn ®¶m b¶o trªn c¸c thiÕt bÞ chÝnh cña bé phËn lu«n lu«n cã c«ng nh©n lµm viÖc. Sè c«ng nh©n nguéi x¸c ®Þnh theo giê c«ng lao ®éng vµ víi thêi gian thùc tÕ cña c«ng nh©n. Sè l−îng kÜ s− kÜ thuËt kho¶ng 10%, c«ng nh©n phôc vô 2 ÷ 3%, cÇn phôc vô vÖ sinh tõ 1 ÷ 1,5% tæng sè c«ng nh©n chÝnh. DiÖn tÝch bé phËn tu söa ®−îc x¸c ®Þnh theo ®Þnh møc diÖn tÝch cho mçi ®¬n vÞ m¸y vµ tæng sè m¸y cña mçi bé phËn theo b¶ng 45 [2] víi sè l−îng thiÕt bÞ chÝnh nhá h¬n 25 vµ khu«n lo¹i trung b×nh ta cã ®Þnh møc cho 1 ®¬n vÞ lµ 35m2. Ph©n bè diÖn tÝch trong bé phËn nh− sau: §Æt m¸y vµ kª bµn nguéi 70%, nhiÖt luyÖn vµ ®−êng ®i 12%. Kho dông cô 12% kho ph«i liÖu 6%. Tiªu hao nguyªn vËt liÖu hµng n¨m cña bé phËn kho¶ng 10÷15% tæng khèi l−îng khu«n tu söa trong c¶ n¨m, trong ®ã gang chiÕm 40÷50%, thÐp kÕt cÊu lµ 10-20%, thÐp dông cô vµ thÐp hîp kim 30÷50%. 3.5.2. Bé phËn söa ch÷a m¸y Còng nh− c¸c lo¹i thiÕt bÞ kh¸c ®Ó ®¶m b¶o cho m¸y lµm viÖc b×nh th−êng ta ph¶i tu söa, chÕ ®é tu söa còng chia lµm ba lo¹i: söa ch÷a gi÷a hai kú tu söa ®Þnh kú, tu söa ®Þnh kú vµ tu sña ngoµi kÕ ho¹ch. - B¶o d−ìng: c«ng viÖc tiÕn hµnh th−êng xuyªn do c«ng nh©n söa ch÷a m¸y ®¶m nhËn gåm: kiÓm tra, thay dÇu, ®iÒu chØnh v.v… ®ã lµ c«ng viÖc söa ch÷a gi÷ hai kú tu söa ®Þnh kú. - Tu söa ®Þnh kú l¹i chia lµm ba lo¹i: + TiÓu tu: thay thÕ hoÆc phôc håi mét sè Ýt chi tiÕt ®· mßn, ®iÒu chØnh l¹i m¸y t¹i chç. + Trung tu: th¸o mét sè bé phËn m¸y, thay vµ phôc håi c¸c chi tiÕt ®· mßn hoÆc ®é bÒn kh«ng ®ñ ®Õn kú trung tu sau. ®iÒu chØnh m¸y t¹i chç. Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 82 - + §¹i tu: th¸o rêi m¸y, ch÷a l¹i toµn bé c¸c chi tiÕt c¬ b¶n, thay thÕ toµn bé c¸c chi tiÕt ®· mßn qu¸. ®èi víi m¸y nhá vµ trung b×nh khi ®¹i tu th−êng ph¶i th¸o m¸y khái nÒn. m¸y thËt lín th× ®¹i tu còng tiÕn hµnh t¹i chç. Tu söa ngoµi kÕ ho¹ch chØ tiÕn hµnh khi m¸y cã sù cè. Muèn tr¸nh sù cè ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh sö dông m¸y vµ ®Æt kú tu söa ®óng møc. C¸c lo¹i tu söa nãi trªn ®Òu do c«ng nh©n söa ch÷a m¸y chuyªn nghiÖp thùc hiÖn. NhiÖm vô cña bé phËn söa ch÷a m¸y cña ph©n x−ëng dËp tÊm chØ bao gåm b¶o d−ìng, tiÓu tu vµ khi m¸y cã sù cè nhá trong ph¹m vi hai lo¹i tu söa trªn. Trung tu vµ ®¹i tu lµ nhiÖm vô cña ph©n x−ëng söa ch÷a c¬ ®iÖn cña nhµ m¸y. ë c¸c nhµ m¸y nhá th× toµn bé c¸c lo¹i tu söa ®Òu do bé phËn tu söa m¸y cña ph©n x−ëng ®¶m nhiÖm v× nhµ m¸y nhá (c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng) th−êng kh«ng cã ph©n x−ëng söa ch÷a c¬ ®iÖn riªng. Khèi l−îng c«ng viÖc cña bé phËn tu söa thiÕt bÞ vµ do ®ã c«ng suÊt, diÖn tÝch cña nã phô thuéc vµo sè l−îng thiÕt bÞ, ®é phøc t¹p vÒ söa ch÷a cña chóng vµ t×nh tr¹ng cô thÓ cña thiÕt bÞ. ®é phøc t¹p vÒ söa ch÷a thiÕt bÞ ®Æc tr−ng bëi c¸c ®¬n vÞ söa ch÷a ®−îc viÖn tiªu chuÈn qui ®Þnh. Trong ®ã phô thuéc vµo hÖ sè phô t¶i cña thiÕt bÞ sÏ quy ®Þnh lÞch tu söa hµng n¨m vµ khèi l−îng c«ng viÖc cho mçi lÇn tu söa, cho c«ng viÖc b¶o d−ìng trong c¶ n¨m. Tuy nhiªn viÖc tÝnh to¸n chÝnh x¸c nµy rÊt phøc t¹p vµ ë giai ®o¹n thiÕt kÕ s¬ bé, khi ch−a biÕt râ m¸y cô thÓ th× kh«ng thÓ tÝnh to¸n ®−îc. Sè l−îng thiÕt bÞ cña bé phËn söa ch÷a m¸y ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chia tæng giê m¸y cÇn thiÕt ®Ó söa ch÷a m¸y cho vèn thêi gian thùc tÕ cña m¸y c«ng cô, cã tÝnh ®Õn chÕ ®é lµm viÖc cña bé phËn nµy (kÓ c¶ c«ng chÕ t¹o phô tïng). Chó ý khi tÝnh sè l−îng m¸y ta lÊy hÖ sè sö dông η = 0,9 ÷ 0,95. Khi thiÕt kÕ l¹i bé phËn tu söa nµy cÇn l−u ý ®Õn sè thiÕt bÞ hiÖn cã. NÕu vÉn cßn sö dông ®−îc ta coi nh− thiÕt bÞ cã s½n chØ cÇn mua thªm cho ®ñ. NÕu kh«ng sö dông ®−îc n÷a cã thÓ thay thÕ. Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 83 - Nh©n lùc cña bé phËn còng ®−îc tÝnh to¸n theo giê c«ng cÇn thiÕt ph¶i cã ®Ó söa ch÷a trong c¶ n¨m. tuy nhiªn còng ph¶i tÝnh cho phï hîp víi sè l−îng thiÕt bÞ chÝnh vµ sè ca lµm viÖc. DiÖn tÝch bé phËn tu söa m¸y ®−îc tÝnh to¸n phô thuéc vµo sè l−îng thݪt bÞ cña bé phËn dùa theo ®Þnh møc vÒ diÖn tÝch cña bé phËn nµy theo b¶ng 49 (quyÓn 2) ta chän 22m2. Khi sö dông b¶ng 49,[2], cÇn ph¶i l−u ý thªm ®Õn c¸c hÖ sè sau ®©y: Khi thiÕt kÕ ph©n x−ëng dËp tÊm cho c¸c nhµ m¸y c¬ khÝ nÆng th× ph¶i nh©n thªm hÖ sè k=1,1 vµo chØ tiªu diÖn tÝch cña bé phËn tu söa m¸y. Khi thiÕt kÕ cho nhµ m¸y chÕ t¹o thiÕt bÞ ®o ph¶i nh©n thªm hÖ sè 0,8. Khi thiÕt kÕ cho nhµ m¸y chÕ t¹o ®ång hå ph¶i nh©n víi hÖ sè 0,6. Trong sè diÖn tÝch chung cña bé phËn tu söa m¸y ®−îc tÝnh trªn bao gåm c¶ diÖn tÝch ®Æt m¸y vµ c¸c diÖn tÝch phô kh¸c. Riªng c¸c kho chøa phô tïng chiÕm kho¶ng 15÷20% diÖn tÝch chung sÏ kh«ng n»m trong diÖn tÝch tÝnh to¸n trªn. NÕu cã kho chøa phô tïng th× sau khi tÝnh ®−îc diÖn tÝch chung ta ph¶i céng thªm 15÷20% n÷a. NÕu tæ chøc tu söa ®iÖn ngay trong bé phËn nµy th× nªn t¨ng thªm 20% tæng diÖn tÝch. NÕu bao gåm c¶ bé phËn söa ch÷a ®−êng èng cÇn t¨ng thªm 50%. Tiªu hao nguyªn vËt liÖu cña bé phËn söa ch÷a m¸y cña ph©n x−ëng dËp tÊm (vÝ dô cho c«ng nghiÖp chÕ t¹o « t«) kho¶ng 350÷500 kg/n¨m cho mçi ®¬n vÞ m¸y. 3.6. DiÖn tÝch ph©n x−ëng 3.6.1. Thµnh phÇn diÖn tÝch ph©n x−ëng vµ c¸ch tÝnh diÖn tÝch DiÖn tÝch chung cña ph©n x−ëng dËp tÊm ®−îc chia lµm 3 phÇn: DiÖn tÝch s¶n xuÊt, diÖn tÝch phôc vô s¶n xuÊt vµ diÖn tÝch sinh ho¹t. - DiÖn tÝch s¶n xuÊt gåm: DiÖn tÝch ®Æt thiÕt bÞ vµ chç lµm viÖc kh«ng cã thiÕt bÞ, ®−êng ®i trong c¸c bé phËn s¶n xuÊt (®−êng ®i chÝnh kh«ng thuéc diÖn tÝch s¶n xuÊt). Chç lµm viÖc cña c«ng nh©n quanh m¸y, c¸c kho trung gian, c¸c kho khu«n riªng lÎ bªn c¹nh c¸c m¸y. - DiÖn tÝch phôc vô s¶n xuÊt gåm: Kho trung t©m cña ph©n x−ëng, kho khu«n, kho dông cô, kho vËt liÖu chÝnh vµ vËt liÖu phô. §−êng ®i chÝnh cña ph©n x−ëng, Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 84 - ®−êng s¾t vµo x−ëng, c¸c bé phËn söa ch÷a m¸y, khu«n, ®iÖn, n−íc v v.., vµ c¸c kho tµng cña chóng vµ c¸c phßng thÝ nghiÖm. - DiÖn tÝch phôc vô sinh ho¹t: Nhµ ¨n, tr¹m y tÕ, nhµ vÖ sinh, c©u l¹c bé, c¸c v¨n phßng. Muèn tÝnh ®−îc diÖn tÝch ph©n x−ëng dËp tÊm ta ph¶i dùa theo ®Þnh møc diÖn tÝch cho mçi ®¬n vÞ thiÕt bÞ chÝnh, phô thuéc vµo c¸ch tæ chøc s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm. Khi cÇn thiÕt kÕ cô thÓ ta ph¶i s−u tÇm c¸c ®Þnh møc nµy riªng. Trong tµi liÖu nµy, ta chØ cã thÓ tham kh¶o ®Þnh møc cña lÜnh vùc s¶n xuÊt « t«, m« t«, m¸y kÐo, v× chóng t−¬ng ®èi phæ biÕn so víi c¸c d¹ng s¶n xuÊt kh¸c (b¶ng 50 vµ 51,[2] ). Sù ph©n bè tØ lÖ gi÷a c¸c bé phËn diÖn tÝch s¶n xuÊt víi diÖn tÝch phôc vô vµ thµnh phÇn c¸c bé phËn dÞch vô s¶n xuÊt ®−îc c¨n cø theo b¶ng 52 vµ 53, [2]. Muèn x¸c ®Þnh diÖn tÝch phôc vô sinh ho¹t ta cã thÓ ®Þnh chØ tiªu chung lµ 3,25m2 cho mét c¸n bé c«ng nh©n viªn cña ph©n x−ëng, trong ®ã bao gåm phßng thay quÇn ¸o cho nam n÷ riªng trong ®ã bao gåm phßng thay quÇn ¸o vµ t¾m cho c«ng nh©n nam riªng, n÷ riªng, trong ®ã cã thÓ trang bÞ tñ treo quÇn ¸o cho mçi c«ng nh©n, phßng röa mÆt,ch©n tay cho c«ng nh©n viªn gi¸n tiÕp, phßng ¨n, phßng vÖ sinh phô n÷, phßng y tÕ cÊp cøu, c¸c v¨n phßng cña ph©n x−ëng, c©u l¹c bé. 3.6.2. Bè trÝ thiÕt bÞ trong ph©n x−ëng dËp tÊm ThiÕt bÞ trong ph©n x−ëng dËp tÊm cã thÓ ®−îc ®Æt trªn c¸c nÒn mãng riªng vµ cã thÓ ®−îc ®Æt trªn c¸c nÒn mãng chung cña toµn x−ëng. §èi víi c¸c m¸y Ðp cì lín th−êng ph¶i lµm mãng riªng ®−îc thiÕt kÕ tÝnh to¸n cô thÓ vµ chØ dÉn trong c¸c tµi liÖu h−íng dÉn sö dông vµ l¾p ®Æt m¸y. §èi víi c¸c m¸y Ðp cì nhá vµ trung b×nh còng cã thÓ ®−îc l¾p ®Æt riªng nh− m¸y lín nÕu ®Æt trong c¸c ph©n x−ëng nhá kh«ng c¬ khÝ ho¸ hoÆc tù ®éng ho¸ vµ còng cã thÓ ®−îc ®Æt chung trªn c¸c b¨ng nÒn chung cña c¶ x−ëng. Khi ®Æt m¸y trªn b¨ng nÒn ta dÔ dµng thay ®æi vÞ trÝ c¸c m¸y, nhÊt lµ khi cÇn thay ®æi quy tr×nh c«ng nghÖ hay khi cÇn Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 85 - thay ®æi mÆt hµng míi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng−êi ta chó ý nhiÒu ®Õn kiÓu ®Æt m¸y trªn b¨ng nÒn ®Ó t¹o ra tÇng hÇm réng r·i, dÔ c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ kh©u thu håi phÕ liÖu. Khi cã tÇng hÇm th× b¨ng t¶i ®−îc ®Æt d−íi mÆt ®Êt rÊt thuËn tiÖn vµ cã thÓ tiÕt kiÖm ®−îc diÖn tÝch mÆt b»ng. Khu«n lín còng cã thÓ ®−îc b¶o qu¶n ngay ë tÇng hÇm, bªn c¹nh m¸y, tiÖn lîi cho viÖc sö dông, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n khu«n, l¹i tiÕt kiÖm diÖn tÝch lµm khu«n. Ngoµi ra khi cã tÇng hÇm ta còng dÔ dµng sö dông c¸c lo¹i thiÕt bÞ cã truyÒn ®éng d−íi, cã nhiÒu −u viÖt so víi c¸c lo¹i thiÕt bÞ truyÒn ®éng trªn. Khi nghiªn cøu bè trÝ b¨ng nÒn ph©n x−ëng vµ khi bè trÝ thiÕt bÞ trªn mÆt b»ng ta cÇn chó ý sao cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt ®¹t n¨ng suÊt cao nhÊt, tøc lµ s¶n xuÊt theo d©y chuyÒn. S¶n xuÊt theo d©y chuyÒn kh«ng nh÷ng cã lîi trong lo¹t s¶n xuÊt lín (hµng khèi hay hµng lo¹t lín) mµ ngay c¶ trong s¶n xuÊt hµng lo¹t nhá. V× trong c¸c ph©n x−ëng dËp tÊm, n¨ng suÊt lao ®éng c¸c m¸y dËp rÊt cao, nÕu kh«ng tæ chøc s¶n xuÊt theo d©y chuyÒn th× ®«i khi m¸y ph¶i ngõng ho¹t ®éng do kh«ng thu håi kÞp b¸n s¶n phÈm hoÆc kh«ng cung cÊp kÞp ph«i (b¸n thµnh phÈm cña nguyªn c«ng tr−íc). NÕu lµm c¸c kho trung gian lín ®Ó chøa ®−îc nhiÒu b¸n thµnh phÈm th× sÏ tèn kÐm rÊt nhiÒu diÖn tÝch s¶n xuÊt (®Æc biÖt lµ c¸c kÝch th−íc chi tiÕt lín). Khi kh«ng s¶n xuÊt theo d©y chuyÒn th× l−îng vËn chuyÓn trong ph©n x−ëng còng t¨ng lªn rÊt nhiÒu. §èi víi c¸c chi tiÕt lín khi tæ chøc s¶n xuÊt d©y chuyÒn cã thÓ chuyÓn ph«i ®Õn m¸y ®Çu d©y chuyÒn, sau khi dËp xong mét nguyªn c«ng ta chuyÓn ngay sang dËp trªn m¸y thø hai vµ cø nh− vËy cho ®Õn khi hoµn thiÖn. §èi víi chi tiÕt nhá ta cã thÓ bè trÝ bªn c¹nh mçi m¸y mét thïng chøa ph«i nhá, sau khi dËp xong bá vµo thïng ®ã, m¸y thø 2 sÏ lÊy ph«i tõ m¸y thø nhÊt, m¸y ®Çu tiªn lÊy ph«i khëi phÈm vµ m¸y cuèi cïng dËp ra s¶n phÈm. Trong c¸c s¬ ®å trªn c«ng nh©n dËp ®øng c¶ ë hai phÝa m¸y dËp, mét phÝa cã nhiÖm vô cÊp ph«i vµ bÊm nót, phÝa sau lÊy s¶n phÈm chuyÓn sang m¸y kh¸c. §«i khi, nÕu lo¹t s¶n xuÊt lín, cã thÓ sö dông c¸c c¬ cÊu tù ®éng (tay c¬ khÝ) g¾n Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 86 - víi c¸c m¸y dËp, nh− vËy chØ cÇn hai ng−êi c«ng nh©n ë ®Çu d©y chuyÒn ®iÒu khiÓn c¶ d©y chuyÒn. Trong tr−êng hîp cÇn ph¶i cã mét m¸y nhá n»m trong d©y chuyÒn ®Ó thùc hiÖn mét nguyªn c«ng nhá nµo ®ã th× m¸y nhá nµy cã thÓ ®Æt ngoµi d·y m¸y lín trªn nÒn mãng riªng hoÆc còng cã thÓ ®Æt trªn mét mãng ®Æc biÖt cã thÓ di chuyÓn ®−îc khi cÇn thiÕt. Sau khi quy ho¹ch mÆt b»ng ph©n x−ëng dËp tÊm, vÏ ranh giíi c¸c khu vùc, c¸c bé phËn ®−êng vËn chuyÓn v.v... §Ó kh¼ng ®Þnh l¹i xem khu vùc s¶n xuÊt chÝnh ®· hîp lý ch−a ta cÇn ph¶i s¬ bé bè trÝ thiÕt bÞ trªn diÖn tÝch s¶n xuÊt. Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, bè trÝ thiÕt bÞ trªn d©y chuyÒn c«ng nghÖ cã ý nghÜa lín ta cÇn ph¶i chó ý ¸p dông ®Õn møc tèi ®a trong khi bè trÝ thiÕt bÞ trªn mÆt b»ng ph©n x−ëng. 3.6.3. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c thiÕt bÞ vµ gi÷a chóng víi t−êng nhµ x−ëng Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c thiÕt bÞ víi nhau vµ gi÷a chóng víi t−êng nhµ, ®−êng ®i,v.v... ®−îc quy ®Þnh dùa vµo nh÷ng yªu cÇu kü thuËt vµ tæ chøc chç lµm viÖc hîp lý cho c«ng nh©n. nÕu c¸c m¸y ®Æt gÇn t−êng nhµ qu¸ sÏ lµm cho mãng nhµ chÞu dung ®éng cña mãng m¸y, g©y nguy hiÓm cho nhµ x−ëng, hoÆc nÕu kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¸y qu¸ hÑp sÏ lµm cho chç lµm viÖc cña c«ng nh©n chËt hÑp, kh«ng tiÖn nghi lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng vµ ®«i khi dÔ g©y tai n¹n lao ®éng n÷a. Tuy vËy nÕu ta chän kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¸y víi nhau hoÆc gi÷a chóng víi t−êng nhµ, ®−êng ®i qu¸ réng th× dÉn ®Õn hao tæn diÖn tÝch s¶n xuÊt, t¨ng vèn ®Çu t− c¬ b¶n vµ ®−¬ng nhiªn t¨ng l−îng vËn chuyÓn trong x−ëng. NÕu chç lµm viÖc qu¸ réng, ta dÔ dµng ®Æt ph«i vµ s¶n phÈm ë xa chç lµm viÖc cña c«ng nh©n. nh− vËy trong khi thao t¸c c«ng nh©n còng sÏ ph¶i di chuyÓn nhiÒu vµ ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c thiÕt bÞ nãi chung phô thuéc vµo kiÓu thiÕt bÞ vµ cì thiÕt bÞ lµ chÝnh, tuy nhiªn cßn phu thuéc nhiÒu vµo c¸ch tæ chøc s¶n xuÊt. NÕu s¶n xuÊt theo d©y chuyÒn kh«ng tù ®éng th× kho¶ng c¸ch l¹i ph¶i xa nhau h¬n ®Ó c«ng Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 87 - nh©n thao t¸c ®−îc dÔ dµng, vµ sau cïng nÕu s¶n xuÊt kh«ng theo d©y chuyÒn th× l¹i cÇn ph¶i ®Æt thiÕt bÞ xa nhau h¬n ®Ó cßn bè chÝ c¸c kho trung gian. Trong c¸c b¶ng 55, 56 vµ 57,[2]. Cho ta sè liÖu vÒ kho¶ng c¸ch cÇn thiÕt gi÷a thiÕt bÞ vµ c¸c phÇn tö kÕt cÊu nhµ x−ëng, ®−êng ®i vµ gi÷a c¸c thiÕt bÞ víi nhau 3.7. N¨ng l−îng C¸c d¹ng n¨ng l−îng chÝnh, ®iÖn trong ph©n x−ëng dËp tÊm bao gåm : ®iÖn n¨ng khÝ nÐn, h¬i n−íc, n−íc, h¬i ®èt, «xi, axetilen v.v... khi thiÕt kÕ x−ëng cÇn ph¶i tÝnh ®−îc nhu cÇu cña tõng lo¹i nhiªn liÖu riªng biÖt, trong ®ã kh«ng nh÷ng cÇn tÝnh nhu cÇu cho c¶ n¨m mµ ph¶i tÝnh ®−îc t¹i thêi ®iÓm dïng nhiÒu nhÊt th× nhu cÇu cung cÊp lµ bao nhiªu ®èi víi ph©n x−ëng nhá th× tÝnh chung cho toµn x−ëng, ®èi víi c¸c ph©n x−ëng lín ta ph¶i tÝnh cho tõng bé phËn. TÊt c¶ c¸c tÝnh to¸n nµy n»m trong phÇn tÝnh to¸n n¨ng l−îng cña ph©n x−ëng vµ ®−îc chia ra theo tõng lo¹i riªng biÖt. Trong phÇn nµy ta nghiªn cøu c¸ch tÝnh to¸n mét sè lo¹i n¨ng l−îng chÝnh. 3.7.1. §iÖn n¨ng Trong ph©n x−ëng dËp tÊm ®iÖn n¨ng cung cÊp cho tÊt c¶ c¸c thiÕt bÞ chÝnh vµ phô cã ®éng c¬ ®iÖn, c¸c c¬ cÊu c¬ khi ho¸ vµ tù ®éng ho¸, dïng ®Ó ch¹y c¸c lß nung ph«i, ch¹y c¸c m¸y hµn v.v... ngoµi ra cßn dïng ®Ó phôc vô viÖc chiÕu s¸ng, th«ng giã vµ c¸c thiÕt bÞ phôc vô vÖ sinh sinh ho¹t. §iÖn n¨ng cung cÊp cho c¸c ®éng c¬ th−êng cã ®iÖn thÕ 380v, tÇn sè 50 Hz (®iÖn 3 pha). ®iÖn n¨ng phôc vô chiÕu s¸ng vµ sinh ho¹t th−êng cã ®iÖn thÕ 220V hoÆc 110V tÇn sè 50 Hz (dßng ®iÖn 2 pha). C«ng suÊt ®iÖn dïng cho c¸c m¸y cã ®«ng c¬ th−êng ghi trong tµi liÖu kü thuËt cña c¸c lo¹i thiÕt bÞ ®ã víi ®¬n vÞ ®o lµ KW. Th«ng kª toµn bé thiÕt bÞ sö dông ®iÖn n¨ng trong ph©n x−ëng ta thu ®−îc tæng c«ng suÊt thèng kª theo c«ng thøc: n tk i n=1 N N=∑ (KW) Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 88 - Tuy nhiªn trong thùc tÕ c«ng suÊt yªu cÇu nhá h¬n c«ng suÊt thèng kª kh¸ nhiÒu v× kh«ng ph¶i lµ mäi thiÕt bÞ lu«n lu«n ho¹t ®éng víi c«ng suÊt cùc ®¹i. C«ng suÊt yªu cÇu ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: yc i sd tksdN N K KN= =∑ Trong ®ã: sdK - hÖ sè sö dông.®èi víi tõng nhãm thiÕt bÞ sÏ cã sdK kh¸c nhau: - M¸y dËp cì nhá: sdK 0,25= - M¸y dËp trung b×nh : sdK 0,3= - M¸y dËp cì lín : sdK 0,35= - M¸y c¾t kim lo¹i : sdK 0,2= - C¸c lo¹i thiÕt bÞ phô kh¸c : sdK 0,25= - Lß tÇn sè : sdK 0,3= - C¸c lo¹i lß nung, lß sÊy : sdK 0,6= - ThiÕt bÞ hµn : sdK 0,45= - ThiÕt bÞ n©ng chuyÓn : sdK 0,15= - B¨ng t¶i, xÝch t¶i lµm viÖc liªn tôc : sdK 0,75= - D©y chuyÒn tù ®éng : sdK 0,5 0,55= − - Qu¹t m¸y, qu¹t th«ng giã : sdK 0,7= - ThiÕt bÞ chiÕu s¸ng : sdK 0,8= yc i sd tksdN N K KN= =∑ = sdK Nq + sdK Nct + sdK Ncs + sdK (KW/h) yc i sdN N K=∑ = 10.240.0,7+ 0.15.1800 + 2500.18.0,8 +0.3(20.16.104 + 1.18.104) Ta tÝnh ®−îc Nyc= 1052 (KW/h). L−îng tiªu hao thiÕt bÞ phô lÊy thªm mét l−îng: 10%Nyc VËy c«ng suÊt yªu cÇu cña x−ëng : N'yc = 1052 + 105,2 = 1157,2 (KW/h). Tiªu hao n¨ng l−îng ®iÖn hµng n¨m cña nhãm thiÕt bÞ ®−îc tÝnh nh− sau: ycW N ZK= (KW/n¨m) Trong ®ã: Z- vèn thêi gian thùc tÕ cña nhãm thiÕt bÞ ®ang tÝnh (h). Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 89 - K-HÖ sè phô t¶i, trong ph©n x−ëng dËp tÊm th−êng lÊy b»ng 0,85-0,95. Chän hÖ sè phô t¶i K = 0,9 Suy ra W=NycZK = 1157,2 x 3830 x 0,9 = 3988868,4 (KW/n¨m) §Ó x¸c ®Þnh tiªu hao n¨ng l−îng ®iÖn chiÕu s¸ng ng−êi ta thèng kª nhu cÇu trung b×nh cho 1m2 diÖn tÝch cÇn chiÕu s¸ng vµ thÊy r»ng : - Khi nhµ cã cöa trêi th× trªn 1m2: 18W/h - Khi nhµ kh«ng cã cöa trêi: 25÷28W/h - Kho vµ diÖn tÝch phôc vô sinh ho¹t: 10W/h - Phßng c«ng nghÖ, phßng thiÕt kÕ, phßng thÝ nghiÖm: 15W/h. Trong ®ã ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt cã cöa trêi vµ c¸c phßng sinh ho¹t hµng n¨m ph¶i chiÕu s¸ng 2200 giê trong 1 n¨m. §èi víi c¸c phßng s¶n xuÊt kh«ng cã cöa trêi th× hµng n¨m ph¶i chiÕu s¸ng 4900 giê. B¶ng 3.3 - C¸c thiÕt bÞ ®iÖn cho x−ëng dËp TT Tªn thiÕt bÞ C«ng suÊt (W) Sè l−îng Ký hiÖu 1 Bãng ®Ìn trßn 500 90 2 Qu¹t 250 10 3 æ c¾m 35 4 CÇu dao 23 5 D©y dÉn m¹ch 3 pha 6 D©y dÉn m¹ch 2 pha 7 C«ng t¾c ®iÖn 35 Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 90 - phßng xö¬ng trö¬ng 4B3B2B1B 8B7B6B5B 10B9B V¨n phßng ph©n xö¬ng 1A 3A2A 4A 5A 6A 7A 8A WC Nam WC N÷ 10A9A 11A phßng thay ®å phßng t¾m H×nh 3.2. MÆt b»ng bè trÝ m¸y dËp vµ ®iÖn 3.7.2. N−íc Trong ph©n x−ëng dËp tÊm n−íc ®−îc dïng trong c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt vµ vÖ sinh, sinh ho¹t. tuy vËy trong giai ®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt cña ph©n x−ëng ta chØ tÝnh l−îng n−íc phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt. Nhu cÇu vÒ n−íc trong ph©n x−ëng cã thÓ gåm n−íc nãng, n−íc l¹nh vµ n−íc uèng. L−îng n−íc uèng tuy kh«ng lín nh−ng cÇn tÝnh to¸n v× gi¸ thµnh còng rÊt cao. Nguån n−íc uèng ph¶i tinh khiÕt, kh«ng cã ®éc chÊt. N−íc c«ng nghiÖp cã thÓ nhiÔm ®éc vµ cÊm ngÆt sö dông lÉn lén. Trong ph©n x−ëng dËp tÊm nø¬c s¶n xuÊt th−êng chØ dïng ®Ó röa s¹ch s¶n phÈm. Tiªu hao n−íc th−êng ®−îc tÝnh mét c¸ch kh¸i qu¸t nh− sau: Cø 1 tÊn s¶n phÈm cÇn röa sÏ tèn kho¶ng tõ 0,2-0,5 m3/giê. §èi víi ph©n x−ëng ta thiÕt kÕ, cø mét giê th× r÷a hÕt 5 tÊn s¶n phÈm, mçi tÊn s¶n phÈm ta cÇn 0,3 m3/giê. N−íc phôc vô sinh ho¹t cã thÓ tÝnh kho¶ng 25 lÝt. Cho 1 ng−êi trong x−ëng trong 1 ca lµm viÖc. N−íc t¾m cÇn 40 lÝt/ng−êi trong 1 ca; n−íc röa mÆt 5 lÝt/ng−êi trong 1 ca (nÕu lµm viÖc bÈn) vµ 3 lÝt /ng−êi cho nh÷ng ng−êi lµm gi¸n tiÕp. Tiªu hao n−íc cho mét ca lµm viÖc: Q = 300.5.8 + 42.(40 + 5 + 25) = 14940 (lÝt) Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 91 - 3.8. KÕt luËn Qua thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n ph©n x−ëng dËp vá xe mini buýt 6 ÷ 8 chç ngåi. Ta rót ra mét sè kÕt luËn sau: * ThiÕt bÞ vµ mÆt b»ng nhµ x−ëng - Sè m¸y trùc tiÕp s¶n xuÊt: + M¸y dËp 500T: 20 c¸i, lo¹i m¸y YH28 cu¶ Trung quèc. + M¸y dËp 800T: 1 c¸i, loµi m¸y YH28 cña Trung quèc. - Tæng sè khu«n dËp: 1564 khu«n (c¶ khu«n dËp vµ khu«n dù tr÷ ). - C¸c kho cña ph©n x−ëng bè trÝ ngoµi x−ëng dËp. - Ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn trong x−ëng lµ b»ng cÇu trôc t¶i träng 3 tÊn vµ thïng chøa ®Æt trªn xe ray. - MÆt b»ng nhµ x−ëng : 2500 m2 * Nh©n lùc - Sè c«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh, thêi gian lµm viªc 2 ca lµ : 82 ng−êi. - Sè thî nguéi lµm viÖc 2 ca: 123 ng−êi. - Sè c«ng nh©n phôc vô s¶n xuÊt lµm viÖc hai ca: 17 ng−êi. - Sè kü s− kü thuËt lµm viÖc hai ca: 8 ng−êi. - Sè phôc vô vÖ sinh, sinh ho¹t lµm viÖc hai ca: 2 ng−êi. - Nh©n viªn v¨n phßng kÕ to¸n lµm viÖc hai ca: 2 ng−êi. * N¨ng l−îng phôc vô s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t - C«ng suÊt yªu cÇu cña x−ëng: 1157,2 (KW/h). - N¨ng l−îng ®iÖn hµng n¨m lµ: 3988868,4 (KW). - N−íc cung cÊp cho mét ca lµm viÖc lµ: 14940 (lÝt). Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 92 - KÕt luËn D©y chuyÒn dËp lµ mét d©y chuyÒn rÊt quan träng trong mét nhµ m¸y s¶n xuÊt, l¾p r¸p «t«. Néi dung trong b¶n thuyÕt minh tr×nh bµy nh÷ng nguyªn lý khi thiÕt kÕ khu«n dËp, mét sè thiÕt kÕ cô thÓ cho c¸c chi tiÕt ®iÓn h×nh vµ nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý khi x©y dùng ph©n x−ëng dËp vá «t«. Tuy c«ng nghÖ dËp vá «t« cßn kh¸ míi mÎ ®èi víi nÒn khoa häc c«ng nghÖ trong n−íc. Tuy nhiªn do gi¸ thµnh chÕ t¹o c¶ bé khu«n dËp mét chiÕc vá «t« rÊt cao, kho¶ng vµi triÖu USD, do ®ã ®©y lµ mét trong nh÷ng m¶ng vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ khoa häc c«ng nghÖ cÇn quan t©m nghiªn cøu. Th«ng qua mét sè bé khu«n mÉu ®iÓn h×nh ®· tr×nh bµy trong thuyÕt minh cho thÊy kh¶ n¨ng cã thÓ ¸p dông c¸c c«ng nghÖ dËp vµ c«ng nghÖ lµm khu«n ë n−íc ta. DÜ nhiªn trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o sÏ cã nh÷ng thay ®æi nhá cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. MÆc dï ®©y míi chØ lµ nh÷ng thiÕt kÕ b−íc ®Çu, mét sè chi tiÕt cã thÓ coi nh− ®iÓn h×nh, tuy vËy kh«ng thÓ hoµn toµn xem nh− chi tiÕt ®¹i diÖn cho toµn bé c¸c chi tiÕt cña vá xe. Tuy nhiªn th«ng qua c¸c thiÕt kÕ cho th¸y, chóng ta hoµn toµn cã thÓ thiÕt kÕ ®−îc nh÷ng bé khu«n mÉu cho c¸c lo¹i xe cña c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt, l¾p r¸p «t« t¹i ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n t¬, nhãm nghiªn cøu sÏ më réng cho c¸c chi tiÕt cña c¸c m¶ng vá kh¸c nãi riªng còng nh− toµn bé m¶ng vá «t« mini buýt 6-8 chç ngßi nãi riÒng. Trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o còng sÏ t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p gia c«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn, tr×nh ®é khoa häc còng nh− møc ®Çu t− cho phÐp. Dù ¸n KC.05.DA.13 X©y dùng khu«n dËp vµ x−ëng dËp - 93 - Tµi liÖu tham kh¶o 1. T«n Yªn , C«ng nghÖ dËp nguéi, NXB Khoa häc vµ kü thuËt, 1974 2. Lª V¨n Thiªm , C«ng nghÖ dËp nguéi, NXB Khoa häc kü thuËt, 1965 3. Vò Duy Tho¹i , C¬ së thiÕt kÕ ph©n x−ëng rÌn dËp, Nhµ in §HBKHN, 1978 4. Sæ tay dËp nguéi